HESPERIDES NORIMBERGENSES. e 2 e | es Minct hic N ORIS cultu ftudioque perito : | | inclyta, Pegnefus quam pater ipfe ftupet. e» Namque fuis undis gaudet peregrina rigari | ) munera telluris, mitia poma videns. Eximium , quondam quo colla fuperba gerebat (5. cum Tiberi Ganges, rettulit illa decus. Aurea dum pofuit fua. germina in arva Benaci Acgle, prima trium quae foror Hefperidum; Aegle, quae imperiis cunctis fua parca negavit, fparíit ibi larga citrea dona manu; E fponte fuperba boni folis Arethufa Limonis dum Ligurum terris femina fülva dedit; et folus Calaber, quas Hefperthufa ferebat, auri dum fruges fedulus usque metit : | Quaelibet illorum, reliquis certantia terris; | arva beata magis fe bonitateferun..— — .— — | ud faciat NORIS ? Certant tres munera Nymphae illi ferres auro munera cara magis: Glarea, quae infelix quondam, nunc fertilis auro eft, En, inquit, Nili fplendeo divitiis: Quicquid ab auriferis ciectat Iberia plantis, quasque comas aluit divitis unda Padi; quodque legunt aurum Eous Graiusque fativum; nunc gremio in noftro cuncta decora nitent. NORIS, mactenovis, calatho quae divite fundunt Hefperides , cultis arboribusque tuis. Alta petens caeli Tibi nunc famulatur Apollo, lumine fecundo profpicit arva tua. Alcidae pariterque iuvat folertia fortis, Mercurii dotes ingeniique vigor. Nomen eat fuper aftra Tuum maneatque perenne; altius emineat culminis arce Tur. gt He zer mt E, € D 7. MEFEEET HBETEEEEI RA HESPERIDVM NORIMBERGENSIVM PI JE MALORVM CITREORVM, LIMONVM AVRANTIORVMQVE: CVLTVRA ET VSV EAR I111, BENE MVLTIS ICONIBVS IN AES ELEGANTISSIME INCISIS ORNATI: 4SFIBVS SVBIVNCTA EST. ELEORBRA FLORES PLANIASQVE, JARIORES N AGRO NORIC CVLTAS EXHIBENS, DE HOROLOGII SOLARIS BVXO DESCRIBENDI RATIONE, DE HORTO EX OPTICORVM REGVLIS DELINEANDO, DE COLVMNIS ITEM MILLIARIBVS ET OBELISCO THEODOSIANI SIMVLACRO IN AVCTORIS VIRIDARIO ERECTIS,; ! Mo.Bot Grim — BREVIS COMMENTATIO, i6osg AVCTORE Hh 6 —* OMNIA E LINGVA GERMANICA IN. LATINAM NVNC TRANSLATA. ' * * * CVM $. CAESAREAE MAIESTATIS PRIFILEGIO. NORIMBERGAE, APVD IO, ANDR, ENDTERI p. m, FILIVM ET HEREDES. 9c "S - o —— —À — " t " , F, f ; ; i 1 - , - " : » * $ * * tar 1 , . L » aes 1 p i i " à » d ^ « . ^ i , ; en , —$ £ , D ed ; E . E 1 ^a » Li LI 14 MÀ, - 1 4 "T. 2 Ees3 z , : 1 Na EX : * Ws , Te : &. i : : [ : Y : I E es A 2 " ; de z : z í ie d do Lo -— - d 2i : We rene HR -— 7 - Em s C ood Rome mie 4 ; —« ud X 4 * ts a : * —€ a 4 : ? ; La 1 3 x E " » j ^ "exo eoo * a 3 ad xam E T" e&w-s *oe : Ro ed x A. : "RS E RENI a ums AES RÀ Te c. pice. eR - peraicuru s Eod, ttu San PR Ra M JaoM DISSERTATIO EPISTOLICA PRAECIPVIS HESPERIDVM SCRIPTORIBVS IISQVE TAM ANTIQVIS QVAM RECENTIORIBVS. PRAENOBILI AMPLISSIMO.VE VIRO DN. IOANNI CHRISTOPHORO VOLCAMERO, IN LIBERA IMPERII ROMANO-GERMANICI CIVITATE NORIMBERGENSI CIVI, ET MERCATORI, OPERIS LVCVLENTI , QVOD HESPERIDES NORIMBER.- ' GENSES INSCRIBITVR, AVCTORI PERCELEBRI, ERHARDVS REVSCHIVS S.D. Xire in manus hominum potuiflent TVAE, VIR AMPLIS- P229 SIMEHESPERIDES NORIMBERGENSES, [ atine nunc NU loquentes, citra ullum manumifTionis teftimonium, utpote quae fuam omnibus ingenuitatem , cum primum prodirent, fatis abundecomprobarunt. — Sacraveras eas civibus noflris Germanis, ne horum limites egrederentur, praecipiens: at P illae, ut folent puellae, ulterius exfpatiatae, fuum in amo- E35 rem exteros quoque, praecipue Anglos, Belgaset Italos, pel- — . lexerunt , non finehonorifica Nominis Tui commendatione; Hositaque cum nihil magis haberein votis intelligeres, quam ut confabulari cum illis liceret fibi;linguae Teutonicae ignaris: duplici Tibi beneficio obflrinxifli rei horten- fis et herbariae cultores, quando exorare Te tandem paffus es, ut in linguam erudi- torum eas transfundi curares, quo Latine loquentes, cunctas Europae regiones per- vadere,omnibusque fe commendare valerent, Etfi enim Pontanum;Ferrarium, Com- melinum aliosque, qui ut cultura Hefperidum fuis in arvisrecte inflituatur , literis. mandarunt, fecutus , eandem regioni noflrae potiffimum convenientem edocuifli, eandemquenon omnibus locis commodam effejipfe confirmas: fieri tamen non po- tuit,quin generalia culturae praecepta bene multa admifceres; e quibus periti colo- ni, etiam fub alia caeli plaga degentes, hauriant, quaee refuerint : anfam certe haec non infrequenter praebebunt cogitandi de iis, quae mentem alias effugiflent, tene- ras tamen arbufcularum propàgines quam mitiffime rectiffimeque foveant, Ne- gandum certe nonet, ipfaque experientia, fidiffima rerum Ue evincit, pro di- verfiffimo locorum genio hic fumme noxia effe, quaealibi faluberrima funt compro- bata: quae diverfitas et in homine et in plantis perfpicue comparet, adeo ut recte ge : (A) erit NEA, /) - ed (o) Ke ferit Ícripferitque Hiflroricorum antiquiffimus Herodotus: 4 — Natura comparatum eff, ut e mollibus regionibus molles cviri exiflant, neque ex eadem terra admirandae fruges, et egregii bello cuir: gignantur, — Atque haec cauffa efl, cur Tibi integrum non fuerit, aliorum veftigia ita legere,quominus interdum ab illorum fententiarecederes. Quem- admodum vero Tibi aliorum labores , quos fubinde meritis exornas laudibus , mul- tum profuerunt, Tuamque in colendis hifce arbufculis induflriam egregie excitarunt ; fic nec aliis harum rerum fludiofis inutile, nec Tibiiniucundum fore iudicavi, fi Scri- ptores qui de Malorum Aurearum cura quidquam memoratu dignum attulerunt, velati in tabella exhiberem, Tuoque Operi praemitterem. — Ita enim cuilibet;qui haec talia noffe cupit, integrum erit,fuo uti iudicio,et ex diverfa, quae in diverfis obtinet terrae locis, cultura feligere,et inire eam colendi rationem, quam exiflimaverit con- venientiffimam, ^ Referam autem, pro virili parte cuiusque voluntati obfequuturus, omnes tam antiquiores quam recentiores, quotquot meam in notitiam pervenerunt, hac lege ; ut ex veterum fcriptis, ( quandoquidem de Hefperidum cultura fcribendi laborem fibi ex inftituto haudquaquam fumferunt, ) breviter, qualis olim fuerit in ufu, annotem ; maxime in gratiam eorum, quibus veterum perquirere monumenta non vacat. Atin recenfione iuniorum eos tantum memorabo, qui variis in regio- nibus hoc de Hefperidibus commentandi munere vel univerfim iuflis voluminibus, velfigillatim Íchediasmatibus molis exiguae editis, funt defuncti,et quacunque ratio- ne aliquid adartisaugmentum laudabilitercontulerunt. Quem meum conatum fi Tibi, VIR OPTIME, bonisque omnibus probavero,erit de quo vehementer gaudeam. Si iuvat, ab ultima Hefperidum aetate, quoad memoria repetere poffumus quam longiffime , ordiri, tenuia admodum culturae huius initia deprehendemus, Non enim mitiora aut lautiora huius rei fata comminifci valemus , quam fuere rerum omnium, quarum z4//z dicente Serieca, vitae morumque magiflro optimo , cozfun- mata efl, dum 1neepit : et 1m omm negotio longe femper a perfecto [uere principia, — Haec quo augmenta caperent indies maiora, ipa nocuas artes cuaria experientia rerum , et labor offendit miferis , u[nsque magifler. Vetufliffimis tamen temporibus curam malorum aureorum, (non autem iam ex- pendere libet, quaenam illa fuerint : demus interim, fuiffe citriorum genus; ) non omnino fuiffe neglectam , nec fegnius eorundem culturam peractam , fabularum commenta, infidum alias ac lubricum fidei faciendae argumentum,firmiter fatis pro- barevidentur. His repetendistempus noninfumam,cum tritafintatqueobvia. Ad. haec legi poterunt in eximio hoc Tuo tractatu; in quo et fabulas et varios fenfus ex eruditorum coniecturis dextre edifferuifli. lllud addam, efle,qui altius fabulae ori- ginem repctentes,perhibent, aTellure eadem cum ramo Iunoni fuiffe oblata, nuptias cum Iove celebranti; hancque fuum in hortum prope Atlantem inferi juffifIe, Hefpe- ri filiabus et dracone cuftodibus relictis: — Atque ex his arboribus mala efle, aiunt, ab Hercule in Graeciam afportata. Neque aliunde efle volunt; quae Venus Hippome- ni tradidit, curfu cum Atalanta decertaturo. Ex hortis enim Hefperidum poma iflaec decerpfiffe, et praeterea eiusmodi arborem in facra fibi Cypri infula plantafle Dea haec memoratur. Vbinam vero locorum horti illi , in omni Graecorum antiquitate fa- mofiffimi,fuerint confiti, dictu non adeo proclive efl. Hefperidum nomine infula et urbs Libyae celebratur a diligentiffimo Geographo, Strabone, ^ et ante eum a Scylace Caryandenfi, c qui hortum adiacentem ita defcribit : liic efl bortus Hefperi- dum. Efl "vero locus profundus org yts XVl1L praeruptus circumquaque , €: de- : . [A 2 / a Calliope five L, VIII, infin, &Geogr. L.IL pag.84. cin Periplo p.46, —rnnnnmennnnmnmmmmeg pr a c MD M ej (o ie Jceufum babeus. — Vbiquecvero duobus fladis mon minor efl latitudo et longitudo, — Hortus bic opacus eft , arboribus 1n [e incvicem implicatW, quam maxume denfis. — Arbores funt lotus, mali omui generis, punicae, pyri, arbuti fructus, mora, cuites, myrti, lauri, bederae, olicvae, oleaffriyamygdalisuglandes, Iam quidem,etfi a vero non multum abfimile videa- tur, locum huncamoeniflimum, praeruptis montium iugis obiectis inacceflum , fabu- lae occafionem et originem dedifle, illud nec pro vero afhirmare,nec refellere animus efl. Largiamur et hoc aliis id affirmantibus ; in Africae finibus fita fuifle iftaec vi- ridaria; quo hacrationede ipfis Scriptoribus dicendiinitium inveniamus. Proinde ex Africa oriundum, primum hic Scriptorem Tibi, VOLCAMERE PRAESTANTISSIME,celebro,eumque regio diademate infignem,cuius tamen opera ad unum omnia tempus edax rerumabolevit. Eft illelOBASf(iveIVBA, Numidiae atque Mauritaniae rexpater Ptolemaei ex Cleopatra,cognomento Selene, quae erat fi- lia Antonii Triumviri et Cleopatrae, Z Hic , patre adverfus C. Iulium Caefarem bel. lum gerente; admodum puer bello captus , Romaein triumpho ductus efl. e Aclia- nus f'obfidem a patre, qui contra Caefarem Veuerat et parcvis redimitus luba fagittis , Romanis fuiffe datum perhibet. Dum Romae eft commoratus , bonas literas didicit , adeoque feliciter excoluit , ut ftudiorum claritate memorabilior , quam regno, T0AUJa.3ec TàT0V nomine ab Athenaeo g decorari promereret, fcriptis poft- modum bene multis inclitus , plurimisque veterum laudatus — In Augufli quoque amicitiam fe infimuavit, qui eum pro regno paterno multis Africae partibus dona- vit, bquas ad Ptolemaeum filium transmifit, interfectus a C. Caligula, ex infidiis in via , uti colligit e Seneca Lipfius, ; Tantus hic rex, regiae fuae dignitati nequa- quam dedecori fore ratus , fi ad rem usque hortenfem fe demitteret , de citri no- mite commentatus eft , hoc malis Hefperidum commune fuifle comprobans, E- quidem Iubae fidem denegat Democritus, Athenaei Dipnofophifta; iurene an iniu- ria? alibi disquiram: rem tamen, etfi non citri nomen , antiquis cognitam fui(fefate- tur. Liber Iubae, qui hujus rei memoriam confervavit, infcriptus erat: "£2 Mene cvy'yesupara, k Inde coniecturafortaffenon vana adducor , ut credam, de cultura eum parum aut nihil hic praecepiíle: praetereundus tamenidcirco mihi non videbatur, quia non alius eo antiquior Hefperidum nomen Romanum nos edocuit; quod idem bini Medicae artis principes, aetate non multum inferiores, Diofcorides, / et Scribo- nius Largus , 7 fcriptis fuis pariter inferuerunt. — Quaeres fortaffe, VIR OPTIME, annon fcriptores idonci ex reliquis eius operibus quaedam confervarint , naturalem Hefperidum hiftoriam illuflrantia? Sed tantum abeft ,ut fragmenta huc facientia in- de exfcripta depromferint, ut potius, fi ex librorum titulis de ipfo libro iudicare fas eft; de iisalioin loco mentionem inieciíTe, ne leviquidem fufpicione ducamur. . Vtque dictis fidem faciam fingula, nilegiTe grave fuerit, Viri diademate cincti monumentalitera- ria recenfebo; quo ipfo et apud alios rerum aeftimatores gratiam meiniturum confi- do, cum multo ftudio collegerim pluraeorum, quam aquoquame recentioribus funt À | 2 annotata, 4 Plutarchus in Vita Antonii; Suetanius in Calig. cap. 26.ibique Torrentius, Strabo L.XVII.p. $70,Suidas, e Plutarchus in G.I,Caefare; et Appianus de Bello Civ. Lib,.IL p.49 r,edit.H,Stephani. Hiftor. Animal, Lib.VII,c.27, £g Dipno- foph.Lib,THILp.g s, b Strabo L, VI, circa fin.Dio Caffius Lib.LIILadann.729.De Tubahoc plura congeffit Bernardus Aldrete, in libro;cui tit, Varias Antiguedades de Efpanna; Africa y otras provincias Lib.IIII.cap.20.p. £77. 178.179. Prodiit hic liber Antverpiae 1614.£4, Add.G.I.Voffius de Hiftor.Graecis L.1I.c.4. 1 ad Taciti Annal. .IHIT.c.25. k Meminer l G iorum de LibyaPlutar- chusin Parallel,min,c.25, ubi e libro tertio quaedam profert, — Athenaeusloc, cit, iDehocpaulopoít, — 2» Cap. XLLcompofit.1 58, i * eli (o) fe annotata. Itaque praeter jam dicta 7€e4 AuGunc TU'y y eat aT a; celebranturI]) eius- dem Agyauonoyia FP tUa» five Romanae Autiquitates, quas non alias fuiffe autu- mo quam [eroe ia» Popotixn, feu Hiftoriam Romanam, » qua laudem in primis me- ruit, Movet me, ut Antiquitateset Hifloriam pro opere eodem habeam , quod il- larum auctoritate non alium effe ufum reperiam, praeter Stephanum Byzantinum, qui librumIIallegat,o ^ Amplius IIT) quafi potiora Africae atque Europae regna et imperia non caperent vim ingenii, mente quoque ac Ícriptis comprehendit magnam Afiae partem, f quam plures populi, fuis diflincti nominibus, incolebant. De Affj- riis enim duos ei libros tribuit Tatianus, 4 quos et Clemens Alexandrinus r legit fed ibi nomen vitiofe loaGac pro loGac Ícriptumeft. Praeterea III) memor beneficii ab Augufto accepti, volumina fcripfit de C. Caefaris Expeditione Arabica, ad ipfum C. Cacíarem, Augufti F. natu maiorem 5 quae fide digniffima fequitur Plinius. Nec vero in hiftoria fcribenda omnem pofuit operam 5. quin potius de ceteris quoque litera- rum artiumque humaniorum partibus multa eft commentatus. Atque huc refero V) Libros de Pretura, quorum alterum citat Sopater in Ecloeis apud Photium, z et VI) dePictoribus Harpocrationi » memoratos. Hos enim diverfos fuiffe a prioribus nullus ambigo, cum laudatus iam Rhetor & Grammaticus Alexandrinus, poftquam paulo ante Opus de Pictoribus citaffet, in IloAvyewroc fcribat: isTogumuaow aoi T&xai Aegrquav &y v0 664 Zaryeg uva loea & vois z«eà l'eaQutiie cum brevius, omiffo alterius libri titulo, dicere potuilfet : xai Aeréquv xat [Gate & vois 7662 Zio-' yexQuy. VII) Huc ctiam pertinere cenfenda eft. Ssareuxn icroese , Theatralis -Hi-. fforia, qua argumenta Tragica , five et hiftorias et fabulas tragice defcribi folicas ali- quot libris x complexus eft. Atque hanc eandem refpexiffe cenfeo Hefychium, quando in quarto Ocereixoy noftr um citat, y qui VIIT) eundem, (falfo enim ibi NU legitur) in decimo quinto 7&24 optoiorar by, x de Symilitudinibus allegat, Denique IX) citatur aSuida a & d'evréeo Q3oegie ^&£sus , de corrupta dictione , uti hunc lo- cum ex MSS. Parif, reflituit Cl. Neocorus, cum antea legeretur Qoeos AéEiue, evaria dictione. — Vltimo loco adhuc commendandus eft X) eius liber exiguae molis de Eupborbio herba, : quam in Euphorbii Medici, inventoris honorem ita di- ctamvoluit. lamvero ex hacícriptorum recenfione, certo confilio inflituta, nemi- ni obfcurum efle poteft, raram Iubae, aut plane nullam, dicendi de Citris occafionem fuifle. Hoc unum,antequam ad alia transgrediar , addidifle iuvabit, poetica etiam facultate eum polluifle,id quod ex ipfius epigrammate in Leontem Argivum, Tragi- cum, c conflare poteft. — — : | | Sed ad reliquos Hefperidum fcriptores, origine Afros, propero. — Mirandum ve- ro, ex terra illa barbara ; monftrorum matre, tot cultiffimi ingenii viros prodiiffe, Scribit Edo Neuhufius : 2 — Awffrales , quorum cvertices propius perflringit aefficvi folis : | .. erbita meet Ter » LibrumlI citat Stephanus, in Aye et àcz/s, — Nequealiumlibrum refpicitin AaGiu, o in Noaarría, p Deamplitudine A(Tyriae, quam poftea Syriam appellarunt, le-- gendi Strabo CR XVI, ab init. "Mea Lib.L cap.II, quem fecutus eft Plinius Hift. Nat, Lib.V, Sect.1;. et Martianus Capella Lib. VI, cap.de Arabia et Syria. 4 inOra- tione contra Gentes p.124. —— r Stromatum Lib.I. p.323. . Conf, Keckermannus de Natur. et Propriet, Hiftoriae in Auctarío qu. VII, $ Lib. VI (ect, 3 1.in fin, ? In Biblioth, Cod, CLXI. pag. 338. add, Valerius Hirpocrationin nexóovere, s» ln rHajjéseubilibrum VIII allegat, «| x Quarti meminit Atheaaeus Lib. LIII, p.17f.et Vlpianus ad Demofthenem, |. In&o»evua. z; In xZgrs, Add, Athenaeus L.cit.p.170, 5 In z«uedíscn, b Quod laudant Galenus zar 76v; Lib. VITII cap.4. et Plinius Lib,XXV.fect.38 p.400. — € Setvavitid nobis AthenaeusL, VIII P347. d Theatr, Ingenii human,L,l,c, 16. p.272» " c Terrae vene «e () € orbita , IMgenio abundare , ad cogitandum acutos, ad intelligendum expeditos , ad capienda confilia paratos, ad carvenda pericula circum[pectos, 1m omnibus bumani commercii negotiis procvidos ac fapientes. — la boflem cuero magis fraude et furticvis snfidiarum tendiculzs ; quam aperto Marte , confertitque aequo cvirtutis certamine cviribus depugnare. — Et polt pauca addit: Neqwe clarius quidem Auflralis naturae, quam im. Aegyptum. refulget [peci- men: qui 1n Affae Africaeque fiti confimio , et flagellati folis propinqui radi , utrisque [em- per promtiffimi sugenit artibus excelluere, | Non ergo invideamus illis gloriam , quam Dionyfius e tribuit, canens: T zaed voucldtovcw ctevreemémy *yévoc aydeav, oi rero: (2i0roio dieclncavlo xe^évSovs , zeros d" ipepgerlos £r eignaalo aegreov, xai a7:0e9vi9larne rte a'uAaxoc aao 2o , 7zreroi € yeo unos roov veu élencavro |. 9uue Qegccaquevos NoEoy deouoy nio. Huuc accolunt praeclarorum genus. bominum , qui. primi coitae. diflinxerunt. vias : primi item optabile experti [unt aratrum, atque [emen [uper rectiffimum [ulcum po[uerunt, Primi etiam lines caelum dimenft [unt , ammo contemplati obliquum cur[um folis. Ex hac itaque terra, a qua Graeci fapientiam petiere, et quidem ex Naucrati urbe, ortum ba- buit, quem nunc fiflo, ATHENAEVS. Hunc inter Medicos locum tueri poffe, affirmat Dan, Clericus: f'at in libris, qui fuperfunt eruditiffimi , res quoque naturales et me- dicas tradens , verborum potius quam rerum curam egit , ideoque Criticis et Gram- maticis accenfendus, — Aetatem ejus primus conftituit Tan, Faber. g Scripfit autem poft Commodi obitum fub Pertinacis atque Severi principatu; Oppiano Poéta, quem laudat, P poflerior. Quid ex ejus Libris AeizvoroQierov (quorum XV fuere, fed binos priores cum dimidia tertii parte amifimus;) fit inflituto noflro accommodum, ipfe iudicare potes, VOLCAMERE AMPLISSIME , fi Criticum egiíIe eum perpen- des,et de nominibus disputaffe, uti in luba paulo ante vidimus. | Quae praeterea habet de Citro, e Theophrafíto funt depromta. Tacendustamen propterea non erat, cum in opere iftoc, multiplicieruditione referto , inter coenae lautitias etiam Hefperidum ap- ofuerit mala, quae in coena Laurenfis vidiffe aeque iucundum efl, ac in Theophrafti GE Meretur quoque, ut reliqua eius cripta, quorum pauca funt , hiccommemo- rentur. Memoriam eorum ipfeconfervavit, Fuereautem Hifforiáe Ducum , qui frngulari certamine [ui profuere , 1 et Libri de Regibus Syriae, k.. Quae plura Athenaei nomen praeferunt , non funt noflri, fed alterius cognominis, uti viris docti(fimis obfervatum diu efl. — Ceterum ex Athenaeo peculiare annoto, quod, cum vulearis traditio ex Africa in Graeciam mala iflaec fuifle illata, teneat; ipfe cum Plinio aliisque ex Afia hanc flirpem eo defcendifíe pronunciet , / fcribens: or; d" óvres x 79e cy. y meas éxei ne xar$6n $i ToU; ENNIvace TO QurGOy ToUro , &criy £U£C) Ae'yüpuevoV xai "a20 voie xppLod iae sromraie. —Duod autem ex Afrae fuperiere plaga in Graeciam recvera ffirps ea. defcenderit , fériptum a Comici. Poetis invenitur. Noftra quidem parum re- fert, unde Graecia ifta ftirpes acceperit: potuiffe tamen fieri, (fi quidem Hefperi- dum mala fuere citria;) cenfeo , ut pofl Herculis tempora aliunde frcquentiora fuerint advecta; potiffimum Theophrafli aevo, qui a patria vocavit Mala Medica. | (B) Hinc ;€ In Orbis Defcriptione, v, 222—237. f Hift. Medicinae P. IIL L, IIT, c. o. pae, 204. . -glib.LEpittp.é4, — b Lib.Ip.r3. Conf, CIL Alb. Fabricii Biblioth .Gr. Lib,LLII, Cap. 2o, p,6 3o qq. à Lib,lILp.15 f. k Lib, V.p.z11,. I p.84. B. ROR . Hinc commodam nancifcimur occafionem transmittendi in Afiae oram. Ex Ci- licia enim oriundus fuit vir literis cultiffimusquem magnus Scaliger z merito Her- bariorum dictatorem falutavit, PEDACIVS vel PEDANIVS DIOSCORIDES, na- tivitate Anazarbeus , genere Romanus ex Pedaniorum familia,qui magnam vitae par- tem in Aegypto apud Cleopatram füb Antonio transegiffe perhibetur quibusdam. At Marfilius Cagnatus z ab horum rationibus recedens, Hermolaum Barbarum alios- que fecutus, Plinio eum vel pofteriorem vel aequalem facit. — Neque vero conte- mnendae funt rationesquibus fubAugufto eum floruiffejadflruit maximum nuperGer- maniae lumen, Petrus Lambecius. o. Media inter utrosque via incedit laudatiffimus I. A. Fabricius, pinvidendum faeculo noftro nomen ,qui Diofcoridem Plinii aetatem haud multum praeceffiffe evincit ex ipfius Anazarbei verbis, 4 ubi Euphorbium de- fcribens, Iubae meminit: H' pé roi £vescie atvroU xao. lóGay vo) (OnciAén Tis AuGUne gmeywv021. Ceterum id, nba in Libya regnante, primo yucueutum fuiffe, in con- f«ffo efl, lubam Auguíto coaetaneum, cum haec fcriberet Pedanius, vitaiam excef- fife, inde liquet.Ab Augufli vero exceffu ad Plinii obitum, anni nonnifi LXVI nume- rantur. DeScriptis, quae Diofcoridisnomine circumferuntur, Lambeciusrecte iudi- cat, non unius effe, fed partim Alexandrini Diofcoridis, qui cognomine Phacas no- ftro aetatefüperior ; partim Gloffographi, quinoflro junior Anazarbeo autem de Ma- teria Medica libros quinque folum vindicat, in quorum primo cap. CLXVI agit 1422. punc, eademque x64 Pound, 82 euaisri d? XiTeAa. dicta pariter innuit, Cete- rum de arboris fructuumque perpetua viriditate et ufu, Theophraflo dicta confirmat. Diofcoridi alterum addo e Phoenicia Afiae. Eft is SEXT VS IVLIVS AFRICA. NVS, Heraclae difcipulus, de quo vehementer inter fe diffident auctores, dum alii ex unico tres facere allaborant. — Inter hos, qui plures uno fuiffe ftatuunt , princeps eft Henricus Valefius , Vir fummus , » cui praeter alios affentitur Fridericus Spanhe- mius. s Contra hos nituntur bonarum literarum columen, Ifaacus Voffius £ et alii, quibus doctiífimus Petrus Needham fubfcribit, uniSexto omnia opera, quae hoc no- mine apud veteres leguntur,tranfcribentes. — Clarus alias eft fcriptor Hifloricus,Eufe- bio 4 magnopere celebratus, et Photio x lectus. Neque fere quisquam eft e re centioribus , quires veterum Chriflianorum literis confignavit, quin lulii Africani ge- fla commmemorarit. Laudanteum magpnanomina, Caefar Baronius, y Leo Allatius,g Tillemontius, z Guil. Caveus, & Balthafar Bebelius, c Io. Albertus Fabricius, 7. alii- que, e quibus , quaead vitam et fcripta viri, de re literaria pariterac Chrifliana meritif- (i. peti poterunt. Illud hic repetendum cenfeo, latere adhuc ab eo confectos Commentarios Nocvi Teflamenti et Chronicon , tefte Hebed lefu; Metropolita Sobenfi, e Fortaffe huic annexa fuit eradiowxav ayacyemQn, a primo Coroebo Eleo ad fuae aetatis ultimum, Heliodorum Athenienfem deducta, qui Olympiade CCXLIX ftadio iterum vicit. f£. Ad huius à eon: cynofuram Guilielmus Loyd feriem fuam Chronologicam Olympiadum, Pythiadum, Iíthmiadum , Nemeadum compofuit ct Correxit; z5» deSubtilitate exerc. 143, — 5 Var,obferv,L.llcap.223. ^ eComment, de Biblioth, Vindob.L.Ilcap.;.p.gf&.feqq. ^ 9BiblGr.Lib.lllcap.. ^ gLib.lIlLcap.gé. zadEufebii Hiftor,Ecclefiafticam, ^ *Introduct, ad Chronol.et Hift.S. Saecul. III, p3ir. ? Not,ad Catullum p.30, sin Chron, et Hiftor Eccle L.VI.c.; r. x Biblioth.Cod.34, y Annal.Ecclef T.ILad A, C,222. z in Euftathi He- xaémeron,p. f.6.7. 4 Tom,IIL Mex.Ecclef, b Hiftor,Liter,Script.Ecclef, p.58.69. — cAntiqu.Ecclefiae EvangelicaeSec.IlI,art,1.8,14.p.475.477. ^ dBibl.. Graec.L.IlL.c24.p.$95—598. — € Catal.Librorum Chald,ex verf, Abr.Eechellenfis, n.1 f,p.18.edit, Nihufianae: Bearz APHRICANLEpifciopi Emaus.ex|lant Comment a- rii Novi Teflamentiet Chronicon, ^ .flonfiusdeScnpt Hift, Philof,L, IIILp.334« ed (o) e correxit , g ubi ultimae Olympiadis pentaéteris incidit in &.C,217--220. Chronici illius auctori ex Voffii fententia etiam vindicandi funt xso7cv libri, quorum VIIII, ab aliis XI, a laudato Voffio XXIIIInumerantur. Ex his Caffianus fuam collectionem I'éwzovixoV ditavit, Perfuadet hoc Georgius Syncellus, P confirmans, defcriptas in illis fuiffe "arezxav xoi Quoi xal yemeypuy xoi ooo (Qrv[gurixiy) ovyat- [A86 » res Medicae, Pbyficas, ruflicas et cbymicas. Opus hoc fic dictum eft a rerum, quas continet, varietate , ducta a Dionces ceílo fimilitudine. In inflructiffima cele- berrimi Voffii bibliotheca exflitit quondam MStum, uti ex Catalogo Librorum MS- torum Angliae et Hiberniae didici. Baffus ex eo opere capita XXXVIIII fervavit, quo- rum id, quod de citrio agit, ludicrum hoc edocet, ut, paratis e gypfo vel luto formis, citria et quaelibet mala in varias fpecies humanae faciei vel alterius rei excrefcere co- gantur et informari. i E Iam fecundis aufpiciis in Graeciam tendimus , Citri aurum , quod ex provinciis Afiaefuamin patriam deportavit gens luxui deditiffima, olim Afiae late domina, iri- dem curiofisoculisluflraturi. Qualisfuerit eiusin Graecia proventus, diferte edocuit magnum illud naturae oraculum, divina vir eloquentia, THECPHRASTVS Frefius, Ariílotelisin fcholafucceffor. Tantum virum, tot elogiis mactatim, cum Tibi no- mino, VIR OPTIME, ne requiras aut expectes velim a me, ut de'vita eius commen- tationem fubiungam. | Amplior eft dicendi materia, quam ut brevi epiftola concludi poffit. Adhaecnoloinaliorum mefles falcem immittere, cum viriin re literaria fummi £ hunc Theophrafto laborem iam praefliterint, exfecuti omnia quam diligentiffime. Rectiusomnino fecero, etargumento Operis Tui convenientius, fi, quae ille de malis Medicis fcripfit, / ordine hic fubiiciam. Et primo quidem a patria malum Medicam vel Perficam dici perhibet, quod Perfidi Mediaeque familiaris habetur, Deinde arbo- ris notas, quas vocant, characteriílicas fubinnuit, quando folium foliisportulacae,ut Theodorus vertit,vel Adrachnes 7 affimilat,etaculeis horrere eam acutis validisque perhibet. Sed optandum fuiffet , ut pari diligentia et reliquas diferte adfcripfiffet;po- tiffimum in quam illa Jar em excreverit; quo litem dirimere poffemus, quae- tam malorum aureorum fpecies Medicae nomine veniat, citriane an aurantia? Hinc pomi ufum triplicem declarat;illud quidem non mandi perhibens; effe tamen r)aeque acfolium, odoratiffimum, veftes a vermium arrofione confervans: 2) refiflere vene- nis: et3) füccum medullae expreffum, atquein iure fumtum, fuavem halitum reddere, Vides,ut ethic deficiat Theophraftus, cum de pomi figura nihil quidquam addat, quod fufpiciones iuvetaut confirmet, quale pomum ille praecife defcribat ; quandoquidem aurantiorum rotunda,oblonga citreorum eft forma. Neque uberior efl;etfi accuratior, inculturae rationibusexplicandis. — Circa eam monet, grana fulcis diligentiffime cul- tis verno tempore efle committenda, et quarto aut quinto die riganda: enatas inde plantas vere iterum efle transferendas in molle riguumque folum , nec valde tenue, cum id arbori huic convenientiffimum iudicet: qua in re hodiernos colonos habet confentientes. — De flore fructuque obfervat, arborem hoc nunquam prorfus exonerari, cum nova femperpoma maturefcentibusfuccedant, Infloreautem nota- vitfignum fertilitatis, colum extantem, qua fi careat flos, infecundus labitur, cum ex illo tantum enafcatur pomum, qui columin medio gerit. Vltimum quod ex Tyrta- b) 2 : mo £ Oxoniae 1700. fol, b Chronograph. p. 355. vid. iofra in Floren?io. £ 1o. Meurfius de vita et Scriptis Theophrafti peculiare fchediafma edidit Lugd.Ba- tav,té40.f.12, quod Cl.Gronovius T. Antiquitatum Graecarum inferi it, Add. Io. A.Fabricius Bibl.Gr.L. IIT c.o.p.2 34.fqq. / Hift,Plaatar, Lib, III, c.4. s Vid, P. A, Matthiolus Comm,in L,I.Dioícor.p.204.20* : Fa «e$ (o) &e mo obfervo , eft vaforum fictilium perforatorum ufus , utpote in quibus et ma- lus Medica et palma ipfius aevo fuerint confitae 5 fed rariusfortaíle, utapparet. | Haec ea funt, PRAENOBILIS VOLCAMERE, quae antiquiffimis temporibus haud diu poft Alexandri M. principatum naturae fli in Graecia fuere cognita: in quibus tamen et Phyfici et Critici multa defiderant, quae füb examen vocare atque excute- re, non eft huiusloci, Erit tamen, fi DEVS vitam viresque conceflerit, commodior dicendi occáfio, ubi Ma/a Hefperidum aurea, ex fatus, nummis et gemunt iluffrata,orbi erudito exponere peculiari quodam fchediafmate, iam fere parato, datum fuerit, Sed antequam ad alia pergamus , non inconveniens erit, hoc loco monuiffe, ex pauciffimis, qui poft Theophraftum fcripferunt, et nomen Citriorum confervarunt, plerosque Mala Medica pro Citriis habere. — Diofcoridem ita fenfiffe, paulo ante dixi, Confirmat hanc eius fententiam Phrynichus Arabius, Sophifla et Grammaticus, qui fub M. Antonino, eiusque filio Commodo, claruit, fcribens: s M»àa Mrdi«a 7a. vuv xireg. Mala Medica, quae uunc Citra appellantur, Coníeritientem praeterea habet ex Medicis Graecis Actium : MnAéa Mn xn, ü xír&A0, Ex quo loco illud colligo : T6 Xíre40) nomen arbori et fructui effe communes uti et Arabicum zzraggi , o (ut alia fimilia taceam;) itidem tam pro pomo quam pro arbore accipitur. — Alias vero, fi linguae proprietatem [pectare velimus , Xíre40» five XiT&40V fructum , xiTe4a arborem denotat, uti hoc et alii ante merecte obfervarunt. Varinus autem pro fructu XiT29V poni ait : XÍTQ9y , 0 xatg7ros. E Latinis Oppius quidam apud Macrobium p de malo medica et citria confimilia habet , nifi quod pro Media Perfrdem fubftituat , - quemadmodum Hefychius 4 Idam : ed apud hunc mendum librarii fubeffe fufpicor , quod et Varinus Phavorinus, qui ex Hefychio aliisque omnia compilavit; in Lexicon fuum transtulit, Idem mendum quoque in Simeonis Sethi librum de Ali- mentis voce Kírea rirrepfit : ra xíreat ; at xai pia. idutat ovoudToyrat. ^ Quare pro eo, quod legitur Kr &4oy TO Jydincy LX^o! ; cum illo omnis eruditionis genio, Cl. Salma(io, .repono vó Mndixóv uXAoV ,. uti et interpres Simeonis vertit : .£4ae etiam Medica -vocantur, Hi ergo omnes Theophrafti mala Medica effe Citria voluc- runt, Nic.Myrepfíus tamen, (cuius exemplum MS.unicum, ex quo Leonhartus Fuchfius fuae exfcribi curavit verfionis editionem, s. in inflructiffima Bibliotheca publica heic loci quondam latuit , ipfo tefle SEA et; Nicandri Scholiafles, aurantium effe afferunt. — ]ta enim hic: 'Eezs dé vo Mndixoy uA or , 0 cri VéeotlCA0v. De SOTIONE, quem Tyrtamo, ab eruditione et ab eloquii fuavitate commen- datiffimo, hic adiungo; certiffmum eft illud , eum longo temporis intervallo Theo. hraftum fecutum efle etfi tempus , quo vixerit , valde dubium atque incertum, Palladio tamen , fcriptore Romano , antiquiorem ad Tiberii aetatem pertigiffe, ab literatorum principe, G. Io. Voffio,.« perhibetur. Refert Plutarchus x de Bu- cephala et Perita, Indiae oppidis, nomen illa habere a. Bucephalo equo, et Perita, cane Alexandri M. , idque e Sotione confirmat, qui hoc ex ore Potamonis fL esbii per- ceperit. Potamon autem Tiberio fuppar fuit aetate, auctore Suida. Haec fi quem minus convincerent rationes, meminifíie poterit, quod puer ilum audiverit. Seneca Phi- 5 p ixl AT T ro v barum xad voa rev, — 0 Vopifcus Fortunatus Plempius ad Avicennae Canon.Med,Lib,II, Tr.IT, pag. f 4. Saturnal,Lib,IH.cap. t f, q YOC. w7píor, v Scribitibi, panem, ficitriis malis calidus imponatur, citiusputrefcere; cuius rei rationes phyficaeafferripoffent, Additporro: Fermsmtétiam. fi quispiam ipfo per noctem utitur , quod oculos diflorqueat., s Báfileae r545.fol. ? ia dedica- 'tione ad Senatum Norimberzenfem, s in Opere eruditiífimo de Hiítor, Gr, . lib,lL.c.7. x in Vita Alexandti p,1282/128 3. edit H, Stephani, el (o) &e Philofophus, uti hoc, gratiam pro meritis refundens, teflatus eft ipfe in Epiftolis. ldem teftatur Georgius Syncellus; & ubi obiter noto, corruptum effe Sotionis no- nen, et male legi Zuríwv. Nec quenquam moveat, nec, ut aetatem eius follicitet, adduci fe quis patiatur, quod in Fragmentis, quaeab ipfo habemus, legantur vocabula, iis temporibus, quibus Graecae linguae elegantia et puritas conftabat , minus ufitata. Multa enim in illis V'eezoyixov Scriptoribus, a Caffiano Baffo collectis, reperiuntur» quae fubiecta effe, non ab re füfpicatur Cl, Petrus Needham. «Imo mire interpo- lata effe iflaec Fragmenta, vel ex eo indubium effe poterit, cum in libris Varronis ni- hil invenerim eorum, quae tamen ex eo copiofe afferuntur. — Vt taceam ingentes zaeaxe9usteUs, quando Diophanes ,7 Varronic et Columellae 4 memoratus, Africanum , longe inferiorem , (uti paulo poft patefcet;) legiffe dicendus foret. Scriptores itaque , capitibus praenotati, argumentum fcribendi dederunt Caffiano, . qui ea ufus eft libertate, ut fuis verbis aliorum fententiam referret, et de fuo adderet ex alis, quae memoratu digna vifa funt, Io. Ionfius e Alexandrinum , Apollonii Peripateticifratrem natu minorem, fuifle afferit,et praeterea de aliis, Sotionis nomine claris, eorumque fcriptis accurate agit, ut adeo et hic brevioribus nobis effe liceat. Operae tamen pretium erit, quaefivifle, ex quo opere hauferit Excerpta Baffus? Non ignobile fuiffe illud oportet, cum capita XXVIII ex eo fint depromta. Deagro co- lendo fcripfifle Sotionem, ex aliorum teflimoniis vero fit fimile, etfi nufpiam cius li- ber, hoc titulo infignitus,legatur. Fortaíle ex libro, varia eruditione referto, cui titulum praefcripfit: Kéeac Aj aA Saae, Coram Amaltbeae , agriculturae praecepta mutuatus eft , ex quo etilla de Citriis confervandis effe fufpicor. Suadet/ ci- trium malum gypfo probe fubacto efle illinendum, illudque fine macula inteorum et illibatum confervari per totum annum. — Similia tradunt Florentinus g. et Palla- dius, P qui praeterea fingula fingulis vafis effe concludenda, et opaco loco cuflodi- enda, praecipit, ldem tamen ufitate in cedri fcobe, vel in flraminibus minutis ve] in paleis tecta fervari affirmat: non diflentiente Sotione , qui Citria in hordeo oc- cultata non putiícere decet. Succedat nunc ANATOLIVS, qui Theodofii, Imperatoris,fuit magifler, uti eft apud Suidam. lo.Harduinus,; et Valefius, 4. maxima Galliarum lumina, Ana- tolium hunc volunt effe Vindanium Anatolium Berytium , cuius collectionem I'ewoyixov Photius legit: / Imo hunc effe auctorem l'ewzowxáy, quae bodienum leguntur, nonnulli autumant. At non immerito urget a varia doctrina non medio- criter inflructus P. Needham , »» obflare librorum numerum, cum Photius, duode- cim tantum affignet, hodie vero vigintiexflent 5 et praeterea Vindanionium aut Vin- danium , Anatolium et Berytium , figillatim laudari in Geoponicis — Adderem, Anatolium Berytio z effe nominatum, nifi, firmum inde argumentum haud poffe colligi, fuperius iam affirmaffem. | Immerito tamen Cornarius interpres, trium vi- rorum nomina aflerens, Valefio vapulare mihi videtur. — Neque plane evictum effe cenfeo, Anatolium illum praetorio praefectum, cuius laudes ibidem cumulavit, effe hunc I'eezowxa fcriptorem, cum folo hoc nitatur fundamento, quod ab oppido (O Phoe- jy Epift. 49. et 108, z Chronograph.p.5 18. 4 Prolegom.editioninitidiffi- mae Cantabrig. 1704.f,2, praefixa p. 19. b Twmomavlib,V,c.4g, — «€ deR,R, Lib, c. 1. 4 Lib.Lc.I. e deScriptor. Hift, Philof, Lib. II, c. 10. Conf. Iuft, Lipfius Manuduct, ad Philof.Stoic, L. I. Diff, 12, 3. Lil X.capio. — g PeeroarL.X.c7. ^ b L.llLcap.deCitreo, —— 7 Indic, Aucto- rum;quiin notisad Pliniumcitantur. £ Not,adAmmiani Marcellini Lib, X VIIIT, Ctrp.173. .. / Biblioth,cod. i65, Elogium;quod ei praeclarum tribuit, libens ad- fcripfiffem,nifi epift 75 loccit.pag.2,5. » Lib, XIlLc4.et 12, e (o) B^ ,— Phoeniciae Beryto, unde oriundus, cognomen Berytii tulerit. | Quidquid huius fit; dubia certe funt omnia, quae de eo afferuntur; neque ; cum plures hoc nomine di- veríis temporibus floruerint, certo conflat, cui laus confcripti operis ruflici debeatur. In Collectione Caffiani Baffi (huic enim; non Conftantino Porphyrogenneto vindica- tur) Capita XVIIII. nomen Anatolii praefcriptum habent; e quibus unum o agit de Citrii plantatione a talea et clava feu incurvato ramo. Talea communiter eligitur nulla inaequalitate deformata: at ille tradit ; nodofas citri taleas , quae incurvari ne- queunt, a quibusdam inverfas plantari, craffiore parte furfum fpectante, tenuiin ter- ram defixa, et cinere cucumerariorum fimul iniecto. dicc. Atque hos habui, quos e Graecorum gente inter fcriptores de Citri cultura nu- merare potui. .À Graecis has delicias accepiffe cenfentur Itali 5 fed feriusiftaec arbor in amoeniffimis Italiae hortis conferi coepit; etíi certum definiri tempus migrationis et adventus nequeat. Illud tamen indubium videtur, haud diu ante Palladii aetatem primum ibi cultam efle, quem ideo in partes advocant 5 afl eofortaffeinvito.Hancenim fibi ipfe laudem non vindicat, qui id neutiquam tacuiflet, cum illas in fundis fuis, fitis in Sardinia et territorio Neapolitano, optime ali glorietur. Rectius omnino Claudii Caefaris temporibus citrum in Italia nec dum fuiffe cultam,ex eo probari pofTe credit Bodaeus aStapel, » quod Columella,quomodo ferenda atque tractanda fit,memoriae non prodiderit. ' Quietintrepide aflerit;citria ne in ipfius quidem Augufti Imperato- ris, ac totius terrarum Domini, hortis creviffe. Multo luculentius eíl teftimonium Pliniifcribentis:g Teztacvere gentes transferre ad fefe (Malum A (Iyriam) propter reme- dii praeflantiam fictilibus in cvaffs , daro per cacvermas radicibus [psiramento :: qualiter omnia traufrtura longius [ers arctiffime transferrique meminifje concvemiet ut femel quaeque dicantur, — Sed nifi apud Medos, et ia Perfide, náfci noluit. Quaeideoaddere libuit,ut conílaret;quarecitriculturam omiferint diligentiffimi doctiffimique Rei Ruflicae Scri- ptores, Varro,Cato et Columella. | Atque hincefl,quod parcius deea, tanquam Italiae minus familiari, loquatur Maro, » Nihilominus P. VIRGILIVM MARONEM, quem acerrimi iudicii auctorem in deliciis habuit Auguftus , indictum hic praeter- mittere, nefas foret, nifi innumeros iam laudum fuarum praecones s — effet nactus. Neque eíl, ut Vati Mantuano dicta hicrepetam 5 utpotequaefplendido Tuo Operi. £ inferenda curafli;, Paride cauffaet C. PLINIVM SECVNDVM nomine tantum memorabo, maxime cum certiora non edifferuerit de eenere arboris, (quam unedonis folia haberedixit,) paucaque e Graecis haufta fuam in Hiftoriam traduxerit. » Cre- bram eius alias mentionem iniicit, viresque medicas fedulo alibi enarrat. Nemoereo ante Palladium eRomanis quisquam culturamin literas mifit. Nomen ei erat PALLADIVS RVTILIVS TAVRVS (vell SCAVRVS) AEMILIANVS, x Romanus, aut fecundum alios Neapolitanus, vir illuflris, literisque Graecis probe excultus. Vixitiistemporibus,cum Latinae linguae fplendor iam valde eflet imminu- tus, Apuleio iunior, cuius mentionem iniicit, Vnde et Latinitas eius minus culta cenfetur in Z/rzr XIlil. de Re Ruffica, quorum ultimum carmine elegiaco pertexuit, Neque tamen ideo minus gratus nobis elle poterit; praefertim quia ufu comperta , et reliquis omnibus, Graecis pariter ac Latinis, (qui ipfum aetate praeverterunt,)ple- niora magisque folidiora de Citro luculenter et perfpicue tradidit. — Tanti itaque, nec o Lib. X,c,2, ^ p ad Theophrafli Hift. Plant. Lib. IIIL c.4.p.339.b. — g Hift. Nat. — Lib. XIL.cap.5. r Georg. Lib. lI. v.126.feqq. 5 Vid. Io. Frid, Reinhardi Theatr.Prudentiae eleg, p. 127 fq. Th. Crenii Animadv. Philol, et Hift, P. IIl c.r. f.1. ubieditorum merita potiffi le £ Lib.ILc.z, 4 vid. b, Dan, Guil,Molleri differt.de Plinio, Altorfl, habita, Add,Io.A, Fabricii Bibl.Lar.Lib, II,c.15.p.401,feq.etin App.p.:8f. X Fabriciusl,cit,Lib,IILc,4.pag. j 3.fqq. ed (0o € nec Tibi, VOLCAMERE HONORATISSIME , ingratum erit, ex co quo- que percepifle rem Tibi cognitiffimam. — lis enim; quae dixifli, amice confentit, fi- demque facit, ut Ícias, vetera cum recentiorum inventis mire concordare.Commen- dat autem quadruplicem ferendi modum, femine, ramo, talea, clava. E femine ger- minabunt, fi terrae, in duos pedes foffae, cineres admiíceantur, et in palmari Ícrobe tria grana, deorfum verfo acumine iuncta, conflituantur. Ea vero aquae tepidae be- neficio quotidie recreanda , areaque ab herba et lolio purganda ; quam breviorem fieri praecipit, quoutriaque per canalesaqua difcurrat.| Enata inde plantapoflt trienni- um transferenda. De ramo mergendo notat,eumnon ultrafesquipedem efle deprimen- dum, obputredinispericulum, | Rationem ferendi per clavas,veluti praeílantiffimam, omnibuspracfert, Clavam vulteffe manubrii craffitudine, quae cubiti longitudinem non excedat,nodis aculeisque purgatam et undique laevigatam fed itayut gemmaillaefa fervetur, utpote ex qua arbor provenire debeat. Diligentiores utramque clavaejin folo verfo deprimendae, partem extimam fimo bubulo oblinebant, et alea vel argilla fubacta revinciebant, ne vel ab aeftu velalgore adurantur. — Inde clavam inter ct taleam id effe difcriminis infert, quod haecgracilior breviorque duobus palmis fupra terram emineat; illa vero omnis obruatur.. Tempus, quo fint depangendae talea et clava, autumnalein regionibus calidiseffecommodum, fcribit, confentiente Florenti- no, qui ab auctumno usque ad aequinoctium vernum plantandum efle citrium fua- det. Atin frigidioribus media aeílate , Iulio et Auguílo id plantandi negotium fufcipi debere, idem Rutilius comperit. |. Amplius et mitigationis artificium docuit, infitionis ope peragendum, et quidem trunco fiffo circa ipfas radices, non füb cortice, quam infitionem per carnem ct Florentinus inoculationi praefert;quod citrium,fi ino- culetur, fterile futurum exiftimat. | Sed in hoc abeunt coloni noflzates, cumres ipfa doceat, minori cum periculo infitionem fub cortice et inoculationem effe coniun- ctani, quam altéram illam a Florentio Palladioque approbatam. Porro furculum infititium coalefcere tradit cum pyro et moro: id quod et alibi y — repetit, canens: Nec non et citrii patiuntur mutua vami | : pignora, quae grarvido cortice morus alit. Pomaque pafturi blando redolentia fucco | armatis mutant [picula mota pyris, Operae pretium foret, huius in morum inferendi generis periculum fecifle, cum et Florentinus citria inde rubra fieri perhibeat , et nigra, fi mali ramus, pnNéae xAGdog citro inferatur; quo refcifceremus , num a moro nigra coloris aliqua mutatio in po- mo veniat, nec ne? quemadmodum ex infitione citri in malum punicam in diver- fam abiit formam fructus rubicundo colore tinctus, eodem Florentinotefle, Inde ergo Nic. Monardo « aurantia enata videntur. Haec ideo monui, quo, fi experien- tia addiceret, 79 7àyv Cl. Salmafio fatisfieret, qui non arte factitiam, fed nativam hanc vult a fpeciem fuapte natura veniffe, — Dicerezt faltem , inquit, cwm aut. in quam arborem infitione de citrei aurantia putarint proceffife. Experiri iftaec fi placeret, PRAESTANTISSIME VOLCAMERE, novo orbem eruditum beneficio Tibi de- vincires, maximefi, quae experientia didiceris, altero Operis Tui Tomo, quem pro- xime exfpectamus, referre liberet , et cum omnibus pariter communicare. Quae igitur mitis infitione arbor provenit, terram amare fcribit Rutilius rarioris naturae , calida loca, fedirrigua, Vnde etmaritimis maxime gaudet, quibus humor exundat. Quod fiin regionefrigida, eius indoli plane inimica, nutrienda efl, monet, parietibus —— : | 2 obiectis j Lib. XIIIL z Epift. deCitreis, Vid, paulopoft. 4 Exercitt, Pliniin Soli- num p. 672. ; « MOM obiectis auram ab illa rigidiorem efle arcendam, ipfamquein loco apricoatque meri- diano flatuendam : hieme autem flramineo tecto ab aeris inclementia protegendam. Quae hiemandi ratio nec Florentino £ fuit incognita, fcribenti: Iwxta muros cirium plantandum efl, uz munimentum babeat. ad-verfus. feptentrionales partes. — Circumdatur per biemem floreu, et maxime cucurbitarum farmentis, Cucurbitis autem , ut hoc ad- dam, naturalem quandam ineffe credebant inimicitiam, ut citreum afrigore illaefum tutentur. Quare et Palladius in cucurbitae vicinia recte flatui, uterque vero cine- re e lignofiori cucurbitarum vite et farmentis ufto, radicibusque adípero, utiliter ci- trum aliaffirmant. An terra crebro fit fodienda, fententiis difcobtanr coloni noflra- tes: Palladius illis accedit, qui ab affidua foffionepomorum praeflantiorum effe pro- ventum flatuunt. Recte. Terram enim amat nonargillofam et craffam, fed raram ac levem. At putationis praeceptum, quod ponit, nifi quaearida funt, rariffime debere abfcindi, experientiae adverfatur. Deniqueduplicem docet rationem;qua fructibus dulcis fapor inducatur: altera efl, ut femina per triduum aqua mulfà velovillo lacte macerentur: at praeter primitias non alia poma dulcia itaobtinebimus ; cum fua ar- bori indoles auftera brevi redeat, vimque haecillam medicatam fuperet planeque ex- pellat. Altera, ut trunco ad medietatem usque terebra ab imo oblique perforaro, id quod meníe Februario fieri iubet, fuccus acidior eliciatur, deducatur. ^ Atque iftum humorem fluere permittunt, donec poma formentur : tum demum obfirui- tur vulnuslimo. — Potius tamen ego cum recentioribus flercus caprinum urina hu- mana c. diffolutum admixta veteris vini faece , huius ufui deflinarem , radicesque iftoc laetamine frequenter irrigarem. — ]mo novo varii generis infitionum adulterio, cicures mitioresque fieri cogantur. Scc MEEEEE —. En! ut veteres agricolae diligentia colendique peritia parum aut nihil concedant colonis noftri temporis. ^ Stupent fpectatores ambulacra , e vivis arborum ramis flructa, quod opus topiarium vocant; mirantur induflriam, ingenii felicitatem prae- dicant eius, qui primus parietes virgultis, quaft aulaeis, ornare docuit, —SeZ/zec exz- gua funt d prae i15, quae antiquitus Romae freri folebant; mam quit UnQUAT) acces, ani- malia atque elegantes picturas cupre[fi arbu[culis imitari tentacoit , ut cveteres Romam? In domicilio, pro citreis alendis exflructo, et in porticibus eas collocari, multis hodie res miravidetur. Atde(inent mirarilegentes apud Florentinum, nihil horum veteri- bus inufitatum fuiffe. — Quidam divites et deliciis gaudentes, fcribit, fab porticus ad fa- . lem fpectantes iuxta murum arbores citrias plantaut, et aqua larga rigaut : atque atfla- te quidem apertas effe porticus finuut, plantas fole focoert ac calefieri permittenzes;. bieme cvero accedente, plantas tegunt, Quaeris,quando vixerit ifte FLORENTINVS,quem alii FLORENTIVM appellant? Apuleio non multo iunior efl, quem floruiffe circa A.D.218. fub Macrino Imperatore, evincere conatur Cl, Needham , inductus A fricani auctoritate, qui Florentini Librum Xl, Georgicorum laudat, e aílerentis, fe vidiffe oleam viti infertam apud Marium Maximum, quia Macrino, tefte Dione Caffio, Prae- fectura Vrbisper idtempus fuit ornatus. Anlic idem ille Marius Maximus, qui Vi- tas Caefarum aliquot condidit , Scriptoribus Hiíloriae Auguílae toties memoratus, f non ultra Severum Alexandrum progreffus 2 Temporis ratio non repugnat. At qui Diophanes g eius meminiíle potuerit, non video fi quidem Diophanes is eft in Geo- b Turovisuv Lib. X.c.7, € Vid, uberius gentem hacde Re Pontanum de Hortis Hefper. L. II, Sect. 7.de Citreorum fapore duplici, acri et dulci. Athan, Kircherum in Phyfiol.Experiment,Sect,V, exper.XI.p.5 2. d PetrusBBellonius de Negle- cta CulturaStirpium, problem. 14. p.231. € Tere, L. IX. c, 1 4. f De G.I. Voffius de Hift, Lat,L.1I,c.;, g vid, 11JL15 hoc eiusque fcri fupra in Sotione. Y XM Fe] bd 4 ej (o0 f Geoponicis laudatus, qui Dionyfium utiliter ad fex libros redegit, RegiqueDeiotaro mifit. leitur aut longe iunior Diophanes erit, aut verum eft, quod fuperius iam fufpicabar, Baffum multa de fuo addidiffe ex aliis. Ceterum in Iuliani hiftoria notus eft Florentius, Nigriniani filius, ^ Praefectus Praetorio Galliarum, et,Anatolio mor- tuo, per Illyricum, cum Tauro Conful factus ampli(limi fufcepit infignia magiftratus A.C. 361. ; Spondere tamen nolim, hunc agriculturae usque adeo (badiofam fuiffe, ut in literas de ea quidquam retulerit. Quae terra noflrum genuerit, 7ros Rutulutcve fat, dicere nequeo, Nomen tamen cum Romanum fit, Latinis eum fubiicere vo- lu. ^ De hoc dlriffimum Germaniae fidus , Ioachimus Camerarius , 4 habet fequentia: Florentius feu Florentinus, fcripfit de Plamtatione et. Agricultura. — Citatur in Geoponicis Conflantimo adfcriptis s et dicitur baberi in Bibliotheca Vaticana, n Geopo- nicorum libris capita LXXXI ab eo habemus, et praeterea ibidem Democrito, / Dio- phani, » et Leontino z citatus dicitur. — Caput de Citrio quid contineat, intelligis ex illis, quae ad Palladii illuftrationem inde haufimus. Hoc unum ex eo monendum fupereft, citri fructus variis fe formis induere, fi priusquam ad iuftam excreverint magnitudinem, in vas fictile aut vitreum , foramine ob perfpirationem neceffariam pertufo,recondanturgquo augmenta capientesad vafculi typum internefiguratum for- mentur. Videturenim fructus, inquit, quafi certamine initoyhocinduflrie praeftare. Idem hoc artificium tanti putavit Iulius Africanus, ut pluribus verbis defcriberet,at- que modum, quo in humanae faciei fpeciem immutentur citria, doceret, Ex bis habent lo. Iovianus Pontanus, o Io. Baptiíla — Antonius Mizaldus, 4. Athan, Kircherus, r aliique; qui infuetis eorum formis delectantur... At cum nativa fa- cies magis placeat, quam fuco illita3 deformationes hae nullius plane ufus funt cen- fendae, utpote quae voluptatem nullam aut exiguam praebeant, Antiquos ex omni gente Scriptores de Citro, quorum quidem nobis fuperfunt laciniae, e fitu antiquitatis omni ftudio eruere hucusque tentavi. Neque facile quis- quam alius invenietur, qui in hoc argumento diligens fuerit. Solinum enim et Me- dicos veteres tam Graecos quam Latinos, Aétium, Aeginetam, Celfum et reliquos, quos illius arboris ac pomi nentiquam dememinifle probe fcio, hic prudens praeteri- re volui; quandoquidem eos Ícriptoresrecenferein me recepi, qui culturae rationem habentes dc ea quidquaminliterasretulerunt. Facileitaque video, aliud meacturum, fi Medicorum catalogum texere aut Ícrinia compilare agerederer. Eiusdem confilii atque propofiti memor, Arabes quoque omitto, utpote quositidem ufus potius fructu fperandus, quam culturaiuvit. Avicennae itaque feu Abvali Ibn-Tíina cum a Fer- rario crebram mentionem fieri videas; memineris, medicum illum effe, et quae ad rem medicam faciunt, folum tradidifle. s Hoc loco autem temperare mihi nequeo ; uin eiusdem ordinis Arabem fcriptorem interferam, | Eft ille BEITHA'R , Dhiaeddin Abdalláh Ben Ahmed, Ben Mohammed,notiori nomine dictus Ben Beithar, Ibn-Beitharfeu EMBEITHAR et Embitar. Patriam habuifle dicitur Malacam, cele- berrimam Hifpaniae urbem, portus commoditate inftructam3 unde Malakienfis aut Mala- (D) b Ammianus Marcellinus L'XXILc,3. L'XXL.c.6.etalibi. — ; His Coff.diem functus Conftantius Aug. Mopfucrenas in finibus Ciliciae Phoeniciae provinciae IT] Non, "Novembr, et introivit Iulianus Aug. Conftantinopolim die III Idus Decembres. Vid,Fafti Idatiani a Pb,Labbaeoediti.T,XLAnt,Rom,p.263. — & in Catal, Aucto- rum R. R, | L.X.c, qn. m L.X.c.26. 5» LX.c.4. o He- fper,L.I.c.i.p.rf2,b.edit,Florent, . Mag. Natur, Lib, III, c. r$, Art- can, Memorab.Cent, I, x Phyf; Exper. Sect, V.exper.8.p.52. 5 Cano- nis Med.Lib.ILTr,ILp.s2, edit, a Plembio procuratae Lovanii 16$8.fol. 7 Ara- bicum hoc nomen fignificat Hzppzarrumfve Feterinarium: abalterutro horum vocabulo noraen Arabicum effe detertum, illuftris Herbelotius nobis perfuadere conatur in Bibliotheca Orientali pag. 199. unde pleraque huc transtuli, MOM M Aalacenfis vocatur: atque hunc ibidem apud patrios Lares, confectis multis itineribus per Africam et A(iam univerfam,denatum efle volunt A. Hegirae 394. five A.C.1197. Alii in Africa natum Damaíci obiifle perhibent A. Hegirae 64.6, qui inciditin A.C. 1248. Abeximiaqua pollebat/herbarum cognitione Afcháb;hoc eft Botanici;cogno- mentulit. | Ingens Opus, idque hocin genere pracftantiffimum, iudice Io.Henr. Hot- tingero, 4 confecit, quatuor conílans voluminibus. Titulus ei praefixus: Gzamé al ad-viat al mo[redat; in quo de Simplicibus Medicamentis , atque de plantis non mo- do, fed et animalibus, lapidibus etc, feriem literarum fecutus, egit, ac medicinas inde parandas fufe defcripfit, | Ne quiserret, fciendum,hunceundem librum communiter fub nomine Kezab al mofredat, quafi dicas liber fimplicium, laudari. x — Aliud ab co habetur opus : 4/-Mogui fr ad-viát al mofredát , ubi de ufu fimplicium capitibus XX commentatur. y Tertium latet in Bibliotheca Regia Parifina n. 866 : Menzafc al baicvanát , de Vtilitate ex animantibus arboribusque capienda. Sed Compendium hoc effe operis maioris, exiftimat Herbelotius. Nec dubium eft, Tractatum de Limo- nibusitidem nonnifi eiusdem particulam efle, etfi feparatim in bibliotheca hominis pri- vati diligentiffime cuftoditum multos annoslatuit; donec e tenebris protractum An- dreas Bellunenfis ex A rabicain Latinam linguam convertit. z Nihil hic legas de cul- tura, nihil devarietate fpecierum ; nihil dearbore. Pomi vires, ut Medicum decet, mi- nutatim expofuit, corticis, granorum, fucci vim diligenter manifeflans; quibus item morbis utiliter medeatur, quae inde componantur medicamenta, fubtiliter, more tunc ufitato examinans. Adverfarium habuit Ben Giazláh, qui libro emiffo fub tit. Manubagealbeidn,cumimpugnavit plurimorumque errorum infimulavit. Huic A polo- ciam oppofuit, fub titulo Taalk, eumque docte confutavit. Haec de Embitaredi- cenda habui ; quae filentio premere ne bis autem haec co facilius; quod paucis nomine cognitus fitifte Arabs , nedum ut de Limonibus fchediaíia viderint. Nontamen ulterius eiusdem generis Scriptoribus recenfendis moleítiam Tibi creabo; unice intentus iis, qui ad rem propofitam faciunt, | Hisergo inductus rationibus neque inter recentiores, ad quos mox progrediar , dicendi operam meam occupabit BAPTISTAÀ FIERA, Mantuanus, perantiqua gente, quae ex Germania eo conceffit, patre Paulo natus anno 14,69. denatus 1538. cum fuain Coena ver(ibusin- flructagz | de Malorum Medicorum, Nerantiorum ac Limoniorum viribus tantum Medicis itidem egerit. M Ex iis ergo, quae adhuc de Scriptoribus Hefperidum antiquioribus protulijfatis fuperque conflare poteft , veteruin diligentiam non efle incufandam. — Strenuam enim huic quoque rei navarunt operam, ucbegs recentioribus flraverunt, quam in.. ereíli rectius fapere didicerunt. Facile autem eft inventis aliquid addere. Qui vetera illa et recentiora inter fe componere liberoque a praeconceptis opinionibus animo : s | . diudi- s in Biblioth, Orientali f, Smegmat. Orient, L, IIT, P. II. c. 2, p. 247. x Egregii huius libri bini quondam Codices, fcd mutili,exftiteruntin Eibliotheca Laurentina Efcurialienfin; 132,133, Hotting.l,c,append,p.iz, ^ Plureshodienumreperiun- turin variis Bibliothecis Angliae et Hiberniae uti ex Catalogo Manufcriptorum A, et H. intelligo, j Poflidet hunc Codicem f,4, Bibliotheca Publica Academiae Vpfalienfis exdono Io, Gabr, Sparvenfeldii, uti eft in Catalogo Centuriaelibrorum rariffimorum, quem teftem ex(tare voluit grata Academia V pfaliae 1706. £, 4, Inve- nitur quoquein Bibliotheca Magni Ducis Hetroriae voluminibus II in 4, tefte Her- belotiop,s97. Habuitet nonnulla huius auctoris MSa eximius Medicus Augufta- nus; vir profundaeeruditionis, Georgius Hieronymus Velíchius, uti ex eius libris, auro contra carioribus,videre eft, z Binisaut ternisplagulisconftans, editus eft Parifis 1602.£.4. — à. Coenam Fierae docto tario illuflratam edidit Pa- s E dapi d- Carolus Avantius; quiin praefatione vitam auctoris luculenter de- .uimque doc! e$ (0 Be diiudicare voluerit, ingenue fateatur neceffe eft 5 illos his parum concedere , imo pleraque omnia iis accepta efle referenda, quae fuperioris aevi homines tanquam in- audita funt venerati. — Fortafle ingenii acies parum acuta fuiffet multis, ac pauci eo usque in reconditam rerum variarum notitiam penetraflent, nifi c Qereeil'ovr ec ex illorum rivulis arva fua irrigaflent. Neque tamen id eo dictum videri velim, quafi de cuiusquam meritis quidpiam detrahere auderem. — Abfit. Imo potius et de recentioribus bene mereri inflituam , neminique gravis hos quoque debita laude ornabo. Iniurius enim effem in noflram hanc aetatem , fi efle multa praeclare re- cens inventa, multa, quorum apud priícos obfcura deprehenduntur veflioia,comtius expolita, ita ut ad ufum fint aptiora, pernegarem. —. Maneat ergo utrosque laus fua; et ut eo rectius cognofcas, quam diligenter a binis proxime elapfis faeculis de Hefpe- ridibus quoque mereri inflituerint viri ex omni gente celeberrimi, Italos primoloco in Ícenam producam ; tum quia primi fuerunt, qui culturam a maioribus veluti per manus traditam acceperunt, acceptamque uberius excoluerunt 5 tum quia ante omnes de citris et aurantiis commentari coeperunt. | Vindicat fibi hanc laudem, quem primo iam loco nuncupo, IOANNES IOVI- ANVS PONTANVS, qui gloriofe, at vere tamen, canit : Nullique loquar memorata priorum. — Natus is eft Ceretiin Vmbria, atque Neapoli in maxima dignatione, regii Ícrinii Magifter, aetatis. Anno L XXVIII, Chrifli cj» Tov denatus. . Suavi is carmine hexametro, quale Nympham comtam decet, cecinit omnem culturam arboris hu- ius5 et, ne quidquam omififle videri poflet, varias quoque illas deformationes, plu- raque artificia curiofa magis quam utilia , verfu decore-expreífit. — B/zos He- fperidibus libros , non fex , uti Simlerus habet, impendit, quorum primus, poft praefationem ad Francifcum Gonzagam, continet, Qualis fit arbor Citrius, et unde oriunda. ll.De Converfione Adonidis in Citrium, III, de Apportatione Citrii in Italiam. - IllI, Quaeloca fint apta ferendisCitriis, | V. Quae loca fintevitanda, et qui- - busutendum remediis. VI.Fabulam de Citriorum reparatione;novaqueapportatione inItaliame Mediaregione. VIl.Quod tempus aptumfit ferendis Citreis.. VIII. Quas- . damregionesnon alere citriospropterfrigus. VIIII. de Altitudine fcrobium. X. Seren- das effe Citrios nativa cum terra, et palis fulciendas. — XI. Ferro coércendam effc lu- xuriem. XII. de Propaginibus procurandis, XIII.de Seminio faciendo et colendo. XIIII.- Evagationem quandam pocticam, XV. Fructus Citriorumalios dulceseffejalios acrimoniofos.XV I.Quo modo Citria fiant craffiora. XVII.Quo modo Citriatoto anno infideant in arbore fua, — XVIII. de Ratione decoris hortenfis. XVIII. Poft rigidas tempeflates non effeamputandas, XX,dedifpofitione Citriorum, XXI.de Opere To- piario. » XXII Arbores Citrios diutius vivere. Liber ILpoftpracfationemagit Lde Citroeteiuscultu. ILQuodifferatCitriusa Citrio, III.de Limonibus,etearum cul- tu. IIII. deInfitione. V.delaudibusindufltriaehumanae, VI.deCitriorum fapore du- plic&acri ac dulci. | VII.de Vtilitate horum pomorum, | Leguntur hi libri in pleris- que Poématum editionibus, c . digni omnino, qui ab omnibus legantur. Quantus (D) 3 fuerit & Vid.Lil.Greg.Gyraldus Dial,I, dePoétis füorum temp, T.IIL.Opp.p.£28, — Simlerus in Epitome Bibliothecae Conr, Gefneri; p, 102, Scaliger de Re Poé&t, L, VI.c,4.p,744. íqqg. ^ VoffiusdeHift;:Lat.L.IlI,.c.g. Dan.G,MorhorfPolyhift, T.LL.VILc, s.p. 380. Guil,Cave Append,adScript Eccle Hift Liter,p.145.ubi tamenipfe et quem fecutus eft, Simlerus, in anno emortuali funt corrigendi et pro 1 503 reponendum 1505, M.Zuer.Boxhornii Monum,illuftrium Virorum et Elogia; Amftel, 1658. fol, edita ; ubi non Ioviani folum Elogium et monumentum p, $6, 8 1. vifitur, fed et o- mnium agnatorum, c Prodieruntin folio fine anno et loco impreffionis; fed Helperideshicdefünt, Poftea excufà funt Venetiisab Aldoa, 1513,€t1555, Flo- rentiae aluntaa 1515,f,8, Argentinae a 1515. ac. faepius, - "NON fuerit ille vir, nemo melius dixit Calcagnino, qui ad Vraniam cius feu de Stellis Libros quinque alludens, Maronicomparat: 4 s Creditus occubuiffe Maro: fecefferat olim, ut caeli iotus labentiaque aftra cvideret ; mox rediens ad uos locvtami uomine , terris quid felix profit , quid noxia flella minetur , expofuit , nofirisque oculis fubflracuit Olympum, Scilicet boc deerat ; pecudes , Styga , praelia , turmas ' feripferat s: extremum cvotis fuit aureus axit. uem nunc Pontano rectius iungerem , quam praeconem ipfius , CAE- LIVM CALCAGNINVM, Ferrarienfem, cuius laudes eximiascantavit omnis eru- ditionis princeps, magnus ille Scaliger, egregio hoc carmine: Li ludicium, ingenium, pietas, facundia, cenfus , nobilitas, gracvitas, gratia, forma , lepor ; ff quid praeterea mortalem varius orbem concelebrat , fi quid fidera magna colunt , Cuzctafui. e | ! Habetur inter Opera eius f commentatio de Citrio, Cedro et Citro : fed in eo opufculo vapulat Ferrario, g quod has minus recte diflinxerit fpecies. — Medica vero arbo- rei , Ícribit, ezrum cedrumque feriptores complures cvuocant. Vt merito mirari babeaim Caelium Calcaguinum et locvianum Poutanum , cciros alioqui accurata feriptione 2nemo- raudos. Quippe a Calcagniuo arbor Medica fic Citrius appellatur, ut 202 4 cedro tantum , cuerum etiam 4 citrio , tanquam folam arborem lteueis : naculis réLio AH. fianificaute , di- f'ingnatur : cum tamen ( ficut ante. demonflracei) | pro Medica Jaepius arbore id nominss ufarpetur. Ipfum opufculum videre mibi nondum contigit. Ignofces igitur; VOL CAMERE EXIMIE, fi praeter ea, quaein fronte-2erit, nihil expromere valeo; / Non horum tantum, fed ceterorum; qui Íequentibus temporibus in eodem ar- umento flili iudiciique acumen exercuerant, diligentiam multum poft fe reliquit IOANNES BAPTISTA FERRARKIVS,Senenfis eSocietatelefu, editis Hefperidum, ffrve de Malorum aureorum cultura et ufa , Libris IH. abfolutiffimis, Romae 1646. fol. Praeclare omnino meruit hoc opere ,. communi omnium confenfu, | Scri- bendi enim genereflorido, qualead poéticam dignitatem accedens hoc argumentum decebat, Hefperidum fabulam , antiqua marmora ac numos; arboris pomique cu- ram, fpecies bene multas; quot ante ipfum nemini cognitae aut vifae, ufum, verbo, omnia, quae dici poterant, accurate complexus, cunctamque adeo flirpis hiftoriam e(t exíecutus, et ne quid operi deeffe videretur, figuris aeri elegantiffime incifis or- nari curavitquo animum oculosque pafceret Lector curiofus, Hunc unum reliqui , qui poft ipfum fcripferunt, omnes ducem fibi delegerunt, vefligiis eiusdem ubiqueinfiflen- tes; quod operis praeflantiam arguit, nec mediocriter commendat. Sed de co plura di- cere non attinet, quum Tibi; VIR PRAESTANTISSIME , horum nihil non poffit | : efle d T.I.Delit,Poét.Ital.p.«4 ($42. e Conf Gyrald,l.cit,p.5 39. .-.. Nonita per omnia bene deco fentit P. loviusElog n.32;. M. Anton. Maioragíus tamen et lac. ius ob tionibus vindicarunt , magnam vigere ob qe Grifolus, quiCiceronemab eius miram in omni difciplina eruditionem eius nomini quae Bafileae funt excufa 1 $44. g Hefper, L,L. c, 7. p. 57. b Aetate Calcagninum proxime contingit Thomas Bovius, Veronenfis, dequo , num in hunc cenfüm venire mereatur;ipfe fere dubitojideo quod more folum póetico breve car- men hexametrum,ver(ibus r&&,conftans,infcriptum 244ois fve Cttr us,compofüuerir, Cumtamenin eo et utilitates Citri et íümmma culturae capita ftrictim annotaverit, urge eum íufhciat, Prodierunt eius Horifugiafive Lufus Venetiis 1 $67. f. 8. pag; «$ (o) i» efle cognitiffimum, qui affidua illud manu frequenter verfaris, optimus iffarum re- rum aeflimator. Scripfit fedulus hic Florae ac Pomonae cultor iftud Opus aetate iam provectior, horis, quibus a munere docendi Linguam fàcram, quo per plures annos in Collegio Romano functus efl, vacatio dabatur, ; Multo enim rerum ufu opus erat, antequam tantum opus animo conciperet, quale vix alius poft eum ten- tavit; etfi plures in quibusdam fpeciebus figillatim defcribendis ftudium haud illau- dabile collocarint. Horum e numero mihi innotuit PETRVS NATVS, Medicus Florentinus, in Pifaána Academia Simplicium Medicamentorum Profeffor Ordinarius, nec non Mufeo et Horto Medico Praefectus cuius viri laudes certatim dixerunt cives eius Itali. Hifloriam is plantarum in hortis Florentinis reperiundarum fcribere animo fecum flatuerat; eaque de cauffa potiores earum imagines aeri iam infculptas habebat. Explorare itaque prius voluit varia hominum de negotio fuícepto iudicia, adeoque praemifit Pbyrologicam Obfecrcvationem de Malo Limonia citrata aurantia, vulgo la Biz- zaria, Florentiae 1674 f, 4t. Inquifivit hic in originis cauffas, et ut infitionis ope propagata nunc ubique terrarum floreat; uti ipfe teílatur in dedicatione opufculi ad Laurentium Panciatichi, in cuius fuburbano ea, quam defcribit, nataerat. £4 Miraculi inflar eft, humana arte id pofle effectum dari, ut unus idemque fructus ex una eademque arbore dependens, de plurium arborum indole participet, Etenim ipfa quidem , fed non eadem , quin ipfa nec ipfa. eft. At vilefcit paene artificium , definuntque mirari homines , quod faepius vident, Vi. derunt autem non fimplici vice Malum Citreo- Auriacam;-uti efl in Henrici Olden- burgii Actis PhilofophicisSocietátis Regiae in Anglia; /. et in Ephemeridibus Natu- rae Curioforum, ;»; Dedit et Norica LibiNympha horteníis, Tuoin viridario, ocu- lorum délicio , enata eiusmodi poma , quae gratum oninino fpectaculum in He- fperidibus Tuis Norimbergenfibus, oculis fübiicere Lectorum verborumque iis leno- . cinium addere, nullus dubitafli. 7 — Eft tamen eritque hoc artis complementum, ac mangonii veluti terminus, ultra quem longius tendere qui velit,videatur ex mundi hu- ius interitu novum procreare velle, Sed ad fcriptores redeo. Commode hic in memoriam revoco mihi, Vlyfle Homerico non minorem VLYSSEM ALDROV ANDVMP,Patricium Bononienfem,quem iam antea nominare | E : debuiffem. i Reliqua eius Opera non minus praeclara recenfent Ph.Alegambe Bibl, Scriptorum S.l, p.411, etLeo Allatius in Apibus Vrbanis p, 210, ed. Hamburg, & Conf. Greg. Leti nell Italiaregnante Part. III, L,IIIL p.413. feqq. In G, A, Merklini Lin- denio Renovato p, 9o1. libri titulus male exhibetur, Ze 442/o Lizmoneo, Citreo, Am» rantio. Laudatusiam Greg,Leti loc,cit;L,II p.133. refert Laurentium Legatum, Cre- moneníem, Medicum et Graecae Humanitatis Profefforem Bononienfem,inter iu- venilium ftudiorumSpecimiria,Bononiae 1667 f,4. edita,exhibuiffe Cbzyforelezda fi- ve Aurtorum Malorum Hifloriam myrbice defcriptam, ad Iofepbum Cripfun. — Vit magnus erat Legatus, qui praeter alia bene raulta eruditionis folidae * . Cofpianum Mufeum, appendicis loco ad Mufeum Aldrovanti additum, doctiffime illuftravit3 undeet hocpoemation refpondere famae viri ff nondum enim videreilludcontigit, ^ / Menf, Novembr, 1467; n.8. p.449. edit. Lip. — z& Dec, II, A.]T, Obf. 12. Defcripfit hoc pomum A tiumCitratum digni(D Academi Leopoldino - Carolinae Praefes, illuftris Lucas Schroekius, L, f, Vir omni laude maior; qui ibidem Obf. XI, monftrofüt, nec tamen vifu ingratum pomum citrium oculiscurioforum fübiecit ; quale Aurantium Tuis quoque in Hefperid, L.TIIIL cap. 21.p.205 delinearedignatuses. .Noningratum id fpectaculum plerisque vídetur, qui a Pontani rationibus abeunt, Hefper. Lib.II. p.m. 153. canentis : | uid monéam , ne te capiat tam indigna cupido bortenfis mon[Iri caelatam implere tabellam ? Ab procul infamemque notam , atque werte pudendum | ^ | dedecus. | En formofus adeft chorus, ?» Lib.ILc.57.p. 171. e$ (o fe - debuiflem.Is enim e et OVIDIVS MONTALBANWVS, Bononienfis ProfeíTor emeri- tus, qui verba rebus commodavit, fummo iure hic commemorandi: ille praefertim, qui rerum naturalium cognitione flagrans,eas non tantum undique ftudiofe conqui- fitas accurata diligentia difpofuit, fed et editis bene multis voluminibus, nec labori nec fumtibus parcens, defcriptas aere calamoque exhibuit. Maximi iudicii et mul- tarum literarum vir, Dan, Georg. Morhofius p. Aldrovandum quendam in fcri- bendis libris Herculem fuiffe iudicat: nullum enim naturalis Philofophiae caput eft, quodnon Commentario profecutus fuerit: neque id flrictim ac breviter;fed copiofe. Mali certe Medicae hifloriam uberrimam , plurimis iconibus in tabulas relatis , dedit, et quicquid de nomine, multiplici genere, patria, cultura, monftris, ufu vario, dici po- tuit, Montalbanus fedula fcriptioneilluflravit, neque fabulas, myflica, moralia, fymbo- la, numifmata, flatuas, indicta praeteriit. 4 — Ex merito igitur huic poft Pontanum et Ferrarium tertias defero partes, cum non ab alio, quem (ciam ex Italorum gente, deícriptionem habeamus folidiorem, magisqueperfectams | adeo ut, qui Triumviros hofce legerit, reliquis facile carerepoffe cenfeam. —— Meretur, ut elogium, ab Vrbano VIlLei dictum,et hic legatur: | | | : Multiplices rerum formas , quas pontus et aether. - exhibet , et quicquid promit et abdit humus , meus baurit , [pectant oculi , dum cuncta fagaci ».. ALDROBRANDE , tuus digerit arte liber. Miratur proprios [olers suduffria foetus , quamque tulit moli [e negat efe parem. : et cupit effe feum » quod fuit artis - I I C TN Ee ^ s | Aldrovando comitem do AVGVSTINVM MANDIROLAM,Doctorem Theo- logum et S.Francifci regulae Minoritarum deditum;quianno fuperioris faeculi octavo et quinquagefimo publicavit Mazuale de' Giardimieri,r | egregie laudatum lo.Sigism. Elsholzio. s . Vnde et noflri homines in linguam vernaculam convertere, fub titulo eee Stalianifcben SSitmene unb SDomerangen-Gartens. Integrum librumtertium Acruminibus dicavit, et quae, per trigintaannos ipfe vidit , hideliffime inferuit, totum- que hoc negotium multa cum laude peregit, Geflas idcircoet TV,VOLCAMERE OPTIME, eum in oculis et manibus, eius confilio non fimplici vice commode ufus. V ltimum nunc inter Italos locum occupet IOSEPHVS LANZONVS, Medicus Ferrarienfis primarius et Academicus Curiofus, qui Crzrolog;am fcu Curiofam, ut vocat, Citri defcriptionem dedit, t in qua, uti apparet, vires potiffimum Medicas, quas variis in morbis difcutiendis praeflat utiles, fcriptis collectisque undique medicamento- rum formulis declarare ipíi animus fuit. —Parcior itaque eft inarboris defcriptione, patria ac differentiis affignandis, Quod fingulare obfervaverim, illud eft, duas effe citri fpecies mirabiles, quarum altera florum honore decora , flerilis tamen fit, cum illos pomum nunquam fíequatur: altera fruges edat, fed flores nullos praemittat. Vocat in partes Plinium atque Matthiolum; | in quibus iterum infpectis nihil tale in- venis ut vero diligentius inquirerem, iam non vacat. ——Crederem celeberrimum e .- . . LJ c^ LJ ' Auctorem, cum ea fcriberet, in illam Citri fpeciem, quam Graec va» appellant, oculos e Vid. Ifaacii Bullartii l'Academie des Sciences et des Arts T, II, L. IT. p.109. etIo.Impe- rialis Mufeum Hiftor.p. 144. fqq. ed, Hamb, ubi etfcriptorum vaftum caralogum repe- ries. Polyhift, T.I. Lib.II. c.2, q Habemus haecomniain eius Den- drologia Lib. IL Tr.Il, cap,4. a p.481——134- * Maceratae 1658. f, 12, recu- £ [fümVenetiis 1703.12, $ S9Oeu-angelegtec Gartee5au / L,ILI, c. 8. p.247: Ferrariae a, 190.f. 12, ! «à (0 M oculos conieciífe, nifi hanc ipíe flatim fubiungeret. Lanzoni itaque fide haec referre volui. Atque hi potiores funt Itali, qui aurea mala fparferunt. — Abillis in plurimas Eu- ropae regiones migrarunt, et primo quidem in Hifpaniant, quae e terrae vifceribus effoffum, et oblazum facris natalibus amrum, cum auro vegetabili permutavit, ubi nunc nemora et campos ornat. — Invenit itaque malus haec non cultores folum Hifpanos, fed et laudatores. | Ex his unicum, eumque fedulum ac valde eruditum naturae in- dagatorem, NICOLAVM MONARDVM , Hifpalenfem Medicum , nominare pof- fum, | Quaefierat ex eo Quadra, RegisHifpaniarum primi ordinis Chirurgusortum et originem Aurantiorum. — Huic prolixa epiftola refpondet, Citros, Limones confimi- lesque arbores eiusdem e(lenaturae: Aurantias vero ex infitionein malum Punicam proveniffe, Eaqueoccafione breviter quidem, at non indiligenter de univerfo ha- rum arborum generedifputat, Confervavit nobis hoc fchediafma cum aliis eiusdem auctoris, confultiffimus Naturae mylila, Carolus Clufius, Atrebas, cuius laudes ex merito dixerunt bonarum literarum aeflimatores. » — Ipfe autem Clufius, quum, iu- dice Commelino, x primus hanc flirpem in Belgio coluerit, et praeterea non pau- ciora de Malis Medicis inferuerit fuae Stirpium Hifloriae, hoc nomine ab omnibus merito celebratur: adeoque nec nobis hic tacendus erat, ^ Ceterum quae Mc- nardi noflri Hifloria Medicamentorum fimplicium, ex novo orbe delatorum, babuc- rit fata, Clufius enarrat in praefatione, y quam verfioni Latinae e lingua Hifpanica praefixit. Plura enim huc transferre nolo, ne epiftolae modum excedat haec fcriptio. Concedo igitur in Galliam , quo Hefperides fuperatis iugis vel Apenninisex Ita- lia,vel Pyrenaeis ex Hifpania, faciles defcenderunt. Non invidaeenim funt,omnibus fc indulgent, patriam invenientes, ubi debiteexcipiuntur. Nequepoenitet eo defcen- diffe, cum primas in Gallorum viridariis partes teneant. Noa tamen ulla magis fontes ormabit. et bortos arbor , Atlantaei quam quae cviret arbore mali; Scribit elegdntiffrimus RENATVS RAPINVS, qui, uti obiter hoc addam, decora huius arboris laudesque, uti folet, nitidiffime cecinit. Certatim profecto laborarunt Galli, ut hofpitio quam commodiffimo exciperent eas, ne folum pertaefae alienum abeundi fortaffis defiderio caperentur. | Quemadmodum vero oblivioni facile tra- duntur, quae fine literarum fubfidio memoria tenemus; ita ne turpi hoc neglectu quidquam contra illarum dignitatem admitteretur, editis in lucem libris elegantiffi- mis, uti elegantiae ftudiofiffima eft haecnatio, ad pofteros quoque transmittere vo- luerunt, ut amabiliffimas has Nymphas colere deceat. Illud autem vehementer doleo, cum plures luci expofitifint publicae libri, plerorumque tamen nomina tan- tüm ac titulos meam in notitiam venifle. Hos ergo, uti accepi, fideliffime com- municabo, fi fortaffe Tibi. VOLCAMERE HONORATISSIME, aut aliis, in quo- rum manus haec epiftola inciderit, felicioribus effe liceat, ut ipfa opufcula propius »infpiciatis manuque teratis. Suntilla fequentia: Inftruction facile pour connoi- »tre toutes fortes d'Orangers et Citroniers, qui enfeigne auffi la maniere de les , cultiver, femer, planter, greffer, transplanter, tailler, et gouverner felon les climats, ,,les mois et les faifons de l'année ; avec un Traité de la taille des Arbres, par le Sieur »; Morin Parif. 1674. £.12, (E) 2 ;,iNou- -& Curis Pofterioribus Antverpiae a.1611. f. 4. elogia eius fübiuncta fünt eum funebri ora- ' tione Everatdi Vorftii, Gon£, Io, Meurfius Athen, Batav, L. II, p. 186. 187. Ifaac Bullart. lib, Cit. p. 114. 1:5, x Nederl,Hefper.c.4., jJ Inferuit illam Hiftoriam fuis Exoticis P3g.296. fqq. Plura M lim rea ] 1 - *u litatem meruit, recenfet Merklinus ip Lindenio Renov.p.839.840. mem arbores a frigore defendantur, evincere conatur; humiditatem plantis magis noxiam efle quam frigus aut nimium a foco fuccenfo calorem. Potiffimum Ca- pite X. multus eft in tradendis remediis , quibus arborum coma ob neglectam cultu- ram aut fricore et humore fuperfluo, itemque grandine vitiata vel plane defluvium affa reficiatur, ut adípectu grata iterum fit, iucunda et vegetaarbor, optimeque va- im Non contemnendas hinc inde infpergitobfervationes , ex quibus multum com- tfnodi exfpectandum, ^ Sed abílineo me ab uberiori earum recenfione, : ne aliud hic effe actum iure quis poffit conqueri, — Honori tamen Quintinii non poffum illud dare, quin a Santolio, Poctarum coryphaeo, in tabellam, qua imago Quintiniiex- primebatur, confcriptum elogium hic fubjiciam : | Hanc decorate Deae quotquot regnati 1n bortis , Floribus e cvefiris [upraque infraque tabellam. - Hic dedit arboribus florere et edulibus herbis , —— et fe mirataefl tanto Pomona colono. Habuit ergo Pomona in omni gente, qui fe cultu profequerentur, et de qui- bus gloriari potuerit, Gloriatur etiam de pluribus e Britannorum gente fatis ; de uibus iam ut dicerem, ordo poflulat. Hos uti omnis antiquitatis promos con- de iure nuncupamus; nullus enim terrarum angulus tot tantosque monumen- torum veterum thefauros monílrare valet 5 ita Hefperides quoque ad fe pertraxitfe, aliunde certo conílat, Et nili de eo iam certi eflemus 5 convinceret tamen ío- lers eorum ftudium , quod indagandis rebus naturalibus impendent, (certant autem et hac in parte cum praefílantiffimis,) indubieque id afferere iuberet, ^ Nec du- biam eft, unum alterumque preffius hiftoriam ac culturam earundem urfiffe, literis- d. pem z Altera, qua utor, editio procurata eft Amftelodami 1692, f, 4t, "Tertia autem iam lucem adípexit paucis abhinc annis, 4 T. Il,p. 245-286, b Vid, Act, Philof, Anglicana, fuperius cit, | ed (o) ie que exquifite mandaffe. At nemo adhuc eorum mihi cognitus eft, qui huc pro- xime pertineret, quod in Hefperidibus defcribendis laborarit unice. — Hunc itaque defectum ut refarciam, celeberrimum in utroque orbe virum indico HANS SLO- ANE, Medicum Londinenfem acSocietatis Regiae Londinenfis Socium digniffimum. Is in Catalogo Plantarum, quae in Infula Iamaica proveniunt aut coluntur, longam texit c. feriem etfynonymorum et fcriptorum, apud quos vel effigies vel uberior de- fcriptio habetur : quilabor uti taedium, quod auctoricreat, maximum fumma utilitate penfat; itaetmultalaude eft cohoneflandus. — Praeterea in ABRAHAMI COVLEII, Angli, Poetae terfitfimi, Plantarum libris 2^ leguntur aliquot verfus, quibus citreo- rum et aurantiorum difcrimen innuitur; conflat et notulis adiectis fua laus; ut adeo duplici hoc nomine filentio hic neutiquam fuerit involvendus. Vicini Anglis Belgae duos fuperiori faeculo habuerunt Hefperidum admirato- res, qui quidem Ícriptis et Hefperidum et proprii nominis famam augere annite- rentur. — Alter eft munerum dignitate pariter ac eruditione confpicuus FRANCI- SCVSVAN STERBEECK, Presbyter Canonicus Hooghflratanus, et. Epifcopo Antverpienfi a Sacris, cuius proflat Tbeazrum Fungorum, lingua Belgica exflrructum. e Commentatus is ell praeterea Ze Cizr; Cultura, oft Regeringhe van Vythemfíche Boomen, f peculiailibro; quem videre toties vehementer aveo, quoties ab aliis laudatum reperio. ^ Huic aequalis eft aetate. illuflris Amfteraedamenfium Senator, IOANNES COMMELINVS, cuius liber iam antea prodierat g — hoc titulo infignitus : Nederlastze Hefperides, dat is, Ceffemmg em Gebruik "ean de. Li- moen en Oramjen - Boomen , geflelt ua dem Aardt 'em Climaat der Nederlandem. door I. Commelys, | Meminit is Pontaniatque Ferrarii, quem per omnia ducem fecutus exi- mio ornat elogio. Spicilegium tamen dedit non contemnendum, ut hunciure poft Ferrarium proximo femper loco haberes. — Prudenter omnino hoc in negotio eft verfatus, paucis multa complectens. Ceterum ferius in Belgium venifle Hefperides fatetur at genuinam earundem culturam in regionibus frigidioribus deberi Belgis gloriatur, auctam per Joazzez Roeterum, cuius obitu praematuro magnam illae ia- cturam fecerint, ! Eodem, quo Commelinus librum fuum praenotavit, titulo de Cultura. Hefperi- dum praecepta beleice confcripit HENRICVS AB OSTEN, quem prioribus terti- um addo, Leidenfis colonus peritiffimus; quae nuper admodum ob praeflantiam vería in linguam Teutonicam denuo lucem adfpexerunt. 5 Nec uberior efl, nec iactabundus, cunctaque plane et perfpicue edifferit, faffus, Acruminum cultum ni- hil taedii faceflere, fi morbos excipiamus. — Inter cetera edocet modum, ut paucos inta annos ope fimeti, vitro tecti, ad iuflam proceritatem educentur arbufculae e feminibus enatae, ut fpem oflendant non modo, fed et defiderium expleant frugife- rae, Cumque fuccum viresque capiant non a terra, fed a particulis falinis, ( vel po- ) tius e Londini 1696.£.9.p.208--212.etin Append.p.231. 4 Lib.V.p. 268.269. Continentur hi libri in Poématibus eiusLatinis,quae cum vita praefixa prodierunt Londini 165$.f.8. e Excufum Antverpiae 167 s.£.4 infertis figuris quam plurimis, f. Antverp. 1682.£. 4. . Amfíteraedami 1676.fol. Angli hunclibrumin fuam quoque linguam converte- runbimpreffum f, 2, füb titulo: The Belgick,or NetherlandifnHefperides, that is, the management, ordering, and ufe of the Limon and Orange Trees ; fitted to the Na- ture and RR ofthe Netherlands, b In Pp iei v bít un ^ praenota- | tus: SQtieberlánbifdbe Garten auset mit SSluntert, unb Sramngeriett. SiBolffenbüttel a. 1706, et 1712. ai ine fateor, funt; quae ibi habentur: fed diffimulare nolo, pleraque ex Quintinio effe baufta: ea certe, quae hic ex Henri- coab Often recenfentur, Gallus habet cap. 9, Hibernaculi conditiones idem expo- fuit cáp. 2. Coronarum quoque decorem; dequocap. 11,agit nofter, ex eiusdem Quintini cap, 10, haufit, Nequein reliquis alium fere ducem fequitur, . dj (o) M tius nitrofis : fal enim fterilitatem inducit; non itaque fertilitatis caufla eífe poteít;) aqua affufa deterfís: operofam omnem terrae praeparationem ridet, Porro nec a. foco fuccenfo multum commodi efle fperandum adílruit: tum quia ignis modicus non füffici; nec in parte hibernaculi remotiori collocatas afficit; — copiofior ve- ro fibras proxime pofitarum, fucco avolante, contrahit, ut arefcant: tum quia ex- perientia conítlat, aquam coctam facilius concreícere, quam quae vi ignis nunquam ebulliit: (in aérem vero ignis efle vim eandem credit, quam in aquam exercere fen- titur.) Inde concludit, ; — arbufculis ab aére poft calefactionem refrigerato maius damnum effe timendum. — Hinc ut alia ratione hibernaculum fit muniendum edo- cet. Á Haec atque fimilia funt, quae ibi traduntur. Neque minus probae funt;: quas peritus quidam rei hortenfis adfperfit notulas, in quibus ab auctore interdum abit, aliaque fuggerit, quae ufu et experientia probata, rationique magis confentanea illi funt vifa. | Quemadmodum ergo in Belgio laetiusbenigniusque habitant Hefperides, quam. in ipfa Italia; ita et, ubi cvicizumr Boreas ferit arva, Germania Telurs contra tugenmm y folesque malignos bis florere dediz dudum infelicibus bortis ; poftquam in aedificiis, vitro tectis lato ac copiofo, per quod radii folares admiffi vim frigoris temperant , hofpitari datum efl. ^ talia iam exceffifle iflas forores, con- queruntur Itali, etin rigentes gelu oras Teutoniae venifle, molliori nunc ibi lecto aeítuque placidiore lactantes, quando in Illuiiriffiaii Excellentiffimique Herois, Co- mitis de VViidenítein , Viridario in Auflria nitidi(fime exítructo, genera acruminum plus quam centum et florere,et fub frugum pondereaccopia gemere vident audiunt- ue. Neque vero ibi omnes divitias effudifíe cenfendae fun ^ Beanteadem uberta- tealios quoque, a quibus commodo hofpitio funt exceptae,maxime vero Ferilloflrem Dn, Ottonem L.B.de Münnichhaufen, Potentiífimo Eiectori Hannoverano a Confi- liis Aerarii; qui in praedio Schvvoebbertano prope urbem Hamelenfem pomaria colit cum praeflantiffimis comparanda. | Atqueexhis fructus brevi exfpectamus legendos uberrimos ab eleganti quodam rerumque harum peritiffimo fautore, qui disquifi tio- ne —— omnes publica editione participes reddet eorum, quae hucus- que acerrime, nec tine voluptate, eft contemplatus. Beant praeterea libeialiffime Dn. Hartovicum de Daflel, et Dn. Pofteiium, viros generis nobilitate munerumque di- enitate illuftres, utrumque principem Senatus, alterum Lüneburgenfis, alterum Ham- burgenfis; itemquelonge plures Bohemiam Saxoniamque incolentes, quorum no- mina venerabundus praetereo. | Quamvis autem illis liceat efle felicioribus, atque avis patribusque noftris: teti- git tamen et hos, (retro nunc paululum legenda funt veíligia,) cura Hefperidum non mediocris: fructus certe; quos hae fuderunt, ftupentes mirati funt, atque raras in horto. arbores plantarunt, Ante Ferrarium IOANNES LOSELIVS, Boruffus Medicus, praeter cetera ingenii atque doctrinae monumenta, /. emifit » — fchedi- afma, cui titulum praefcripfit: —Citriwm praegmass; quale non pauci exhibuerunt naturae interpretes , quos ex P. Ll, Sachfüi Scholio 7 ad Thomae Bartholini Obfervationem, aut ex eiusdem Gammarologia (unde Cornelius Stalpartius van der Viel o. illos habet,) omnes citat paulo, ante memoratus Lanzonus. His addi meretur Carolus Avantius ; qui Malum eiusmodi, quod in utero foe- tum" j Cap. Scc W ME / quae recenfentur in Lindenio Renov. p. 627. 628. z» Regiomonti,1645.f,4, — 2 Ephem, N, CIDec,LA,L Obí;36, p.104.10f. o Ob. fervat, RKarior, Cent, IL, n, 49. p. 476. sm «d (o0 € tum geffit, graphice depictum itidem exhibuit: p — Neque Tuum illud prolife- rum, quod in Hefperidibus eleganter caelo calamoque exaratum 4. iam confpicitur, hic tacendum, — Commelinus, quod hic annotafle non ab re erit, 4urazziuz Ferzi- nae [f-ve Foetiferum, monítris accenfet, r quum tamen ex arbore cum flore duplici fere nafcatur, | Quid Lofelius hac in re definiat, dicere non habeo, cum eius fe mi- hi fchediafma adhuc fubduxerit, Sequitur Lofelium HERMANNVS GRVBE, Lubecenfis, Medicus Haderslebi- enfis, qui 4zalyffz Mali Citrei compendio[am, redactam ad. Botazices Philofophicae iuxta ac Medicae cynofuram, s. cum orbe erudito communicavit, Mole quidem exiguum eft fchediaftna, fpicilegium tamen, quod affert, magnam laudem meretur, quod propius ad ufus Medicos digreffus, virtutes eius nervofe pariter et erudite expfi- cuit; iudice Thoma Bartholino. z Sed neque ea, quae ad hifloriam huius ma- li pertinent, ficco pede praeteriit; unde nec hanc ei laudem invidere, nec nomen eius tacere debui. | Eodem nomine commendanda eft DANIELIS NEBELTII, Hei- delbergenfisfpartam Profe(loris Medici olim in Marpurgenfi;hodiein patria Academia egregieornantis,diflertatio Inauguralis de Malo Citrio, fub praefidio magni Georgi Fraz- ci; quem nominafle fat eft, defenfa. — Collegit enim ibi ex auctoribus neutiquam pro- letariis;jnon tantum,quae ufus Medicus,fed et quae cultura poftulabar, Nequealio fortaf- fe ordine ac confilio conícripta videtur BVRGGRAFII. difputatio, more Academi- co pro honoribus in arte falutari fummis obtinendis habita de Ma/o Sinenft Aureo, cu- iusa celeberrimo Gieflenfium A efculapio, Mich.Bernardo Valentini, notitiam habeo, Finem nunc facerem huic epiflolae, nifi vir finmmus, IOANNES SIGISMVN- DVS ELSHOLTZIVS,Archiater Electoralis Berolinenfis, meam adhuc dicendi ope- ram pofceret, Immortalitati nomen is fuum dudum confecravit, quando monu- menta exegit aere magis perennia, x ex quibus hac vice bina memoro, utraque lingua patria exarata, Diacteticon alterum, alterum fub titulo: Seu zangeleater GartenS3att, y | Vtroque in libro & multa egregia, uti vir erat fingulari eru- ditione, continentur, nec folum malorum difcrimen, 4 verumet culturam £ opti- me perdocet. Atque huius quidem auctoritate tuto niti licet, utpote qui nihil Ícripferit, nifi ufu id prius ipfe fciret comprobatum. Id vero me adduxit, ut huic uni in hac commentatione locum darem, etfi de Hefperidibus feparatim nihil edi- derit. Mentionem quoque hic facerepoffem Anonymi cuiusdam, quiante duodecim hos annos Amfíleraedami emifit Del/cizs et Arcaza Florum, c exiguum mole libel- lum; fedea, quae primis ftatim paginis habet huc facientia; non contemnenda funt. Saepius tamen a Quintinio, eiusque compilatore Belea,abit. Quando hic ciflas quernas praefert fictilibus, Anonymusille ligneaimprobat: quae fimiliaque apud ipfum legiífe non poenitebit. At enim vero addere fi voluiffem eos omnes, qui hinc inde quae- dam infperferunt de cultura citri, ingenti eorum copia obruerer, nec fola nomina caperet haec charta, Magna profecto lumina, magnumque Botanicorum atque co- (F)a rum, . - p Notisad Frerae Coenam p. 26,27. Doctiffimus item Io, Dan, Maior Ephem. N, C, Dec, | » À, 3, Obf. 241, et Andreas Cnoeffelius, ibid, A, 3. Obf. g4. 4 Lib.llc,é. - 7 NederlHefper.c,23.p.:2, s Hafniaeréó6g.£8g, 7 Inapprobationelibello prae- fixa, 4 qui eam citavit in Mufeo MufeorumL, ILSect. V. c, XL$. 14, — x Eo- rum catalegum ampliffimum texuit Merklinus Linden. Renovat. p. 632. 685. j Tertia huius libri editio Berolini excufa eft 1690, £4, Sed quartam iam in fol, au- dioe(leparatam, ^ z etquidem in Diaetetico;L.1,c,7.p.85.feqq. — 4 L.IIII. C.7.p. 236. 237. b lbid.Cap.VIlILintegro, p.247-2£4. c £ober eble8 Sleirpb/ voie matt allerbattb 9Ieter Sotumen oeravójjerm / aud) aller Irt Gitronenaumb rae nien5dume ateben folloc. 9lmfterbami bey CoD. Banfen 1700 f, 8, el (o) i» rum, qui de Agricultura fcripferunt, numerum tacitus praeterire cogor, d ne mo- dum epiftola excedat. Vnum adhuc fupereflet, HVMANISSIME VOLCAMERE, ut de praeclaro Tuo Opere verba facerem, Tuamque induílriam celebrarem. — Tua enim induflria. Hic biemes nil iuri babent; laeta omuia, laeta: everuat bumus, pulcris fé offentat fructibus arbor, Jeque ornant cvarim. depicti floribus agri. Sed cum amoena Tua Hefperidum viridaria Magnates confertim frequentent, bene- que collocata fumtuum ac laboris impendia praedicent ; exteri item, quibus illa ad- eundi facultas eft denegata, cum typis atque aere expreffa vident leguntque, eadem demirentur: impudens eflem, fi imbelli hoc calamo paria facere tentarem, — Prae- terea cum meam hanc laudem non defideres, abunde fatis laudatus; votum tamen pro perpetuitate addere fas erit : Faxit Divinum Numen, ut. iflac felicitate quam. diutiffime fruaris, nominisque famam latius magis usque proferas! Habes iam, VOLCAMERE HONORATISSIME, quae de Hefperidum fcripto- ribus reperire potui, Rellatut tribus, quod aiunt, verbis et Tibi et aliis excufem, fi qua fortalle in hanc verfionem Latinaga interpretis culpa irrepferint fphalmata. Scias itaque, me pace Tua id mihi permififle, ut flili floridi modefliam affectans, non femper verba verbis permutaverim: a re tamen ipfa nunquam latum unguem con- fulto receff. | Maximam mihi difficultatem crearunt vocabula artis, ut vocant, de quorum defectu veriffima eft Gualtheri Rivii querela: e | Lizguae utplurimum in cvocabulii artium et. doctrinarum [nam naturalem. patiuntur. inopiam, licet: abundent phrafibus et frmilibus fucis, — Leviffima colorum difcrimina verborum vi confectari, Herculeus plane labor efl. Etenim vere dixit Phavorinus apud Gellium, f plea effe in fenfi oculorum; quam im cverbit cvociburque difcrimina, Ex quamvis hanc levare ino- piam ftuduerím, adhibitis aliorum fubfidiis3 vix tamen fpondere aufim, nullum hic erratum effe commiffum; maxime cum opera valde interrupta hanc verfionem adornarim. ^ Hac Tua Lectorisque Benevoli humanitate, quam enixe mihi expolco, fretus, plura addere defino: iterum iterumque rogitans, ut tumultuariam hanc fcri- bendi operam aequi bonique confulatis: Vale, VOLCAMERE OPTIME, et me porro ama. — Norimbergae a. d. VIIJ. Kalendas Martias A, O. R. ci» 1» ccxur. d In quibus facile principes nominandi fuiffent Petrus Andreas Matthiolus,Io.et Cafpar Bauhini; Abrahamus Muntingiusquemp erire non debuiíTem,cum cult fin« gulis merifibus convenientem doceat, pluraquein opere Botanico afferat, quam in ullo fchediasmate minore leguntur,Praeter hos laud iffent Vincentius Tana- ra, Auguftinus Gallus, Olivier deSerres,D, H. Caufe en deKoninglycke Hovenier, aliique, € In praefat, ad Germanicam Vitruvii verfionem elaboratiffimam, f Noct, Attic, L, Il c. 26, - T es e 3 re x As wt PRAELOQVIVM AVCTITORIS. joe Ntiquitatem , quo propius aberat ab ortu et di- vina origine, eo perfpicaciorem fere fuifle, eoque & aeviutiliffimaindubitate confirmant. Campus hic nobis pateret dicendi ampliffimus cum de multis aliis, tum de variarum gentium Legislato- ribus, qui indomitos et effrenes hominum ani- mos ad honeftatem erudierunt, legumque fontes aperuerunt; de quibus T'ulli judicium valet, quod delegibus XII. Tabularum tulit, cas omnium Philofophorum bibliothecas et auctoritatis pondere et utilitatis ubertate füperare. — Miraremur ftrategemata in gentesque militum copias, easque belli peritillimas, dolo tamen et arte varia de- victas: Altrorum peritiam, quorum motus dierum operumque norma primis univerfi hujus habitatoribus exftitit, DEI Conditoris notitiam , jufbque et injufti cognitionem adaperuit etingeneravit. Et . quam perípicacis audaciae eum fuiffe putabimus, qui primus vada non tangenda permeavit?. A x7 E PRaAELOQVIVM r7 — t2 Illirobur , et aes triplex . circa pectu* erat , qui fragilem íruci commifit pelago ratem primus, nec timuit praecipitem Africum decertantem Aquilonibus, nec trifles Hyadas; uec rabiem N ofi, quo non arbiter Hadriae major , tollere feu pouere vult freta. . Quem mortis timuit gradum, : qui ficcis oculis monftra natantia , qui vidi mare turgidum, eí infames [copulos -Acroceraunia ? Quid dicemus de co, qui primus Vulcania fabricare arma docuit ? , Ignem e duro filice elicere, resquidemlevisvideturs atamplillimae cft utilitatis: nec inventori minus laudi eft, quam Vulcano aeris li- quefactio. ltafaepe e re minima non parum gloriae provenit; ctin- genii felicitas ex illa aeque cognofcitur, atque exaliis artibus multo ftu- dio multoquelabore perfectis... Agriculturam, quia quotidianaabin- fimae fortis hominibus peragitur, artis expertem credimus: at firecte judicare velimus, etiam agrorum colendorum eorundemque feruli- « tatis augendae, fcientia eft, quam qui primus excogitavit, et a fimo putrefcente arboribus vitam et fecunditatem venire docuit; | perfpi- cacifTirni fui ingenii documentadedit non minora, quam alter ille, qui vires plantarum transplantatione augere fructusque elicere fuaviores, |» primus tentavit. Agnoveruntveteres, immortales inventoribus hifce laudes deberi: inde eos, quos ingenio praeftare videbant, reliquis an- teire, et quos prudentiae opinio commendabat, ceteris imperare recte jufteque volebant: Imo DEO aequabant, et, quae illorum fu- perítitio futt, in Deorum numerum referebant, Pomonam, Cerc- rem, Vulcanum, Neptunum , Martem , lovem ct reliquum dca- ftrorum agmen colentes. Hancveterum gloriam laudabili contentione, 75» uév xev éruumc ae yoraae » QUA Japiens proba'vertí , aemulatur noftra aetas; felicique conamine tam inventis novaaddere, quam jam cognita expolire fata- git: AvcTORIS. : git: adeo ut non immerito virilem hanc dixerispriorem illam juveni- . lem... Quicquid etiam T ullius de legibus fuis gloriatusfüerits man- cae tamen fuerunt ct imperfectae, quum 1n nof(tris , quibus hodie- num ftamus, omnes lites cafusque paene fingul definiti fint atque decifi aequillime. | Strategemata antiquorum , fi cum hodiernis ea contendamus, quando exopido munitiflimo, quod praefidio infuper firmiflimum tutiffimumque videbatur, Ducem Summum, qui pro Regeipfo curabat, captivum abduci audivimus, puerorum lufus efle cenfeamus. .Armorumrecensrepertorum vis hodie tanta eft, ut il- lam eluderevelle, imprudentis videatur; ettamen illam non raro in- genii praeftantia moratur. — SiZoroaftris et reliquorum fapientiam caeleftem contemplamur, hos ex humili terra caelum effe contuitos, cum noftri in ipfam adfcenderint, credibile apparet. — Tot videlicet Ítellas veteribusnunquam vifas, tot. Aftronomorum errores mordi- cusdefenfosdetexerunt. .Atqueillitamen animis hominum adeo fir- mitererantinhixi, ut, fub hujusfaeculiaufpicium interdicto, publi- caImperatoris Augufti Imperiique Statuum Potentiffimorum aucto- ritate firmato, opusfuerit, nein fatis pofthac nugae iftae divendan- tur. Redeant barbati. palliatique Philofophi omnes, et mirentur fubtilitatem ejus, qui ex levitate aéris et pondere, de quoipfine per fomnium cogitaverunt quidem , multorum phaenomenorum cauffas latentesfolide deduxit. Navium varia genera antiquis haud vifa; aqua marina, quam bibere propter ejus amaritudinem non poterant , dulcis hodie facta, aliaeque nautarum artes , navigandique commoditates, artis nauticae augmenta indubio demonítrant. Oi 2s $xaeros icaci, Ói dy Tégwauer auc. Haec praefagiens Seneca, novum orbem olim otegctidnm prae- dixiffle creditur in Medea: . 0. 2 e PFenient annis faecula feris , quibus Oceanus «incularerumlaxet, etingens pateat "Tellus, Tiphbysque novos delegat orbes. A2 Porro 4 PrakELOQVIVM Porro fpectatur hodie non fine voluptate ignis in varias veluti for- mas mutatus, 1squepictorum coloresaemulatus: atidemvelutiim- . ber, cut lupiter nimbosyimmislaque fulgura ventis Addidit , ef tonitrus , et inevitabile fulmen, in teaurbiumarciumque defcendens, omnia vincit, evertit, com- minuit. Itavidelicetet huc recte traxeris, quod Verulamius de igne Chymicodixit:. J/"ulcanus celeriter perficit, quod natura per am- bages et temporis moras foleí: Sitergolicet, pulverispyrii ufum jam ante mille quingentos annosinnotuifle , utilfaaco Vollio credere placuit; tamen et lufus igniti et tonitrua illius horrenda, ct gradus, quos noftri artifices et augere etimminuerecallents veteribusinau- diti fucrunt. | Haeccum itafe habeant, injuriiin noftrae aetatishominesilli mi- hividentur, quivetera tantum fufpicientes, praefentia negligunt ac contemnunt. Laudemusveteres, eorundemque inventis grati uta- mur, nifi meliora edocti fuerimus: at ubi dies nos alia magis com- moda docuit, majorum tamen noítrorum folertiam magni faciamus. Quisenim malletterram laboriofe colere et fructibuscordis frui, ubi illa fimo laetificata veluti fponte parturit, et quidem ineunte vere? "Tacitus Germaniam vocat informem terris, afperam caelo, triftem cultu afpectuque, addens: Quis porropraeter periculum borridi et ignoti maris , Afia aut Africa, aut Ialia relicta, Germaniam peteret ? — Si hodie illam, innumeraque herbarum et plantarum non Italicarum modo, fed et Indicarum, Aegyptiacarum, aliarum- que genera felici gratoque apud nos hofpitio excepta, laete adolefcere videret; beatam omnino praedicaret. Obftupefcerent utique prifci agrorum cultores, fireícirentartem nuperdemum cognitam tingén- di pro lubitu auriculas urfi, tulipas, caryophyllos: in qua Belgae praeterceterosexccllunt. — Et certe Botanices ftudium faeculo nuper elapfoftupenda, fiveplantarum culturam, fivefationem etmultipli- cationem fpectemus, incrementacepifle, eademque multo potiora, quam unquamantehac ceperit, indubium eft. Nobiliffimum hoc ftudium idemque jucundiílimum tüm meraingenii et memoriaecar- nificina erat ; cum nuda herbis impofita nomina tam cito diffluerent, | quam cupere e EFPOKVY MIReem SI irap AvcrTORI1Is. s quam illa prius memoriae mandata. — Iam vero plantis , quae fibi invicem quoad folia, flores et femina non prorfus dilIimilesin unam clafIem ordine etex artis lege digeftsnfinitus earundem numerus fa- cili negotio comprehenditur adeo folide, utet peregrinas dijudicare, primum nobis oblatas promte discernere, etcui illae clafliinferendae fint, apte et certo definire valeamus. — Debetur operisexafciati glo- riaimmortalis nominis Viris D. Paulo Ammano , Paulo Hermano, Roberto Morifono,[oanni Rajo et Augufto Quirino Rivino, qui prae ceterisin iftisconcinne disponendis laudabiliter elaborarun. Num transplantationis, infitionis et inoculationis artificia ab ultimis,quous- que memoriarepetere poflumus, mundi temporibus ad nos transmif-.- fa fuerint nequedicereaudeo,nequetaldenegare. | Hoc tamen ne- moindubium vocabit, frequenti artificii hujus ufü illud ipfum magis magisque excultum efle. Ante paucos adhuc annos infolitum quid erat, et fere miraculi inftar habebatur, unam eandemque ftirpem bina, terna aut plura diverfi generis pira et poma proferre...— Mul- to minus infitio in cydoniorum ftipites , indeque enafcentes arbores pumilae , olim in hortis vifebantur. Hae nanae licet fint, fructus tamen nihilo minores ceteris fundunt; quae res , nifi indies oculis obfervaretur, incredibilis videri poffet. —. Imo hodie arbores etiam majores Hieme eradicataecommode alio transferuntur tam feliciter, ut non tantum aeque, uti olim , virefcant, fed fructus etiam me- liores porrigant; quod nemo amplius mirabitur, quiarborcs frugi- feras ex calidillimis regionibus, praecipue ex Italia, ad nos advchi, eteas tamen ciftis inclufas perfex, octo et plures hebdomadas extra folum viventes utiliter iterum plantar , fecum perpendit, et lar- gam infuper frugum fucci. pleniflimarum ufüram videt, cogitat- que — Maximum nuper hortorum decus, quo magnopere fuperbie- bant, arbores habebantur tres quatuorve aurantiae citreaequein tg- ftis et vafis ligneis depactae: — ab illis vero fructus vel plane nullus; (antequam enim maturuerunt, poma defluebant;) aut exfuccus et flaccidus erat exfpectandus. lam vero infrugiferas ex femine enatas ftirpes inoculationis artificio non tantum ut gravidentur didicimus, fed et tantum in arborum harum cultura profecimus , uteaejam ad- ultae feliciter migrent , et intra anni decurfum fructibus fuis aures, A3 eisque 6 PruAELOQVIVM. eisque maturrimis laborum taedia penfent. — Favit mihiarridens for- tuna, ut ab Avo acquifitus in fuburbio Norimbergenfi , Goftenhof dicto, hortus hereditate paterna ad me dcvolveretur. Dicavi illum Hefperidibus, quae novo iftoc hospitio, füb finem hujus pracfatio- nis Ípectando, laetae multiplices malorum aurantiarum citrearum, limoniarumque comas alunt, floribusque fragrantifTimis virentes Íructus maturitate excoctos et perfectos uberrime adhuc dederunt 5 imo filias illae itidem. fecundas progenuerunt. & Atque harum qui- dem cultura et educatio fingulari cura fuscipienda eft, ne nafütaoli. torum incuria hieme eas perdat, ita ut hibernaculo adaperto mor- bidae omnes Íint, et vix ac ne vix quidem fanabiles — Fundamen- tum peritae hujus curae eft caeli et elementorum accuratior obfer- vatio. Ab his enim omne plantis herbisque , arbufculis item tum vulgaribus tum e longinqua terra in noftram tralatis , incrementum venit. Sedulus proin colonus illud Poétae praeceptum mente fem- : per volvat, | | Quasque auras pareí Eurus; aquis quid turbidus Aufer, Cogitel , et quid Solferus , quid portet Eous ; quo ventos cornu, quo Cynthia provocet imbres, quae caelo, quam cería fides fit babenda f[ereno , 9 quatenus aut Helice, aut plauflro tardante Bootes, fint aequi arboribus: teneris quid floribus obfint velnimbo[ae H yades , vel Pleiades Atlantaeae. IV am neglecta aliis, et inobfervata per annum fidera [aepe nocent: fuperi pofuere [ub illis culturae rationem omnem vitaeque labores. "Porro quod ad elementa attinet, terra macra tempeftive laetifican- da eft et temperanda; hoc nift debita ratione fiat, mirum non eft, Íl'arbufculae pereant. — Aqua neque modica nimis, ne marceant, neque nimia irroranda, ne decortcentur. — Pari ratione et aéris vis - refrigerans fubitaque mutatio, ferotina. hibernaculi exftructione , aut maturata ejusdem deftructione,arbores iftas perimit: nuncenim obdiuturniorem illiusexclufionem, ab humoribus in hibernaculo co- piofis minus ventilatiseae quafi praefocantur; nunc intempeftiva aper- turarum referatione iisdem periculum imminet. — Solis quidem i ii Avcromnrs. 7 dii et aeftus vehementillimus nunquam his arboribus molefti funt; imo fructus tanto perfectius excoquuntur , quanto calidiores incum- bunt. Athieme tamen calorem 1gnis in foco accenífinon nifi tem- peratum ferunt: quae res periti coloni circumípectam diligentiam, fi qua alia, requirit et probat. Cum itaque et harum rerum aliqua arsfit, eademquenon vul- garis, in gratiam eorum , qui Hefpéridum amatores cultoresque fe profiténtur, quid ipfe circa arborum harum infitionem , propaga- tionem, culturam tam aeftivam quam hibernam obfervaverim , fcripto hoc vulgare volui; quo alit fciant,. quid ipfis faciundum, quidve cavendum, fi damnum irreparabile fentirenolint. Id enim humanitatis leges requirunt, ut quae ipfi cognovimus, aliis ne in- videamus. — Equidem non primum inter Germanos aurantiarum cultorem me temere jactarim: hoc tamen jure quodam meo fa- mere mihi poffum , me nec labori ac diligentiae nec fumtibus pe- perciffe, ut ufu et experientia, quam illae noftris in oris Aquilonem fpectantibus cultum expofcant, cognofcerem. . Cum negotiorum et mercaturae cauflà per aliquot annos Rovereti- degerem, horto- rum poflefloribus, in eos fubinde animi reficiendi cauffa exfpatiatus, familiariter ufus fum: atque ita aliquam harum rerum notitiam pri- mum nancifcebar. |. At multum diverfa colendi ratio Rovereti et in - regionibus benaco adjacentibusobtinets quam noftro füb caelo no- xiam efle fere, et alienam ab arbufcularum indole comperi. Meo pro- inde ingenio ufus, emendare illam, noftroque climati convenientem culturam tradere ftudu..— Vnde a Lectore Benevolo eam mihi hu- manitatem fpondeo, ne, f1 quaa fuis rationibus diffidentia hic inve- niat, praepropere noftra damnet, fed fecum potius cogitet, tantum a me abefle, ut peritiflimis vitidariorum cultoribus praecepta dare voluerim, ut potius ingenue fatear, me inter graves mercaturae curas haeczomnia meditatum efle et exercuifle./— Multistamen infu- per. qui fibi omni de hortis colendis fcientia abunde inftructi et imbuti videntur, auctor eflem, ut prius altius in fe defcenderent, fe- feque rectius nofcerent. Vereor enim, ne plures tum demum cer- rores fat graves cognofcant. — Interim imperitorum iftorum negli- gentiam legitimi hortorum pofleflores arbufcularum optimarum in- teritu luere coguntur. Dien: E" PRAELOQviIvM Ávcronis. Denique ct illud hic monendum duxi, quo confilio numero- fam pomorum aureorum fuübolem in fcenam produxerim? — Vidc- licet ut fapientiflimi Conditoris erga genus humanum clementiam et divitiarum largilfimum proventum, quo nos cumulatiflime beat, intelligamus, agnofcamus, celebremus. — Exhibucrunt quidem ante me divería corum genera Ioannes Baptifta Ferrarius, Romanus, itemque Ioannes Commelinus, Senator Am(ítelodamenfis,eleganttli- me aeri incifa: fed aliquanto pfura, ad vivum delineata omnia, quo- rum maxima pars in meo viridario adolevit, dare ftudui: et propediem fecundum eorundem Ípicilegium in. Continuatione Hefperidum mearum inftituam. — Et ne cultus deeflet , amoenos hortorum agrorumque vicinorum profpectus una defcribi curavi, quo , fi quem forte legendi fatietas cepiflet , oculos regionis luftra- üone pafceret. — Qui meus hic labor fi eruditis porro probabitur uti eximio jam favore primam, eamque Germanico idiomate con- fcriptam, editionem fuifle exceptam,grati praedicare poflum; meum inferviendi ftudium. magis magisque provocabunt, et ad Con- tinuationem, praelo fere paratam , luci publicae propediem exponendam me magis magisque ftimu- labunt. Mit d prc MN, Podio am gh UTI TE Nene) aps 2r Li p (7 Q4294-414. de - C Ord d rw ua IP. aono ppipygo TOQ LO de o Dag aT uo q. XUI DET V) a i * ati e ^ 3:9 " 1c " M à NN UN NN NN WX i aw SAN ISSN aw ' FS X T€ CETEIETDOX E D DD cf RE Q. D. B. V. »e HESPERIDVM : NORIMBERGENSIVM |l [SBRI-OE GL PP T E De Hefperidum pomario huiusque ftructura, p et dé malorum aurearum plantatione. ENSAEJ Am primum omnium fatis conflat , non parem novis qui- Ze busque efleinventis utilitatem; neque omnium eam ratio- nem, ut fpectanda exhiberi queant: imo potius pleraque in claffem ingenioforum quidem, fed inanium funt refe- renda ingenii lufuum. ^ Vnde fit, ut haud raro magnifi- Cas; quod dicitur, in Iovis regione arces exílruamus, nu- bem pro Iunone amplectentes ipfi vanis nos vigilantes fomniis illudamus, et de urfae corio ludamus. Suntqyi- | dam maligni, turpi adeo inhiantes lucro , ut ad propria nimium attenti commoda, praeftantiffima quaeque artificia alto premant filentio, et ne alis innoteícant, fecum mori patiantur; quamvis fideliter eadem evulgaffe, et, de pofteris quoque optime merui(fe videri velint. Horum alii verborum fyrmate €t zr», quae Íciunt »obtegunt, ut eo füb cortice latitans res ipfa aut planenon, aut certe difficulter admodum dignofci queat. : Alii fignis et characteribus nemini cognitis, vocibus item plane inauditis, quas nec Oedipus evolvere poflet , arcanos rerum fenfus confulto involvunt ; immemores, aut prorfus neícii, Horatiani | B illius: IO HrsprERIpvM NORIMBERGENSIVM ilius : Paulum fepultae diflare inertiae celatam cvirtutem. | Vtrorumque dolus fatis equidem gravis eft, et cum iniuria fumma coniunctus: attamen hos malitia fupe- rant illi, quos primo loco fumum vendere, cupidique fciendi animum lectoris inani vocabulorum fÍlrepitu non fine fraudis culpa exfatiare diximus : ^ quandoquidem vana is fpe delufus et temporis et fumtuum iacturam facit , infigne NIHIL magno pretio, nec minori damno fuo ac dedecore redimens, — Ne vero huiusmodi quid et a nobis fortafle fieri quis fufpicetur , perfuafus arenofum regionis folum variis malorum aurantiarum,citrearum fimiliumque arborum generibus proferendis minus eaptum effe: — ipa experientia, dictis aut dicendis fidem faciens, noflras differendi partes in fe fufcipiet, dubiosque 4v44« convincet. ^ Equidem non infrequens eft, ut, qui ante barbam fenes docere temerario aufu conantur, arrogante fe ipfos per- fuafione in diverticula et labyrinthos detrudant, indicesque praetervolantes a fcopo aberrent.. — Nemo autem fapiens truncos tum Hermas accufabit, fed errabundum minusque circumfpectum viatorem. Mea hic faciam rerum naturalium fagaciffimi pariter ac feliciffimi fidelitlimigue interpretis , Roberti Boylaei, verba, quibus invidi et imperiti de experimentorum fide conquerentis aemuli fltupiditatem emen- dare ftuduit: Ratiocinatio, inquientis,' minus fana eft: Mihi ex voto haud fuc- ceffit opus; ergo nec aliis. Imo vero, ubi operationes omnes haud diligenter fa- tis peraguntur, ut eventus vota deflituat , neceffe eft, etiamfi exempla vel decem imitanda tibi propofueris, — Quis enim imperitiae et incuriae medebitur? — Quan- doquidem vero, ut ad fcopum propius accedamus, commoda pomarii Hefpe- ridum exfüfcitatio , ipfiusque mali locatio , plurimum ad ejus culturam conferunt ; de illis fub initium ftatim totius operis Lectorem Benevolum monebo. — : Quaerendus itaque eft ante omnia locus domicilio mali Medicae aptus et congruus, niet tempus et impenfas inaniter profundere velimus. — Spectet autem area verfus meridiem potiflimum et occafum folis, libera ac patens, quo meridia- no arbores tepori expofitae, radiis inde folaribus tanto diutius illuftrentur fovean- turque. Exflructa in latere aquilonio praealta aedificia tantum abeft, ut aream malis hisce gignendis fervandisque inutilem reddant, ut potius contra Boreae inclementiam et frigus commode has defendant. "Taceo, Euri etiam incommoda quadantenus hac ratione averti, ita tamen, ne laetos Phoebi ex Oceano furgentis radios penitus arceant, ^ Quod fi loci interdum conditio ita ferat, ut pomarjum eiusmodi muro contiguum lapideo exflruatur, neceffe erit, ut aífferibus paries in- ducatur, lapidesque fub ligno undique tégantur. —Hoc nifi fiat, ab fudorerofcido, quem lapides, pomario hieme clauío, emittunt, multum arboribus noxae eft me- tuendum, cum furculi erumpentes, gemmaeque, florum yelut matrices, fitu fa- cile corrumpantur , mucorem contrahant pereantque. . Formam five figuram viridarii, quae varia pro cuiusque ingenio effe poteft, loci plezumque amplitudo et fitus determinabit. . | Altitudo autem, quantum ad interiorem attinet concamerationem , ( hanc enim operi lacunato itidem praeferunt ; ) menfuram quatuordecim aut fedecim pedum nunquam excedat, cum exílructum altius calorem nec concipiat mature, necdiu fatis foveat; et praeterea , ioneis particulis circa fuperiores cellae partes conílipatis, fundus ipfe folumque humilius frigore prematur, et facillime conge- leícat. 25 Feneflrarum aperturae, factae in lateribus Auflro et Zephyro oppofitis, cre- brae fint et altae, quo folis radii ad arboris usque fcapos fe interdum penetrent, eosdemque animent, ^ Nec minus plaga aquilonaris quibusdam fi pateat feneftris; commodum erit; quo et ab ea regione aéris tepor admiílus fuo frutices peo rigi- E ad laisgib Garvrl:: I frigidioris aurae patientes ventilet, iisdemque ita augmentum addat. Omnes ve- rO, quotquot circum circa adíunt, ligneis probe funt muniendae valvis, quae fri- gore ingravefcente obfirmatae teneriora germina a nociva ventorum intemperie de- fendant. Quam eandem ob cauflam fingulae quoque rimae ventis peryiae mufco undique, flramine vel foeno funt quam diligentiffime obítruendae. Porro domus Hefperidum excitatae pars fuperior tranflris five trabibus trans- verfariis, terno quaternove pede feiunctis , contignetur, aíleribus pavimentum compingatur, illudque foeno aut mufco , neigne incenfo calor diffipetur, binüm circiter pedum flernatur; hic vero mufcus aliis iterum afferibus hinc inde fuperin- ductis condenfetur. Denique afleres aut Ícandulae , arctiffime junctae , fupremam domus partem contegant, ne vel per rimam unica aquae pluviae aut nivalis gutta arbores confpergat , confperfasque clavo, quem et fungum et patellam , noftri ben S'sranb vocant, inficiat, aliave ratione peítifera corrumpat. Cumque Ícandularum potior fit ufus quam afferum, is etiam opportunior minusque molefítus erit, fi at fulàrum plures ita inter fe firmiter connectantur, ut perticae cum dimidia in longi- tudine, in latitudine vero trium pedum menfuram exaequent , iunctisque hac ra- tione tectum inflernatur. —.At tum quoque necefle erit; ut, ubi binae huiusmodi tabulae fe contingunt invicem, alia Ícandula fubdatur, quae imbrium flillicidia per commiffuram fefe infinuantia excipiat , inque terram demittat. Ligna ad domicilium , quod Hefperidum culturae inferviat , dicto modo ex- ftruendum neceífária , verno tempore caedantur et exafcientur, quo fabrefacta, et loco ab imbribus tuto coagmentata , folis per aeftatem fervor exíiccet. * Quodfi enim autumnali tempeftate viridia adhuc fabricentur, ipfumque mox aedificium ex- citetur, non poflunt non, foco in cella fuccenío, graves maximeque frugibus in« feílosilla vapores emittere, qui plantas perimunt interficiuntque. Area, fi ita videbitur, uno alterove pede altior fit terrae folo , pinguioreque gleba obruta, eo fini, quo et arboresin illa confitas aurae purioris flatus contin- gant, et ipfa area, imbre multo per aeflatem humectata , exficcetur iterum fa- cilius, nec radicum capillamenta putredo vitiet. ^ Cumque folum arenofum malis Hefperidum plantandis plane fit inutile; illud profundius effodiendum, et fertilior pinguiorque in egeflae locum arenae terra cumulanda. Arbufculae inferendae procero caudice fint confpicuae, fcapoque recto altius emineant; quales fere funt, quae ex agro Liguflico ad nos exportantur. — Et fci- endum eft omnino, quas regio ad lacum nobis Benacum mittit , vivaciores quidem. frigorisque efle magis patientes; — rarius tamen erectis fe commendare cruribus feu Ícapis. —— Cauffa haec eft, quod Genuenfes elegantiae arborum et nitori ftudent; lacus vero Benaci accolae lucro unice inhiant; arbores autem humiles maiorem flo- . rum pomorumque copiam proferunt; id quod recte obfervavit P.Auguflinus Gal- lus in Operibus diurnis , Giornata VII, ubi de cultura acruminum Salodienfium uam diligentiffime efl commentatus. — Optime is fibi confulet, qui flirpes noflro (ub caelo inoculatos et decore altos ; fi haberi poffunt, comparaverit, utpote qui, (propria experientia edoctus fcribo,) vivaci(fimi funt , fructuumque copiam fundunt. Amplius neque id filentio hic plane eft praetereundum , arbufculas, quas Itali ad nos venales afferunt, vaíis modice amplis utilius quam pomario per binospluresque annos inferi , usque dum folia emittant et germinent, Obfervavi enim, illas in vi- ridarii area plantatas nequidem pofl tertium annum fronduiíle ; quae tamen effoíTae, indequein vafa translatae ramos et folia protruferunt. | 2 Lectae 12 HrsrzRIipvM NORIMBERGENSIVM I.ectae ita arbufculae, prolocorum amplitudine, binisaut ternis ordinibus, fe- ptem minimum aut octo pedum interílitio disiunctis, ea ratione collocentur , ut hu- miliores priorem , magisque procerae pofleriorem ordinem occupent. Hoc enim nifi fieret, et altiores primo potius locofireponerentur; multum haeobeffent; quo- minus reliquae plantae grato folis fplendore , falubrique aéris tepore perfruerentur. Adhaec falutare comperi, non fine quodam veluti tegumento arbores illas terrae inferi. Alfferibus itaque in quadrum difpofitis ita concludo, ut binos cum dimidio pedes diflent a (capo, totidemque fupra pomarii fundum emineant; hoc praeterea obfervato , utordinis poflerioris ciftae illis , quae inprioribus collocantur, itidem pau- lulum fint eminentiores. Itaenim, obvasillud, quod lateraambit , pertufum, in ipfo quoque pomarii folo radices firmiter agere queunt , et tamen extra frigidae terrae vifcera quadantenus conflitutae , calidiori aéri radiisque folaribus funt expofitae li- berius: terrae namque portionem, ope vaículorum aggeílam, caloris vis citius pe- netrat et calefacit. Vndenon potefl fieri; quin arbufculae hae et florum etfructuum pinguiorum fint feraciores reliquis, quas neglecto hocartificioinflituunt. Huius artificii origo non incommode referri poffe videtur adablaqueationem five radicum denudationem, veteribus etiam cognitam. Nemini enimignotum effe potell,; arbores felicius fructificare folere, (1 circa codicem, quae Palladii verba funt , dolabra diligenter terra aperiatur, et purgatis omnibus velutilacus efficiatur;ut folis teporibus etimbribus provocentur. Non pauci cum Dimlero in Pomario fuo, in ea verfantur opinione arborum quoque amicitiam efle et pacem , quamSympathiam Graeciappellaveres | easque, fi in vicinia collocentur , laetius affurgere, —Nihildicam de tilia, iunipero ; palma fimilibusque, quarum duplex , maris et feminae , genus reperiri traditur; — utpo- tede quibus conflat, alteram ab altera feiunctam infrugiferam fere effe: malitamen punicaenon poflum nonmemini(le, utpote cuius iuxta myrtum plantatae poma ma- iora funt fructibusreliquarum et longe praeflantiora, ldem fere de chryfomelis at- que malis citreis nonnulli affirmant. Econtrario danturarbores, quae omni cura funt diflociandae, ne iuxta fe invicem pofitae altera alterius fecunditatem impediat, aut prorfusfterilem reddat, "Vitis, quae ulmum amat, alieniffima eft a braífica et lauru: uti viciffim olus, quo vitis fugatur, adverfum cyclamino et origano are- Ícit. Inter cannam et filicem bellum viget adeo implacabile , ut hortulanus cam- pum ab huius radicibus purgaturus nihil aliud agere debeat, quam ut vomeri alli- eet cannam, cum haec penitus enecet id, quod flammis non fuerat confumtum. Vid. Franc. Mothaei Vayerii Tractatus dela Contrariete d' humeurs qui fe trouve entre certaines nations, et fingulierement entre la Francoife et l'Efpagnole, qui exílat T.I. Operum p.163. . De quercu et olea teflatur Plinius Hifl. Nat. XXIII, r, eas tam pertinaci odio diffidere, ut altera in alterius fcrobe depactae moriantur; quer- cum vero et iuxta nucem iuglandeminterire, |. At haec ( quamvis decora fit et fru- ctus ferat grato fapore fe commendantes ) non quercui folum; fed et hortis quibus- vis valde noxia efle perhibetur, nifi quodam in angulo fola fuperbia. — In Pomo- naeenim autFloraehorto confita, arboribus, floribus frugibusqueomnibusumbrà, quam diffufiffimam fpargit, et odore foliorum fragrantiflimoinimicaeft. Talequid etiam in ficu meobfervafle memini: hanc quippe cum e regioneoleae;et quidem octo pedum interflitio, ponerem , augeri et frondefcere ; oleam vero peraliquot annos ne gemmam quidem protrufiffe, aut vel tantillum incrementi cepiffe, liquido comperi. Non enim aliam oleae decrefcentis aut certe minus laete florentis , cauffam cum hario- lando affequi potuiffem , ficum eruere alioque transferre conflitui: — quo facto olea [latim et vigere et florere coepit, Porro ficum ad parietes viridarii plantatam pulcré florere Lisgil Carvrl. | 13 florere ac fructus dare vidi et numerofiores et carnis fuccique pleniores: ' atauran- tias illo circiter loco pofitas, poma ex fe generareaut nulla aut pauciffima , eademque non fatis pinguia deprehendi: eaedem vero , remotis ficubus, pomorumerantferti- liffimae, — Vnicuique proin auctor fum, ne ficum in Hefperidum pomariis multam plantet; utpote cuius radices alte in terram defcendunt, eidemque ultra fesquiperti- cam, fibris aliarum arborum implicatae, fe infinuant 5 — uti ipfe expertus tefta- ri valeo. Siquistamen parietesomnino operetopiarie veflire velit, vel vulgare vel Indicum iasminum ; myrtum , laurum fimilesque, huic ufui convenientius defli- nabit. Incauffam huiusrei inquirenti non alia occurrit probabilior,quam quod ficus, nuxetid genus, humores avide imbibentes, nutritium oleae, malis aurantiis aliisque fuccum fubducant: Fame enim plantas , Ícribente Raio in Hiftoria Plantarum Lib.1. Cap.30, zoz minus quam auimaliatabe[cere et tandem enecari , minime dubiumefl..— Vi et alias ex nimio alimento obefitate laborare, Plinio auctore , idem aflerit. — Sed hac dere, praetér laudatiffimum Raium, reliqui etiam videndi funt, quibus in haec talia accuratius inquirendi voluptasfuit etoccafio. Rationuminterea momenta fup- plebitItalorum teftimonium, qui nobis faepius ficum acruminibus veneni inflar efle, ingenue faffi funt, Ceterum Hortorum meorum dcelineationem , aeri incifam fequens pagina ex- hibebit, Binae illis adiunctae funt fornaces, quarum defcriptionem ibi dare non po- tui; eo quod in hibernaculis utrinque contiouis, quibus plantae in fictilibus po- fitae affervantur , confpicuae ;, meum hoc fimul pamarium latenter ! fubintrent et calefaciant. i: ———(—— M IRE ERR RINESENN - IRE EVI UMEN ITEPUTELTL TET EIE LLL TPR LM LH TEILTE EUST TEE AAA LE ELUCET — HESSEN. D 8 Em-— 5 cupiam ama BITHB ERUIT LEE UR UR A IHULU HUU Nl v B3 CAPE AE gud nN il ot $4114 Hzsprraipvw Nonius. Lisk T. Call. ig C PW Tou. Quando Hefperidum fcena claudenda, | quando aperienda? e Aximam certe curam adhibeat oportet, qui Hefperi- dum arbores feliciter plantare discupit: at non mi- nori diligentia opus eft, ut eas hieme ab omni fri- gore fedulo confervemus: — praefertim curandum eft et providendum , ut earum domicilia , certo tempore contecta, nec ferius nec citius , quam par efl, iterum retegantur. | Nam arbores commodae implantatas terrae , optimeque cultas, frigus in- opinato incidens aut pruina gelidior adurit. Quod fi ignis nimius accendatur; laetior inde veniens germinum protrufio flirpi itidem periculofa eft et letifera. — Et , fi horum nihil contigerit , omnibus malis ftudiofiffime fervatis, praepropera feneflrarum apertura ; vel intempe- ftiva domicilii deftructio ,' aeque noxia efTe poteft , ac negligentior per hie- mem cura. Poffunt equidem errores leviores, fi qui forte admiffi fuerint , arte corrigi; id quod non nifi crebra experientia addifcitur; ^ at maiores non fecus ac morbos atrociffimos, neque Medici ars, neque remedia exqui- fitiffima , curare aut efficere valent , quin faeva mors , curam diligentem. nihil morata, plantis arboribusque veniat. Scenam malorum aurantiarum tempefílive tum claudemus , cum rore leviter congelato campos obtegi patentes animadvertimus ;. id quod utpluri- mum vertente Septembri, aliquando eo ineunte; rarius fub Octobris initi- um fieri confuevit, ^ Atque tum fine mora ulteriore aedificium pilatim aga- tur, hoc eft; pila arrectaria, quae vocant, feu fulcimenta parietum jungan- tur trabibus , tectumque reficiatur , ne arborum fruges , praefertim tenerae adhuc, pruina confperfae algeant, medioque deinde vere nigrefcant aut. faltem immaturae decidant. ^ Et hoc quidem damnum prae reliquis fre- quenter fentit malus citrea et limonia, cum utraque mollior fit aurantia , nec aetatem adeo duratura. — Paries meridionalis, fi ita vifum fuerit , paulo diutius pateat , quo praetenerum lignum hiberno duretur incommodo ,- et grata dierum autumnalium apricitate fructus gaudeant , neque ipfae ar- bores foliorum defluvio turpiter noeenterque calveícant, Pateat autem endi: dum acrior autumni tempeflas et frigora citretum undique claudi jubeant. ' Non leve hic damnum parit vulgatus error, quando hibernacula auran- tiarum nimia fruticum plantarumque , in vafis fictilibus ligneisque fervata- rum, copia onerata obruuntur, iisdemque Hefperidum arbores quafi obfe- piuntur : «humoribus quippe nimiis hibernaculo repleto , minus libere aér ita rarefactus ibi ventilatur: quae cauffa eft, cur fitu omnia corrupta putrefcant. [5:5 Né 15 HzsrpreERIDvM NORIMBERGENSIVM. Ne quid dicam de eo , aditusad fingulas arbores interclufo, nos impediri, quominus curam iis debitam geramus, noxiaque avertamus, — Accedit et il- lud , multos in hibernaculis demum fructus ad maturitatem pervenire , qui maximam ingredientibus voluptatem praebent; nifi quidem fpatium angufílius tranfitum denegaverit. Ne autem , aedificio hoc optime licet firmato ac communito , algor ve- hementius urgens arbores nihilominus laedat, commodum imo necefle erit, unam , binas pluresve fornaces ; pro loci capacitate et amplitudine, parietibus ita aptare, ut frigidiorem aérem usque quaque calor immiffus temperet , ne hinc ille tepidior , illinc nimium gelidus, fruges fruticesque fimul perurat pe- rimatque. Nectamen requiritur, ut, fimulatque in area domicilium fuerit exflructum , focus illico fuccendatur, fi videlicet frigus nondum fit adflrictius; fed potius feneflrae in meridionali latere interdiu , ubi diei fereni apricitas invi- taverit , paululum recludantur ad aérem amoeniorem transmittendum, Eae ta- men, vergente nonnihil fole, mox iterum funt occludendae. : Certum flatuitur tempus, quo igne foci modico primum fünt calefaciendi, quando terra algere incipit. — Aliis haec experientia placet, ut rigefcente leviter five congelata nonnihil in ipo hibernaculo aqua, (quam eapropter in vafculo quodam diligenter aflervant ,) ignem in foco illico fuccendant: quem tamen, fi me audire velint, citius accendi parerat, — Majori vero circumfípectione hic utendum , quam quae in domicilii conclavibus calefaciendis vulgo adhibe- tur. lllud enim Hebeidipi domicilium leviter tantum intepeícat , nelae- tiora germina intempeflive fubnafcantur; acrius tamen faevientis gelu efficacia declinetur. Videat itaque is, qui felices ejusmodi hortos roffidet;ne colonus vel familia; cui eam calefaciendae porticus curam demandavit,feenius fuo fungatur officio, Gelu enim vehementius ingruente, accenfus iterum iterumque ignis in fornace excandefcat ; necerecít, ut novo ille pabulo continue alatur, quia nimios calores aeque ac algores reformidant iflae arbores. |. Frequenter autem fieri folet , ut hortulani, quo in utramque dormire aurem poffint fecu- ri, nec vel media nocte vel horis antelucanis fureere e lecto debeant , alimenta igni copiofiora addant, ]ta enim fperant fore , ut calorem diutius foveat po- marii porticus : nec animo fecum reputant, quantum inde damni in dominum redundet , dum et arbores et poma fuccus nutritius deficit, ficque utraque arentia pereunt. Quandoquidem vero nocte ut plurimum intempefta frigus in- gravefcit , et contra tepor in pomario evanefcere incipit; furgendum eft hortu- lano diligenti, frigorique remedium quaerendum, Denique ut aéris mutationes. exactius nofcat atque dignofcat , eundemque in pomarii conclavi rite teme perare valeat ; thermometron eo hibernaculi loco ftatuendum, quo folis radii non penetrant, ut Mercurius vel liquorafcendens , aut defcendens , quoto gra- du gelu fit intenfum vel remiífum , iudicet. : : ES 4 Thermometra parandi rationem ; variaque eorundem genera exhibue- . runt clariffimus quondam Noricorum Archimedes , Ioannes Chriftophorus Sturmius in Collegio Experimentali (ive Curiofo: item Chauvinus in Lexico Philofophico ; et Anonymus in Tractatu peculiari de hoc argumento tum Gal- lica tum Germanica lingua edito 5 qui, cui volupe; videri et confuli pote- jam TRERÜRPENUY Y grec incen 07 Lisgrl. Carvr Il, 17 Iam vero etfi inficiandum non eft, ufum aliquem efle Thermometrorum in obíervandis aeris mutationibus , caloris frigorisque incrementis ac decre- mentis quotidianis , imo horariis , nihilominus tamen fieri poteft, ut ionis minus Acai tempore vel fubjiciatur, vel removeatur. — Indicandum itaque paucis eft, ut ifli per incuriam admitfi hac in parte errores corrigendi: Aeílu fupra modum aucto , fenefltra aperienda , et aér frigidior admittendus , qui il- lum temperet. — Quod fi ex altera parte peccatum , et focus iu[lo ferius accen- fus fuerit , frigore praefertim praeter exfpectationem acrius urgente , ita ut et fruges et ipía terra induruerint 5 errato erratum adderet , qui fubjecto plu- ryno igne calorem vehementius augeret : perderet enim et fructus et arbores, Rectius vero is aget , qui modico hibernaculum tepore externo et adventitio, quenf&vix ac ne vix quidem fentias , adimplet , ut adeo fenfim illae regelare , et ab interitu vindicari queant. .]lluflris apud Amfílelodameníes, dum vive-- ret; Senator, et Horti Medici Curator fplendidiffimus diligenti([imusque, Dominus Ioannes Commelinus, in fuis Hefperidibus Belgicis memorat , cum Anno I669. in horto cujusdam amici aurantiorum flirpes frigore paene con- fumtae fuiflent , illas dicto modo feliciter non tantum fuiffe confervatas mor- tique ereptas ; fed et fructus earundem proxima aeflate citius quam alias ma- turuifle. Haec cum ita fe habeant , necefle erit , ut ad frigoris inclementiam arcendam et feneflrae et valvaeligneae, quam fieri potefl diligenti(fime ob- firuantur.. Quod tamen non ita intelligendum eíl, ac fi neque circa meridi- em , folis fplendore invitante, effent recludendae: imo potius perquam utile erit , fi valvae tum paululum removeantur , quo gratiílimum Phoebi lumen, vitra penetrans , malos iflas refocillet. , Sunt, qui hibernacula fub veris initium majore ignis gradu calefieri fua- deant, quo nova citius germina et flores protrudant mali, et fructus tum prae- cociores, tum maturiores proferant. Suoilli per meabundentfeníu: alteriusau- tem me efle fententiae haud poenitet ; perfüafus enim fum, noxium hoc efle arbu- Ículiss quandoquidem non fücciillae naturalis tantum habent , ut fronte furculi prodeant. Calor itaque exaeftuans eos protrudit; qui deinde, aura frigi- diore fpirante, (id quod noflris in regionibus circa Maji et Iunii menfes in- terdum contingit) flaccefcentes decidunt, ipfius etiam arboris viribus nimium uantum deficientibus. Noninficias equidem ibo, illo artificio iisin locis, ubi a&r Dovmuior ; tuto quem uti pofle; aliter vero pronuntiandum efl de noftra plaga; jam magis verfus Hyperboreum Septentrionem vergente, Non fe- mel obfervavi , arbores vi ignis non adactas, cum Iano füb anni initium gem- mulas fponte protulille , ^ quae menfe Majo flavefcentes, antequam in flo- rem abirent, deciderunt. Contra eas florum gemmas, quas domo non- dum deflructa , valvis fenefltrarum adapertis emiferunt ; aetatem tuliffe me- mini, Praeterea et diuturniores hibernaculi carceres cum aliquo fruticum damno funt conjuncti. |. Tempeflatis proinde ratio eft habenda , eaque ferena ac miti, aér admittendus, qui noxios vapores expellat et repurget , ficque utredinem imminentem arceat. Ceterum ubi pofl diutürnam aéris exclu- bonu: vaporum tenues exhalationes laquearia et partes hibernaculi fuperio- res petant , id quod in pomariis loco humidiore fitis frequenter fieri folet , linteo perticac affixo fedulo abflergendae : hac enim ratione patellam , -: | C 'boribus IS. Hgsprz& iDv M. NORIMBERGENSIVM boribus ex iflac vaporum confperfione metuendam , | quam facillime arce- bimus. — : : : Poft Purificationis Mariae fefla follennia non amplius adeo crebro forna- ces igne incandefcant: quin potius, quamprimum terram adílringere gelu ceffat , fpiracula interdiu, fed non nifi 3ére radiis folaribus temperato , — fint laxanda; et primum quidem unica feneflrae fuperioris ala, deinde ea inte- gra pandatur, usque dum mali , liberioris jam aurae nonnihil patientes, plu- res aperturas recludi expoícant. Menfíe tamen Martio, qui utplurimum al- get , feneílrae omnino claufae teneantur; nec prius aperiantur , quam pla- cidi folis ignes leniorem nobis tempeflatem fpondeant. — Sed et hic modus te- nendus, quem ipfa ratio praefcribit , nec fines, e quos ultra citraque nequit confrflere rectum , . funt egrediendi. Menfeautem Aprili, ficubi caeli ferenitas favet, feneflrae libe- rius pateant; non tamen fimul omnes: tne tum demum patefaciendae, cum gelidaepruina noctestellurem ulterius inflernere ceflant;et tempora magisamoe- naredeunt. Poflumus etiam, Apriliabeunte, practer valvas etfeneflras, inlatere meridionali unum alterumque aíflerem refigere, Integra vero domus, men- Íe demum Majo deftruenda, in futuros ufus loco a pluviis tuto reponitur. Nonnulli hirundinis adventum , certum effe et indubium veris benigni fignum autumant ; atque tunc vafa arbufculis confita ex hibernaculis profc- runt, etinauralibera llatuunt. Hirundines vero tempeflatis indices indubias non effe, noctes illarum adventum fecutae ,.- multaque glacie ct pruinis ri- centes, nos docuerunt, Servant tamen aviculae illae fua tempora , fuoque nobis adventu fi non certo, quadantenus tamen, primam aefílatem denunti- ant: quemadmodum ctiam humilius volantes , ac terrae flagnisque veluti in- cumbentes , pluviam praedicere cognofcuntur. ^ Cauffam hujus rei in eo quaerendam efle cenfeo quod aér pluviofus , utpote particulis aquceis craffi- oribus repletus , fuo culices ac muliones pondere deprimit. Haec itaque ani- malcula minutiffima ut venentur, fibique efcam parent hirundines, infe- riora quoque petant loca necelle eft ; quae caelo fereno altius iterum con-- trariam ob cauílam volant , quod videlicet aéri tum puriori culices in- errant, Z | Quod fupereft, | noningratum , uti pero, Benevolo I ectori fpectacu- lum Hortos Hefperidum Salódienfes , defcriptos aerique incifos hic fubjicere volui, prouti circa lacum Benacum coluntur. . Horum alii fimplici quafi ordi- ne gaudent ; alii ita funt inflructi, ut primum fecundus et tertius excipiant, pofterioresque anterioribus emineant : in radice quippe montis ad lacus ripam confiti funt. Quaeres non folum oculos pafcit, fed et arborum fecundita- ti multum prodeft, cum fol, fuo cuncta lumine refocillans, ad omnes rectius penetrare, gratoque adfípectu fingulas recreare valeat, | Lonoitudi- nem centenum plerumque fpatio pedum , imo nunc longiore nunc breviore ro loci natura ac fitu, definiunt. Latitudinis eam communiter rationem eo: , ut bino arbores ordine commode flatuantur, | E binisaut trinis He- fperidum porticibus fibi invicem contiguis, prior femper patula eft, nec hi- berno tempore afferibus operitur: ea plantas excipit promifcuas vilioresque; itemque malorum auriferarum vulgatiores , quas, praeter reliqua hujus arboris delicatioris Lisail Carrvr Il. 10 delicatioris genera, frigidiorem auram non expaveícere fciunt. Secunda acter- tia porticus teneriores ejusmodi majorisqué pretii arbores fervat, fatas tum in vaíis, tum in ipo folo. Ordo hujus anterior non raro citreis muro applicitis loco operis topiarii fuperbit: poflerior malos limonias recipit et aurantias prae- flantiores, Porro utraque porticus, et fecunda et tertia, muro praecingitur . pectorali , cui columnae innituntur lapideae , in figura addita Lir. C. notatae, quae per integrum annum fub dio pernoctant, Cum terra pruina concrefcere incipit , pilis arrectariis affamenta illis prorfus aequalia, utrinque firmiter con- jungunt Itali 3. iisdemque cardines five ancones ferreos Lit. D. applum- bant, ex quibus valvae januarum inuncatae dependeant; has deinde pro tempeflatis varietate modo obducunt, modo removent. Feneflrarum quidem repagula, nobis in plaga feptentrionali ufitata ignorant: omnes tamen rimas, quam poffunt diligentiffime , obílruunt. Quod fi neque fic fatis tutae funt arbores, et penetrans frigus noxam , id quod raro fieri folet, illis minatur; foffas praelongas euripi inftar, variis anfractibus fciffas , ducunt, quas prunis deinde candentibus replent. / In medio hortorum flipites et pilas ligneas in ter- ram plures defigunt , Liz. E. quibus tectorum contignationes innitantur. His aíferes Liz. B. B. inflernunt , quos magna cum cura, tempeflatis rationem habentes faepius iterum tollunt. Simulatque enim lactiffimum folis lumen hiemis rigorem ita temperat, ne interdiu algeat 5. et valvas laterales et aíferes nonnullos a tecto auferunt, quo Phoebi ardore arbores nonnihil incalefcant. In poflremis pomarii partibus , poft tertiam porticum exllructae funt pergu- lae, Lit. G. in quibus per aeflatem materiam , domui iterum ex- citandae neceíTariam , recondunt. C2 CAPF'T Ill. L-2& 4wAqer S Uo d (* edite vi RO i e d M men * s t V: E EA) . : : f ap ew cert d pu " T. fta n * ——€— oc e —- Y * 30534 ORT t IT t Y s : ore abe E brbcl : Dl QM DOSE ta LCHOUM CL. —— Lo Ww e o : NOn NON - . e à » vd $a t91914 É ix E 3 T "1 E] FIT EE aca GM ici i aC a due. AW, ERE NEP» ecu 7 lian dime Rot, Miror rima gala fn Mgr at E - e Lr UU AER E l MÀ | SERMO NAR Vial pE-——áN itii: AEAONIMAN 4 un T | (UN Ww X 4 0 X Ne TNI — NL 2e Sall NEL NE T " 54 , 4, A [207 AMA I TH ]/ 1, 7/7 1 d HzsprrzRipvw Nonius. Lis. F. Cap.Ill. E. NT. BB Voy iu E PA De Aquae utilitate, et fedula arborum irrigatione. | c aii--«277 Rima illa rerum Principia, quae Elementa vocamus, plantis SAP es arboribusque incrementa dare, in confefTo efl ; A7) Bede Quippe ubi temperiem [um[ere bumorque calorque , concipiunt, et ab bit oriuntur cüncta duobus. Cumque fit ignis aquae pugnax; coapor bumidus omnes ves creat, et discorsconcordiafoetibus apta eff. Neque vero putandum efl, velignem vel aquam exclufisre- liquisquidquam valere:primariasillispartes demus ; ceterum et reliquain hanclaudis focietatem funt admittenda, — Recte Ariftoteles L.II. de Genet. Anim, Cuncta pluribus nutriuntur. | Etenim quae videri poffint maxime fola nutriri aqua plantae , pluribus nutriuntur. Mifcetur enim aqua terrae; quapropter agricolae admifla fpurcitie plantas irripant. Arbores, foliorum acfrugum ornatu per hiemem fpoliatae, fatis fuperqueteflantur de imminuto folis a vertice noflropaululum declinati calore: cum quidaeftus aeflate valeat, eaedem fron- dibus veftitae loquantur. Pluviarum fertilitatem obortajillis ceffantibus;ficcitas abunde comprobat, Specus fubterraneacífleriles, utpote in quibus tum plantis tum horninibus fpiritus praecluditur, de ufu et neceffitate aurae liberiorisnon dubitabile praeftant ex- perimentum. Etquis adeo perfrictae effet frontis, ut negare fuflineret terram fertili(i- mam omnium elle matrem, quaeex (inu fuo gramina, frondes, fruges, arbores, genere infinitas proferat? Haec quamvis indubia fint ; eruditis tamen dubionon caret; cuinam elementorum primasadíignare partes conveniat, Acriterinterfe certant, aquonam ex illis plantae et arbores, fuccum, vires, incrementa, verbo,ipfam effentiam pariter atque exiftentiam capiant? Thales Milefius, unus e feptem Graeciae Sapientibus, cum aquam initium omnium rerum flatueret , definire hoclitigium multum laboravit. Inillius fententiam non pauci deinde eruditorum conceflerunt,et ex aqua conflare omnia; tum rationibus tum experimentis adílruere conati funt, In quam rem Ifíidorus L.. XIII. Etymolog.c. 12. fcribit: Aquarum elementum ceterisomnibus imperat. 4guae emm caelum temperant ; terram fecundant : aérem exbalationibus fni 1mcorporant ; fcandunt in fablime,et caelum ftbi vindicant : quid enim mirabilius aquis in caelo flantibus?. Parum frt im tantam percveniffe altitudinems rapiunt et fecum pifcium examina , effu[ae ommum n terra na[centwum cau[[a fiunt ; fruges gignunt s arbores, [rutices, berbasque producunt 5 fordes deter- gnut ; potum cunctis Apimantibus tribuunt, — Inter ceterosvero huiusopinionis patronos loannes Helmontius, qui a bene multis magni nominis UNUS ac Chymicus ha- betur, fingulari quodam experimento idem evincere, atque evidentiffime probare ftu- duit, omnibus omnino folam plantis aquam et vires et incrementa afferre. Terrae in foco diu fatis exficcatae libris ducentis vas fictile replebat;eique falicis codicem quinque pondoinferebat; ipfum vafculum ferreo, eoque perforato;operculo communiens, ter- ramque, cum ufus poflularet, aqua pluviairrigans. Poft quinqueannorum decurfum falix eradicata centum fexaginta novem pondo cum unciis tribus pendebat 5 terrae ve- ro probe, ficut antea fuerat,iterumarefactae pondus ducentarum librarum,nonnifi du- abus unciis deficiebat. Quo ipfo firmiter fatis probatum ES credidit Helmontius, fali- 3 cem, 22 HzsprzRiDvM NORIMBERGENSIVM cem, quaecentum fexaginta quatuor libris aucta erat; tantum augmenti non e terra, fed exaquapluviacepifle. Hzecautem utcunque fe habeant, de eotamen dubitare non poffumus, non quamlibet irrigationem plantis, praecipue malis aurantiis, citreis, fimili- busquecommodam eífe. Itaquecius etiam certus modus efl tenendus, ratione tum temporis, tum ipfius aquae. 1E Ad hanc quodattinet, aqua putealis, five fontana; maxime recens haufla, utpote durior, et radiis folaribus nondum mitigata, ad plantasirrigandasnullum plane ufum praeítat, Quod fi vero, alia deficiente, omnino eft adhibenda, per unumalterumqueiil- la diem foli exponatur, nonnunquam et flercora ei admifceantur, neceffe efl, quo aliqua pin guedine veluti macerata leniatur, ufuiqueapta reddatur. Stagnansitem, quae pigri- tia vitium etfoetorem concepit, ob craflitiem ad irrigandum prorfus inepta habetur, Fluviatilis, canalibusque immifla, et mollior eft, etarboribuslaetior. Aqua vero pluvia adhos ufus omnium eft praeflantiffima;quippe caeli quafi halitu foeta, ideoque diligen- ter colligenda, et aflervanda. | ED Quando, et quantum aquae arboribus fit affundendum , equidem pro certo dici nonpoteft. Vtrumquetempellas, iplaeque arbores velin nudo terrae folo, vel in vafcu- lis confitae; liberiori aurae expofitae aut in hibernaculis reconditae , rectius certiusque determinabunt. Exaeftuante itaque folis calore videndum quam fiticulofa fit terra? Atquetum pomiferis hisce arboribus, maxime ubiin teflis aliisque vafis funt depactae; vefpere fingulis diebus aqua recte affunditur: fi vero dies non adeo fint aeftuofi, fufficit, fipoftunum alterumque diem id fiat: interim nihilominus cura fedulo agenda, fifor- talle terra citiusirrigationis ofüicium infolata requireret? Quihumum aquanon prius perfundendam ceníent , quam arborum folia nonnihil lentefcant , iufto ferius hoc fieri fuadent.Ceterum binae regulae generales, nunquam negligendae, hic dari poterunt: 1.) Arbuftafoleadhuccalenteneirrigantor; 2.) Aquam frigidam neaffundito: haec enim radicibus, algore inhorrentibus, quendam quafirigorem inducit, efficitque, ut 'comae arbuti flavefcentesdefluant. — Huius defluvii caufa nonnunquam nimia etiam humectatio efle folet. | Iam quod ad humectationis modumattinet et menfuram, tantum aquae plantis,in vafe fictili vellioneo fatis, affundendum, quantum terra imbibit , donec perillud fora- minibus contufum efHluat. Illa proinde rhythiain tienis , in crucismodum compactis, flatuantur, ne putredo eadem inficiat: fic enim etradicum vigor integer fervatur, et a&r facilius terram permeare valet. Hiscontra neglectis, nimii tubera humoresin vaforum fundis excernunt, quae obftruunt foramina, et afferculos rancore corrumpunt. .Ca- vendum etiam efl, ne prioribus fublatis, nova fuccrefcant. Quemadmodum vero ar- bores, diotarum hofpites, exaeftuante caelo aquae fitientes funt quotidie; ita quae in ipfo pomarii folo funt radicatae , urente licet folis aeftu, et aethere imbrem per aliquot hebdomadas non dante, non nifi poft alterum, tertium aut quartum diem irri gationis beneficio funt recreandae, Quo autem omnem hic errorem praecludamus , certiusque nofcere valeamus,quando terra fit humectanda ; effodiatur paululum terrae,quae fi nul- loamplius humore madeat, demum irriganda, Tantum veroaquaeminifílretur, quan- tum tres quatuorve gutti capiunt;fed ita ne praecipiti inundatione terra circa flipitem vi- fcidior reddatur, et lutefcat,caqueipía, quaeradicibus faluti effedebebat , mortem putri» dam acceleret. Meliusille arboribus confulet;qui fingulis eiusdem ordinis, a primis ad ul- timas progreffus, undae urnulam affundat ; quo peracto ad primasredeat, et, dum prio- res terra humores haufit, alterum congium adípergat. Siliberaliores hoc in officio fuiífe nobis videmur ; effodiatur paululum terrae circa [lipitem, quo,illa citius exficcata, abarboribus putredo arceatur. — Cumflorere incipiunt, et novellos pomorum foetus | produ- z qe L Carvr IIL | 25 producere, irrigationes noftrisin terris frequentioresad frugum incrementum requie runt: alibienim, ubi primo flatim vere florent, aurantia verno fatis humentia fucco ad- ventitiuset fuperfluus liquor emollire ac folvere ad lapfum creditur. Porro etcitreiset aurantiis in pomario quidem depofitis, fed quadrato ex aíferibus fepimento eminentiori uti capite]. dictum eft, circumdatistempellate etiam pluvia, tempefliva efl rigatio. Fo- liorum enim coronaimbres excipit, ab iisdemque nonnifi guttulae in ciflas defluunt: maxima vero imbrium pars viciniam petit. Hincterrae fuperficie parcosimbibente hu- mores, altiusilli feinfinuare, totamque inebriare nequeunt. Circa hibernam rigationem fequentia funt notanda: 1) Eam non adeo copiofam efTe debere, ut aefliva cum modicum radices humorem defiderent. 2) Tellurem cir- ca Ícapum paulum efle egerendam, etalveum rotundo ambitu , unius palmi fpatio a co- dicibus,ducendum,qui undam recipiat ; ne ex hac,ad truncum usque defluente,truncus vitietur. 3) Aquam frigidam his ufibus incommodam efle , eiusqueloco tepidam adhi- bendam: et quidem 4)in cacabo non aereo/fed alio quocunque calefactam.5) Ipfo riga- tionis tempore aérem quoque, nifi frigidiffimus fuerit, paulum intromittendum; qui a noxiis hibernaculum humoribus purget , cumilli copiofiores ex inundatione plerum- queadeflefoleant. Anteomnia vero videndum, ne unda conglaciet. Quidam,quosin- tempefíliva vexat fapientia ; nive etiam circa malos aurantias citreasque copiofa terram contegunt: fed experientia,optima rerum magiflra, infcitiae eos arguit, dum his praeci- pue maximum a nive periculum imminere compertum efl, Non negamus, quod ma- ximis graviffimisque naturae myflisproditum efl , nivem hibernis prodeffes cum vel noftri agricolaeex nivium copia de anni fertilitate flatuant. Externo enim frigore con- cluditurintus calor et augetur , fuborientium herbarum maleficiatolluntur; frugum luxuria etpraecoces exortus prohibenturetc. Adeo ut plantis fruticibusque duriore füb caelo natis nix potius profitquam noceat. Atde noftris Hefperidum malis aliter fortaffe pronuntiandum. Hae enim ex caliditfimo ad nos folo allatae, jucundius hospi- tantur, ubi ipfa etiam terra, cui infitae, aéri femper tepidiori et quidem libero eft expofi- ta; necilliusexhalationes unquam reprimantur. Quod fi vero quis nihilominus a ni- vehis venire malis fecunditatem exiílimaverit, caveat tamen r)ne illam copiofam ad- dat, Thomae Bartholini fententiae hic fubfcripfiffe non poenitebit : XNotazdumstamez, Ícribentis,copiofam nivem fecunditati e[fe yumicam, [fdiuz tus 1uffo terrae incubuerit. Suffo- cat enim extinguitque frigore continuo vitalem frugum berbarumque fuccum , ut nimium con- clufis putre[cat, et euecentur plantarum radices. laexoticarumplantarum cuffodia faepe boc damnum deploracuimus, quae copiofa uicue, etiam femo diutius tectae, emarcuerunt. Modera- zum frigus coufercvat,mmium deflruit, diutiutque nix imminens, ingelu den[ztur, bent ac- refupreffo. Conf. Bartholini Tract. de Nivis ufu Medico capp. 2. 3. et 10. ubi denivis fecunditate et pinguedine plura habentur. — 2) Caveat , ne ipfi ea codici applicetur: quam cautelam paulo ante ctiam affundentibus aquam dedimus, Ratio ex anteceden- tibusfacilepatet. Obeft enim nix, quominus aer tepidior malorum radices exhilaret ; cum illae, exhalationibus vaporum impeditis; facile noxam patiantur ; fuccus enim earum corrumpitur , ita ut arbor non poffit non intercidere atque emori, CAPE III. 24. HrsrzRiDvM NORIMBERGENSIVM (ud IP egcsdsih De Terra , plantationi malorum citrearum et aurantiarum apta. x Vamvis negandum non fit, et Helmontii experimentum, capite praecedente relatum, fatis fuperque evincat, ab aqua maxime plantasarboresqueincrementa capere; non tamen id- circo aquae foli iflaomnia accepta funt referenda, Terrae etiam fuae partes, fuaqueutilitas tribuendae. Haec enim omnium mater ideo dicta veteribus, quod omnia nutriat, nifi humo- res imbiberet, et ad radicum fibras fenfim leniterque diffunde- ret; nifi fuoillos finu reciperet, eosdemque fummisramorum cacuminibus dispenfando erecta haec fervaret ; et radices certe putredo mox vitiaret, et fuperbum horum decus facile fubverteret, | Vt vero non omnem aquam his rigandi ufibus aptam comperimus; ita aliae arbufculae aliud folum amanti haeuliginofumet argillofum; iflaeficcum etarenofum; illae ex binistempe- ratum et medium quafi inter utrumque. , Nemini itaque mirum videri debet , arbu- fculas e peregrino ad nos folo perlatas, humique noflrae depactas , raro admodum ra- dices agere et germinare 5 utplurimum enim emoriuntur, aut certe modicos tantum fructus proferunt, modiceque fertiles fpem commodi aut lucri vehementer fallunt. Ita nimirum eft, non omnis fertomniatelluss etin agro fatis pingui tenuis minusque larg; interdumavenaefl, atque meífis nimium macilenta. Equidem ifítac felicitate gaudere Galliam, eamque feraciffimam rerum omnium effe vult Renatus Ra ceteroquin negare potefl, fuas cuique regioni efTe divitias peculiares. | uanquam multo geuerofos palmite colles inprimis longo tollat Burgundia tractu; quauquam pomiferis laetetur Neuffria campis, Belfra frumentis fft opima, Bigerra metallis , Benbaraus uemorofa , racemiferique Tricaffes , anutritor pecorum Biturix Acoernus equorum : Efl tamen omaue folum Francae telluris alendi bortorum arboribus , rurique infezne colendo. Negareitidem nonpotuit, cum fübinitium operis aptam horto parando tellurem effe quaerendam praecipiat,opus eflet diligensaericolanofcat cultus habitusquelocorum; etfi haec glareofa fuerintac flerilia , jugi eadem ftudio et arte indefeffa fecundare cal- leat; qua laude noflri coloni;illas agri Norici partes, quas ab allii ceparumque proventu, pae Stnobfaucs £anb/ fivea planitie et jucundo oculis profpectu Der €ttg in £amnb vo- camus, incolentes, praeter ceteros funt confpicui. Ager fabulofus eft ; fedarteita excul- tus , ut fructusvarii generis ferat et copiofos et laetos, certantes cum iis, quos pinguior in regionibus vicinis gleba produxit, aluitque, Multo'fna gis vero ab hortulano perito requiritur, ut; quibusfe terris plantanda educandaque planta, e folo peregrino hofpes, praecipue citrus et malusdurantia, indulgeat , quove folo fit contenta, quo non? ex- acte dijudicet. — Cumque faepius eveniat, utterra , e qua in noftrum pomarium arbu- Ícula eft transferenda, longe fit diverfiffima ab ea, quam nos colimus; neceffeeft, ut hanc pro illius ufu mitigareidem fciat ac temperare. ; pinus : nontamen Naturam Lisar l Carvr IlII. 25 Naturam foli peregrini partimtactu , partim euftu, haud difficulter dignofcemus, Eiusenim glebae radicibus adhaerentes ex Italia una cum flirpibus ad nos perferuntur : quae digitis contrectatae limofae vel argillofae, itemque guítu fuübdulces deprehen- duntur: at terra, noflris praecipue in regionibus , magis glabra eft et arenofà, fub- acidoqiie linguam fapore nonnihil conítringit, Multum vero et noflra inter fe pro locorum varietate differt; quam nifi mifcere, atque fic cuicunquemalorum aurearum oeneri commodam reddere, intelligat hortulanus, parum laudis meretur. Quidamltaliae incolae, quos Batavi fequuntur, terram cum fimo equino velbo- vino, et eo quidem trimo, permifcent: atnosheiclocorum fundum terra obruimus, e lignorum fecamentis putribus facta, laetaminis minimum addentes ; eo quod hoc non minus detrimenti afferat , quam cornuum rafura, five Ícobes corneae; quas ungula- rum fimumappellant. Optimum factu effe comperi, fifolo noftro communi adiicia- turterra, multa pinguedine glutinofa. Haec ubi defuerit, vices eius fuppleant pur- gamenta, five glebae terreae viícidiores, quae ex canalibus et ductibus aquaticis, quotannis egeruntur; maxime ubitres illae pluresve annos coacervatae multum gra- minisemittunt. Forum purgamentorum ufus tunc erit maximus, quum arbores funt - inferendae. Mifla enim cum terra e fcrobe egefla, et una cum hacinfcrobem revo- cata, demerfas radicum, fibrasoptime nutriunt, iisdemque fuccum praebent cgrepium, Nec minus utiliter folia malorum eiusmodi decidua, quae in unum locum conge- flà computruerunt, cum folo noflro permifceri , a multis annis obfervavi. Sed quaeritur, quando hae mali ftercorationem exigunt ; five qüo anni tempore terram laetari oportet? Verno id commoditffime fieri cenfeo, cum humores humi frigore depreffi ad illius rurfum fuperficiem redeunt,;pertrunci porosad ramos e&t fo- lia enituntur, ipfasque arbores hieme intermortuas denuo vegetant et nova quafi vi- tadonant, Tum enim debilioref(lterra , eo quod portiones eius praeftantiffimas ra- dicum fibrae exfuxerunt, et ad arborum faginamtransmiferunt, ^ Neigituralimenta illis pinguia defint, ipfequeíuccus nutritius deficiat , laetamen folo, vel eius loco glebae glutinofe ac vifcidae, funt addendae, quae novam germinum prolem concipiant ac protrudant. Fiathoo, fiita lubet, menfe Februario. — Regula enim efLagricola- . rum: | 2hann fommt bas Scft Cebaftian/ fo lauft eer. Cafft ben SSáunceit at. €. Adcvenieute die, celebrant quo fefla Sebafli , plantis bumor aleus arboribusque redit. Si quisfimum citius, ipfoadhucauctumno, adhiberet,hoc utiliter fieri, mihi perfuadere nequeo: cum hac laetificatione gemmae ante tempus eliciantur, praefenti arborum periculo. llli vero planeaudiendinon funt, qui flercorationem frugiferarumarborum omnino fuperfluam iudicant , eo quod in campo patente pofitae, neque unquam propterloci diftantiam laetificatae, nihilominus vireant quotannis ; fructuumque magnam copiam fundant. Addere poffunt; quod Melitenfes coloni, quorum tamen ager pomorum punicorum feraciffimus eft, nullo unquam campos laetamine con- fpergant. Hositaque fcire velim, Melitenfem agrum fub caelo fitum efle calidiffimo: quod fiergo laetamen, cuius pinguedo calorem fovet; adderent, hic intenfior ter- ram, ut ipfi aiunt apud Ferrarium, inebriaret et venenaret. — Loci enimtemperiesquo calidior, eo parciorem ; et quo fripidior, eo frequentiorem flercorationem exigit, uti idem auctor fapientiffime cenfet. Nam ibi et terra argillofa , et aér multa pinguedi-. ne nunquam non eft repletus; | quibus fecunda redditur terra citra ullius laborem: haec quippe particulas pinguesin illo volitantes attrahit , tantamque earum copiam im- | | D bibit, 26 HrzsprrERIpvM NORIMBERGENSIVM bibit, quanta fufficit arboribus alendis. At noftris his rcgionibus, quibus et caelum et terra per hiemem claufa, gratuita iflaimpraegnatioceflat, Alia itaque via efl ten- tanda. | Quod vero ad primum attinet, Sapientiffimi inde Creatoris providentia iure merito eft aenofcenda, fummisque laudibus celebranda. Is quippeadeo fcite pruden- terque etiam hacin parte omnia ordinavit, utfoliorum veflisquaarboresfingillis annis ornat, auctumno defluens, et hieme putrefcens, ipfas foveat, terram iisdem circum- iectam faturet, fructibusque incrementa novis det praebeatque. — Sufficeret quidem hoc ipfum etfativis hortorum hofpitibus: at quoniam area femper comta magis ar- ridet, a foliorum ea defluviis indies purgatur , ficque arboribus nutrimentum dene- eatur, Hoc itaque farcire debet laetamen, quo folum tenue ac macilentum habeat, quod plantis tribuere, unde fe fatiare; frugumque augmenta et copiofiora et fuaviora . provocare poffit. * Parcum frugum proventum vulgo adícribunt arborum vacationi et quieti; eas enim fleriles communiter perhibent ceíTare, ne jugi partu enecentur. — Hanc vulei fabulam iam quidem nec affirmare nec refellere in animo efl: illorum interim fen- ' tentiae fübfcribo, qui eam potius flerilitatem colonorum negligentiae et culturae in- termiffae ut plurimum tribuendam effe confirmant, | Debitum flatis temporibus lae- tamen non adhibent, putationem omnemque curam peflIimi omittunt , arborum, (quod mihi huius farinae homo fateri non erubuit;) ratio ut habeatur, adfe nihil per- tinere exiflimantes, fibique fuflicere, fi folum recte diligenterque colatur. Nonita- que mirandum,fi arbufla, vix perfunctorie culta, laffentur et flerilefcant, vel , ut dici folet, fructus emittere cel(lent. Bquidemnon negaverim, arboresnoníingulisannis fructus facere; fed longe di- verfi(lima fubeft ratio. Nunc enim ptuina ires confidit et gemmas abolet; nunc varii generis infecta , ut erucae, infectantur; nunc rubigo aut urens caeli faciesadu- rt: Quamvis pleraque haec coloni diligentia mala tempeflive averti; fedula poma- rii cura cunctis mederi, ficque horti hortorumque inquilinisplurimum conciliari pof- Íc oratiae fertilitatisque, dubitandum plane non fit. In primis vero tum, cum poft |. aliquot annorum eorumque fertilium fpatium, terra videlicet emaciatainfirmataque, arbori fagina deefl, omnino curandum eft, ut nova folo addatur, fuoque tempore il- lud laetamine vel alia ratione, uti fupra dictum efl reficiatur.. Hospites praefertim, ex pingui arvo noftrum in folum arenofum translatae , fanc fibi curam pofcunt, Pin- guedinem enim femper amant; quam cum ex flerili arena haurire nequeant , ea pro- fecto poft unum alterumque annum aliunde iterum ingerenda. Deprehendet autem quilibet, malos aurantias ex laetaminis defectu pofl tertium quartumve annum rario- res ferre flores : qui ftatim copiofiores iterum proveniunt;ubi fimo eae ovillo, et qui- dem temporis longinquitate mucido , faturatae fuerint. Cum igitur maximam culturae partem abfolvat lactificatio 3 ipfum neceffario folum eiusdemque pingue, certo quodam experimento eft explorandum , quatenus arboribus ferendis aptum fit? Experimentum hoc eflo: Fiat fcrobs, terraque foffilis alicubi ad tempus coacervata , deinde iterum in eundem revocetur. Hanc ubi fcrobs ille non amplius omnem ceperit, bonam, praepinguem, aéreque impraegnatam, iu- dicaveris: fterilem vero et ab aere exficcatam, adeoque ufibus noftris ineptam , iure optimo dixeris, quae reducta fcrobem non ad fummum usque marginem complet, utpote multo nunc quam antea compreflior. Denique (i terra ita adaequet fcrobem, ex quo illa ell egefta, ut neque redundet illius quidpiam, neque huius capacitas ma- ior fit quam pro terrae quantitate; ea habetur optima, malisque Hefperidum inferen- dis quam maxime accommoda; utpote inter pinguem et macilentam media. Poteft Lisarl Carvsx [dIIE 27 Poteft etiam foli pingue hac ratione diiudicari. — Vas fictile terra compleatur, ei- demque affundatur aqua: quod fi illaimmota multo nihilominus limo fuerit vifcofa, bene eft: Sin vero glareae inflar fubfidat, aqua femper pellucida neque taritillum turbida ; parum ex ea fertilitatis Íperandum. —— Alii terram aqua perfufam fübagi- tant; poflquam deinde haec iterum fubfedit, aquam deguílant ; quam fi dulcem experiuntur , illam plantis convenire flatuunt; uti e contrario inhabilem prohun- tiant, fi aqua fubacida fuerit. In univerfum fciendum eíl, terram pro plantarum varietate variam efle poffe ac debere. Statuimus interim et pro certo affirmamus, malos citreas aurantiasque, de quibus hoc in libro nos acturos Bono cum DEO conflituimus, terram amare dulcem aclimofam. ^ Qualis reliquis conveniat, alii dispiciant 5; cum hac fuper re multis disceptare verbis mihi neque libeat neque vacet, — Cum» Variae circa aérem obfervationcs, ut plantandis ille, transferendis hibernandisque malis aureis conferat. ' SEES érem elementorum efle praecipuum et utiliffimum , quod reliqua omnia omnino penetret , eorundemque naturam et indolem confervet, in confeffo eft, Ignis praefocatus extin- gueretur , nifi eum aér fufllaminaret aleretque, — Aquam moveri, non aliunde fere eft , nifi ab aére. Et cui hodie amplius ignotum , huius illam preffione attolli, ut furfum tendat , cum naturali fua gravitate deorfum feratur? Ter- rae, intimisque ac profunde latitantibus huius partibus , aer itidem fe "e : id quod ex eo fatis conflat , quod eam non raro findat, concutiat, fübvertat, uti crebriores terrae quaffationes hincinde obviae abunde teflantur. | Nec quenquam adeo hospitem fore reor, qui animantia cuncta, ipfosque pifces, oceani et aquarum habitatores, aéris beneficio vivere, eoque ne puncto quidem temporis carere poffe nefciat. — Plures eosque admirandos aéris effectus, et innumera, a celeberrimo Maedeburgenfium Confule, Ottone Guerikio, ope Antliae pnevmaticacab ipfo ingeniofilTime inventae;inftituta experimenta lubens Íciensque hic praetereo. — Plantae , arbores herbaeque omnes, aére non magis carere pollunt quam homines, — A binis illis Viris excellentiffimis , Marcello Malpigbio et Nehemia Grevv, plurium pro aére et fucconutritio recipiendo vaforum vifcerumque compage,(quam diligenti plantarum fcrutinio et anatome obfervarunt,)eas effe dona- tas didicimus. — Ea ergo vafcula augendis, vegetandis colendisque arboribus infer- viunt: Quae, utriculorum fibris minus curate cufloditis , fi nec fuccum amplius, nec aérem libereadmittarit, non potefl fieri, quin plantae marcefcant aut penitus emo- riantur: lllarum namque eadem ratio et natura eft, quae animantium, quibus cur- fus fanguinis impeditus morbos aut mortem itidem minatur. Hinc aéris qualitates tam quod ad plantationem, quam quod ad collocationem, multo maxime autem ad hiemationem attinet, funt notandae. De priore illa in fequentibus; hic vero, aéris femper rationem habituri, de poílerioribus, collocatione nimirum et hiematione, age- mus. Da Plan- og HrspreRIDvM NORIMBERGENSIVM Plantae exoticae tenerioris naturae omnes, praecipue vero citreaeaurantiaeque, aére gaudent liberiore. Vnde quotidie videre eas licet maeis vegetas in hortis, quam in fenellrarum proiecturis, ubi aedium vicinia auram nonnihilarcet. ^ Et quamvis in ambulacris hypaethris collocatae felicius germinent ac perennent; neu- tiquam tamen ita funt laetae ac illae, quas foli area recipit... Quid? quod nequehae omnis ex aequo fruticent. Auflro ac Zephyro expofitae comam nitidiorem alunt magisque florentem , quam quas borrifer incvadit Boreas. Hic quippe frigora faciens, maxime cum dezfr funduntur ab. aetbere nimbi, harum | nitori elegantique luxui plus obeft, quam illarum, quas tepidior aura illico iterum refovet: ipfum fiquidem fo- lum fpirantes ab Auflro Zephyroque venti citius exíiccant, — E re itaque erit, fici- tretum verfus meridiem vergat , aedificiaque celfiora tempeflatem aquiloniam aver- tant; Quod iam olim fapiens elegantiffimi Pontani fuit monitum, canentis: : Ip primit fuge Sitbouii mala frigora caeli , afflatus cacve Tbreicios boreamque zmicvalem, — e quique Lycaonto [pirant de cuertice cauri. Quod [f mon alia poteris ratione malignum frigus , et Odryfis compe[cere flamina cventi ; obiucibus cobibe , ac [umm molimine muri, aut olea, et multa prudeus circumtege lauro, aut «ualle occulta , vaflique crepidime faxi; aut ubi celfa fuis obfent [affigia tectis. Denique et illud hic praetereundum non efl, pracílabile effe aurantiis ;. fi terra iis circumfufa crebro fodiatur , quo a&ri magis fit pervia: maiora enim inde poma pro» veniunt, et fecunditas augetur. ^ Num vero pafílinatione frequenti, quod illuítri et perfpicaciflimo Verulamio in Hiíloria vitae et mortis vifum eft, ftercorationeitem et irrigatione aetas arborum imminuatur , crebro partu parentis, vires vitamque de- libante, aliis disquirendum relinquo. — Confentit Verulamio Ferrarius, arboresque quinto quoque anno vel decimo circumfoffas vitam vivere diuturniorem exiflimat. At a fola pallinatione tantum periculi non erit. Modus fervetur in laetamine etir- ripatione: et terrae profciffio vitam potius diuturniorem dabit , neutiquam vero imminuet, t Quaeauctumno fpirant flamina, imminentis nivofae hiemis nuntii, itemque prui- nacalgentes, in has molliflimi generis arbores admodum füntiniuriofae. "Tempeftive itaque tegete funtprotegendae, et ab Caeciae iniuriis tuendae. In hibernaculotamen collocatis,uti iam dictum efl, liberior non ftatim aura eft intercipienda: hinc omnes ia- nuarum etfenefltrarum aperturae primis diebus ventis pateant ; rigidiori deinde Aquilo- niobverfae muniantur ; usque dum hiems faevius imminens illas penitus includi iubeat, Jam vero ut mali cum foetura per hiemem confervatae , vere ineunte e hiber- naculi carceribus amoenae emittantur, hoc opus, hic labor eft. Omne autem hic punctum fert aéris temperatio. | Quamobrem videndum, ne feneflrarum aperturae pauciores fint neve iufto minores, Cavendum item , ne plantarum vafis fictilibus ligneisve compactarum , multitudo, maxime fi praealtae fuerint, aérem intercipiat eiusdemque ventilationem impediat. — Ita enim foret, ut condenfati vapores arborum vitam pracfocarent, illisque putredinem inducerent. Idem hoc malum malis mina- tur diuturnior , imo et nimia, cenae obflructio, cum videlicet ne rima quidem aéri pervia relinquitur. Harum quippe par ratio eft, quae aquarum ftagnantium , quas alia accedente aliaque recedente non undantes, mox vitium cepiffe videmus. Non fecus item pifces, cum fub aqua, glacie undique obducta communitaque , auram haurire nequeunt, vivere definunt. — Medebimur vero illi malo; fi relaxentur pau- lifzez Lisgsyl Caprvr V. 20 lifper crateres, levioresque in conclaveflatustempeflive intromittantur: fecus i fue- rit, intempefliva aéris admi(Tio tantundem periculi malis creat, quam illius exclufio. Etenim vel unius iniqua fpiraculi tempeflate relaxatio nocet , faevioris aurae frigore arbufcularum germina flatim perurente. — Igitur aefluarium , editiore aedium loco factum , unicum, quo fenfim aér irrepat modicus, veladfummum duo, et quidem fub meridiem, utpote quo tempore frigoris vehementia nonnihil remifit, paululum ape- ratur: neutiquam vero mane vel vefperi , cum algor tunc ut plurimum intenfior e(fe foleat. ^ Atque haec fere cadem de irrigatione capite praecedente tertio dicta funt, quo Lect.B. nunc remitto. Ceterum hac egoarteadarboresaura reficiendas utor. — Citreti mei, binas inter aedes medii, aditus hieme per atrium oblongum aedificio contiguum ex utroque la- | tere tantum patet : Supra utramque igitur hibernaculi ianuam, feneftras in atria fpe- ctantes fingulas minores fieri curavi; quas hieme pro lubitu vel occlufas vel apertas habeo, atrii interim foribus in hortum ipfum ducentibus nunquam non obferatis, Ex füperioribus ita aedium partibus per Ícalas fpirales, in extremo quodam angulo flructas, aeftuariorum dictorum beneficio aér tanquàm per circulos usque ad hiber- naculum penetrat; quód cum pervafit, per vaporarium in oppofito pariete factum exitus ei patet. lam autem , eam femper, fortalle non adeo indubiis nixam rationi- bus, opinionem fovi , acrem a&ris temperiem plurimarum anfractuum collifione mul- tum mitigari , et de inclementia remittere; adeoque plantis efle convenientiorem. Porro cum aquae fontanae indoles, de qua fupra dictum eft, durior fit, quam ut ea irrigatae aurantiae lactentur; et vero putealis, per aquaeductus veluti mitigata , his üfibus deferviat: non incommodum fore auguratus Áa«- ut in hibernaculi extremi- tatibus canales opere ligneo, et arcuato, vel oblonga et quadrata forma faepius in- flexo, inflruantur. In modum videlicet tubulorum fabrilium, per quos ventus, orga- na pnevmatica animans, in loca diverfa eaque diflantiafertur. Pereiusmodi canalem, parieti aedibus, (i feri potefl, contiguo iunctum, varie inflexum , inque ipfum hiber- paculum immiffum, itidem duci poflet aér: atque tunc , quae ab eolongiífime abel, feneílrae valva explicari paulifper poterit , quo ipfum conclave liberius purgetur. Hoc tamen qualecunque cogitatum, cuius ipfe experimentum nullum cepi, aliis exa- minandum relinquo et diiudicandum. Sentiat interim quisque, faciatque, quodcunque optimum factu vifum fuerit, 30 HzsrzRiDvM NORIMBERGENSIVM Cui PPFCL FL Víum Iguis, et nonnullas de fuccendendo foco obfervationes tradens. xSasr On veteres folum, de quibus Graecia olim eloriabatur, Na- - P) turae Interpretes aftrorumque periti , fed quos parentum avorumque noflrorum vidit aetas , in eo fere omnes con- fentiunt, folis igneum effe corpus, quod rescreatas omnes, terram praecipue , illuflret atque foveat. — Cauffam affe- runt folis figuram; tuborum quippe opticorum et tcle- Ícopiorum auxilio maiorum is confpectus , corpus oflentat gibbofum et inaequale, partibus conftans folidis fluidisque quam plurimis: quarum hae cupri aerisve liquefacti, vel potius Oceani ieniti ; aeftibus ienivomis undantis, fliammarumque fulgurantium copiam inter ingentes picei fumi nubes eiicientis , Ípeciem aemulantur: illae vero, folidae puta partes, hinc inde difperfas in aequore infulas tnontesque ignivomosre- ferunt, Vtíolem ignem effe crederent, adducebantur viribus et effectibus , quos lucido huic corpori cum igne noftro elementari communes confpiciebant : | facile incendit, liena aliamve materiam nunc prorfus abolet, et in cineres redigit; nunc infigniter immutat , eiusdem praefertim radiis in quoddam centrum ope fpeculi cauítici collectis; Adducebantur illius vi calefaciendi, qua omnia alit, reficit, ma- turat, confervat; cum e contrario cuncta langueant; ubi a vertice noftro deflectens radios ex obliquo minus copiofos, et quafi e longinquo interram demittat. Maxi- mo id noflro dolore loquuntur plantae, fub caelo fervidiore natae, et a nobis hofpi- tio exceptae , praecipue vero aurantiae, citreae fimilesque arbores, quibus calor folis; etiam cum altiffimam caeli viam aeflivi tempore folítitii tenet nunquam nimius efl, ita ut fatifcerent aellu aut debilitarentur: imo potius quo fervidiores funt foles; eo magis reficiuhtur, eoqueperfectius excoctos iucundioresque fructus fundunt. . Iam vero quamvis ignis nofler elementaris ,quae quorundam eft opinio, ex illo Solis ocea- no emanaverit; longetamenrationetum indolis, tum virium eo cíl inferior et ieno» bilior. ^ Flammas equidem clare micantes fpargit, denfas picéasque fumi fpiflioris nubes evomit, corpora quaelibet diflolvit, comminuit, confümit, plurimoque in- fuper humanum genus lucis calorisque commodo impertit: at foli eiusque effica- ci(fimis haec omnia viribus comparata, vix alicuius funt momenti. — Quid enim fcintilla ad incendium horrendum? quid arenula ad ingentia montium iuga? quid - minuta aquae euttula ad vaftiffimum et inexhauftum mare? — Sed ignis nofler folis proportione vel millies millenis vicibus impotentior eff habendus. ^ Mirum itaque non efl, fi, quantum folare fidus fuo plantas aeftu arboresque fovet ac reficit, tan- tum illis periculi ab igne terreno immineat, ^ Vere igitur de fole Anaxagoras ad Lechinium fcribens pronunciat; folem effe plantarum parentem, terram matrem. Ejus fi unus perpetuo efle tenor, et aequalis caeli flatus, non abfurdum fuerit ufu ve- nire; quod Empedocles dicit: Perpetua foliis et toto fructibus Anno ubertate vigent, femperque plantarum natura valentiffima effet, et aequaliter conflanterque fe habe- ret, Neque Hefperides tanto impendio apud nos alerentur, quarum fole depreflo refo- Loi L Carvr VI 31 refocillandarum cau(fà focus (uccendendus eft, — Quae res curae pleniffima. — Ex- perientia quippe nobis faepius comprobavit, dum ignisin hibernaculorum focis fuíci- tandi modus non rite fervatur: (in eo autem vitium facile committitur ;) plurimas praeftantiffimasque arbores in hibernaculo aduflas effe. — Is autem modus eft opti- mus, fi ita temperetur calor, ne frigus conclavia penetret, aut terra, in qua confitae funt arbores, gelu conflringatur. Invalefcente enim aeflu ,- germina arbores nova emittunt; quae ob fucci deinde nutritii defectum flaccida decidunt? ipfis arboribus faepe deficientibus. — Atque huic errori non facile remedium paratur: Non enim largior hic irrigatio quidquam proficiet, etiamfi quisiftoc officio repetitis vicibus de- fungeretur, ea mente, ut aquam radices imbiberent, hauftam cum (lirpe et furculis communicarent, irrigatasque benigne reficerent, Spes haec ideo illum deflituet, quia fpiraculis non adapertis, aethereque novo femper exclufo, radix cum flirpe fuffoca- ta decorticaretur. At quominus toties , quoties terra madefit, aéris repagulurm re- cludatur, frigus obeft. Neque illorum mos colonorum, in utramque aurem 'dormien- tium, perverfus cft probandus, qui fui ingenii homines, coniectura nitentes , fore ut frigora noctu augeantur, ferotinis quidem iam horis, antequam cubitum eant, igni alimenta addunt copiofiora. Tum enim ipfis quidem levius negotium facefTi- tur, ita ut fecure flertere nec levifomnes noctes ducere debeant, — At hibernaculum, qualis in hypocauítis aut balneis effe folet, calorem conciperet, id quod maximo plan- tis damno futurum. Tutiffimum ergo illud habeat hortulanus confilium: folicitus femper de cura fit arborum et impigers perque hiemem bis aut minimum femel de nocte fürgat, ipfum ingrediens hibernaculum; quo quae illius fit conditio, cognofcat, ficque, ne praeptopere quidquam agat, cavere poffit. "Tum demum neceffitate exi- gente, accendat ignem, neque illum multo pabulo nutriat, ne nimius arbores pre- mat: atque ita damnum ex ignium fufcitatione metuendum nullo ne- gotio declinabit. mm m— WIHDBHHHHIRUHUBITIRLUHUUEHUEEEERRLIULT: ' TTTITIIT [1 amm [TIT TITTTTITTITITI guine 4 x IEEE [TITTTITITTTITITTTETITT ne LIU 46690279 qd CAPFT VIL 32 HizsprkERIDvM NORIMBERGENSIVM EagrP PDEI Mal Medicae Confitio. Llos a vero haud procul aberrare cenfeo, qui hofpites in Germania aurantiarum citrearumque flirpes Italicas tenel- lis comparant infantibus ; qui ultima flatim aetate a ma- tribus abducti, vel aliam ob cauffam de lacte materno de- pulíi, nutricibus aliisque alendi et educandi committuntur. Quid aliud efl terra, nifi communis rerum omnium ma- ter, quae fuo e finu res tani viventes quam vita carentes, et in his etiam metalla atque plantas, profert, ac fuo unumquodque modo lactat, nutrit et confervat. Suo di- xi modo ; fingula quippe genera fingulis quafi uberibus admovet. Hinc veterum prudentes naturae Multimammiae nomen indiderunt , et füb imagine feminae moines €hnxerunt. — Igitur quam triílis de liberis parente orbis agitur fabula; et quantam aliis faceffit. molefliam illorum educatio , quibus ubera vel infelices vel de- licatae matres praebere recufant : tam aegre fit arboribus, tantaque earundem ha- benda eft cura, (fiquidem eas adolefcere velimus, quae e folo naturali, in quo ge- nitae, evulfae peregre abire, aliaque fub plaga confitae, a tellure minus vivace pin- gues vitamque largientes petere humores coguntur. — Etenim quemadmodum ea nutrix repertu eft difficilis , quae lacte abundet, materno exacte per omnia fimili: nunc illius quippe lac fpiffius eft, quam ut infanti lactenti conducat; | nunc aliisde cauffis lactentis indoli adverfatur, ita ut varii corpori tenello morbi contrahan- tur, vel animi etiam mores corrumpantur, cum errores plerumque cum lacte nutri- cis fugamus : ita telluris, diverfa fub caeli declinatione pofitae, natura nonnifi ra- riffime eadem eft , quae illius, cui plantae peregrinae ortum debent; — adeoque his illa parum fere congrua deprehenditur. Terra nimirum, fruticibus iflis ienota an- tea, vel craffa nimium eft, vel nimium pinguis, vel adeo ignobilis , ut plurimis eae damnis et periculis obnoxiae , aut pereant, aut faltem filvefcentes fructus de- negent Proinde cum aeque ambigua plantarum quam infantium educatio, fum- mo ftudio fummaque cura fit fufcipienda 3: quaedam hic addere de aurantiarum ci- trearumque Confitione ac translatione praecepta, non ab re fucrit. W Nemini obícurum eft, magno eiusmodi plantas numero ex Genuenfi et fer- tili ad Benaci ripam agro quotannis ad nos, verno tempore incalefcente ; et ad va- rias Germaniae partes transmitti , quas delectationi noftrae hortorumque decori re- dimimus, ' Sed earum noflras in terras transplantatio non aeque felix eft, plurimis - artis ignoratione deficientibus, paucioribusque tantum evalefcentibus. In his, uti dictufn eft, Genuenífes nitida rectitudine, vegetaque proceritate confpicuas,reliquis ie de cenfent nonnulli , cum Salodienfes incurva humilitate fint inamabi- es. Nollem tamen has propterea negligere, quandoquidem facile apud nos in- olefcunt, Lissil Carvr VII 3 olefcunt, auraeque rigidae patientiores funt quam illae Genuenfium. Sunt , qui in adultiores Hefperidum arbores , quae fint brachii craffitie , ad nos af- ferendas impenfam faciant , easque in ciflis five vafis ligneis amplioribus de- pangant, cuiusmodi quidem flirpes heic locorum perrarae funt inventu : Ipfa vero ratio dictitat, capacitatem illiusmodi vaforum angufliorem eíle , quam pro radicibus earundem explicandis, et pro terra, quae fucci affatim deferat, recipienda, maxime cum in Italia fpatium viridarii patentius occuparint. Quod ipfum obeft , ne a crure fummo ramofa brachia in orbem amplum , Coro- nam olitores vocant, diffundantur , neque foetus ita largos proferant , ut de- core alias nativo comae aurique feraces velliantur. — Sed eflo, ponantur in ipfo t&rrae cubili; radices tamen, quibus nitantur , non habent, utpote quae recifione nimium attritae, primariis nequidem integris, Ambiguae ergo fortu- nae adícribendum,fi novas faciant, alimento arbori praebendo fuffecturas. lllo- rum proin fententiae fubfcripfifle non poenitet, qui plantis noflro in folo natis, educatis infitisque primas tribuunt ; easque effe praeftantiffimas contendunt, cum radices illarum integrae de fua arboris roborandae virtute nihil amiferunt, l(tae vero fi minus placuerint , mediocris altitudinis teneriorisque aetatis Itali- cas reliquis praefero : qua in re ipfos Italos habeo confentientes. | Et experien- tia me edocuit , aetatem illas facile durare , fructus item et fuaviores et ma- iores ; quin et maiori copia, facere. Denique ftirpium, quascunque tibi redimas ,. plantandarum radices aqua egelida , quam flercore bovino emollire poteris ; per diei noctisve fpatium perfunde : Atque tum demum depangantur in vafis fictilibus potius quam ligneis, fi illorum quidem tantae laxitatis , quanta arborum radicibus com- mode explicandis fufficit , copia haberi potefl. Fictilia ligneis praefero , quod folis illa ardor citius penetrat,» magisque calefacit, adeoque id commodi prae- flat, ut arbores celerius egerminent. ^ Radicum vero fibrae ne ad vaforum ambitum unquam pertingant , interiacentis terrae beneficio cavendum. Quod ad radicum attinet tonfuram , in diverfas abeunt fententias horto- rum cultores , àliis defendentibus, fibras radicum extremas, antequam pona- tur arbufcula , fubíecandas effe, Mihi vero aliter videtur, praeftabilius effe rato , fi ne minima quidem fibrarum pars refcindatur. Extra omnem enim dubitationis aleam pofitum eft, arbores nulla radicum parte truncatas facilius ali rectiusque educari. Sunt et eorum non pauci , qui ipfas etiam radices prae- cipuas, maxime fi vafculum illae proceriores requirerent profundius, amputa- re non vereantur : quod quidem etiamíi quadantenus excufari poflet; mihi ta- men ideo non probatur, quod eo ipfo et radiculae minores nimium laeduntur, maiorique copia averruncantur, Tutiffimum huic malo remedium parabimus, fi radices arborum depactarum prominentes coftis ligneis in quadrum difpofi- tis muniantur , intra quas pinguis terra eousque aggeratur , dum radix omnis penitus adoperta : vel parentur a figulo binae hemicycli figura teflae, femipe- dales , aut, fi placet , altiores ; quae radicibus circundatae , humique plenae; cas altius eminentes contegant, Nec prius hae teflae removendae, quam ipfe truncus evellatur , alioque in folo ponatur. Amplius non paucos olitorum ca tenet opinio, has flirpes vafis eo usque tantum effe depangendas; ut fi 2» | E iplae 31 . HzsrsRiDvM NORIMBERGENSIVM ipfae radices, radicum tamen nodus exílet, eam ob caufam , ne arbores corti- cibus delibrentur. — Mihi vero nondum perfuadere potui , fruticum incre- mento id efe praeftabile , ut radices femper fitientes , et quae Íedem amant fubterraneam , folis acítui adeo libere exponantur. Inferiores quidem earun- dem particulae , terrae humores exfugunt. : at hi trunco pariter et radicibus exficcatis alendis neutiquam fufficiunt.. Atque in hoc non cultores folum Ita- los, qui experto mihi idem faepius confirmarunt, habeo confentientes ; fed et ipfa experientia adílipulatur , dum arbores profundius depactae et. flores et fruges dare copiofiores deprehenduntur. Denique celebris ille P, Auguftinus Gallus libro fupra allegato non infcite annotavit , radices vix uno alteroque pollice humi haerentes,cum paflinantur arbores, refcindendas effe, utpote quae effoetae plerumque nulliusque ufus, fuccum flipiti praeripiant : at quo altior fub terram radix fit deprella , eo fertiliores efIe arbores, Sunt quidem , qui hanc radicum depreffionem cauffam venditent decor- ticationis : quam falfam efle fequenti experimento fum edoctus. Malum ci- tream, cuius caudex tres circiter pedesaltus , integram , ita ut fola foliorum corona exílaret , fub terram depreffi : ea adhuc integra ultra quatuor an- nos floruit fine ullo decorticationis periculo : dein alia caufla morbifica accedente periit. | Vt vero citream illam profundius demergerem , hanc ha-- bui cauffam : Quandoquidem citreae gemmae non raro flirpibus inferuntur indolis agreílioris, fubamari quid admixtum habentibus : (huius vero acoris et arbores ex iílis gemmis enatas et fructus illae agreíles participant:) experiri vo- lui, num radices faceret pars arboris fuperior ? et num haec, eademque melior radicata , (recifa prius parte inferiore, ) fructus ferret fapidiores ; quam illae arbores , quae fcapo infelici five agrefti adhuc funt coniunctae ? Eandem fer- me Limoniae fervandae rationem inii, In citreti illa folo erat pofita , mul- tumque , cortice inferius circa arefacto , periclitabatur. Hunc libro tenus vi- ridi delibravi ; fcapum vero affulis in quadrum dispofitis , interílitio terra re- pleto ; confepii./ Cumque poft annum quartum novas fuperius radices ex fe egeneraífet , partem arboris inferiorem penitus intermortuam refecari , et fu- periorem , novo radicum germine luxuriantem ;, transplantari feliciffime curavi, Floret adhuc dum illa arbos , et florum fructuumque decore quot- annis admodum eft confpicua. | ! - Maiorem iis , quae de falfa decorticationis cauffa diximus ; fidem faciat et illud, quod ramulus intra teftam minorem , in modum furculi caryophyllo- rum propagandi conclufus,eaque parte ,' qua terra tegebatur , cortice non- nihil, experiundi gratia, nudatus, vere infequente flores emiferit frequen- tes , reliqua arbore prorfus flerilefcente, Quo ipfo comperi citreas hac ra- tione itidem feliciter propagari, Veriorem itaque delibrationis cauffam cenfeo , nimiam ; quae hiberno tempore fit , irrigationem 5 praecipue fi aér diutius arceatur. Hibernaculo enim nimia humorum copia referto , non poteft fieri , quin radices putre- Ícant : haec vero putredo latius ferpit , altiusque adícendens ipfum etiam Íca- pum corripit : unde iftud delibrationis malum oritur. Illud quoque hic praeter. Lisgrl Capvr VII E praetereundum non efl , teneras eiusmodi flirpes nuper plantatas utiliter interdum tc- pida adfpergi,ne aér exficcans cortici viriditatem prius auferat , quam novum radices fuccum attrahant arbori difpenfandum. ^ Porro notandum , arbufculas nuper terrae creditas intra conclave efle recondendas , usque dum germinare incipiant : atque tum demum aérifenfim folisque radiis permittendae. — Denique ubi novellorum ítipitum €legantiae obeffe videntur rami nimium longi nimiumque craffi , hos fcite tollet colonus artis peritus, quo ipfa deinde arbor decore magis confpicuo fuccrefcat. A nulla tamen , utcunque vigeat , ante annum tertium aut ^. quartum flores fructusque expectabit, HII | | | | l il | Bot gm E. CAPFT VIII. 46 | HresrzgipvM | NORIMBERGENSIVM DUE UPOPUT OTI Iransplantato. 7 Erlatas ad nos peregrinis e terris arbufculas noflro in folo, na- tivo illarum plane abfimili, radices agere, flores emittere, am- plius et fructus, quos ferunt, ad maturitatem pervenire, non magis mirum efl,quam easdem, poftquam ad fpectabilem ma- enitudinem et robur excrevere , fine noxae periculo iterum effodi , inque vafa alia, ipfamque citreti aream transferri, Tantum vero abeít , ut detrimentum inde capiant , ut feli- d * ION xS cius potius fuccrefcant , fructuumque optimorum ufuram e Ee 5» praebeant. Transferuntur autem ex vaíe angufliore vel in . aliud capacius , vel in ipfa aurantiarum domicilia, — In fictili pofita malus Medica, ter- tio quoque anno eximenda eft 5 et quidem , quanta fieri poteft , cura ac diligentia in id enitendum , ne fua radices gleba denudentur. Hinc ne nimium arida commi- nuatur facile ac fponte decidat , pridie eius diei, quam eximenda , affufo humore ma- defacienda, quo tenacius radiculds amplectatur. Deinde trulla fabrili concretae gle- ba terrae vafi adhaerefcens circa abiungitur, et arbufcula nullo negotio educta , vcl ci- dem vel alii fictili maiori , recenti terra ingefla, imponitur, - -. Quod fi vero malus transponenda vaflius incrementum fümferit, et tum magni- tudine tum robore multum invaluerit , confultum duco , ut, eleba in orbem a va- fe, trullae fabrilis ope , circumcifa , imae flirpis fundus involvatur pannis , ne retis, quo conflringenda ea eft , corticem conterendo laedat. Tum reftis in laqueum liga- tur, atque huic contus five baculus inferitur, quo anfarum loco utantur bini viri, qui- bus extrahendae arboris negotium committitur, dum interea alius vel fecurim adver- fam vel fuftem in vafis externa. lignei femel iterumque impellat, Atque hac ratione illaeis arbor radicibus extrahitur , vafe quoque alii inferendae affervato. ^ Vafis recens parati fundo pingue folum füperinducitur , et fuper hoc arbor iam evulfa, ( haec vero in terram demittenda non eíl; ) illico locatur , em tantum , quae radicibus non cohacret , bipalio prius decuffa; Reliqua lacuna glebis itidem pinguibus expletur; et ipfa arbor in loco recondita opaco, radiis folaribus per aliquot dies fubducitur , ne- que iis nifi fenfim permittitur. Sic namque illa optime invalefcet. Sin autem arbores translatitiae maiores fint , quam ut in alia laxioris capacitatis vafa transponere libeat , attolluntur, promitfiores radices fummatim falcula undique detondentur , fimulque humus adiuncta decutitur 5 tum vero iterum in vafe fuper novo folo, quod laetamine maceratum, flatuuntur, . Ceterum quod ad malos Medicas fertiles , easdemque annofas et e vafis in poma- rii aream translatas , attinet, Íciendum , earum plurimas poft annum fecundum terti- umye WLisgrl Capvr VIIL — | 27 umve demum , florum fructuumque nobis delicias largiri. Pofitae enim in fede areae patentioris debita , roboris lignique prius incrementa capiunt , quam Florae amoeni- tates oflentent, "Vidi tamen aliquando fat magnae. molis arbores aliquot , quas ex amici viridario redemtas meos in hortos transplantaveram , infequenti flatim vere, maiori florum copia fuperbientes , quam antehac unquam geflaverant : at foliorum nemus non effundebant, | Nec aliter annis tribus proxime infecutis ornatae compa-. ruere, Tandem vero foliorum amictu fe induentes fructuum quoque dulcedinem praebebant, | Diffimulare tamen nequeo , florem illum folito minorem, flaccidum nec diuturnum , indeque brevi iterum. deciduum fuifle. | Floret adhuc dum meo in Hefíperidum campo quaedam ex illis limonia , pomis permagnis fecunda ; fed ne- que poít annum decimum , quem ibi exegit, ramorum coma fatis belle virente : maioremque femper florum quam foliorum copiam protrudit , licet emta pulcre fronduerit, . Multis tempefliva videtur auriferarum pófitio arborum Aprili menfe aut Maio : nec pauciores lunae curfum , fignorumque cacleflium pofitus , praecipue , quam . Phoebe iam domum fit ingreffa , refpiciupt. Hosalii rident. In eo tamen pleri que omnes conveniunt , luna crefcente hanc e loco in locum deductionem elle fufci- piendam, ld vero rectius auctumno fieri contenderem , eo quod pomorum non- dum maturorum defluxus neutiquam eflet metuendus , qui alias,malis vere transla- tis, caveri nequit. Menfibus cu Ru aiibos fucci plenae funt arbores, quae fub verna anni primordia eo marcent ademto. Intra parietes enim conclufae, totaque hieme nec aérem nec folis radios fpectantes , non poffunt non,utpote exfuc- Cae, poma, nec raro etiam comam demittere ; qua deinde illis denuo expofitae ite- rum fenfim fe induunt , lenteque germinant. ^ Eftet alia huius rei cauffa , radi- cum videlicet tonfura nimia , quae ut abortum novellae patiantur , certo certius efficit. z Ceterum in transferendis hifce malis et alii quamplurimi fat graves errores com- mittuntur , quos tamen levibus plerique annumerant et neglieunt , cum eos recti- us'omnino caverent. In his primo loco annoto: ; quod coloni inertes ac imperiti, arbores e vafis extracturi , manibus fcapum comprchendant , valideque in utram- ue partem concuíLis , non fine radicum laefione , evellant. Illarum fiquidem brae , imo fictilium fundo adhaerentes , fere difcerpuntur , et ab ipfa arbore cum huius maximo damno diffociantur, Deinde et illa; maxime a celeberrimo Tanara in Oeconomia , manibus terram in vafa ingerendi confuetudo improbatur. Boni olitoris eft, inftrumenta fua in promtu femper habere : trulla itaque potius vel pala utatur : neque terrafn circa codicem interdum.aeflate cumprimis, leviter pafli- ' nare intermittat , quo aéri illa laxior magis fit pervia, Porro monendi funt co- loni , ne translocaturi arbores maiores , manu altera fictile, altera codicem pre- hendant , eo quod et truncus et radices fua e fede laxatae facile moveantur. At- que huius rei cavendae cauffa lignei, quiillas capiant , capedines ferreis annulis, vel uncis muniuntur 5 his deinde, fi vafa funt maiora, coloni annulos cum longu- riis binis adaptant , ut commodius portari poffint : fin vero minora, manibus an- fas-prehendunt , et quo velint , auferunt. Denique erroribus etiam vulgo non agnitis annumerandum , fi flipites palo adiuncti , dum alii terrae inferuntur , » eo : E 3 abiun- 28 HzsPERIDVM NNORIMBERGENSIVM abiungantur. Immotus ille maneat, ne amotus alioque loco iterum flatuminatus, radices laedat , arborique noxam ferat, Quid vero factu facilius eft , quam ut partium .cra(fiorum humi latentium liber, maxime fi cum impetu fudes fub terram deprimatur, atterendo conquafletur ? Inde putredo; quae latius ferpit arboremque : ipfam conficit. | Ab hac enim decorticatio , marcor et ipfa denique mors. — Super- . pondii loco et illud hic monebo , ab Italis has arbores collocari in muris, quos vocant artifices. , pectoralibus aliisque bafibus lapideis ;; quas Belgae aliique "ectius in ipfa terra flatuunt 5: partim quia ventorum violentiae ita quadantenus fub- ducuntur ; partium quia radii in loco humili folares refracti copiofiores funt, necdum, difperfr, Em d * — a D esM CAPE T VIHEL s v—INR e P REPRUREE nm - Spe vente vp opm Arno poem Lissr L.. Carver VIIIL. 39 EwrPYT VIH Propagatio. Qo ESee? Ondum fibi ipfi fatisfecerat divina omnipotentis Creatoris WS D» benignitas , ut Ipfius iuflu pareret terra flirpes, herbas fru- t ^ giferas et arbores fructiferas , quae fuo quaeque in genere fructum ederent : voluit etiam, ut in fingulis fuum femen ineflet,et ut fingulae multiplicarentur. — Quae fi attentius contemplari libuerit , infigne Divinae providentiae argu- mentum dabunt , et clariffime evincent , DE V M Sapien- tiffimum rerum uti creandarum ita et confervandarum cu- ram agere ; neutiquam vero voluiffe, ut ullum ex iisdem genus, antequam orbis hic illabatur ac pereat univerfus, concideret aut aboleretur. Hinc in ipfo etiam diluvio; quo gezws mortale fub undis perdere , et ex ommi mmbos dimittere caelo , ftatutum erat , illius evitandi gratia ad Noachum in arcam de qua- drupedibus tum mundis , tum immundis , de volucribus , atque etiam de omnibus . humi repentibus convenerunt , ex maribus et feminis congregata. Imo quod ma- eis mirandum , omnia quoque flirpium , arborum puta, fruticum et herbarum, genera , ne füb undis, mortem alias inferentibus, omnino fuffocarentur , idem Nu- men benigniffime confervavit. Et certe ori digitum loquaci imprimamus , cras- famque fateamur ignorantiam , necefle eft, quoties olera aut fruges e minimo femi- . ne germinantes contemplamur ;, atque his pro uno grana vel fexcenta ineffe vi- demus. lta namque unicum frumenti Indici granum bis mille alia proferre credi- tur. Exphyllitidis five linguae cervinae femine , parti foliorum pofleriori adhae- refcente , vel myrias minutiffimorum nova , provenit ; quae, nifi microfcopio fub- iiciantur, oculorum fere aciem fubterfugiunt, Quam modica noflra fit fcientia, fateamur neceíIe eft, cum ex nuce minuta eximiae proceritatis pinum , abiem um- brofamque cedrum egerminare videmus. ^ Obftupefcimus artificiofam feminum texturam accuratius contemplati , videntesque ut fingula grana putamine ac quafi uterculo contegantur ; fub quo bina latent folia crafftufcula, feminalia vocant; fuo convolventia ambitu folliculum fubiectum, qui matricis vicem fortitus , foetum tenerrimum , ex quorundam fententia ; feu plantulam formatam continet, Cun- cta haec de feminum vegetatione , univerfoque plantarum incremento, plane foli- deque detexerunt defcripferuntque viri excellentiffimi , Nehemias Grevv et Marcel- lus Malpighius ; qui omnino legi merentur. Addi etiam poterit diligentiflimi re- rum curiofarum obfervatoris , Antonii a Leeuvvenhoek , Anatomia feu Interiora rerum cum animatarum tum inanimarum ope microfcopiorum detecta , variisque experimentis demonílrata, Praeterea Divini Numinis Clementia in eo etiam mi- randa confpicitur , quod hominis mentem ea inflruxerit fagacitate , ut plures plan- tarum modos multiplicandarum , quibus celerius quam e femine protuberant, co- gitatione confequuta fuerit. — Atque illi ipfi modi non arboribus tantum vulgari- bus; fed et aurantiis et citreis utiliter applicantur, Satus tamen et per grana feu nu- | | | cleos 40 . HrzspERiIDvM NonIMBERGENSIVM cleos propagatio frequentiflima eft et princeps ; utpote quae reliquis per ftolonem clavam, taleam , ramum, propaginem , veluti materiam praebet. lam quod ad earum fatum attinet, notandum, poma, quae citreae, limoniae, et aurantiae noflris in oris proferunt, feminibus fere plenis folidisque effe deftituta : quod fi non penitus caffa, coloris tamen haec adufti , papaveris grana raro exfupe- rant. Semina itaque e pomis generofis ac maturis , quae nobis dat Italia, hos in ufus fünt eligenda ; atque extracta illico , aut certe haud diu poft , in terram funt deponenda, Succum enim poft binas hebdomadas certo amittunt ; aridaque pae- ne fterilefcunt. Porro deorfum verfo acumine, uti nemini eft ignotum, haec grana funt flatuenda, At cum , quae pars fit eorum acuminata, non femper dilucide fa- tis coenofci poffit, tutius omnino transverfaà collocantur 5 atque fic, germinibus fur- fum propullulantibus,radix indubie defcendet, Seliguntur vulgo in hos ufus e limo- niis aurantiisque pomis vulgaribus femina , quae Itirpes fic fatis inolefcentes pari- unt, Qui vero eximiae quantitatis poma ; fua de arbore pendentia videre discu- pit; Citrearum potius aut Pomorum, de Adami nomiue nuncupatorum, grana ferat, Ólirpibus inde enatis quodcunque malorum aurearum genus ; aurantias, limonias aut poma Adami, committere placeat : tum enim fructus ferent, qui reliquos de- cora magnitudine multum antecellunt, ^ Quodfi arbufculis mitia iam poma ferenti- bus gemmae , ex malo conífimili , quo tempore florent , decerptae , inoculatione, quam vocant, inferantur , infitiva eiusmodi poma celeri uberique proventu , ma- egnitudine ac formofitate praeltlare , multo experimento eft compertum : Praeci- pue autem guílus eorum ell iucundiffimus 5 faporem quippe citrea adoptivis trans- mittunt, Quo frequentius vero mitibus rami arboribus denubuntur , eo pretio- fiora poma pariunt. ldem faciunt fruticibus e granis pomorum Sinenfium enatis commilfae limoniae aurantiaeque : quibus fi novae eorundem Sinenfium gem- mae, poftquam florum fpem femel oftentarunt , denuo iterumque coalefcunt ; fu- bolem facient et formofiorem et gratiore magis fapore commendabilem. Vafis ' illa femina fictilibus ligneisve communiter reconduntur : at in ipfos pomarii pulvil- los media inter malos reliquas , eaque non parca, rectius feruntur. ltaenim feli- cius fruticefcunt; deinde fcapi palis potiffimum maritati , et a flolonibus diligenter purgati, procera mag9is rectitudine fuccrefcunt : tum laetiora augmenta capiunt z hibernaque tempeftatefortius perdurant, ita ut poft annum tertium aut quartum iam craffiores inoculationis vulnera non pertimefcant, Hic et illud praeterea tacendum non efl, quas citreorum limoniorumque dant grana flirpes, celerius fübolefcere quam illae aurantiorum. ^ Cauffam in eo quaero , quod ligni citrearum materia tenerior, nec adeo dura quam aurantiae: hae vero prae illis admodum funt durabiles, et quam diutiffime perennant, Ceterum Pomorum Sinenfium aurantiorumque 2ra- na fi forte inter fe permixta promiícue in terram deponantur , et una fruticent ; ar- bufculae inde enatae e fpinis dignofcuntur , quibus et prominentioribus et pluribus Sinenfes armantur. Hae quoque ramos frondesque , vepris inflar aut dumi , nullo ordine decoras ex fe faciunt. Quod iam porro ad multiplicem arborum harum multiplicationem attinet, triplici potiffimum illae ratione proveniunt; 1.) delibratione five furculi infitione, Batavis ufitatiffima ; hic quippe cum arbore infita femel coalitus , florum foetuum- | que proventum praeter ceteros maturat : 2.) Ablactatione , quam vocant, et 3. ) Inoculatione 5 cuius et apud Italos et apud Germanos vulegatior ufus obtinuit. Et Itali quidem coloni integra filveflribus eiusmodi arbufculis citreta conferunt , quas ubi Lisgil Carvr VIIIE | 41 ubi obfequentes huic artificio fuerint , et gemmam admiferint , deinde pereg:e mit- tunt , alibique locorum venales exponunt. Infitio duplici fit modo , vél per $evresz, vel per delibrationem , quae ct ali- as corozalis nomen habet. | Haec ita fere abíolvitur : Arboris ab excrefcentiis omni- bus liberae ea pars, quae maxime nitida et (ine cicatrice, vulnere rotundo ferra tenui et acuta diligenter praeciditur. Ne vero liber laedatur , partem codicis fuperiorem - finiftra teneat hortulanus : fecturam autem non integram ferra abfolvat 5 fed cultro potius perficiat. Deinde praecifi trunci plaga fcalpello peracuto aequatur et lacgiva- tur , quo omni inaequalitate fublata citius ea convalefcat, Tum furculus ab vege- tae aetatis arbore, (haec enim fi fenior, effoeta ; fin iunior, tenerior eflet, nec dum ita induruiffet , ut commode immitteretur,) petitur annuus , isque infra ligni no- dum bimuli carpendus. 1s poftmodum cultro minori bene acuto , qui fcalpello li- brario non plane abfimilis , fequentem in modum debet parari, Ab uno latere in- fra nodum , in gemmae cuiusdam vicinia fit incifio usque ad medullam, fed ita ne haec laedatur : tum quidquid ligni eft ad duorum digitorum latitudinem , cum ali- ua medullae etiam laefione, (quum furculi in cunei fpeciem efformentur,) exícin- ds Porro ab altero latere cortex fpadicei coloris exterior blande abradenda; daturque opera, ne liber fimul interior viridis detrahatur. — Surculus ita praepara- tus aqua interea humectatur, dum fiffura arbori imprimatur, et cuncolus laevis eburneus aut buxeus adigitur inter lignum et corticem , et huius quidem, uti dixi- mus, parte nitidiffima. | Nec omnino ab re erit , fi vel ortum folis , vel certe Boo- ten, qui zardus 17 occafum fequitur fa plauffra , Ípectet furculus, Primum omnri- um autem cavendum, ne cortex dehifcat : ideoque levius exteriori efl infligendum vulnus , quod furculi parati incifionem five cuneum non excedat. His ita rite para- tis cultellus pro ramis infititiis aptandis fabrefactus iterum fubducitur , illiusque in locum furculus intruditur, cuius erecti cortex cortici et ligno lignum aptatur. Tum philyra flirps fortiter conílringitur , iunctis in latere furculi cuneolis binis ligneis , qui ut firmius ille haereat , et cum codice citius coalefcat , efficere debent. Hoc enim neglecto, et cortice non fatis coarctato, a fucco verfus partes fuperiores expulío, ibi- demque collecto;nodofa multaque fuffragine deformis foret arbor.Poflremo unguen- to emphyteutico inungendum eft vulnus flipitis rotundum, ad excludendum humo- rem aéremque alienum 5. muíco item illud invefliendum , ne cera fole liquefcat ; aut a pluvia furculo infititio fit noxa metuenda. ! Si furculus in medium arboris caudicem , adeoque intra ipfum lignum diffiffum infigendus , pars arbufculae fuperior eadem ratione demitur ; quam in praecedenti- bus tradidimus; et quod a ferra inaequale relictum , cultro pariter refcinditur. De- inde fcalpro five cuneo praeacuto flipes ibi finditur, ubi cortex laevi elegantique ni- tore commendatus vifitur : ita tamen hoc fiat ; ne fiffura meditullium ipfamque arborem laedat. Hanc cuncolo fervamus apertam tantisper , dum furculum reci- piat; qui annuus eíle debet , et pro arboris infititiae conditione binis trinisve gem- mis praegnans, Si pluribus ille turgeat , recidendae eae funt et furculus decacumi- nandus j vulnus vero emplaftro emphyteutico oblinendum. — Tum ex utraque parte ad rectos ille angulos proxime fub gemmarum aliqua inciditur3 iterumque medullae cura habetur, utillaefa fervetur et integra. — Porro fcalpello utrinque ad modum cunei conformatur , ipfaque fiffura oblique deorfum articuli longitudine ita ducitur, quo in aciem tandem ille definat ; neque, medullam fic parumper incidi, quidquam curandum. Sunt, qui furculum fiffura ita praeparent , ut ea in parte, cui adnata eft F gemma, 42 HisPEzRIDvM NoRIMBERGENSIVM gemma, plus ligni relinquatur j ex altera vero , quae introrfum fpectabit , eo ma- gis refecetur, Porro extrema corticis pellicula ab latere interiore abraditur 3. cum in exteriore lignum non fit denudandum. ^ Quo ficto in flipitis ante praeparati fis- furam furculi apicem cuneatum inferimus , operamque damus , ut incifio illius ad rectos angulos facta flipiti praefecto exacte refpondeat, et alter fe ad alterum arctis- fime applicet. Subtracto iterum cuneo , fifuram tam fuperne. quam ad latera un- cuento oblinimus emphytevtico , et cortice tiliaceo , fed non adeo fortiter , obli- eamus : denique ne aqua , et ventus fe ingerant , damnum omne praecavemus, mufco aut linteolo fcapi detruncati vulnus inveflientes, ac vinculo cannabino decus- fatim pofito firmiter conflringentes. Semper autem gemmae ratio habenda, ne ulla ratione vcl perungatur vel obducatur. Ablactationis modum duplicem cognovimus. Prior, qui aliis propagatio per circumpofitionem audit, communiter caryophyllis applicatur : ad alia fruticum arborumque genera propaganda aeque feliciter adhibetur, Eius ratio haec ell : Ar- boris propagini annuae vel bimae crena oblonga infinditur, ea lege, ut una ramuli tantum medietas ad ipfum meditullium usque aliquantisper feparetur ; altera vero ab arbore matre non avellatur. Illa porro crena inferto foliolo emarcido aut ex(ic- cato divaricatur paululum ac diducitur ; quo maturius radices agat, et; ne iuflo citi-- us concrefcat, caveatur, — Vaícula interea figulina orbicularis formae parata habe- antur ij fundo et a latere alterutro pertufa. — Per haec arboris illa propago, cuius fiflura terra laudabili prius implenda, traiicitur 5 et, obflructa iterum folio vel cortice apertura, terrae optimae quantum fatis additur; ipfumque vaículum arcte firmiter- que arbori connectitur. llla ergo (i crebro madefaat , poft anni fpatium ramus, qui radices interea egit , ab arbore abfcinditur , et in vafe ampliori reconditus umbrati- lem degere vitam iubetur, nec foli prius libero exponitur, quam foliorum vigorem ollendat. Iíla vero omnia, praecipue refciffio propaginis , verno , rarius primo aeflatis tempore funt peragenda. Sunt praeterea alii, qui ea ramum parte, quae in terram deponenda, undique decorticent , pellique canina cineribus tenuiter confe- cta et elaborata circumvefliant. | Mihi tamen neque huius neque illius ablactationis ' experimentum capere libuit : quin potius id egi, ut oculus feu nodus unus aut bini - terrae immergerentur ; ex quibus germinantibus loco fubolis radices enafcuntur, Hi ergo ramufculi fub terra , vaículis inclufa, usque in annum fecundum terti- umve relinquendi, ( citreae tamen fere citius quam aurantiae inolefcunt;)ac tempo- re potiffimum aeflivo largiter rigandi , atque tum demum , cum hoc blandimento ioter poma ipfa et cacumina , audaci ingenio arborem aliam longe a tellure faci- endi ,' radices impetratae funt, uti loquitur Plinius Lib. XVII. cap. 13. a matre avcl- luntur. Víus quoque et experientia docuit, taleas nude in terram loco opaco depa- ctas, et aquae tepore madido fubinde irroratas, feliciter propagari , maxime illas; quas malis citreis limoniisve detraximus. | Sed lente admodum adoleícunt ;. cum ablactataeillae propagines multo celerius luxurient, ^Coníentit mecum Augufli- nus Gallus, loco fuperius citato fcribens : Sero admodum fructus faciunt arbores e Limoniorum , Citreorum pomorumque , quae ab Adamo nomen habent, granis enatae : Teneriores vero furculi anniculi, quales infitioni aptos fuperius deícripfi pedales , non fcabra inaequalitate. deformes , ad unum binosve pollices extremi. tate craffiori delibrati, frequentiores terrae fecundae et fpongiofae immittun- pur; eorum tamen fammitate nonnihil extra terram exílante et prominula. Hi tede ab fe invicem feiuncti, et dulci aquae rore creberrime confperfi » EE fub- eícunt, Lisarl Carvr VIII 43 oleícunt, nivel frigus vel aeftus , quorum utrorumque funt impatientifItmi , eo- rundem augmentationi olicdat. Atque hic per avulfos malleolos propagzndi mo- dus Lacus Benaci accolis ufitatiffimus eft , quippe qui multa eiusmodi malleolorum millia depangunt , quos deinde varie inoculatos peregre mittunt. — Scribit laudatus auctor,fructus ex malleolis hac ratione depofitis anno poll infitionem quarto fuiffe enatos, Felicius vero comprehendent, fi obliqui five incurvi, quam fi directi, ter- rae infigantur. Eít et alius ablactandi modus , quo alteri cuidam arbori adhuc agrefli novus furculus coniungitur. llla videlicet una cum vaículo , cui inferta , iuxta arborem, quam propagando multiplicare ftudemus , quam proxime fieri potefl.collocatur, ita ut talea a flipite non. avulía ad agreftem usque pertingat; vaícula vero palis defixis firmantur , ne vel ventorum violentia vel alia ratione loco facile dimoveri queant. Quo facto arbufcula illa agrellis omnibus ramis fpoliatur, ipfumque hoc vulnus ro- tundum, uti fupra de propagatione per infitionem agentes praecepimus, cultro acu- to laevigatur , moreque folito flipes finditur. — Tum furculus ille infititius ita fiffu- rae arboris vicinae imprimitur, ut plane illaefus a fua arbore ne avellatur, fed ei per- petuo maneat affixus; infranodum vero corticem, et. aliquam ligni portionem ab utroque latere, medulla omnino illaefa , ubi cum fcapo: combinandus in trigoni for- mat eousque abícindes , ut ille tamen cortex refiduus et ramufculo adhuc cohae- rens , ip iie impreílam exterius claudat. Fiffuram hanc furculo inferto con-- flringe, et emplaftro inunge , quemadmodum in reliquis infitionum generibus fieri fole. Atque ita tantisper utrique codici iunctus haereat furculus , usque dum a nova illum nutrice ali et germina emittere conítet, "Tum enim a matre is curateab- Ícinditur, et tralatitia iffà arbor cum nova fua prole transfertur, quo lubuerit, Omnium denique praeflantiflimus ac commodiffimus nobiliffimae huius arbo- ris propagandae modus habetur ac revera eftInoculatio : de qua ut rite fit peragen- da , fententiis inter fe diffident Genuenfes et agri ad Lacum Benacum coloni : utri- que tamen fuos invenerunt afleclas , qui in cultura et multiplicatione malorum ha- rum eos fequuntur. Genuenfibus gemmas ftipitibus altis et erectis; iisdemque non adeo teneris , fupero quodam loco inferere placet , cum foliorum ita corona magis eniteat. Lacus Benaci accolae infimo quoque loco oculos codici adfigunt; quorum rationibus fubfcripfifle non poenitet , tum quod maiori florum fructuumque copia decorem Genueníium compenfant, tum quod noftris in oris hac ratione multipli- catae arbores illis ex Italia advenis longe funt vegctiores, et aéri rigidiori ferendo ma- gis adíuetae. | Inoculationis autem haec fere eft methodus : Aeflate ineunte, cum humor radicalis e radice in totum arboris truncum diffunditur, ex arbore frugifera oculus belle virens ac nitidus conquiritur , qui a rami ligno una cum cortice in clypei for- mam , parte inferiore cufpidata , ita folvitur , ut gemma illaefà in corticis articularis medio haereat, Arbor vero , unde haec depromenda, iuvenis fit, nec effoeta : nifi enim ipfa fecunda frugum iam antea mater facta fuerit , oculus inde decerptus et cum alia flirpe coalitus , arborem quidem producet pulcra coma virentem ; flores tamen ac fructus nunquam ab ea exfpectabis, Gemmae a ramulo folutio , refecto prius folio, nec eo tamen integro , caute efl inftituenda, adhibitis in fubfidium partim cultro , partim pollice 5 cuius quidem opera hic tutius utimur, ac omnimodam libri inflar clypei refecti, leniter hac illac motijpfiusque adeo oculi/fine ullo huius detrimen- to a ràmulo feiunctionem cautius magisque fecureurgemus. Haec itaque gemmula fi interna * 44. HzsrreRIDvM NoRIMBERGENSIVM interna fui facie aequabilis eft nec fcabra, aut foraminulis finuofa, bonae illa notae cenfetur et commoda ; fin dictae abfuerint virtutes, parum idonea planeque inutilis ad hanc rem habetur. Porro cortici arbuículae, cui inoculare conaris , fiffuram fcalpello acutiífimo imprime deorfum fecundum arboris longitudinem, eaque oculo parato re- fpondeat : ita vero fecetur , ut lignum cortici fubjectum prorfus inviolatum et illae- fum fervetur ; quod perquam eít neceflarium. — Tum aliam transverfam duc fiffuram, quae cum priore ad angulos rectos in forma literae T concurrat; atque corticis latera deorfum tendentia ope eburnei (lili blande a ligno folve.Denique gemmulamjntra labia interea fervatam , nec tamen rmadefactam , in fiffuram praedictam intrude ; ubi opera adhibenda, ut exacte illam fubeat , arborisque cortice undique claufa neutram in par- tem declinet aut propendeat. Tum emplaítro emphyteutico utraeque, et libro ex ti- lia vel cannabinis ligamentis communiuntur, ut nihil praeter nudum oculum cum fuo foliolo promineat. Haec omnia tempore pomeridiano aut vefpertino , ubi folis aeftus deferbuit , caelo fudo , fereno ac placido , ventisque fubfidentibus funt peragenda; ipae vero arbufculae vafis inclufae in locum umbrofum ac tecto communitum re- ponantur , ne radiorum folarium violentia oculum exficcet, aut imber fuffocet. Quod fi areolis iftae fuis moveri nequeant, folium alicuius arboris fupra oculum alligare po- teris , quod illi contra dicta incommoda tegmen praebeat. Cumque fub ifto folio- rum integumento Forbicinae haud raro lateant , quae oculum germinantem arro- ... dant , omnemque laborem impigrum ac fpem inde conceptam intercipiant , (edula quoque infpectione et cura follicita opus eft. CAPFT X. Lissr l Capvr X. L 45 GAP. V T. Putatio. y Vemadmodum caefariei nutritio neque decora eft homini. ? neque falutaris 5 ita nimia arborum proceritas comaeque pro- : lixitas et decori earundem officit et fertilitati. Sequiorem equidem fexum pulcra caefaries ornare creditur : at in homi- ne foeminei ac delicati, imo, iudice Synefio , petulantis illa animi indicium eíl, Idem vir fapiens quotiescunque iuve- nem coma fuperbientem vidit , levem ac improbum fe vidis- fe ludionem dicere folitus eft. Nec multo mitius de ca iu- dicafle cenfendus Condaules , Maufoli, Cariae Regis et Arte- mifiae, (quae virum amafle fertur fupra omnes amorum fabulas ; ultraque affectionis humanae fidem.) dux belli fortiffimus, prudentiffimusque. Hic Lycios cernens cin- cinnorum ornatum magnifacere , literas efe fimulabat allatas a rege, quibus capillos fibi mitti iuberet. Callide tàmen fimul promifit, fi certam pecuniae fummam in capita contribuere vellent , ex Graecia capillos afferendos fe efle curaturum. — Et illi libenter praebuerunt , quod poflulabat , collectaque eft ex magno populo copiofa pecunia, Neque vero omnes Synefio vel Condauli affentiuntur ; cum non pauci infigne utrius- que fexus ornamentum comam reputent.Quidquid autem huius fit, id faltem certum eft, eum, qui prolixos fovet capillos,pluribus premi incommodis, quam qui eorundem filvam caedi interdum,ac promifliores retondi curat. Capillitii enim enormitates,ma- xime fi non rarum illud,fed denfum,variis morbis et infirmitatibus obnoxios reddunt; utpote liberum ias poros tranfitum fudoris ac humiditatis fuperfluae intercluden- tes, Plura inde dampa metuenda funt, quibus recenfendis diutius immorari nolumus, ne extra orbitam vagari videamur : neque pluribus verbis praecipiemus, detondendam tum efle comam, et partem illius, quo videlicet rarior fiat,radendo eximendam ; cum ufus et neceífitas unumquemque , vel me tacente, quid factu opus fit, admoneat, At illud tamen de arborum juíflo tam proceriorum quam denfiorum ramis foliisque, quae a Poétis non. incongrue comae appellantur, dixifle, ab re et propofito noflro non erit alienum, | Sunt equidem, quibus arbores frugiferae , et praecipue illae, de quibus hoc in opere nobis fermo eíl, praealto eoque foliorum filva confpicuo , cacumine fuper- bientes praeter ceteras arrident : neque diffitendum eít , | gratilfimum illas ocu- lis fpectaculum exhibere : at fuum hoc flerilitate decus ut plurimum deturpare , mi- nori certe copia fructus reddere cenfentur. Cauffam huius rei in eo quaerimus , quod omnes in ligni fubflantiam et augmentum. fuccos convertunt , unde in fructus tur- geícere aut plane nequeunt, aut fi aliquam eorundem fpem oftendant, illa tamen cum ipfis frugibus immaturis mox decidityraroque hae ad maturitatem pertingunt.Ne quid cam de eo, quod foliorum luxuria liberioris acris meatum arceat , radiosque folares, quo minus fingulos arbufculae ramos lucefua foveant , multum prohibeat.lam vero quis negabit, potiorem utilitatisadeoque florum et fructuum, quam decoris, foliorum puta, rationem effe habendam, Quid multis ? Nativum arboris decus, multum augeri B.à cen- 4.6 HzsprRIDvM NORIMBERGENSIVM cenfeo , ubi ramorum viriditatem aurantiorum aurum , malorumque citreorum ful- phur diltinguit , cum vifum aeque ac gufltum haec fatiare valeant , ex foliis vero folus oculus quandam voluptatem capiat. Vnde et commodum ct neceílarium vide- tur, ut fub veris initium tam lignum ramique luxuriantes, ne intra coronam conden- fati aérem, uti dictum , folemque excludant, interradantur, quam ramalia, de quo- rum putatione Capite XIII, plura dicenda erunt, recidantur. Praeter ceteras aurantiae folio argenteo nec non Olyffiponenfes , in horti area "locatae.plurimos primo vere furculos protruduntqui fupervacui digito ftatim expu- tandi , nec fingulis ramis-ultra binos aut tres relinquendi. Pofitae vero in vafis tam aurantiae quam citreae tum demum exputantur, cum nimia foliorum denfitate labo- rant ; ramorum item aritudo , et fi qua praeterea pars vitiofa formofitatem reliquam deformat, refecatur, Vulnus inflictum vel emplaflro emphyteutico vel cera terebin- tho refinata , vel colore quódam oleofo, contra aéris pluviaeque iniurias fedulo obli- natur, necelle eft. . rum ramuli terrae proximi , ac discupis,vulnerando eas excitabis : refecantur nimi Putationis tempus commodiffimum veris initium creditur , circa folflitium puta , fub Martii atque Aprilis converfionem, | Luna huic operi fenefcens favet; fenioque curvatum in falcem fidus putatoriae falculae praelucet , ac putatores pro- fperum ad opus invitat : quia per lunare damnum ficcior citrus fine nimia humo- ris iactura , hoc efl, citra profufionem arborei fanguinis vulneratur ; iudice Fer- rario. Lunam tamen in cancri Ícorpiique fignis non amplius exiflere , fed fupra illa emerfile tempeflivum erit , cum clavus five patella arboribus induci creda- tur. Atquemadmodum aliis in rebus ,. ita et in re hortenf(i neceffitas legibus prae- valet , ^ cem noxiae aritudinis refectio nullo non tempore tempefliva cenletur, Luílrentur itaque vere adolefcente in hibernis hucusque latitantes , et iam in cam- pum apertum deducendi , arborum fingularum ordines , atque emaciati vitioque correpti , ne latius illud proferpat , rami aeque ac frondes inutiles ceterae amputen- tur.Atque harum quidem teneriorum cacumina ultra partem haud raro dimidiam per hiemem exarefcunt : quae rctorrida ;, cum fuccus primo vere nutritius ad omnes | iterum Lm T AaPvr: X: "5 iterum arDoris partes penetrat easque nova vita donat, a reliquo vegetae viriditatis ramo , luridi aut fubflavi coloris orbe internofcitur , nonnunquam etiam , ramu- lo puta nondum ad aliquam foliditatem indurato, prorfus eitra humanam operam feparatur. Propria quoque experientia fum edoctus , validiorum ramorum aridita- tem , falce fellinanter ac praepropere recifam , partem finceram nihilominus tra- xiffe, ac latius, cancri inftar ferpfiffe : vulnere licet cera emphyteutica fedulo com- munito. Hinc veris tempeflivitatem praeflolatus , ubi dictum in ramo orbem fuüb- flavum , ramenta ab ligno viridi difcriminantem , obfervavi , exfhccam partem, non tamen omnem , praecidendam curavi; fanam quippe vulnerare piaculum mihi eft, ne cognata contiguaque viriditas cum ipfius matris periculo interimatur. CAPFT XI AS HesprrRiDvM NORIMBERGENSIVM Eu TP FJ M Groflorum five Pomorum crudorum defluvium. 4e» On illico aurum efle habendum , quod corufcum auri colo- rem aemulatur , trito apud nos proverbio dicitur, Quod "ipfum non tam de auro , argento aliove metallo, aut gem- mis clare micantibus intellectum volumus ; quam potius eo innuimus , a rebus multa cura geflis, etiamfi ingentes | nobis pes oflentent, minimum effe fperandum , cum illa- ) rum nos fAepiffime umbra decipiat , Íperatoque fructu pri- vet, . Atque hoc eo potiffimum fit tempore , quo immen- | fa Divini Numinis clementia largiffimam nobis agrorum opulentiam veluti.e propinquo commonfítrat : quippe quae tantam infatiabilibus et avaris laetitiae materiam praebet ; ut ne ullum in horreis angulum fuperfuturum metuant, quem non laeta illa fperatarum frugum copia repleat. Ardentibus itaque votis annonae caritatem exfpectant , quibus ufibus corradendum ex fperato annonae proventu argentum impendant , iam ante mef(lem foliciti, Saepius autem accidit, ut in ipo , quod dicitur, partu fpes eorum praefocetur, dum modo inopinato imminens tempeílas fperatam | meffis felicitatem humi proflernit , modo iuílantes pluviae grana eluentes, germinaque nondum demefforum provocantes, irritam faciunt; mo- do graciles fpicae'et grana fatua imminuunt. "Vnde macer frugum proventus, mul- tique in granariis anguli farre vacui eos docent, inania ac vana fuifle ipforum con. filia, et lucro ipfos nequicquam inhiaffe, Idem frequentiffime experimur in auran- tiis citreisque , quae nondum matura fuis ab ramulis magno numero pendentia, fer- tilem nobis infecuto maturitatis tempore meflem pollicentur : at'eadem poma, im- miti auctumni , vel etiam laetiffimo veris tempore , cruda adhuc decidentia , in- ane fui defiderium nobis relinquunt , ficque noftram fpem creberrime fallunt. Huius vero defluvii variae ac multiplices funt cauffae: 1.) Si nimia pomorum copia raniuli onerantur, ita ut a fucco fatis ea nequeat vegetari, nedum ut omnis confervetur , et ad maturitatem perducatur : non potefl non maxima eorum pats, utpote fucco carens , emarcida ante tempus decidere. | : 2.) Si arbores. ferotinae tum demum florere Occipiunt , cum partus per aefla- tem fenefcentem t autumnum ad aliquam fuccrefcere magnitudinem et foliditatem amplius nequit , ita ut ingruente hieme infirmus adhuc fit et exiguus. Nornnun- quam et aeílivus calor ocyus ceffat , et contra pluviofa , humida ac frigida oritur tempeflas ;id quod frugibus earumque augmento et robori fumendo itidem vehemen- ter officit. 3. ) Siipfàe malorum aurantiarum et citrearum flirpes aeri diutius autumnali exponuntur, ut matres cum tenerrima fua prole pruinas femel iterumque perferant, et ab illis adurantur. — Quae fi per hiemem abortum non faciant, vere tamen proxi- mo poma nigreícunt et pereunt. " o M 9E. | Lisar L Capvr XI. 49 4- ) Si arbores fructibus foctae in hibernaculo non fatis adaquantur, nec co, quo par eft , modo ac tempore irrigantur; fi aére , quo maxime indigent , interclu- duntur, j $,) Stirpes, tum vafculis infertas , tum in terram defixas ,, menfibus ut pluri- mum Aprili et Maio poma fua deiicere, obfervatum eft , fi verno tempore cacli folis. ue nimium iis praepropere conceditur 5 aut, quo pomarium hieme munitur , tectum Piet deücitur, cum , ut caelum ac folem iterum ferant ; fenfim paulatimque denuo eflent affuefaciendac. 6.) Subit animum memoria eius , quod praecedente capite octavo annotavimus, citreas atque aurantias frugum defluvium pati , fiillas vere translatas, eta terra nu- trice avulías , fimul tondere ac vulnerare audemus. " Haec autem pericula ut plurimum: averruncare , aut certe malis iftis quadante- nus mederi valemus. Quantum enim ad primam cauflam attinet , paratum efle hoc remedium aptiffimum , nonnulli cenfent: ; fi copiofiores e ftirpibus flores leoantur , aut pomorum epafícentium abundantia decerpendo. imminuatur, | Neque diffiteor, arboribus in vafa depactis hoc percommodum accidere , praecipue fi cura geratur, ut tempeflivis floribus et primis intactis, cordi tantum delibentur. Cumque non omnis gemma aut flos fructu quoque turgeat , folicite cavendum , ne turgefcentes deman- tur : fecus enim , fi fleriles intacti remanferint ; fperato fe fructu quis ipfe impru- dens fraudare poterit, Sciendum itaque, uterculum floris in malo citrea, et Aflyria , eiusdemque frugiferi , piílillo fubviridi effe notatum , eoque ad cordis fimilitudinem interdum efformato. Atque huic ipfum pomum adnafcitur : quo evalefcente, dictum illud piftil- lum ut plurimum exuiturac difparet.Contra,in quibus ftaminatantum et fibrae apice luteo COMPE de illis fpes frugum ferendarum concipienda nulla efl ; cum inanes fint acinfrugiferi. Aurantiarum vero flores paene omnes impraegnati funt , foetumque cum petalis florum deciduis flatim emittunt : qui fi faturate viridis eft , fpem facit pomi vivacis ac perennis 5 fin ex viridi luteus apparet, vix ac ne yix quidem matu- reícet, fed brevi emarcidus defluet, | Iam fi quaeratur : Àn ex arboribus , quae citreti aream occupant , flores fu- rflui itemque fructus , cum illarum commodo delibentur ? putamus, id fieri poffe, i fructum quis non ex frugibus , fed florum abundantia, praecipere cupiat. Alias vero, Íi me audiveris, aurantias fuo florum decore , quantumcunque etiam lu- xurient, non fpoliabis, cum metus ; ne ferundo pereant, vanus omnino fit ac nul- / lus... Radix enim liberae terrae implantata fucco ac humoribus , quos imbibat , ab- undat , quo matrem cum fuis liberis alat munificeque enutriat. Ad haec fi horum nonnulli aetatem duraturi non funt , fponte fua decidunt , flirpemque onere , quo nimio gravabatur, relevant, — —- Porro quod ad tertium attinet , defluvii periculum, in quod incuria hominum poma haec coniici , fuperius diximus , ( quando videlicet afpera brumae aura , et pruinae urentes , ab illis non debite arcentur, ) impigra folertia et cura averti fine G Mo. Bot. Garden, labore , : ELiDIC uA A b - - adíuefcant, fenfimque reficiantur, so HispkRIDvM NORIMBERGENSIVM labore poteft, | Tempeflivitate nimirum utendum , et tam vaíorum hofpites hofpitio in tempore excipiendae , quam in pomario vernantes tecto. contra frigus communiendae, lam autem dictum eít , noctu tantum primis hofpitii die. bus valvas effe claudendas ; de die vero , caelo praefertim fereno ac tepido , remo- vendas , quo hujus grata ufura ; quamdiu licet , fruantur , utpote qua per hiemem nimis diu carere debent, | Quam quarto loco defluvii cauffam indicavimus ,. eam nunc ab diuturniore pomarii concuffóns, nunc ab feflinata eiusdem apertione accerfimus. Proprio enim periculo didici , altero ftatim poft omnimodam tecti deflructionem die , dubio pro- cul ob fubitam aéris mutationem et diurnum folis afpectum , omnem fere fructu- um copiam fimul. humi difperfam iacuiffe ; et raros hinc inde e ramulis dependiffe, Haec cum obfervarem , aura admiílà malos hafce media etiam hieme recreare, nec minus vere novó , cum dies laetus et apricus illuxerit, feneílris reclu(is nova veluti vita donare ftudui, Qua de re capitibus II. et III. bene multa praecepimus, lllud hic repetiiffe iuvabit , ne integrum meníe Aprili aedificium fimul uno veluti impetu deítruatur , fed per partes , ita ut poft plures demum dies tecto culmen nudetur. Commodum pariter huic malo remedium deprehendi, ut, poftquam focus non am- plius fuccendebatur, fuperioris contignationis tabulam unam alteramve auferendam curarem 5 imminens enim tabulato tectum contra frigus externum citreas aurantias- que fatis defendit : ila deinde apertura, aére praefertim extenuato et liquido , inter- diu noctuque patet , quo noxii, 3: per hiemem copiofe collecti arbores prefferant vapores , educantur et exhalent; hae vero auram puram defuper - venientem ferre Simili fere ratione quintae defluvii cauffae medebimur. ^ Maxime autem e re fuerit, fi, fecundo imbre terram inundante, fixae in vafis arbores fub dio flatuantur, et noctu intra tectum iterum referantur, — Sin hoc minus placuerit, aut commode fieri nequiverit , alia res tentanda eíl via ; qua ipfe reficiendis arboribus in area lo- catis alias uti foleo. — Nimirum imbre cadente feneflrarum obítructiones omnes re-. moveo , arboresque ac fingulos earum ramos ipfaque poma , aqua pluviali , hunc in finem excepta, ope penicilli maioris confpergo. Quo fit, ut guttae quidem minus limpidae ex foliis decidant ;.ipfi vero fructus faturate virefcant ; aperti(fimo indicio ; collectum in foliis pulverem lutulentum, qui altius infedit multumque vi- rium vel impediit vel confecit , rore hoc afperfo dilui , adeoque ipfas arbufculas ir- roratas recreari, confirmari atque confílitui. . Si multo tempore in terris non pluit; loco aquae pluviae aliam quamcunque his ufibus deflinavi, ita támen, ut in vafe alferata prius nonnihil tepefceret, ne fuo ramulis frigore officiat, eosque enecet. Denique cum verna radicum: tonfura iure merito cauífis defluvii huius annu- * mereturshoc una cum damno inde emergente certo certius cavebitur, fi illa refectio vel plane intermittatur, vel conimodiori tempore inflituatur. Quibusdam etiam annis obfervatum eft, eroffos diu fatis firmiter haerere, eti- amfi pediculus fubniger ac macer exaruerit, ipfaque tandem poma nigredine tingan- tur. €auílàm non aliam fuübeffe credo; quam quod aedificium ferius erigitur , mali- que tegetibus quafi poftliminio adumbrantur. Tum enim pruina tam fruges, quam earum, Lisgil Carvr XI 5i earum petiolos adurit qui deinde per hiemem prorfus exfucci et emarcidi fiunt, usque dum fruges denique ipfae ob nutritii humoris defectum fufco marcore iufi- ciantur. Facilius haec , quae dixi, mihi perfuadeo , cum uvas fimile quid paffas effe ipfe viderim, Autumno enim medio thyríi pampinei.;pruina algente flatim ob- riguere , et contorti funt , uvis nondum ulla ex parte laefis : at thyrfis poflmo- dum languefcentibus, baccae quoque flaccefcere, ac putredine refolvi ac vitiari coc- perunt. Idem quoque damnum ex fübita tempeflatis mutatione provenit , —— ubi Rypbeae torpentia [rigora brumae candidus aprica Zephyrus regelacverit aura, et muri praecipue lapidei humore fudaverint 5 uti hoc ipfum alibi iam a. nobis notatum efl. Anno huius faeculi feptimo rarum arbores defluvium paflae funt, vix unquam antea a me obíervatum : ac initio quidem errore quodam , circa curam hiemationis admiffo , id factum mihi perfuadebam; fed VRuENUT ob fimile damnum ab aliis auditae hoc mentem dubio liberarunt, Poma videlicet aurantia maiora, praefertim vero Olyffiponenfia, nec non poma Adami et limones, poftquam poma- ria adapertis feneflris vento infpirabantur ; ante maturitatis tempus, luteum colo- rem ducebant ; tandem vero menfibus Aprili et Maio , nativo planeque aureo ac- cepto, indurata, fucco vacua et immatura um colligebantur, In cauflam huius rei inquirens , non aliam folidiorem invenire potui , quam fervidos diuque urentes aeílatis antecedentis calores , qui effecerunt , ut poma; quae prima ex floribus prae- cocibus enata funt , magnopere grandefcerent , et ante hiemem ferme maturefce- rent, Ad illa vero excoquenda fucco nutritio copiofiore opus erat , qui ingruente autumno fenfim deficiebat, Vehementer autem dubito, rore ea frequentius adfperfo potuiffe confervari , maxime cum hibernaculum undique claufum aura infpirare rarior nequiverit. fli igitur fructus exficcati macrefcebant , fiquidem et pori five vafa , per quae humor ad fupremas usque frondes devehitur , occludebantur , ut adeo ob denegatum fuccum vere adventante neceffario deciderint; quamvis aéri expofiti aliquo prius colore infecti confpi- cerentur. TRUYca owe mm m.ocUnocem mc fom e G 2 CAPF I: XII $2 HresPzRIDVM NORIMBERGENSIVM TET TOROENT ECES — — Ca pg E Agit de Quaeftione : Num mala citrea et aurantia , quae in Italia gignuntur , fücco fint magis turgida , quam quae Germania nobis dat ? et, num illa ufu praeítantiora quam haec ? item : Quodnam fit tempus collectionis? y Vanta noxa , quot quantaque in omni vita detrimenta a prae- iudiciis oriantur , verbis explicari non potefl. Paucis ut multa dicam : Praeiudicia funt fons ille perennis, ex quo omnes errores fcaturiunt : funt damnofa Pandorae pyxis ; ex qua omnis generis mala hominibus funt immiílà, | Nonne quoti- die videmus pueros anilibus nutricularum fabulis enutritos ac perterrefactos ,' etiam cum ad pubertatis annos pervenerint togamque virilem fumferint , lepore ac dama timidiores? Leviffimi motum ac flrepitum folii exhorrefcunt,et propriam fibi umbram nefcio quam larvalem formam imaginantur. Seduli iuventutis praece- ptores , illi praecipue, qui adolefcentiam bonis literis artibusque imbuunt , telles ad- voco, quantum negotii ipfis faceffant ii , quos a praeconceptis opinionibus erroris busque ad veritatis tramitem perducere debent. Plus certe temporis eorum infor- mationi impendendum , quam qui ullo de rebus conceptu nondum funt imbuti. Etenim quo femel eff imbuta recens [ercvabit odorem teffa diu, — Vt difficulter timorem, quo vifa aranea , artificiofo quodam reti mufcas captante; vel mure ridiculo con- fpecto , nonnulli percelluntur, rurfus omittunt ? Quam naufeam multis creat cibus, nunquam antehac deguílatus; quem tamen ubi femel delibarunt, in deliciis poftea habent ; etiamfi proximos fe , co comefo , morti futuros firmiter prius perfuafi e(lent. Sunt autem ifla praeiudicia vel intellectus vel voluntatis, Atque illi quidem oriuntur nunc ex eo, quod nimia quis fui fiducia fretus fal(am opinionem ut cer- tam et indubiam arripit, priusquam in rei ipfius cau(fas accurate fatis inquifiverit: quo fere praecedentia exempla pertinent. — Nunc alterius, quem virum bonum nec errare, aut labi, necnos decipere poffe credimus, auctoritate ducimur , in cuius fen- tentias utroque, quod dicitur, pede properanter imus , in eorum verba tanquam oracula iurantes. Atque hinc eft, quod innumeri fcriptores viris doctis vapulant, co quod falfiffimas aliorum nugas ex aliis fideliter in fua fcripta derivent , orbique Et divendant. Atque haec labes eo deterior ell, quo longius a primo auctore receffum , et opinio ab afleclis non adeo perfpicacibus baufta fuerit : erivulis enim cum in fua fere deducant hi imitatores, fervum pecus , maiorem fordium copiam una transfundunt. Sunt autem et quaedam voluntatis vitia , ut mali- tiofa invidia , etfíimilia , quae ut praepropere de rebus iudicemus , nos addu- cunt. Hinc fit ; ut tum res tum ipfos homines frequentiffime vitiorum labisque non unius maximo eorum damno infimulemus , quo fuüfpecti redditi famae utili- tatisque iacturam faciant. Atque in hunc cenfum falfa ifla referenda opinio, auran- tia citreaque mala , quae Germaniam natale folum habent , et fucco et viribus de- ficere, ac corticofa nullius fere ufus effe, Non equidem diffiteor, a ER - non | prorfus Lissil Caprvr XII. 53 prorfus effe alienum , fi de arboribus fermo fit , quae intra vafa anguíliora arctan- tur 5 aut de iftis, quae loco umbrofo pofitae et aura et libero folis afpectu defrau- dantur , aut in quibus colendis alia culturae pars debitae negligitur, Hae cauffae funt , ob quas minus illa fuccofa , infignique facultatis ac bonitatis portione defti- tuta, Augmento enim eorumque maturitati , et ne ad frugem poma perveniant, iflae plurimum obfunt. ldem vero de malis, ipfius foli hofpitio exceptis ,. quibus nec aéris liber afflatus nec folis radii , neque cetera cultura debita denegantur , vere dic nequit., Et in quorum animis perverfum hoc iudicium infedit , ii vel ignoran- tiae vel invidiae fe obnoxios fciant : Noflris videlicet invident, iftam arborem his quoque in regionibus fcliciffime coli, ex eaque feraciffima fructus nos percipere non crudos et inchoatae tantum, fed perfectae maturitatis fuaviffimosque. Tantum enim abeft , ut noflra poma arantia ad unum omnia , quae illorum criminatio eft, corticofa fint , et exfucca , ut pro certo potius affirmem , eum , qui haec conflante affeverare non dubitat , aut nulla aut vixxuna arbore pendentia apud Teutonas meos vidiffe ; aut certe falfo perfuafum effe , ex fructibus , quos arbufculae frondis ob- tentu feneflram inumbrantes ferunt , omnia fe cognovifle Hefperidum Germana- rum poma, eorundemque genera varia deguflafle. Adeant Italorum tabernas, co- rumque, qui ex comitatu Tirolenfi, nundinarum temipore Hefperidum nobis aurum venale exponunt 5 redimant fibi mala aliquot tam citrea quam aurantia , quo tan- dem cognofcant, eorum certa genera, Limonum praecipue ,' Cedratorum ac fimi- lium , carnofo obducta cortice, medulla minus fuccofa , ipfam quoque ad nos Ita- liam mittere, Arbores itaque pomorum minus mitium feraces cum fint, non poteft fieri , quin, ubicunque locorum, five in Italia five in Germania, pomario inferan- tur, fructus congeneres ubique fundant. Qui vero bonas pomisque fuccofis fertiles arbores fuo in plantario plantat, poma mitia multoque fucco gravia legat necefle efl. Fieri equidem interdum flet, ut unus idemque codex aut ramus fructus multum diífimiles creet 5 fed eorum corticofi e floribus cordis enati, illam ipfam ob caufam, deficiente vidclicet folis vi, minus excoquuntur ; multamque in iisdem cruditatis remanet 5 id quod in arbo- ribus intra vafa depactis frequentius obfervatum efl, At non omnium in Germania hofpitantium arborum , pomorumque inde provenientium ; eandem efle conditio- nem , fructus, quos noflra haec tulit terra , artificis manu caelati teflabuntur : plu- rimorum namque imagines, ipfa poma copiofo fucco multaque carne abundaáfíle, oftentaut. ! | Si quis certo experimento, pomo tamen nondum diffecto , deprehendere cupit, corticofum illud fiet , an fucci plenum ? fciat , e pondere id commodiffime diiudi- cari poffe. Carnofà enim fuccofum pondere multum excedit : quo leviora vero funt, eo craffiore cortice haud dubie vefliuntur. Alterum, quod citreis noftris aurantiisque hominum error vitium affingit , eft, fucci minus plena adeoque ficciora eadem efle. At falfum hoc effe , oculis, cui volupe eft ; quilibet confpicere valet , modo pomum in tempore decerptum cultro diflecare voluerit. Exíucca enim, fi qua alicubi reperiantur, poma, intempe- flive eadem lecta, et vel horti dominum , vel hortulanum minus eorundem cul- turae peritum arguunt. Nam maturi fructus , ubi iuílo diutius fua ex arbore pen- dent, fenfim marcefcunt, exficcantur tandemque torrefacti prorfus indureícunt. Tum autem Hefperidum iflaec poma tempeftive decerpimus, cum aurco fuo colore tinguntur, Simul ac enim eo imbuuntur, maturefcunt, Parum vero refert : G 3 ex parte S4 HzsprzRIDvM^ NORIMBERGENSIVM ex parte eadem fubviridia adhuc pallere ; fucci namque funt pleniffima , ubi multa ipforum parte aurum nitet, lllud vero fciendum , noftris in tractibus hos fructus altero demum anno maturitatem aflequi ; et , ubi auctumno circa menfem Octobris flaveícere occipiunt, initio veris demum proximi metenda efle : quae , fi ulterius ab arbore pendeant , nullos fere ufus aut fane exiguos praeflant. Sunt nonnulli, qui aurantiorum culturae peritiffimi fibi videntur, in ea opinione, necab eadem fe dimoveri patiuntur, cauffam huius exficcationis efle, quod fuccus ex pomo, quod permaturuit , per Ícapum veluti canalem in ramos et ftipitem refluat, Hanc vero fibi falfam falfo imaginantur, cum etiam poma , quae tempore opportu- niffimo demetuntur , et in futuros ufus diutius affervantur , nihilominus fenfim ex- fucca fiant. Nimirüm innumeris cortex meatibus five foraminibus , poros vocant , patet, per quos humor ille paullatim exhalat , et in auras , non vero in flipitem, ex uo decerpebatur , abit. Flinc Tenara recte monet, fi quis diutius aflervare decer- pra vellet, illa vel fub arena pura, vel furfure vel milio vel fub farina recondenda, et in loco opaco eoque ficco reponenda efle. — Iftam illorum Philofophiam ad aniles fabulas , unde ortum illa traxi(fe videtur, ablegabimus. Infedit animis hominum in- epta iIaec opinio, quando viridis arborum coma ineunte auctumno defluit, omnem fimul liquorem verfus terram defluere , et in radice colligi. Fidem venerandae alias antiquitati adhibeat, qui volet : a me , ut aflentiar, impetrare non potui, Equidem veterem colonorum regulam: | Ad-ventente die , celebrant quo fefla Sebafli , | plautis bumor aleus arboribusque redit; noftro quoque affenfu comprobare vifi fumus 5. neque id in dubium nunc vocabi- mus , fub veris initium fuccum in fumma etiam arboris cacumina omnesque eius 1amos copiofiorem afcendere ac transfundi ; imo in cauffam huius rei inquirentes, il- lam etiam confirmare fatagemus: Sol enim altiora caeli tenens, plures fpargit radios; qui humores, frigoris vehementia depreflos , ut fupremas arbuti partes petant, denuo . excitant ; inde et cum Phoebi afcenfu ifli augentur, atque cum fol eft altiffimus, fru- tices quoque udo humore maxime abundant; foliaque et flores et fructus creant. At enim vero ubi cum fole retrogrado dies decrefcunt , fuccus quoque arborum nati- vus paullatim decrefcit ; fuperítes vero tum frugibus tum ipfi ligno nutrimentum praebet ; eademque alit atque durante hieme fovet. Ft quo depreffior terraeque vicinior Phoebus ire folet, eo minor fucci copia ad arbufla et frondes defertur 5 do- nec eo deficiente, | —— —— frondes autumno frigore tactas : Jamque male haerentes alta vapit arbore -veutus Non itaque perfpicere valeo ,, ut humor per tenuiffima ramorum filamenta ad radi- cum usque fibras recurrat. | | Ceterum illud veriflimum effe comperi , poma noflra tam citrea quam auran- tia, quamvis fucci pleni(fima fuerint, arboresque in terra pomarii optime inílructi ea- que fertiliffima peregrinentur, nullum tamen femen aut grana reddere. Aut fi qua generant , non ita tument , uti in hortis Italicis enata : rudimentum enim tantum erani eft, quod interdum confpicimus, non vero femen perfectum, nedum maturüm , et quod novis inde arboribus ferendis | lerviret, É CAPPT IHE Lisgarl Carvr XIII. 5 - p, PUUPLPPE Malorum Medicarum morbi, horumque - curatio. Ner Ihil quidquam , utcunque etiam nobis videatur , adeo vali- Tac » dum eft, adeo firmum ac flabile , ut ab exitio fe et inte. il/«J. ritu vindicare poffit :: nihil , quod nullo unquam cafu lae- datur, atteratur : imo cuncta prorfus denique abolentur. Idque homo , rerum creatarum omnium uti poftrema ita perfectiffima , fiquidem folus is ratione praeditus eft , fuo fatis exemplo confirmat, Eius imperio terram fubiecit DEVS O. M. ut dominaretur in animantia terreílria, ct in pifces aquatiles 5. tradidit ei vaftum Oceanum ; aves in aére fummo nidulantes, ufibus eius conceffit, omniaque humi repentia, Corpus ipfius ftupendi operis miraculum eft, five, quibus fulcris innitatur , confidere- mus, oflà nimirum , eorumque formam ac flructuram , ut carne illa atque cute tegantur, venas item, arterias , nervos, vafa lymphatica, quorum ope et fanguis et chylus et ferum per corpus integrum difpenfantur 5 five ipfa vifcera , fanguini ex- coquendo et fuperfluis reiciendis prudentiffime ordinata, contemplemur, Ce:c- brum quoque , accuratiori mentis trutina ponderatum , utpote ex quo tanquam cx admiranda fpirituum animalium ofhcina , hi ad omnia fenfuum organa animanda fapienti(fime diffunduntur, luculentiffimo Creatoris O, M, .potentiam pariter ac fapientiam teftimonio comprobat , nosque, ut tanta haec beneficia admiratione ftu- . pentes gratiffima mente nunquam non celebremus , commonefacit, Hoc tamen naturae miraculum , cuius perfectioni nihil omnino deelle videtur , languidum ri- hilominus eft, ac fragile, morbisque mille et mortibus non unis obnoxium , ita ut poft exitiofum generi humano Adami lapfum concinna iftaec membrorum difpo- fitio ac concordia amica facile diffolvatur , turbetur , ipfumque corpus minimis mo- mentis penitus evertatur. Quoties membra inopinato luxamus , crus frangimus , aut articulum extorquemus ? quoties mufculos partesque corporis torofas quaff»- mus ; quoties fphacelo, cancro aut putredinecorruptae abfumuntur ?. Nonne cutem morbilli, varioli, fcabies ; puftulae , fimilesque hofles , infectorum denique varia genera infeflant ac deformant? Nec paucioribus, imo longe plurimis morbis vifcera quoque interiora afficiuntur, ^ Quos quantosque interdum vehementior cordis pal- pitantis vivacitas ac pulfus edit ? — Quos cordis angores experiuntur aflhmate five dispnoea laborantes? quam periculofa eft peripnevmonia et phthifis? quam difficul- ter ab aqua intercute, hydropem morbum nominant, corpusliberatur? quam gravis, ubi lienis affectus turget? quam mifer ille, qui nulla ciborum cupiditate aut appeten- tia tangitur ? Nonne impedita ciborum in ventriculo concoctio lerna et fecunda in- firmitatum mater eft? quot dolores pariunt colicae paffiones,dyfenteria, alvique fo- lutae profluvium? quot lapides intra veficam et renes enati? Catarrhi, rhevmatum, pituitae curfus, apoplexiae denique fons et origo in cerebro quaerenda. Qs : lumina, S6 HrsrzRipvM NogIMBERGENSIVM lumina, quae mentis feneflram non male dixeris , levis aliqua ftipula adimit et aeter- na mulctat nocte: fàflidiofiffimus aurium fenfus vehementioris foni allapfu fi non plane aufertur, ita tamen creberrime laeditur , ut mare ae(luans aut horrendos tu- barum fonitus miferi audire fibi videantur: Linguae ufum balbuties impedit: gu- ftum pariter et olfactum non habent, quibus gravedo incommodat: | et ut paucis multa dicam , omnium omnino membrorum nervi debilitantur, torpent , facilius vi- tiantur quam fanantur, — Quae omnia ad corporis totius deflructionem tendunt, mortemque acceleran. — Neque folus homo adeo mifer eft et fragilis: fed, quem- admodum cuncta terrae animantia, aves item ac pifces, infinitam fapientiflimi Con- ditoris potentiam celebrant: (aeque enim artificiofa corporum conflructio, eadem- que fuo genere non minus perfecta , in iis confpicitur , quam in homine: ) ita et non paucioribus morborum cafibus corripiuntur. — Obfervarunt diligentes naturae interpretes ; plura eorum tam ex quadrupedum quam alitum genere, ab animalculis, eorundem hoftibus perpetuis, vermibus, pediculis aliisque infectis impeti , divexari, abfumi necarique. Inveniuntur equidem et in his, quae longaeva ad multos annos vitam producunt, hominisque aetatem transgrediuntur. — Cervum Plinius centefi- mum vivendo annum fuperare aflerit: | ld quod inde multis credibile videtur, quod cervi capti memorantur armillati ; armillo vero nominainfcripta legebantureorurmi, qui iam olim defuncti torque iflos ante aliquot aetates donaverant, ^ Accipitrem feptem vitae faecula implere, Aegyptiorum fide Aelianus refert: — mihi tamen haec narratio fubleflae fidei videtur. | Ex pifcium genere Lucium, quem regem atque. ty- ramum aquarum Yalutant, vivaciffimum elfe, praeter alios Gefnerus et Vlyffes Aldro- vandus tradunt, Lucium Friderici II Imperatoris memorantes, quem in ftagno quo- dam (verba funt Aldrovandi) vixiffe CCLXVII annos ex annuli aerei, quem, cum flaeno eum Imperator inderet, in branchiis fub cute abdiderat , infcriptione Graeca colligitur, cuius tenor talis eft : — Ego fum ille piícis huic flagno omnium primus impofitus per mundi rectoris Federici [I manus, die quinto Octobris. Fuitenimin- ventus ifte annulus in capto eo Lucio anno Salutis MCCCCXCWZI, ut teflatur Con- radus Celtes , referente Gefnero in fua epiftola nuncupatoria, | Haec Aldrovandus, Haec utut fint, pauca tamen ex omni animantium genere viyacitatem fuam. usque in tot annos prorogant; et vivaciffima tandem a mortis lege itidem nequaquam funt exemta , etiamfi nec naífa nec hamo capta, nec hominibus in cibum cedant, Imo ne rupes quidem duri(fimique filices perdurant: fracti comminuuntur ac edace rcrum tempore abolentur.. Siitaque , fecundum Poétam, mors etiam [axis marmoribusque evenit ; eo minus mirandum , gramen quoque terreflre ac flores amoeniffimos , quos omni Salomonis fplendore fPlendidiorms elle Chriftus Servator Optimus afferit , brevi mar- cefcere, — Ne quid dicam de floribus malvae horariis aliisque , qui quo die. mane oriuntur , eodem iterum ante folis occafum decidunt. — Arbores quoque non trun- ci valentes , non capita inferta nubibus , non viror quarundam perennis , cum aliae nudae ftent et fine honoribus , non foetus delicati , a morbis immunes praeftant ; qus imo et hae pariter arentes tandem emoriuntur. E re itaque effe duxi, fi prae- enti hoc capite in aurantiarum citrearumque morbos eorumque cauflas diligentius inquirerem, et quod illis remedium medeatur, accuratius indicarem, ^ Eo autem maiorem a fedulis Hefperidurm cultoribus gratiam me initurum confido , quo dif- ficilior teneriorum harum arbufcularum apud nos cultura eft, priusquam folo peregrino Lassxa L-GCarpvr XIIT: -5 $7 peregrino depofitae auram ferre acriorem, et aquam bibere ambiguam adfüefcant. Ra- dii enim folares, uti iam aliquoties dictum, heiclocorum non ita vehementes fu ntquam illis in regionibus, ubi tanquam in folo patrio educantur. Quoniam vero morbos ea- rundem non paucos variae tempellates apportant, coloni curiofi atque cauti erit, ipfas frequentius arbores contueri quo vitiain tempore deprehenía , ut poteft, tempellive decine: fummoveatque. Exfudatinterdum Medica malus gummofas lacrimas ; quae non aliunde funt, quam a vitiofo noxioque fucco , quem per minutas corticis rimulas five poros per fe ipía na- turae inflinctu egerere conatur. Saeva haec gummae flilla, e c xs medio vel fupe- riore defluens, liquida fere eft ; tandemque arefcit, et , nifi medicinam feceris, univer- fam non raro arborem necat. Gumminanti eiusmodi citro diuturnam utiliter confuc- tudinem fic mederi affirmat Celeberrimus P.Ferrarius: Saevam , inquit , gemmae flil- lam, crudelemque lacrimam, non cito arefcentem, ut eft in proverbio, fed pau'atim arefacientem, cultro diligenter abradit (confuetudo: ) deinde refinatae cerae illitu exitia- lem fcatebram obflruit, et nocenter lippum oculum falubriter caecat. Aft compertum mihi eft, poftquam gumma haec refinata induruit, cultri ac rafurae ufum fere noxium eífe, cum fieri non poflit, quin cortex laedatur: eo autem incifo copiofior cum vitio- fo fincerus humor deftillat, ipfiusque vis ac vita flirpis fenfim dilabitur, Hiulcumita- ue et gummantem librum linteo iterum iterumquehumectato circumligo;ut gumma a folis calore indurata molliatur, et liquida dein inductoque lentore cerea abflergatur. Tum demum manans arboris ulcus, dispone hocinfederit, cultro purgatum fufluli ac cera refinata illita perfanare non inutiliter nec incaffum ftudui. ^ Cum anno 1705. nimbofa ac plus folito algida veris tempora inciderent, piceae eiusmodi flillae minores, margaritarum inflar, in ima fcapi parte, palmae altitudine a terra, hinc inde haerentes, morbi contracti indicium fecerunt, — De cauffà huius rei folicitus, corticem mollem, friabilem , lentoque ac elutinofo humore a ligno folutum deprehendi, ^ Eum itaque circum circa abiunxi eousque , dum incolumis liber, ac nativa duritie vegetus cflet. Dein vero, quandoquidem foliorum decor integer erat , necdum pallore flaccidus,qua- dro e ligno parato , quod ultra Ípithamam cum morbido integrum tegeret, flipitem concludendum, humoque pinguiore laetificandum curavi, fucceffu adeo profpero, vt arbufculas viridantes, utpote quae novas etiam intra terram et vafa ipfis addita radicc: agerent, falubriter feliciterque confervarem. —— At dicet aliquis: anarborcortice dc- nudata nihilominus vivere, ac multo virore nitere poffit; cum plurimis experimentis compertum fit, frondes ac folia brevi marcefcere, arboreimque ipfim emori, ubi trun- cum quis inferioremqueeius partem decorticaverit: nam füccoper corticis tenuiflimas fibras afcendente, vitamque largiente, illa deflituitur. —. At enim vero, noxia illa arbo- rum decorticatio, de qua pluribus poftmodum agetur ; ab omnimoda radicum putie- dine et corrupta fubflantia ortum habet: unde dum fuccum hae adflipitem et frondes parcum, et denique nullum prorfus, deferunt , ficco illas languore conficiunt. — Ala ' vero tum res erat, radicibus videlicet nulla labe affectis, udoque fanguine aBundanti- bus. Meum hic non eft disquirere, num per medullam humor omnem arboris mo- lem alens ad ramos,frondes ac folia diffundatur? ^ Certum fane eft, vivereeam dem- to etiam cortice. Nec minus ex terraquae arbori ope quadrilignei nova aggefla;prae- ter vitiofam, et multam fcapi integri partem contegit,itidem nonnihil eam nutriri cer- toconílat: fibrae enim tandem ex libro enafcuntur , quae vires arbufculae multum debilitatas ac fere confumtas pleniffime reflituunt, Tempeflive itaquefi malum hoc cavere et avertere curae erit, cortici fectionem, quaein arboribus alias frugif:ris ufita- tiffima efl, cultro infligendam curabis, ^ Cauffam huic vitio dedifle urentem frigore E | | H tem- * sq Hzsrg£RIDvM NORIMBERGENSIVM tempeflatem perfuafum habeo ;. vel potius aquae frigidioris adfperfionem, quae nimia malos medicas ex hibernaculi clauftris exemtas, ac caelo iterum patentiori donatas, in- tempeftive coloniirrorant: quafi parum aut nihil referat, frigida fit dies, an calida, A- deo inconfideratumjiners ac nullius confilii eft agreftium hoc hominum genus. Abun- dantem ergo humorem cum radices infugant, et ad flirpem transmittant, qui tempe- flate horridiore, a fole nondum adeo vehementi, haud fatis excoquitur , nedum ut ad altiora et nova germina protrudenda agitatus animetur: hinc crudus ille ac vitiatus, quamcunque contigerit partem, exulcerat, ficque fuo fe fudore arbos amburit, Eft et alius morbus, cum cortice;poftquam hic aridus in plurimas fifluras dehifcit, ac per fumma trunci dependet, lignum oinnino denudatur. Malum hoc uredini ac- cenfendum, illiusque, utpote antecedenti non plane diffimilis , eandem effe rationem iudico, nimium puta humoris vegetantis afluxum. — Lentore quippe mucido, in quem liquor non excoctus tandem abit;cortex emollitur et corrumpitur: deinde vero, nifi remedia temporius quaefiveris, iffa undarum copia perennem fitím accendit, lta- que dum malus /zrzm fedare cupit , [ftis altera crecvit.. Quam huic peíli medicinam fa- lubriter fecerim, fuperius capite Vll tradidi. — Videlicet,cum corona cleganti(fime ni- teret, corticem exuflum corpore tenus cultri ope delibravi, donec liber viridior appa- reret. Tum intra afleres in quadrum bipedale difpofitos, qui tamen alterius etiam [pi- thamae altitudine nudatas trunci partes excedebant ; terra arbufculam laeta circumfun. di falubriter curavi. [ta namque vivacitate perannumintegra vernos dein flores ipfosque mox fructis proferebat. — Interiectisautemaliquotannis, vitam illius minus vegetam fen(i: Terraautem ad radices usque fuffoffa,patuitillas limofas effe et putredine vitiatas, Proin ex quadro latus feu aílerem removeri iuffi; unde novas intra aggeftam quadro humum radices vivas cepiffe malum conflabat. ^ Veteri itaque radice refecta, novis ea ^ -- emen in vafculo ligneo recondita nitebatur,et incolumis anno proxime infecuto flores emi- - fit, praeterque omnium opinionem foetus eduxit. Heic loci et illud filentio praetereundum non efl, humoremillum, fi nondum in lentorem mucidum abiit, imae radicis germinatu interdum eiii. — Atque hicnemini non difplicet, eo quod fuccum is alibilem ac genitalem arbori praeripiat, ipfiusque de- cori altius enatus officiat; germina proinilla falcerecidunt; nequeidimprobandum, maxime fi vafculis arbor inclufa. At cum arboribus in ipfo horti folo hofpitantibus per integrum faepe anni fpatium illa crefcere fivi, quodita fuperfluos iftos liquores fa- lubriter abfumi iudicaverim : at magis illa magisque invalefcentia deinde itidem refc- co. lnterdum,cum fatis roboris acquifiveruntac firmitatis, germina vafculo teflaceo, quale caryophyllis hortenfibus ablaqueandis affigitur, includo , ac tum demum, cum propriis radicibus vivere coeperunt, a matre revello, ficque hanc una cum filia ex ani- mi fententia valentem virentemque confervo, : Porro hieme interdum rami maculis, glaucofitu obductis, fqualent; qui diligen- terinquirendi funt;ne fenfim arboresinficiantur,peffimaque robigine adurantur, sHaec quippe corticis putrefcentis cauffa non ultima eft, ^ Glaucis vero eiusmodi maculis tum potiffimum confperguntur, cum frigusintenfum hibernacula diutius claudit , aut plan- tac fruticesque alii intra ea recepti , quominus aura liberius illa perflare queat , impe- diunt. Vapores quippe humidi;quos copiofiores diffundunt;tholo fufpenduntur, et inguttas collecti in arborum frondes impluunt. Quamcunque hae guttae partem contingunt ; nift fluxerint , putreícente rancore ac robigine notant , neque foeturae neque florum uterculoparcentes, — Etiam alibinotatum efl, nifi humores, qui exfu- dant;ab are diffipentur, gemmas fitu floresquenoxio obduci. Proinde aér,uti dictum, admittendus, tholusque linteo perticae affixo faepius abflergendus ; rami vero tenerio- : : res aspateneemereern Lisxi T Berky XIII. so res maculofi exícindendi, et abinfignibus glaucus ille mucor, ne malum latius ferpat, cultro demendus. Maxime tectum curateobílruendum ac communiendum, ne nix fole liquefacta , aut imber frigidior in delicatas has arbores impluat, noxamque etillis et nobis afferat. Hacoccafione temperare mihi non poffum;quin ex folertifftmo Malpighio repetam, mucedinem hanc nil aliud efle quam plantulas : In limonio et aurantio pomo, inquit, poít aliquot dies rotundus fenfim eminet in cortice tumor, a quo, echini inflar, pili, feu minimae plantulae erumpunt. | Progrediente vegetatione, veluti pratum floret, et nonnulla expofita filamenta tandem capitulo donantur , et in fungos immutantur., Quaedam quafi flores laxantur in apice; interdum, ut obfcure mihi licuit obfervare, minimae plantulae tres furculos feu propaginespromunt; tribus ovalibus capitulisfeu flofculis ditatos. Interdum feptem cryftallini et lucidi globuli pendent,et horum qui- libet minimis ulterius orbiculis coagmentari videtur, — Delineatae plantulae caule fir- mantur; qui utriculorum feriebus componitur. ^ Exarati fungi hiante capitulo tan- dem donantur, quod ex cinereo fubviride, et poftremo caeruleum redditur; et exfic- catum in tot lacinias feu minima fruftula folvitur. — Interea luxuriante vegetatione, fit hibrofum rete; cumangularibusareiss | et extremi filamentorum apices, flores feu cryflallinos globulos emittunt. Huiusmodi reticularis plexus fubiectos fungos, reli- quarumque plantarum filvam circumambit , et lateraliter obtruncatos quali ramos promit, Haec Malpighius. | FEE Pergo iam ad alios morbos,et ulterius noto, non fallax et hoc pracfentis carbunculi indicium efle, fi palmites et flaoella;in hibernaculo maxime adhuc cuftodita,claneueant torreantve, Atque tum illa macilenta quantocyus abfcindemus, ipfumque ramum, fi aliter fervari nequeat, falce refecabimus. Eiusmodi quidem ramalia fub initium quan- doque veris aliquandiu haerere in arbore fivi experiundi gratia; num, quae arboris alias ' huius vivacitas efl, ab ipfa ducat opes animamque morte? At nullo meo commodo, Quamprimum enim altae humore nativo germinarent frondes, ligniaridi ab vegeto Íeiungendi indicium ac nota fe prodebat circulus luridus;qui ubi falce ramalia effent in- cidenda, praemonílrabat, ^ Atque ita ligno germinante prorfus illaefo , illa feliciter fuftuli.. E contrario vero ubi, antequam nota uredinis compareret, ramalibus falcem adhibere tentavi , etfi partem quoque ex fano pracfecuerim; quin tamen reliquae frondium partes adurendo corriperentur cavere haud potui. ; Eft etaliusharum arborum morbus;quo non cortex tantum,putredine emollitus, fed et ipfe ícapus , qua parte terrae proximus eft, vere potiffimum appropinquante, tentaturacintabefcit. Is fiomnem circum circa corripit et arefacit, perit arbor, nec ul- lis morbum viribus depellemus. Sin veroaliquafolum fcapi pars,etiamfi dieiti lati men- furam vix habeat, integra et (ana remanferit, occurrere malo poffumus illudquelevare; amputando lignum exfangue eousque, dum virens ac vegetum comparuerit. Vulnus autem oleorefinato aut cera emphyteutica confolidabimus;aptato anoo partem excilam exaequet,tum ut a pluviofa tempeftate,tum ab acriori folis aeftu defendamus. Necefle vero etiam efl, ut effofTa terra;radices quoque putrefcentes ab inteeris falce fepa- rentur. Amplius ethoc notari meretur, iflum uredinis morbum;qui iunctum ligno li- brum feiungit, alibilocorum planeincognitum effe, uti periti rerum hortenfium colo- nimihiretulerunt. Neque unquam me annotaíle memini, iftud vitii arbores, quaein horti area panguntur,, ita corrupiffe, ut nulla plane corticis pars in ambitu fana reman- ferit; omnisque adeo corrupta ac foluta mortem acceleraverit. Semper enim,fi fortaffe co tactae fuiffent, felix iisdem cura medebatur. | At vaforum angufliis conclu(as par- 2 te 60 HrzspPERIDvM NORIMBERGENSIV M te flirpis infima faepius delibratas, ac brevi emo:rtuas vidi ; itaut has tale quidpiam prae- ter ceteras pati certumfit. Atquaeris: Vnde fit, utalibilocorum fatae : altae et edu- catae flirpes ab hoc malo immunes praeflentur ? Cauffam in terrarum difcrimine quae- fiverim. Illa enim argillofa ac crallà nunquam folis calore ita exuritur, quin necefla- rio radices fucco nutrire valeat. FHaevero ubi uligine continua madent , delibrationis vitioraro urgentur: cum fonsilliusacorigo inde fit repetenda, fi, poftquam radicibus, et earum maximaepracfertim, humor,quem fitiunt,ob parcam irrorationem aliquantis- per defecit, ita ut aruerint, fi;inquam, crebra dein afperfione iterum recreatae nimium biberint. Tum etenim non poteft fieri quin putredinem concipiant, quae vicinas quas- que flirpium partes velociter corripit, ipfasque omnino enecat. Inter cauffas huius morbi etiam numeratur, fi pedamen, quo arbufculae ful- ciuntur, propius flirpem defigatur in terram, maxime fi non fine vi acimpetuhoc fiat; cum radicum craffiores etiam interdum atterantur, ut quaffatas putredo refolvat: Quoddeinde vitium vicinas quoque partes inficit, dictaeque delibrationis cauffa exiflit, Itaque nec haec pedatio temerefufcipiendaj cum e re minima damnum frequenter fat grave oriatur. Quare cumarbores has iam antea pedatas transferimus, recte feceri- mus, fi, quod a palo eft , foramen paxillo notemus, quo eidem palus denuo affigen- dus indatur; ficque nova hac pedatione et radicum laefio, et quae hanc confequi- tur, corruptio caveatur. Ceterum Capite VII iam a me notatum efl, decorticationis cauílàm a bene multis haberi, fi in terram profundius flirpes cum radicibus demer- gantur. Atut ad horum rationes accederem, nondum a me impetrare potui. Et ipfi quoque coloni itali, uti pracfens vidi (epius et audivi;profundiorem demerfionempro- bant magis qus improbant. Sedhacderefupra fufius egimus. Optimumautem remedium, idque iftar omnium effe poterit, dilicens Hefperidum;dum fub tecto hiber- nant, cura ,etcrebrior veluti luftratio ; quo, fi aliqua corticis pars vitium contraxerit; et maculofa appareat , tempellive illi occurratur , ne flirpem circa amburat, et imme- dicabile dein vulnus enfe, quod dicitur, fitrecidendum. — Praefertim conducet illis , fi humi füperficies , ne condenfata nimium indurefcat, circa arbufeulas nonnihil fubinde effodiatur. Apprimeitidem noxam hancavertemus, fi vaorum hofpites, fub tectum reductas, non fecusatque cum aéri adhuc liberiorieflent expofitae, in tignis collocave- rimus, quo illorum fundus ab aére queatluflrari. Si enim in afleribus collocentur; ftagnabit aqua ab irroratisarbufculis defluens: unde et faepius animadvertimus loca haec putrida et mucilenta. Iflam autem putredinem extremas radicum fibras infice- re, quis negabit? Aradicibusdeindead fcapum et reliquas arboris partes afcendit ma- lum, uti illi comperiunt, qui medelam afferre cunctantur. Saepe etiam ct fructus et arbores quorundam hominum praefentiam perhor- refcunt, nudoque horum contactu enecantur. Fructibus praecipue malum imminet ab illotis eorum manibus ; Qui praeter ceteros curiofi videri volunt. ^ Hisenim nori fatis eft, utoculis ufurpent rem quamlibet: manibus quoque eam contrectant; quafi hae ipfis oculis perfpicaciores effe foleant, In pomariis autem nimium intemperantes funt, qui contrectatum hoc aurum quaqua verfum inflectendo vertendoque, quo vi- delicet ex omni illud parte contueantur, italabefactant, ut, fi non prorfus avellatur, vix tamenamplius inpedunculis haereat. Multi eo audaciae atque impudentiae pro- grediuntur, ut nares quoque malisiflis fibi perfricandas,odorisque fuaveolentia faturán- das exifliment, cum tamen ante maturitatem odorem illa plane nullum fpirent, Inte- rim arbores, fuo ante tempus decore fpoliatae , huius temeritatis poenas immerentes luerecoguntur, ^ Quaecograviores ipfis etiam colonis funt, fi novellae iflae fint; et frugum PI egeret nt Lisgr Ll Carvr XIII 61 frugum primitias oflendant. Etenim cum has matureícentes anxie non raro exfpectent. laboris praemium, omnis fimul fpes, omneque cum ipfo pomo gaudium irritum cadit, eiusque loco dolor animum atque indignatio fubintrat.... Non equidem contactum hunc veram immaturi defluvii cauffam dixerim , licet ut plurimum in culpa eum effe cenfeant plerique ;; ideo tamen, ab inurbanitatis crimine non liberantur, quin potius contrectatores ifti nimia curiofitate laborantes haud immerito agreflium nomine in- figniuntur. Porro quod ad ipfasaurantiarum flirpes attinet; periculum illis inde crea- ri, trilis nos experientia docuit, quando caflas hafce arbores, àb impuris morboque oc- culto affectis corporibus attactas, et folia et frondes demittere, penitusque inarefcere vidimus. Ridiculaquidem multis et ad fabulas aniles amandanda haec ratio videtur ; et certe neque ipfe, eam ut crederem , diu à me impetrare potui, donec, rem ita fe habere , eximiarum quarundam flirpium iactura me edocuit. | Hiberno aliquan- do tempore quandam ex hortulani mei domeflicis aurantiae belle florenti affidentem, aridaque de Leucoio ibidem hibernante folia legentem confpiciebam. — Eius vero ar- boris, comae elegantia nulli fecundae, corona fumma altero flatim abhinc die lurida aurigine deformata apparebat; quae brevi integram adeo inficiebat,ut omnesomnino rami frondesque nigrefcerent. ^— Confulti hac füper re diutina experientia multoque ufu edocti coloni, pariter atque ego arborem accuratius contuiti , cauffasque rima- ti; ne minimam tamen carbunculi alteriusve vitii fufpicionem invenire poteramus. Factaincifione levi et lignum et corticem explorabamus ; et utrumque fanum ac ve* getum virebat, Terra effoffa rádices infpiciebamus 5 .. neque harum integritati quid- quam deerat, Huius i pa mali cum nulla cuiquam n cauffa occurreret, ve- nit in mentem eius, quod meis nuper oculis vifum paullo ante retuli. — Hanc proin arborem, cuius interea flagella foliaque omnia pofito virore contabuerant; evelli, eius- que loco aliam depangi curabam. — Cum vero morbidae illius radices nihil adhuc vi- tii contraxifIe, appareret , non omnem mali curam, etfi eius perfanandae parum fpei eflet; neglieendam effe cenfebam. ^ Vulnerata ffirpis fummitate,- corticeque hincin- de delibrato, hunc, uti dictum eft, vitio vacuum deprehendebam: inter eum vero et ' lignum argema veluti quoddam rubicundum, qui emorientium arborum color eft, infidebat; | illudque, fecus atque alias fieri folet; ab arboris corona ac fummitate de- oríum verfus medium flipitem ferpendotetenderat. Medicinam illi facturus, partibus fuperioribus iisque vitiofis ferra demtis , relictum cum radicibus truncum , quem fanum iudicaveram , in vafculum quoddam, nova laetaque addita terra , inferebam tam felici eventu, ut brevi furculos emittens adeo ident ut intra pomarii hofpi- tium , paucis annis interiectis, recepta, florum frugumque ufuram copiofam red- deret. Atque haec füfius narrare ideo libuit, quo feduli Hefperidum coloni fcirent, qui malo iíli tempeftive mederi , arboresque morti vicinas in vitam revocare feliciter jer Mora enim paucorum dierum interiecta , morbus quotidie ingravefcens ra- ices quoque contamina(fet; atque tum nulla proríus eius depellendi fpes am- plius fuperfuiffet :' vel certe arbore , quae ex furculo infititio pomifera enata fuerat, peremta , flirpis filveftris reliquias inanes atque inutiles reddidiffet, ^ Non abfimile fa- tum binis quoque pinis fativis infeftum fuit; quarum altera in pomarii area fata; viri- lem altitudine ftaturam aequabat; - altera humilior in urna collocata priori vicinaad- fiftebat. Harum nonnemo folia manu impura contingens, nomen ex me quaefie- rat: et extemplo utriusque palmites deflorefcebant,et arbufculae paucorum dierum in- tervallo prorfus ad maciem redigebantur; quandoquidem dicta illis ratione füccurre- re non poteramus, Hinc confultum omnino erit, ne pomaria manfionesque hibernae H 3 cuique 62 Hrsprr£RIpvM NORIMBERGENSIVM .cuique pateant. Cum vero oflium paucis admodum occludere aut aditum denegare queamus, praeícripto fub introitum titulo, qua modefLia fit accedendum, et quamin- tempefíliva arborum contrectatio, fpectatores ac hofpites funt admonendi. Supra portam Horti Academici Altorfini legitur : Hic uatura parens , toto quos parturit orbe fores fert oculis , queis lege , nou manibus. Supra portam hibernaculi apricam ordinem exoticarum plantarum haec verba refpi- ciunt: Hic Argus effo, non Briarem, Denique ad diaetam in centro horti: M—IVIS. AMICE. ADVENA QVI. HORTI AMOENITATE CVPIS OBLECTARKIER MODESTIAM. ET. CONTINENTIAM ! COMITES. HABEAS FPFLORAE -CVSTODES. Poffet item porta hac fimilive exornari epigraphe: Heic oculos pa[Gas , cobibe fed, faadeo, palmas s ne fruges retegant, quae male facta latent. Quemadmodum vero, ut in proverbio eft, fuperflua non nocent; ita non ab re erit, fi latera hofpitum hortulanus claudat, et fub fpecie honoris eorum facta diligenter ob- fervet: Íola enim eius praefentia multos , ne incontinenter aut immodefle fe eerant, abflerrebit. Quos autem eius praeféntia modeftiae non admonet; | eos verbis facetis abimmoderato contrectátionis conatu verecunde revocare conveniet. Simile aut forte maius aurantiae damnum capiunt , fi canes easdem circummin- ? xerint, quos ex hortis, praecipue Hefperidum maníionibus, excludendos effecertum eft, quod terram effodiunt, pedibusque radices , in area vero bulbos denudant, un- | guibus fcalpunt, ac laefos omnino corrumpunt. * * LI Mufcus denique ille fubviridis , qui cortici limofo adhaeret, morbidam effe flir- pem itidem manifeílo prodit; isque fcabiofum veluti corticis excrementum efl, dum videlicet crudus per poros humor eiicitur ac efllorefcit. ^ Remedium vitio huic pa- ratum efl isque», Pluvia enim copiofà decidens,perque librum exteriorem decurrens, et mufcum et limum cui ille innafcitur, emollit , ita ut veteri panno leviter made- facto, citra ullam noxam cortex emufcetur ; et uterque abftergendo plane tollatur. Arbufculis item parum commodi affert, et inter frugum morbos recte a Plinio numeratur , fi circa codicem malo fe lolio variique generis gramine et herbis, pratu-- lum itmitantibus, terra veftit: Aut, fi laetior undarum irroratio denfo eoque prafino humum vafculorum ligneorum cariofam mufco obducit. Certiffima haec funt defi- diae olitoris indicia, utpote qui tum lolium tum mufcum fub primo flatim partu far- riendo exílirpare, terramque perpurgatam, ne folida ac prope lignea induretur, crebrius invertere debuiffet, , | | CAPE T. XIII. —— MM Lisgil. Capvr XIIII. 63 G ADEST XIIEL De vermiculis et infectis, aurearum malorum peftibus exterminandis. 4Iu multumque inter eruditos fuit difputatum , num vermi- A culi et infecta ex putrefcentia rerum , an ex fuo femine ori- antur? Bene multi olim pro opinione priori decertabant, ad experientiam provocantes , quod in rebus putredine cor- ruptis maiori eadem copia frequentiffime reperiuntur, — Sca- rabaei pifularii et afilus carnibus equinis fuam debere ori- ginem creduntur ; et vermes alios in cafeo, alios in plan- tis vetuflate rancidis et mucofis; quin in animalibus hu- mi repentibus, ipíisque avibus aéreis generari: apes ex animantium cadavere enafci, olim perfuafum erat. Et Ovidius Metamorph. Lib. V. canit: Semina limur babet -irides generantia rauas: et generat truncas pedibus, — . Mox apta matando crura dat, utque eadem [rat longis [altibus apta, Anguem ex medulla hominis fpinae gigni, qui torofas carnis partes confumat,, acci- pimus a multis , uti fcribit Plinius. Hinc Ovidius iterum canit: Sunt, qui cum claufo putrefatía eft [pina fepulcro , mutari credant bumamas augue medullas, € At nemo naturae interpretum hodie fabulae huic fidem obílringit. ^ Et iari ipfi veteres cum Acliano fabulae id proximum effe putarunt; — Quaéramus ex vefpillo- nibus et fandapilariis , qui magnam aetatis partem inter mortuos et in fepulcri$vi- vendo exegerunt , an unquam inter Íceleta natum viderint anguem? — Non difplicet tamen pia eiusdem interpretatio, quae ferpentis vafritie et peccatis et morti nos ob- noxios efle factos, fcite admonet. Pictura quoque eandem commode illuflrarunt artifices , qui , ut neminem a mortis lege effe exemtum, docerent, ferpentes vel fce- letis circumvolutos vel exedentes oculos pinxerunt. — Nemo autem ferpentes natu- rae lege ex hominis corruptione oriri, fibi perfuaderi amplius patitur. — Apes in ani- malium corporibus generari, ex libro Iudicum probare contendunt, ubi cap. XIIII hiftoria Simfonis in leonis corpore examen apum cum melle advertentis , atque hoc inde vola fua eximentis, narratur. — At fana ratio, quidquid alii dicant , neutiquam fuadet, apum illud examen a dicto leonis iacentis corpore vitam haufiffe, maxime cum apes a carne legantur abflinere, et graves odores prorfus fugere. VirSummus, . Sam. Bochartus Hieroz, Part. pofl. Lib. III, cap. X, p.504. $05. rationes illorum docte refellit, inter alia ex eo, quod cadacver hic vocetur, quod potius erat eeiesua, corpus exficcatum atque arefatfum , in quo nihil quidquam fupererat praeter compa- gem offium: in partes hic advocat interpretem Syrum , qui per cadaver offeum red- didit, 64. HzspPrERIDvM NORIMBERGENSIVM didit, Ita ut examen apum ex alvearibus evolantium in offibus denudatis, uti alias arboribus aliisque locis confederit, Pari ratione hodie apud omnes conflat, non ex limo, fed in eius proluvie ranas generari ex fpermate, quod flatis temporibus emif- fum , noflri Die Stofcb-gaide vocant. Legi ac fpectari merentur Oligeri Iacobaei, Medici Dani celeberrimi, obfervationes de Ranarum generatione, quas inter Acta Hafnienfia defcriptas aerique incifas retulit Th. BartholinusV olum.II.Obferv.XXXIX.; Ita et oeflra flercoris equini non progenies, fed inquilinae, putanda funt, ^ Omnes enim vermes omniaque infecta ea loca quaerunt, in quae cum pariendi tempus in- flat, ova, vel quodcunque aliud femen, deferant, ut et nidum progeniei commo- dum , et alimentum füfficiens praebeant. Dum igitur fimus equinus acore fermen- . tatus tepidus femper eft ac calidus, fordidum hunc nidum oeílra amant , et tam ge- nerationi quam nutritioni commodiífimum inveniunt. ^ Cafei faepius circa interio- rem medullam verminare deprehenduntur , partes vero exteriores, ne vermisquidem fufpicione usquam comparente, folidae funt ac fanae, — Vnde a vero non prorfus alienum videri poffet, femina horum vermium, (quos in muícas transformari obfer- vatum e(l) generata effe a muícis in lacte, dum expritnitur, et in vafis , ut concre- Ícat; relinquitur, quo tempore innumera mufícarum multitudo circa illa vafa oberrat. At diligenter advertenti apparebit, cafeos verminantes plurimis in locis dehifcere et rimas ducere. Nihil itaque obflat, quominus in hac apertura a mufícis ova genera. ri dicamus: nec mirum cuiquam videbitur , vermes, alimentum Íectantes delicatius, in interiorem cafei medullam penetrare , ibidemque nutriri, Porro pàucis quoque dicendum eft, ex arboribus, herbis et fructibus diverfa animalculorum genera , quae nidum fibiillas elegerunt, enafci. ^ Nihil notius eft trito proverbio , quo hominem morbidum, colore tamen rubicundo femper infe- ctum , cum pomo comparamus verminofo. Sed neque ex pomis, uti vulgus maxi- mis erroribus infectum fibi perfuaderi patitur, vermes proveniunt; quamvis in in- tima pomi parte nidulentur. ^ Atque in hunc graviífimi auctores errorem inducti videntur, quod illaefa faepius poma contuebantur : at effugiunt frequentiffime oculos nudos foraminula, per quae ad interiora penetrant vermiculi; facta tamen inquifitione nunquam non adfunt ea; interdum ctiam fatis patent; ut et ab incuriofis comfpiciantur. EÉvidentius hoc apparet in gallis , in quarum centro vermis ovo in- clufus invenitur, qui crefcente et maturefcente galla crefcit e£ maturatur; ubi vero ad maturitatem pervenit, in mufícam mutatur, quae ovo disrupto rodere gallam in- cipit, et exteriora verfus femper rotundam viam parat, quj abfoluta, relicto nativo carcere per acrem volat alimenti quaerendi gratia, . Habent et alia frugum genera fuos vermes, in foliis interdum arborumque frondibus haerentes; uti haecomnia lon- geque plura elegantiffimus Naturae myfta ac interpres, Francifcus Redi, in Expe- rimentis circa generationem Infectorum ope microfcopii inflitutis accuratiffime detexit ac deícripfit; quem legifle lectorem fciendi cupidum haud poenitebit. — Sic et ipfum abfinthium , quamvis vermes flrenue interficiat, et veflimenta a tinearum oxis vindicet , aliquando tamen verminare obfervatum efl; quod non aliunde, quam ex medulla, quae dulcis percipitur, provenire exiflimandum : — annotante Carolo Avantio in Notis ad Baptiflae Fierae Coenàm. |. Amplius oculis hifce arma- tis compertum eft , Cochenillam , quae colore coccineo amoeniffimo inter rofeum et fulvum medio tingit, non femen efle ficus Indicae, (quae noftris quoque in hortis vifitur latis, et craffis foliis üisque fpinofis 5 e quibus flavi primum et oblongi flo- : res, M metre e Lissr L. Caprvr XIIIL 65 res, deinde fructus , erumpunt colore e viridi purpureo;) fed vermiculos, fo- liis iftis adnatos, pelle tenuiffima albicante téctos: intrinfecus vero rubentes, Non prorfus abfimiles funt vermiculorum noflratium generi , colore itidem purpureo turgentium, et ex gallis ulmique tumoribus victitantium, — Sic pa- riter in malorum citrearum aurantiarumque frondibus ac foliis ( his enim fla- gellis, raro flipiti ramisque robuflioribus, infident, ) hinc inde femen ani- malculorum reperitur, quae oculo nudo confpecta cimicum fpeciem et co- lorem referunt. Senicthoc pelle tenuiffima five cuticula integitur: qua a fronde remota, illud arenae flavefcentis minutae inflar confpicitur: unde co- lonorum haud pauci funt decepti , qui eo fe adduci paffi funt , ut inanime quid et innoxium crederent: at digitis tritum paulisper et quaffatum, hu- mectat, vitamque ademtam lacrymat, ^ Idem vero ope microícopii exami- natum magnam ovulorum decumanorum , qualia formicae maiores pariunt, copiam demonflrat. — Ex ovulis hifce pellucidis vermiculi albi, pedum mul- titudine et perriicitate infienes, excluduntur ; unde celerrime dilabuntur ex- clufi; putamina vero inania turgida funt et fubfufca, multis diflincta cellu- lis, tanquam uteris et foetus receptaculis: ^ Academiae Scientiarum Parifinae Collegae bini magni nominis, la Hire et Sideleau, naturam horum animalcu- lorum et indolem indagare magno conamine agegreffi funt; ^ eorundemque exactam lectuque digniíTimam defcriptionem; inter Acta Mathematica et Phy- fica ( Memoires ) anni 1693 d. 3 Ianuarii typis exícriptam dederunt. ^ Pau- cis tantum,quae ipfeper omnia laudatiffimorum virorum obfervationibus con- grua obfervaverim , hic recenfebo. — Eiusmodi ovum fub Maii initium mi- crofcopii examini fubieci s — pariterque multi in uterculis vermes , oculorum alias aciem fugientes, qui iam animata motu ciebantur, fe mihi oftendebant, figura prorfus eadem, qua ab fummis illis Viris delineati exhibentur, — Hi ita- que vermiculi;, ovorum putamina perrumpentes, in frondibus victitant ac ni- dulantur. Seminis putamen, quod albidum eienunt, faturo paullatim, tandem- que cimicis colore pingitur. Ex illo, menfe Iunio ab arbore ablato, femen fpon- te excidit; quod menfe Iulio maturefcere, dictamque animalculorum albi- cantium copiam excludere obfervatum eft, — Menfe Auguf(lo uterculi femine inanes et aridi haerent: foetus vero, qui nuper inibi latebant, in arborum coronam ct flagella occultatum abierunt; quos vere ineunte diligenter , ane tequam animati dilabantur , venari conveniet, ne nimium cunctando aut hunc in Iulium usque laborem extrahendo, oleum dein et operam perdamus. 66 HzspreRIipyvM NoRIMBERGENSIVM Haec omnia fedula artificis manu aeri incifa , proxima lectori curiofQ pa- 9ina ob oculos ponet, Characteres adícripti notant : Dc 4 Surculum mali citreae. b Infecta, cimicum fpeciem aemulantia, quae te- neriores frondes ac folia multum infeftant. c et 4 foeturam menfe Maioadhuctenerrimam, fenfuumque aciem fere fubterfugientem,ope microfcopii examinatam. Infecta illa minutiffima cimices candem magni- tudine et colore fufco exaequant , fibrisque fübtliffimis fronde aut folio innituntur, fe- mine: copiofiflimo nitelas pulveris minimi aemulante: hoc vero microfcopium ovis, qualia formicae pariunt ,, aequale exhibet, fed pellucidum. ^ Vtque fenfim mutentur; tandemque involucro vermiculi liberentur, htr; ndi 0 —— dcum .f Vermiculum fuper involucro liberatum. Te- fta enim aliquandiu poft obteguntur, ut ci- micem vel teftudinem five chelonium refe- rant X Atque haec illos tefta contra frigus communit, utpote fub qua, usque dum ver appropinquet, delitefcunt. Cum ergó infecta haec arboribus quam maxime fint noxia, verriculo intem- pore funt abflergenda , ne arbufcularum folia inficiant, turpique aurigine vi- tient. — Dictis hifce infectis fere femper fociae funt formicae ac comites: Sa- gacioribus itaque exquirendum relinquo, annon his illa annumeranda? maxi- me cum utrorumque infectorum ova; microfcopio fubiecta , fibi invicem per- quam fimilia deprehendantur, In foliorum frondiumque extremitatibus vifuntur interdum , poflquam robigo impluit, isque folis calore in putredinem diffluxit, vermiculi nigricantes, uales ferme et cerafos depafcunt, nifi verriculo tempeflive abigantur, Tan- Tm alati celerrime avolant. Ipfe ex arboribus, quae poma Adami ferunt, non raro plurimos fuftuli. | » Et quoniam formicarum paullo ante iniecta eft mentio , filentio hic non eft praetereundum, uti damnum , quod mali Medicae ab his fentiunt, cavere E T | poffimus, Eoi ur o PEE ug e e i 2 CoN Aa Smmu) CRAVE. 4 allers 7 *— m eaae c E uu - eg nach na uu m oL LT EI uuu. t au A Pan, unm rap a p bey. S Peter und E Y SSNNNN ERN M : N PN NN N S Y ^w w SNR RN MAS SSNNS TUN CE x x odd f£, ^m o t iM €—— LA Liusrb Caetr GBL-..7 67 poffimus. Omnes illae ramos perreptant, dulciaque florum mella exfugendo, frugum incremento magnopere officiunt. Qui fummo illas ftudio abieereag- ereffi funt, corum alii multa flipitem creta undique circumfcribunt;quafi baec illis meta ponatur , quam transgredi nequeant; -. fed hanc attingentes relaban- tur.At, cum pluviaforte cadens eam diluat, durabile ac commodum non eft hoc remedium; iterum proinde iterumque , nifi pleno illasagmine quafi per portam apertam irrumpere velimus, non fine taedio repetendum. Alii goílypio arbores incingunt: fed non meliori cum effectu, Illius quippe flocculi madefacti arctius cohaerent, fefequeimplicantes tranfitum animalculis his noxiis non minus faci- lem praebent. Multo autem maximo Hefperides incommodo abiis premuntur, in vafculorum hofpitio prope arbufculae radicem nidum quaerentibus. De his quippe latebris fubinde multiplicatae, (quantum enim earum numerus hominum arte imminuitür, tantum fecunda progenie augetur, ) difficulter aut planenon dimoventur. Rem variis tentavi modis,utroque tandem remedio fuperius indi- cato fimul adhibito, fed (ine fructu, cum ingentem ovorum copiamintra vafcula depofitzm, egefta quaeradices tegebat terra,offenderim; Atque has quidem illae- fasova vero prope ipfius vafculi affulas fparía obfervavi, iisdemque magno inde numero exemtis , ficque repentibus hifce animalculis frequenter inquictatis, tandem obtinui, ut iplamet , quae refidua erant ova , fede amota in aream horti efferrent fepelirentque. — Porro aqua foliis herbae nicotianae impraegnata et decocta arbores, fine harum noxa, irroravi ,. befliolasque illas quadante- nusabegis nec dubium eft , quin hoc remedio faepius repetito plane pellan- tur. Necinanis fortafle felicis experimenti , formicarumque funditus delen- darum aut pellendarum fpes foret, fi dicta nicotianae folia in pulverem redacta, terrae haud procul a flipite immixta;profundius ingererentur, — Ipfe periculum feci, aqua partim nicotiana partim abfynthio impraegnata , ( quandoquidem amara omnia fugiunt,) vafculis depactam terram perfundens, et animalcuia illa celerius abierunt, aufugerunt. — Cui fimile capere experimentum liberet,cadem, quod dicitur fidelia duos dealbare parietes, fimulque advertere poflet; an arbo- rum fruges novellae ab aquae amarae affufione. poftquam maturuerunt, diver- fo, quam qui citreis aurantiisque proprius eft, fapore fint imbutae, et amarum quoque in ore redoleant ? Atque hoc eo certíus caperetur in dulcibus iucun- doque fapore amoenis pomis Olyffiponenfibus , cum omni prorfus haec ama- ritudine careant, - In hanc de faporis immutatione artificiofa cogitationem ut adducerer , anfam dedit quorundam auctoritas , dicentium , florum colores va- riati pro aquae affufae varietate, prout vidclicet haec varie tincta eft ac colo- sata, *Experientia itaque comprobabit, quid in fapore emendando vel corrum- pendo ars et natura valeant? Sed, ut ad formicas redeam , hae ipfam inter- dum pomariiaream occupant, fübolique nidum inter ipfas malorum radices , quaerunt, unde omni adhibita cura vix tamen exturbantur, maxime cum non qualibet contra ipfas machina uti liceat. Omnibus quippe remediis vehemen- tioribus, qualia nonnulli commendant, abftinendum ceníeos | neque adhiben- dam fuadeo aquam vel fervidam , vel calce viva inquinotam. — Haec qtnppe foraminibus ductibusque formicarum inftillata radices adurit, l'aceojinvatidum ferme hoc contra iftos hoftes effe fübfidium, uti ipfe; eoin campo patenti ufus, didid. Nonnulli boum offibus femoris vel tibiae capacioribus, bene coctis et - ab omni pinguedine purgatis , mella interius illinunt; eademque, ubi formi- I 2 carum 68 HzrsprzRIDvM NORIMBERGENSIVM carum regia eft, recondunt, Dein, magno intra offium cavitates numero ea- rum collecto , has una cum illis igni comburendas tradunt 5. id fi faepius fiat , numerus non poteft non imminui ^ At nunquam, quacunque etiam arte adhibita, funditus tollentur. | Eft et alius praeterea Hefperidum hoftis, fullo, a noflris 6er Sbrenbólfe ttf dictus. | Hic celerrime in arbores infcendens ad coronam tendit, atque in- ter denía foliorum germina magno numero velut in infidiis latitat , qui nifi illis fuccuffis profternatur grandinisque inflar praecipitetur, fenfim furculos eo- rumque corcula arrodit, Circa arbores in fulcimento ligneo vel lapideo col- locatas ut plurimum hofpitantur, ibidemque fere ova excludunt. Hunc ho- ftem facile internecioni dabimus, modo arboribus fubinde fuccuffis, proftratos enecemus, Vel goflypio eas cludemus, intra cuius flocculos liaereant: quos ita uno agmine delere , hortorumque ornamenta a noxia hac pefle facillime liberare poterimus. | Deniqueet araneae,fummo quaeübiquetigno pendent;pomariis neque decori funt neque ufui, Tela earum foliis frugibusque intexta non minus noxia cíl,quam virusemiffum , utpote quo illae confpurcatae nigro fqualore induuntur et mar- ceícunt, Ad hanc noxam averruncandam non fufficit telam iflam tenuiffimam retexiíIe aut disjecitle.Impigri enim praefidiiinflar caftro tutando impofiti, quod disiecta interdiu ab machinis hoftilibus moenia noctu reficit, antiquas exercent telas, lacerasque mox reficiunt, brevique integras pertexunt. — Ipías itaque fummo mane cepiífle, pedibusque conculcaffe praeftat. | Summo mane eas ca- piendas dixi; quod rore frigido madefactae atque obrigentes elabendi facilitate deflituuntur. CAPE I- XF. Lissi l Capvr XV. 69 Cc PVC XF. De Tempeftate , eiusque in Malis Medicis effectu. . 3$ Vamvis omnem omnino aéris mutationem, variam licet ac NW / ^ multiplicem , certo. ex naturae legibus hominique utili fini R deflinari indubium fit 5; bene multis tamen eadem rebus in- ) commoda faepe eft ac peflilens, pro enormi videlicet tempe- Y ramenti aliarumque qualitatum varietate; cum hae interdum contrariae fe'ipfas una cum rei foliditate corrumpant, deflru- uoc hil aliud funt quam vapores aquei intra atmofphaeram in guttulas collecti ac confli- pati quinunc craffiores decidunt caelumque ferenant, nunc leviores montium ca- cuminibus innatant , tandemque altius fublati copiofo imbre praecipitantur. — Vli- gine enim hac , ut plurimum frigidiufcula , non fecus ac pruina congelata tam foe- tus quam folia, praefertim vero, quibus illa innituntur , pedunculi aduruntur, ita ut obrigefcentes turpi colore ictericiomox fufco et atro deformes corrugentur,tandem- que intempeflive fenefcentes decidant. Qua de re fuperius Capite XI. pluribus actum, et alibi jam dictum eft, ut hibernaculi aperturis diligenter duro tum autumni tum veris tempore obflruendis ab hoc damno immunes (int fervandae. De Frigore urente eiusque viribus nemini ean. uo II. egimus, monuimus- que, fedulo cavendum efle , ne vel ab ipfo frigore, vel a foco pro illius vehementia temperanda ac depellenda fuccenfo , noxa contrahatur ; "p etiam uti fingulis 3 teme. 7o HzsrzRiDvM NORIMBERGENSIVM temporibus modus fit tenendus docuimus. Quod fi media hieme, aut ea iam adulta, nec opinato et improvifo regelarit, ita ut ligna parietum lapidesque exfudent, arbori- bus hisce itidem periculum imminet. Nifi enim aér in hibernaculis iam tunc tepidior, externo admiílo temperetur , et flirpes et frondes ipfique etiam fructus multo füdore manant, eodemque ita occupantur , ac f1 uligine frigida effent confperfae, Sudorem hunc lentum , mucidum fqualentemque, non tam ab aére tepido humido- ue effe, quam potius ex ipfis arbufculis elici , eodemque has effoctas reddi flatuo. Atqui quemadmodum hypocauftum nimium calens crudis virum fudoribus ardet, iisque tepidis effoetos artus reddit; ita fere tunc et arbores fructusque maden- tes emaciantur, ac fucco blandiore exprefTo languefcunt ; cortice interdum carbun- culo infuper ac patella depravato. Vt Euri et Boreae, faeviorum ventorum , hiberni et verni flatus Hefperidum hortis minime parcant, eorundemque decus perdant, Capitibus IT. et V. indicavimus, Menfe potiffimum Martio, cum alta montium iu?a niveadhuc funt obruta, illos ma- xime infeílant flamina. fta quidem montium cacumina magno a nobis intervallo funt diffita ; et amoeni blandique folis radii terfáe iam «fulgeht : at aurae tamen temperiem adhuc acriorem , plantas molliores tecto nudatas nihilominus ardere, triflis experientia quotannis loquitur. Hae iegitur aéri non prius funt exponendae, quam nive foluta ille molliatur, Zephyroque ac Auftro humus tepeícat. Aeflate malis hisce robigo molefla eft. , ffi fole urente ros five píscas in eas impluit , inque iis putrefcit, omnibus omnino arboribus frugiferis vitium infert, ferme immedicabile. Tum enim vermiculi frequenter innumeri nigricantes virides- que adrepunt, qui omnia depafcentes , alati dein facti , tandem evolant. | Atque hi fertilem fere Florae gregem , maxime autem rofas atque caryophyllos invadunt. Agrumos quidem mitius habent ; at eo magis in malos pomorum Adami nutrices faeviunt, Neque aliud contra hoc venenum antidotum fuppetit, quam ut integris adhuc frondibus foliisque tenerioribus necdum laefis, affidue animaicula illa dever- rantur, exflirpentur; uti Capite praecedenti XIIII. dictum eft. : Quando medio aeflus tempore fubito praecipitans grando cadit, mirum non efl, fi arbufculae hae damnum fentiant , cum et proceras ille arbores collidat, nec fru- ees folum et ramos discutiat, fed truncos ipfos diffindat , et radicitus evellat. Tan- tum quidem vulnus anerantiis ille citreisque raro infligit : non tamen idcirco pror- fus immunes funt. Quaecunque enim. poma erando contundit , maculas lividas labemque concipiunt : fi pedunculum ferit , fructus fere decuífus defluit : fin folia feriat ; notis fubfufcis maculofa apparent; cuius rei cauffa imperitiores ferme latet: multos denique flores aureamque eorum progeniem eo ictos perire , Íciens praeter- eo. Itaque ubi grandinofa huiusmodi tempeftate caelum minax turgere videmus, minores arbores, vafculorum inquilinas, intra tectum recipere confultum erit. Quas vero maiores intra vafa, lieneis coftis compacta, vel in area pomarii pofitas erandini fubducere nequimus , divinae providentiae , cuius benignitas affiduis isxcinds - [t precibus, merito fpei pleni committimus, : | ee CAPPVT ————————— Lissrl Carvr XVI. 71 C ut- qQ-0 4 2» De Hortulanis. Olonorum vivendi genus , a multis tum antiquis tum recen- tioribus praedicatum, practer cetera beatum effe, nemo ne- gabit, non tam ideo , quod antiquiffimum eft ; fed quod maxime pius quaeftus atque is flabiliffimus confcquitur, minimeque invidiofus. ^ Qui enim in eo fludio occupati funt, larga Divini Numinis benedictione vivunt, iureque merito de iis praedicatur, roreillos caeli , terraeque pin- guedine pafci. Atque haec ipfis felicitas non tamen fine fu- dore paratur , uti horti Edeni cultoribus primis terra fua fponte alimenta proferebat: fed poft laboriofam terrae, iuftiffima Conditoris ira de- votae, culturam, (haec enim nifi accederet , fpinis ifta tribulisque fecunda foret; ) hac beatitate demum potiuntur. lam vero quodnam vitae genus, aut quis homi- num, iffam dirarum poenam non luit, nec ex terra laboriofe victum per omnem vitam quaerit? — Largiori licet bonorum proventu alter citra laboris difficultatem, uam variis fibi artibus mitigare callet , beetur, alter parciori in maxima moleflia eg laborandum tamen eft. — Neque regionum fertilitas, quarum haec prae illa frugibus ferendis aptior eft ac fecundior , omne laboris taedium abigit. Bona autem fua ac dona munificus rerum. omnium largitor non hominibus folum, fed et regionibus varie divifit. Non omnis fert omnia tellus. Haec frugibus ter- ra enatis, herbarum florumque amoenitate ac iucunditate , quae ufibus tamen fi- mul humanis mirifice inferviat, eminet: illa largiffimo olei vinique proventu abun- dat: alia variis pomorum generibus ditata eft. : Hic fegetes ,. illic eveniunt feliciut uvae: arborei foetus alibi, atque imiu[fa cvirefcunt ramima, Nonnue-vides , croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur, molles fua tura Sabaei? 4t Cbalybes uudi ferrum , cvirofaque Pontus : Caflorea, Eliadum palmas Epirus equarum? Continuo bas leges , acternaque inira certis znpofimit matura locts. Ne ergo fingulis recenfendis immorarer, nil dicam de moris et bombycibus , quo- rum il his, hae mortalibus quaeftum et alimenta praebent: nil proferam decoffy- pio, eiusque frutice lanigero ; — nil de lino ; aromatibus, nuce moíchata, quam fola infula Banda, Moluccarum una, feliciffime parturit: nihil de croco, quem fe- lix tot Caefaribus Auflria per univerfam Germaniam divendit; nihil de innümeris aliis, huic vel illi tractui peculiaribus «o» , fufficiat nobis, vel inde Divinam Nu- minis clementiam agnofle ac celebraffe. "Nec minus illud nos ad gratias DEO agen- das incitare debet ac poteft, quod curiofa hominum diligentia ac indefeffo labore: | : peregri- e 72 HrzsPERIDvM NORIMBERGENSIVM peregrinas noftros in hortos plantas transplantare , ibidemque colere ac propagare didicimus. Colonus itaque ne fit vel ingenio flupidus , velin labore murcidus ac fce nis. Terrae varia difcrimina nofcat, ieiunamque exilem et macram laetamine aliave ratione utiliter inebriare calleat : praecipue autem ne ignoret plantarum indo- lem ac proprietates, ut in eam, quam illae humum adamant, deponat. Anni quo- que rationem habeat, quo fuo quamque tempore vel ferat vel plantet vel transferat. Sciat item, num planta translata fructus ferat fuaviores, maiores, perfectiores, ànminus? Quis naturae inter illas confenfus , quis diflenfus; quae amicitia, quae inimicitia vigeat; quas in horto vel vicinas coniungat, velab invicem disgreget ? Seminis quoque maturi notas, itemqtie fationis opportunitatem, perfpectas habeat; ne ' bulbos terrae citius aut committat, auteripiat. lllarum porro plantarum notitiam habeat, quae hieme innoxie perdurant, Cumque fruticum herbarumque aliae àpricitate gaudeant, aliae in umbra libentius delitefcant, utin fuam quaeque pla- gam fpectet, cutam aget. ^ Peritus fit non plantationis folum ac tralationis; — fed €t inoculationis , ablactationis omniumque propagationis generum; neque in ullo labore , quo res hortenfis iuvari poifit, inexercitatus: rite etiam fingulis eum anni menfibus dispenfet, ne vel citius vel ferius opus perficiatur, — Arbufculas ubere po- morum proventu feraces pedamento tempeflive fulciat , ne dulce hoc onus mole: ftum illis fit ramisque periculofum : fuo quoque tempore hoc eas levet, fpera- tumque laboris praemium metat. — Denique commodum erit, fi ex ventorum varietate de tempeflate futura coniicere , et ex fignorum caelcflium pofitu , con- ftellationem vocant , (cuius rationes quadantenus teneat) fationis tempora determi- nare valeat. ves | ! Porro in hortulano requiro, ut catus fit , cautus atque providens, quo in cauf- fas plantae feminisve, cuius characteres ipfi notiffimi fint , forte deperditi inquirat, et fi quid peccatum fuerit, id anno infequenti emendet. ^ Amplius rem quamlibet fi non depingat, primis tamen lineis accurate defcribat , quo Florae dicatas areas buxo aliave ratione partiatur atque exornet, ut varias illae formas, non inelegantes li- teras fibi invicem innexas, aut domini infignia referant , vel etiam fpectandum exhi- beant horologium Sciothericon$ cuius conficiendi rationem füb finem huius operis docebo. | Denique nec ab re erit , fi Geometria, terrae dimetiendae arte, fuerit imbutus, quippe a qua id commodi habebit, ut non areas tantum decore ordinet, fed integros hortos ordine et ex arte cultiffimos defcribere ac inflruere, portas item et arcus, xyfta, inambulationes vel fubdiales vel tectas , aedificare easdemque fingulas arboribus fructibusque veflire poffit. ! .. Praeterea nec pigeat hortulanum fedulum, fitientes plantas tempeflive irrorare, arbores et topiaria attondere , ne operis eleganter defcripti facies deformetur ; am- bulacra hypaethra purgare , indefeflamque tum arborum tum plantarum omnium curam gerere, ne muíco turpi fqualeant, neinfecta inhaereant, et ut loliis eas vi- tiantibus careant. Si aliquod vitium contrahunt, et corticem et radices curate lu- ftret, nullum remedium, quo laborantibus medicina fieri qüeat , intentatum relin- quat;.omniafuntexperiunda, Plantas vaforum hofpitio exceptas caelo tempeflive fubtrahat iterumque exponat et oflendat : easdem una cum illis, quae in ipfo He- fperidum pomario defixae hibernant, fedulo curet, ignis faciendi, aérisque per fpi- racula interdum admittendi , noctu diuque modum ac rationem habeat , ilius de- nique aedificii exftruendi deflruendique ordinem ac tempus fervare nofcat. | i : Harum Lisar Ll Caprvr XVI 73 Harum rerum omnium longeque plurium gnarum requirimus hortulanum :ne- que quenquam hoc fibi prius vindicare nomen volumus. Nemo enim horti pos- Íeílor horti delicias , maxime fi raritate commendabiles fuerint , periculo exponi cupit, ut, dum indoctus eiusmodi agricola experimenta capit, illarum is fimul atque fumtuum jacturam faciat. — Nec placet colonus fuo ingenio citra infli- tutionem doctus. Huius itaque artis cognitionem ab alio rei hortenfis experto ma- gillro hauferit, oportet ; ea f1 haud leviter fuerit imbutus, regiones adeat fub pere- erino fole tepentes, tum ut varia arborum ibidem naícentium genera ; earundem- que naturam ac culturam , pn , tum ut Magnatum viridaria luflret. | Omni autem ratione, quantum poteít , enitatur, ut in eorum, qui viridariis hisce funt prae- fecti cuflodes,amicitiam fe infinuet,quo in ea admiffus,quae alibi addidicit,feliciter exfe- quens viam fibi praeparet , ut ipfe aliquando Proceribus cognitus gratusque horto . cultiffimo praeficiatur. [am vero quis negabit, non omnes, qui citharam habent, effe citharoedos , neque philofophos barbam promiffàm ac vellem talarem facere; neque Ifiacos veftes lineas aut rafuram ; Non itaque hortulani nomen omnes me- rentur, qui eo fuperbiunt. Licet enini non pauci, qui cinaram celebratamque bras- ficae capitatae, quam a forma caleaziaim noftri vocant , fpeciem ferere ; Leucoium flore multiplici rosmarinumque coronarium colere norunt, qui infuper fuis in lior- tis fex feptemve anarantias alunt , quarum tamen pars tertia ipforum culpa in hiber- naculo perit, licet; inquam , horum non pauci peritiffimorum hortulanorum titulum affectent, tantum tamen abefl, ut eo iure condecorentur , ut potius vix pri» - mas in agreflium five agricolarum ordine tueantur. : Sunt tamen et nonnulli inter utrosque fere medii , qui cum hortulanorum fodalitati non fint adícripti ; agricolis tamen noflris peritiores funt, opificium , quod edocti funt a magiílro, una cum hor- ticultura exercentes, Hos non omnino repudiaverim , cumrutilem interdum ope- ram nobis navent. Verendum tamen femper eft, id quod et crebro evenire folet, ne opificio potius quam viridarii cultura quaeftum quaerant , planeque hanc negli- gant; ita ut filvefcat illud, plantaeque noxam contrahant. Similem negligentiam et ab iftis metuimus ; quibus praeter viridarium agrum mercede affignatum conferere licitum eft. / | " Incidit hic quaeflio, Vtrum hortulanum flipendio conducere , an pomarium illi ablocare praeflet ? Non dubium efl, quin plantarum rariorum et viridarii artificiofe parati, ni huius ornamenta deformari velimus , cura hortulano mercenario rectius demandetur, Ea autem merces, dulci enim labor mercede ,. eft conflituenda , qua fe fuosque honefte alere poffit. . Quod fi locetur, colonus neglecto decore id unice aget, ut, praeter pactam pro agro mercedem domino folvendam , multum lucre- tur , quaeftumque fibi faciat , parum curans; quid intereat , cum plantae non fibi, fed domino pereant. Sin hortus ruílicus efl, non ad voluptatem, fed ad utilitatem comparatus , aliter fortaffe pronunciandum et locatio praeferenda foret. Quidquid vero huius fit aut fiat; crebras olitoris mutationes haud innoxie fieri cenfeo , cum fuo quisque fenfu abundans plantas diverfimode colat, non fine illarum incom. modo; quod ipía frequenter mors confequitur. Magno itaque commodo fuo horti herbarumque ac fruticum rariorum pofleffor culturam earundem ipfe fciet, cuncta- - que fedulo infpiciet , quo , quae difplicent , prudenter corrigenda moneat, Si ita hortulanum ex artis et naturae reoulis edocerenon gravatur , pudentem atque obfe- quentem femper habebit ; qui fua alias obflinate defendere non raro fategiffet , qui imperitiffimorum alias mos efle folet, Proinde fi fidelitate, diligentia fagacitateque | K eximi- 74 . HzsP£ERIDVM NORIMBERGENSIVM eximium horti cuflodem fueris nactus, qui et te et plantarium tuum diligenter ob- fervet probeque colat , hunc viciffim charum habe , et fi qua in eo vitia deprehen- as , : nam coitus uemo fie nafcitur , optimus ille eff, qui mintmi urgetur, a tibi ipfi excufa, animoque aequo ac benigno perfer: nec gravare flipendiurn illi augere, ne paupertas, quae omnes artes , adeoque et nefarias, perdocet, ad facinora patranda impellat. Raro enim /zcceffore zocvo tollitur omne malum, | Nimius quippe numerus eft eorum , qui fegnes atque focordes omnia filvefcere et in deterius ruere patiuntur, parum foliciti de frugibus, five floreant five pereant. — Sunt inter illos , qui praefentibus probari dominis quam maxime laborant, adeoque folicitius et in- tentius operantur; qui tamen, co recedente, ab diligentia nimium quantum re- mittunt, inflrumenta illico proiiciunt, vel defidia certatim torpentes, vel fuis com- modis infervientes. — Alios ambitiofa ruflicitas vexat; qui fibi fapientes recta monen- ti afperi funt et graves, eo quod ad imperitam eorum defidiam craflamque ignoran- tiam acerba murmura ac verba morofa, quae femper in promtu habent , accedant: quo ipfo foricis inflar fe produnt, efle videlicet fe e rufticorum hominum Phrygum- que et Paphlagonum genere , quorum confortia follicite fugienda. ^ Alii lufores labra non vivi fontis latice, fed mero Bacchi fanguine, faepius proluunt, ut domi- num adventantem , quem fecure ac prope negligenter exfpectant , temulenti exci- piant, Quid vero dicam de ipfo horto? quem plane fusque deque habent, ima fum- mis miícentes, ita ut tesquis fimilior quam horto videatur: quae rei indignitas, ho- Ípitibus praefentibus, viridarii dominum merito confundit. Alii vel per fe vel per fuos minus fidi funt, :plantasque optimas rariffimasque, quas fibi foli fervare do- minus conílituerat, vel certe furculos inde decerptos;aliis levi pretio divendunt, ut brevi temporis Ípatio in omnibus omnium , agreflium etiam, viridariis vireant, ma- gnoque fumtu paratae,et e regionibus diffitis noftros in hortos transplantatae; in fo- .ro venales proftent. Tuliparum praecipue bulbos aliosque flores aliorfum commi- grare docent perfidi furacesque illi homines, Vt multa paucis dicam, tot tantaeque funt Ícelerum iftorum artes atque fraudes ,' ut et Argum decipiant ac fruftrentur. Novi eiusmodi homuncionem , qui datum a domino femen rarioris cuiusdam plan- tae, terrae quidem iuffus commifit; | illud vero, ne germina emitteret, calida prius perfudit. Quae res cum dominum lateret, ut, femen ob vetuflatem infecundum fibi ab amico dolofe effe miffum crederet , effecit: .hortulano vero fecum ridenti eratiffimum erat ac fufficiebat, ipfum curam a fe tot vaforum, fatu feminis viren- tium, amolitum efle. ^ Alius praeterea eorum mihidolusinnotuit, | Poffidebat qui- dam et femina et plantulasíativas , quas aliis care fatis vendebat. — At feminis vim - germinantem ita prius arte quadam enecabat, ut nunquam revivifceret , nec ul- lum folium emitteret: plantarum vero radices ita adulterabat, ut illae quidem qua- dantenus evalefcerent et aliquandiu florerent;nec tamen durarent, fed brevi fatifcen- tes marcefcerent: ipfe interim multum lucrabatur , et rariores flores folus nihilomi- nus habebat. . : : Alius obiurgationem, quafi non fatis ad eum obiurgandum cauflae fuiffet he- ro, ulturus, vites luxuriofas et palmites fecundos nitidiffimosque adeo exputabat; ut eo anno infrugiferi plane effent: cauffam monitus practexs pdt hiemis inclemen- tiam , qua nimium illae peruflae periffent. — Alius ejusdem farinae homo eadem de cauífa A. Lisgil Carvr XVI. 7 cauffa filvam rofmarini coronarii exfcidit, dum flativa hiberna, ubi illa media hieme - vernabat, modo nimium modo parum calefecit; nunc feneliris et fpiraculis reclufis prorfus refrigeravit. —Tripudians infuper ac quafi de re bene cefta triumphans, de Ícelerata hac, quam domino nefarie intulerat, noxa gloriatus efl, Plurima equidem eiusmodi fcelera et nequitiae ad tempus nonnunquam latent ; fed tarditatem Deus poenae gravitate compenfat. | Novi colonum , qui ultra quadraginta annos domino fuo , amico et fautori meo fingulari, utiliter fideliterque fervierat: hic ingruente aetate, cum filii educatio fibi fumtuofa conftitiflet, et ipe praeterea una cum coniu- ge, ano decrepita, laboribus ferendis impar e(let , qua egeflate premeretur, do- mino aperire illaudabiliter verecundabat: hic vero diuturna hominis officia fibi ex voto praeílita remunerari non recufaflet: Quid fid? rugofas ergo manus infelici furto commaculat, tecte quidem, adeo ut nemo e plantis in hibernaculo pofitis quandam vel vere vcl auctumno efle clanculum fubtractam fentiret aut deprehenderet, At, uti magna vis ell conícientiae in utramque partem ,. negotii aliquando caufla in filvam abiens guttur cultro fibi frangebat, ficque animam fanguine madentem defperabun- dus emittebat. Si hanc DEVS malitiam, quae egeítatem magiflram habuit, adeo fevere vindicavit, quid illis futurum cenfebimus, qui per plurimos annos nequiter petulanterque cal/id; ,' quicquid placuit y jocofo condere [urto ? Cur non potius illi; qui viribus fractis res fuas facultatesque omnes ad. vitam honefle tutandam infumferunt, calamitatem hanc dominis aperiunt? | Quemlibet enim memorem fore confiderem illius Hefitodei : ! Paupertatis inops nunquam gracuis audiat ex te opprobrium : uam dos eft Nummis illa potentis, Certe nemo adeo durus ac immitis foret, quin, fialia ratione nequiret, confilio ta- men iílam inopiam levaret, fideique pracilitae praemium retribucret. | Ceterum ne dicam, nimiam frequenter tenacitatem rapaces facere manus; | illud tantum mone- bo, ne fedulis colonis rierces pro labore, duriffimo utique , parca aut tenax tribua- tur. Laboriofiffimum omnino vitae genus eft, cum nec interdiu nec de nocte, hie- mis praefertim tempore, quando noctes vigilatae corpora attenuant, a labore celfa- re queant, duriterque omnino. quaeftum faciant. — Praecipue autem hortorum, qui ad voluptatem facti funt, cuftodibus largior merces conflituenda , utpote qua fola contenti vivere debent, cum alii laboris fructum , copiofam arborum agrorumque meflem,referant. - : Tot ergo tantisque fraudibus cum circumveniant dominos, nemo amplius diffz- tebitur, in hortulanorum grege multos, (de omnibus enim haud facile dixerim , ne. pis, honeftis atque ingenuis contumeliam inferam ,) efle morbidos , fubdolos et infidos, quibus effe improbiffimis non fufficit , nifi et liberos charosque nepotes fui fimiles , rapaces videlicet , videant: hos proinde dolofa hac arte cum cura infituunt. — Atque horum improbitatem merito deteflantur coloni ; qui fo- dalitatis iure nexi artem didicerunt, cum ea exclufi nufpiam fedem figere. tales ho- munciones, artisque fociis fe fociare finant, —Etquis, nifi hac lege (lri geren- tur, fua piceis horum hominum manibus crederet? Recte itaque parentes filiorum amanuüffimi his confulunt, fi eos horticulturae ftudio cupidos , poftquam literarum rudimentis funt imbuti , pietatisque praecepta imbiberunt , alii colono probo peri- toque inílituendos tradant. Duplex inde commodum in ipfos redundabit: alterum eft,ut ea , quae tam ad culturam peregrinarum plantarum , quam ad decorum viri- darii ordinem pertinent ; accuratius addifcant; alterum, ut et in moribus proficiant, | ; : "Ka cum 76 HrzsrrRiDvM NORIMBERGENSIVM cum magnus ad celeberrima viridaria indics virorum dignitate illuftrium concurfus fat, Dumautemelegantiae morum velinvitus ftudet filius.confuetudinesque et decen- tes corporis geftusaddifcit; omnium denique favorem promeretur, qui futurae felicita- tis primus veluti gradus plerumque efle folet. Ex horum itaque genere multi inveniuntur viri boni, fidi et honefli; quorum opera fi quis utitur, felicem fc iudicabit, At vehementer dolendum, et horum bonos mores, malorum pravis comrmerciis corrumpi citius, quam peflimos iftorum emendari. Fugere omnino illa nequit colonus, fiquidem iflorum calumnias et in- fidias effugere cupit. Invident hero hortulanum , maxime fi artis peritum fciunt ; et hortulano herum. Omnem proinde movent lapidem omniaque calumniantur, ut ab hoc illum avertant; eumque fimul opprimant, — Ferreenim pares aut fuperio- res nolunt fibi foli fapientes. — Maxime autem i(laec fcelera hac tentant via bonos olitores, aut propriam fuam utilitatem magisrefpiciendam moneant quam domini: opulentum eíle herum, fe vero parvi lucelliindigos : tanti non efle, fi ille hoc ipfi debito fructu careat. Atque hac fimilique arte optimos quosque viros , qui con- (-ientiae alias rationem diligentiffime habebant, religione exfolvunt et in mali confor- tium pertrahunt. E Temperare mihi hoc loco nequeo , quin ingeniofiffimam R.P. Ioannis Baptiflae Ferrari; Romani, S.J. de colono rapaci, frivolo improvidoque fabulam, quam in Flora fua nitidiffime defcriptam aerique incifam exhibuit , huc transferam, ne quis hoc illis a me crimen primum irnpigni fufpicetur , fed ut inveteratum illud et ante annos plurimos Romae iam cognitum graviterque idem cafligatum patefcat. Imo potius cauílam bonis dicturus addo , non dubium effe, quin et olim Romae probi diligentesque fuerint coloni; quorum famae nihil detractum voluit elegan- tiffimus Pater, perverfos hominum nequam mores fabula iflac tantum pungens. Neque hodie defunt probitate ac fide commendati inter olitores viri , quibus in eundem cenfum relatis iniuria omnino fieret. — Sed abfit a nobis, ut repetitione hu- ius fabulae cuiusquam .famam bene partam laedamus. lllos defcribit argutum hoc poéma, quos ipfi improbant coloni, viri boni, et quos defendiffe ipfos pigeret. Non iniucundum itaque erit, ipfa fagaciffimi Patris verba hic adícripta legiffe: y Zi SE. tiia] um p x " VERI SG ETTTLITITTT ETPPCITTTTTTCTUTTTEEITERCITETITITTTITITUETT C TTTTTTTTITTR [3 M fm ; sj Eco 3 Vunnnmmiaeaan min » miti er TITTTTITTETDYTI] 5 "nw unnm HIM —-€-— Liss: l|. Carvr XVI 77 HORTIV LANI NEQVITIA GRAVITER VINDICATA SVB FABVLA LIMACIS BJ bBRVCHI. Vaeris quid fit, cur viliffimae befliolae nobiles flo- rum epulas tam avide confectentur ? Veram caus- x fam feria fabula docto aperit involucro. Vos in- ) terim audite, pigri cultores, audite, impigri fures, ve- ftris aequa meritis adumbrata ludicro fermone fup- " plicia. Eft in agro Hetrufco planities amoeniffi- ma, ubi quondam fletit ac viguit Semifontana Res- publica; ^ Hic florentiffimos hortos Flora , fuam : fcilicet Regiam, natura fimul atque arte ad clegan- tiffimam architecturam confpirantibus , excitavit. Suis Flora deliciis tuendis colendisque praefecerat Limacem quendam, hominem primo quidem vigilacem et laboriofum 5 deinde vero (ut incu- ria diuturno glifcit ex famulatu) conniventem ac fupinum. legitur cul- trice ignavia hori vernabant in urticas ; decoram fane fomniculofo capi- ti coronam. Nec tamen feges illa fine igne acerrime urens excitavit ad cultum ; fed incitavit ad ícelus, Frater erat Limaci Bruchus , homo inter fures nocturnos feliciffimus , quippe qui raperet , et lateret : noctu furaciffimus Mercurius , interdiu frugaliffimus Marcus Curius. Floribus imprimis delicatus ifte fcarabaeus delectabatur , quorum exfuctam fuavi- tatem in fordidum quaeflum conglobabat : feu potius ( ut ille cum fratre gloriabatur ) ex diyenditis infrucraofis flofculis ingeniofo uir : K 3 o * 78. Hzrspezguipva NoniMBERGENSIVM lo aureos fructus colligebat. — Hortos autem non temere , fed erudite compilabat. ^ Nam quos in ceteris eminentes , dominantesque nobiliffi- mos flores de die vulturinis oculis praecerpferat , eosdem fubluflri de nocte , Periandrum fpicas, Tarquinium papavera decutientes imitatus, de- metebat : quin etiam, ne in fuperbam pulchritudinis tyrannidem reger- minarent, radicitus extrahebat. Sed nusquam vigilantior , quam Florae in hortis expilandis indefeffus runcator furacem operam fuam collocavit : credo ut lentiffimo fratri exherbandi viridarii laborem relevaret. Rem primo Limax fraterna fcilicet indulgentia diffimulare : deinde etiam nec videre , nec fcire poffe ; ut qui pro fe , atque adeo pro infomni fratre dormiret. Adde,quod in florum denfiffima filva late fparfa deprehendi poffe . furta non putabat. Senfit tamen (quis enim fagaciffimam feminam fal- leret?) fenfit, et ingemuit Flora in fuorum verna iuventute hortorum praefeflinatum furtivo fcelere calvitium. | Itaque faepe, at fruflra fratrum par nocentiffimum innocentibus yerbis caíligatos ita denique minitabun- da praemonuit : Cave Limax, cave Bruche , ne Flora nova Circe mu- tet ora : ne vos puniat Flos. Rifere nequiffimi fuis ipfis alioqui flofculis fuavioris Dominae minas : quin imo perfrictae frontis Limax exprobra- ti fibi fratrique facinoris neutrum effe confcium pernegavit. Tum Flora furore flammea 5 oculis, voce, geflu , fulminea j Agite, inquit, íceleftiffimi, qui minacem ridetis, vindicem pertimefcite : ac fimul pere- grino flore 3 quem forte manu geflabat , utrunque percuffit. O prodi- giofam , graviffimaeque noxae parem in hortorum vaílatores poenam ] Contacta noxiorum corpora in turpes befliolas repente decrefcunt: utque maneant in recenti forma veteris culpae indices notae , Limaci manus pedesque recedunt , quibus , dum licuit, per inertiam uti noluit : oculi occuluntur , quos in fomnum occluferat , cum fuerat excubandum : ad praetentandum caecum iter et baclli, et oculorum vicaria quadrigemina cornicula protenduntur , et ipfa ienaviffima $ quippe quae leviffimum ad incurfum refiliunt : horum fumma pars nigello puncto, velut oculorum fimulacro ac rudimento illuditur : totum. tergus infufcatur, ut ruflici hominis id fuifle intelligas , cadem remanet pigritia in lentiffimo reptatu, totumque corpus tanquam ipfo in otio laborans frigidum lentorem, hoc eft ignaviae fuccum exudat , ac vitam fordide fignat , ne quis turpe vefligium | perfequatur : — ipfa duriffimi capitis penetralis pervicacia dure- Ícit in officulum , feu lapillum ; cum ad multa , tum praecipue ad alie- ni obflinationem ingenii emolliendam medicatum. ^ Vnum in tanta mem- brorum mutatione Limacis nomen appofite retinet , qui limofam , iner- temque indolem , non mutavit. Similis ultio Bruchum vertit in erucam, Atque ut in illam degeneraffe furem fentias 5 alacres ad furtum digiti in multiplices pedes , praerepti flores in verficolores maculas tranfeunt. Ad- eo vero depravatae confuetudinis tenax eft hominum genus, ut etiam num mutato corpore multati fratres ad corrumpendos hortos priflina avi. ditate ferantur. — Et quanquam per nocturnas umbras fuis quacrunt infi- diis impunitatem : et tamcn irrogata eft pertinaci vitio inevitabilis poena, ut fuo ipfum íe prodat indicio. Limax ergo falivatio ductu , eruca vero (emefa Lisgil. Capvr XVI. "0 femefa praeda fuperne relicta latibula commonfílrant. Efficaci vindicis Flo- rae indignatione nocentiffimos homines ridiculas in befliolas deformatos non fine rifu demiratae funt Floram de more confectantes Nymphae qua- tuor , quae fingulas quadripartiti anni partes peculiari non magis fructu, quam flore difcriminant , floreoque annum difcrimine in unam veris aeterni faciem colorant. Ipíae hortenfium odorum vagulae praedatrices, decen- tium florum garrulae adulatrices Aurae prodigiofo fpectaculo defixae fus- penderunt volatum , et fiblum. ^ Vnus tamen Zephyri fraterculus , inter ventulos pufillus pufio , fibratis repente pinnulis , intentoque tragicum in prodigium digito ridibundus monitor pauca haec infufurravit. Si fabula tam fevere animadvertit in hortenfes reos : quam illi feriam vindictam non pertimefcant ? Haec habui , quibus et fures monerem , ut floribus abfli- neant; ne turpius , quam eruca , fuflibus verficolores fiant : et colonos hortarer , ut pari diligentia et fide hortos colant ; ne limacis'inflar nudi , eiecti , mendiculi parcisfime victitent fucco fuo. LI———1 —— ——- CAPE T. XVII 2 UE gy MUN iN Rum 2 E S " LAT C Vo ; 2 ios " dis, ^38 Lr alb deti d Menu pl irm Seti iio "a m— AONNSSSESCSUNIST NENNSNSENNN NANI IN UNINN "uis AS pam— | li E J z 7 Dern TÉ — 7 I NU - LÀ —- d ——- Di *, a ur. / LL Lis. I. Car, XVIE QI GP PIG UXEBÓ J. De Hortulanorum Vigiliis: five excubiis. i^. Inae quatuor tantum literarum voculae funt, MEVM puta (x-—5 et TV VM, quae omni tempore maximas ubique locorum j) turbas, contentiones, odia, diuturna in foro litigia, bella 3//| denique internecina feverunt. "Vt, quae alterius erant, ad- £* hamarentur , quot artes , fraudesque et flrategemata calli- & diffime excogitata funt,variaque fortuna fuscepta et patrata? | Fas omne et nefas , iuflitia etiniuflitia, matrem ag: ofcit iniquam alterius boni cupiditatem. ^ Videlicet cum bora aliena, (quot enim quantaeque illa calamitates comitentur , plerumque tectum eft a nobis et abíconditum ; ) vehementius oculos noftros prae flringant quam propria, Lupe, lautiffima fua forte nunquam contenta, et illicitus amor habendi ; animum mentemque occupant, — Et vero tantum abeft , ut noxiam hanc libidinem dies et fana ratio imminuant aut emendent , ut potius vix ceffet, ni(i bono defiderato potiatur. Et qui ea tenetur, multa agitat confilia, plu- rimas invigilat noctes , curis diu noctuque excruciatur , nec pericula adire g:avatur, nec incertum reieventum curat 5 plerumque tamen utilium tardus provifor , uti fero fapiunt Phryges, re fperata excidit, meritasqueamentiae poenasluit. — Quod fi voto fuo impio damnetur , gaudium tamen hoc tum eorum , quibus iniuriam intule- runt, fuspiria et lacrymae , tum male actorum confcientia amaritudine mifcent , illudque ipfum minime diuturnum eft, divina iuílitia tum ablatione rei iam poflefiae, tum infinitis modis aliis iniuriam ulcifcente, — Ita primi in horto Edeni parentes no- fli, pomorum vetitorum et fapientiae praeflantioris avidi , pro fapientia flultitiam, proquiete laborem et aerumnas , pro vita mortem commercatifunt, —]ta et nos do- cumeuta damus, qua f'musorigine nati, dum foeda haec habendilibido furta parit ac ra- pinas: a quibus nec arca;nec peffulus, nec clauftra firmiífima, opes faepenoflras defen- dere valent, líta omnia malitiofa hominum nequam fraus atque violentia perrum- pit, et ibidem cuíltodita aufert. | Quid mirum? cum et res laevioris momenti, Av- tolyci magis piceatis manibus haereant, — Omnium vero maxime furacium iniuriis expofitae funt fruges, quas horti atque campi patentes proferunt: neque illis «vl cvidetur quicquid patet , neque aperta effractarius praeterit, — Eiurarunt. videlicet ifti bipedum nequiffimi ethnicorum religionem , credentium , noctu deos verfari in terra, et orbe hoc noflro inter homines, tefte Statio: -— -o - Huc fub nocte felenti..—— eum [uperis terrena placent , tua turba relicto labetur caelo, | Imo vero poenae loco hi furaces colonis infidis a DEO immittuntur, quo horum erga dominos invidiam illi ulcifcantur. Sed quicquid huius fit, cum et optimi quique virinon raro Àvtolycorum manus piceatas experiantur, vigiliarum agendarum necef- fitas binc colonis iniungitur; de quibus pauca quaedam mox proferemus. V igi- * $2: HrsrrexipvM NoniMBERGENSIVM Vigiliac itaque tum potiffimum funt fedulo agendae, quum fruges agrorum ar- borumque maturuerunt. Hoc fiquidem tempore raptae ufui funt aptiflimae, five eas (ibifervare , fivealiis divenderevelint. Neque nocturnis folum excubiis etcuftodiis funt defendendae; quod quidem furandi tempus commodiffimum cenfent; fed et diurnis. Nam neque hominum in urbibus pagisque frequentiam interdiu verentur, quominus illicito aliena furto fubtrahant: adeoque bene erit, fi diurnae etiam excu- biae habeantur, quaetrium literarum homines, locatis fibiinfidiis, exterritosavertant et abarceant, . In agro autem et pomariis furta committuntur nimium iniqua, fi apes necen- tur, aut ipfae una cum alveario et melle.ibi facto fubducantur. Átque in eos, qui huius criminis rei fiunt , iure merito graviffimae poenae funt fancitae, — Auferuntur quoque molles tum campi tum arborum foetus; ipfi denique flores plantaeque ra- rilfimae aliorfum non raro migrarecoguntur: quarum quidem amiffarum dolor eo iuflior eft, quo certius, furaces iílos homunciones fructum ex iis capere vel nolle vel non pofle, et fola invidia, odioaut malitia, quo pofleflori moleftia creetur, pere- grini illos foli hofpites perdi mifere atque corrumpi. : l(tiusmodi ergo excubiis commodius.agendis inferviunt tuguriola, aut fcenae, quales noflró in agro erigunt, qui fallaces alaudis laqueos ponuntet infidias. Inter- dum pone fepes et frutices latent cuflodes: | interdum ex arboribus umbrofis, tan- quam ex fpecula in omnes horti angulos profpectant; |íd quod, fi illius area Ípatio- fa fit et ampla , valde commodum cenfetur, cum e longinquo adventantes et clan- culum irrepentes facilius ita detegantur. | Doli, qui dolofis iftis interdiariis nectuntur, hi fere funt: | Quidam ignivoma Martis arma , bombardas vocant, ita inflruunt et difponunt, et leviffimo attactu mo- ta; plumbum disiiciant , comm vel mortem vel grave vulnus inflipant. ^ Haec autem vindicta, utpote iniufliffima , merito legibus coércetur.. Rerum enim edu- Jium aliarumque viliorum abalienatio tanti non eft , ut eadem nonnifi vita luenda fit et expianda, maxime cum et aeterna animae falus fimul periclitetur, — lllud. au- tem nemini vitio vertetur, neque is conícientiae labem inuret,qui dormitatoris prae- fentis fufpicionearma quidem expedit ac displodit, ita tamen, ne plumbum fimul eia- culetur. .. Quidam flimulos et murices ferreos in terram defodiunt, quibus fe ipfi inopinantes induant z//a. cobors fuligimofa , Vulcamofa , atra , quae de die fab terras babi- taut nocte i teéfis (hortis) ambulazt. Tutiflimum erit , fi canis villaticus accubuerit cu- Ítos,qui familiaribus acnotis blandiatur:idem vero de die catenatus fit ianitor, ne hofpi- tes immerentes vexet, aut fubinde adventantibus truculentus immineat. Noctu dein catena folutus fit , quo et allatrando bonorum ereptores et invefligando prodat. Eos deprehenfos vel pignore ablato mulctabis, vel verberibus cacfos et fuftibus tergum ita demulcebis, ne improba repetendi illos haec loca cupiditas denuo teneat aut in- volet. . Quod fi novi hi philofophi, iniquam bonorum communionem facto affe- rentes, de facie noti fuerintj ad magiflratum crimen erit deferendum , qui iuftam omnino vindictam et ultionem fumere de iis non ceflabit. CAPVT Lisa L Carvr XVIII. 92 CAPVT XVFIIL E . Defcripaonem Lacus Benaa exhibens. S Vi peregrinas oras adire, urbesque cultiores prudenter invifere; rem homini inutilem dixerit, nae ille;quid (it peregrinari;nefcit. Nullaenim terratam felix,quae praeftantiffima quaeque inclu- dat, quae gremio fuo omnes prudentiae et eruditionis flirpes contineat. Non rerum folum cognitionem augebimus,multo- que ufu confirmabimus; fed et variarum gentium ingenia et mores et vivendi modos perdifcemus, ex quibus probos at- que honeflos imitemur; ( Platonis enim et Plinii praeceptum, et peregrinatori fedulo cuftodiendum, ut non nif) optima ad imitandum fibi proponat;)mores vero ruflicos et vitia cane peius et angue fugiamus: peregrinemur foris, ut nobiscum habitemus. , Scilicet, perquam fapienter ita fentien- te Th.Bartholino, omnium peregrinationum finis effe debet , ut ex regionibus dulciffi- ma exfugantur, eta fapientibus illa mutuemur , quae et mores inílruant, ct utilis doctrinae cumulum augeant. Omnesenim, quamcunque artem colant, alibi loco- rum difcent, quae patriae erant incognita. linguarum variarum peritiam, ad bene vivendum perquam neceffariam efle , nemini ignotum eft: neque quisquam fere eft, qui eas nefcire, illisque in converfatione uti haud poffe, non turpe ducat et incom- modum. Ateae non aliunde felicius veniunt faciliusque addifcuntur, quam in iti- neribus Deinde incredibile eft, quantum delectet iuvetque iucundiffimos agros, campos, montes fluvios, ftupenda aedificiorum , hortorum, fontium falientium ct aquaeductuum miracula, arborum frugiferarum filvas, florum fuaveolentium, odo- rem per aliquot milliaria fpargentium, amoenitates contueri, et naturae variae ubi- que admirari benighitatem. Haeillae funt Sirenes, quae nos ad amplexum alliciunt: haec funt carmina Orphica, quae ut mille itinerum difficultates, aeflum, frigus, imbres, nivofas tempeflates, viarum praecipitia, alacriter íuperemus, deliciasque peregrinas fe- uamur, movent ac perfuadent. ^ Atque horum vis tanta eíl, ut deliciarum brevi d ssidium defiderio ducti, viarum compendia per tesqua et altiffima montium iu- ga fectemur , viasque per campi aequora, fi per ambages eodem ducant; fludio de- vitemus, IdquodItaliam adeuntibus fere follenne eft, qui Brixia Veronam contenden- tes, Pifcariam, munitiffimum caílrum iuxta Benacum, praetervolant, aut incuriofi per- transeunt. Atneminem, fcio, poenitebit, in ripa lacus fita oppida, Salodium, Mader- num, Tufculanum et Garinianum , five navi five terra adiifle, amoeniffimaque via- rum flrata et Hefperidum pomaria invififfe. Pollentetiam Italiam petituri, ne Tri- dento difcedentes celfiffima Alpium Tridentinarum five Rhaeticarum iuga fupera- rent , recto itinere, Benaco traiecto, per Mantuam vel Veronam, Vicentiam, et Pata- vium, Venetias tandem pergere. —ltineris longioris taedium levant viae per pla- na molliffimae , et regio circa Benacum fertiliffima, quam Paradifum et hortum iure nuncupaveris, qui ingentem Medicorum omnis generis pomorum copiam in Germania et alibi divendendam mittit, ^ Huius regionis cum creberrima hinc inde facta fuerit mentio, accuratam, uti quidem ibi defignata et mecum communicata fuit, lacus régionisque adjacentis delineationem cum brevi defcriptione fpectaffe hic et leeif- fe, Lectori benevolo non iniucundum fore, vifum eft, ;: Lacus ifle, inter Veronam et Brixiam medius, longitudinein occafum fere vergit, quinque et triginta lapides Italicos, five novem milliaria Germanica longus, et quin- decim Italicos five quatuor circiter Germanicalatus, Qua orientem fpectat, Alpibus L3 Tirolen- Q4 — HssprrRIDVM NORIMBERGENSIVM Tirolenfibusobductuseft. In ripahac oppidum jacet Rzcvz,vicus Torzole, et caftrum Fe- aede , quae cum parte ftagni comitatui Tirolenfi adícripta, Augufliffimi Caefaris et Ar- chiducis Auftriae imperio parent. ReliquaSerenifTimae Reipublicae Venetae fubfunt. Fluvios et rivos aliquot excipit, ex quibus potior Srcz, per valles Campeníes, ubi ex iugis Alpium oritur, decurrens: a latere recipit T4f/Gulazum, cui eodem nomine Oppi- dum adjacet. Prope P/caria, quod caflrum in rupibus munitiffimis fitum, cumar- tes bellicae nondum ita creviffent, inexpugnabile et invictum putabatur, Mizcium emittit, qui Mazziam; ubi paludem denuo tranfit;alluens Erzdazo miícetur. Hic lacus, de quo agimus, pifcofus efl in eodemque pifces : undique dant faltus; multaque a[peratue vorant ; emerguntque iterums redeuntque fab aequora rurfus; iuque chori ludunt fpeciem; lafcicvaque iactant corpora; et acceptum patulis mare naribus efflant. Praecipue vero inibi vivunt 7?sz72 lacuftris five Salmonata, Rondeletio Salmo lacu- [tris vocata, mirae magnitudinis 77:0], boni delicatiffimique faporis Sar4/za, Ttichiis paullo maior, et Carpzo , qui in Bbenaco captus omnium optimus et delicatiífimus iudica- tur. Hicfuumfolusregnum tenetcirca Malfefrnam et Limoniam, ite prope vicos, - L| vernacule Pra et le Fucize dictos: reliquorum vero pifcium confortia omnino fugit, Haud procul Rzpa alta minore, patria Catulli eft Sirmio peninfula, cuius laudesipfe clegantiffimo hoc carmine celebravit: ! Peminfalarum Sirmio, infalarumque ocelle , quascunque in liquentibus flaguis, marique cvafto fert uterque Neptunus : quam te libenter , quamque laetus incodo, euix mi ipfe credens Tbyniam atque. Bitbyuos liquiffe campos, et videre te im tuto, — iz O quid folutis eft beatius curis ! uum mens onus répouit , ac peregrino labore feffi venimus larem ad. noffrum, defideratoque acquiefcimus lecto, Hoc eff , quod unum efl pro laboribus tautis. x Sal-ve, o cvenufla Sirmio , atque bero gaude, gaudete , cvosque Lariae lacus undae, : Ridete ,quicquid ef. domi cachinnorum. | j Haud procul inde occurrit oppidum Defezzazo, copia frümentorum , quibus vicino- rum inopiam levat, et vini optimiferaciffimum. ^ Vinum hoc, quod ob faporis prae- ftantiam Sazctum dicitur,peregrinis in locis pro vino apiano, five muícatello, ut vocant, haud raro divendunt. Inalteroripaelatereurbsfita efl regionis caput, Sa/od;um. . At- -queheic loci Rz usque Hefperidum horti funt quam plurimi; Salodianorum inde et Rivenfium nomen fortiti. . Salodii filà tenuiffima duci perhibent. | Notiffima eft Bertae hiftoria, quam ante multa faecula hac arte claruifle, Ducique Mantuano; quod levi deduxerat pollice, filum dono exhibuiffe ferunt. | Cumque virginum haud alia filum adeo tenue tum formaffet , tantum ei terrarum tractum Dux pollicitus eff, quanturm filo iftoc concludere poflet, ^ Excitavit haec principis beneficentia et alia mulierum ingenia, par pro opere fimili beneficium fe relaturas fperantium. | Qui- bus ille refpondit: —Noz 2 pim quel tempo cbe Berta filaua:.. Non iam illa effe tempo- ra; quibus Berta lanificii curam fufcepit. — Quod. proverbium in agro Veronenfi - de fpe inani communiffime dicitur, —Salodiüm excipiunt Materzwm , Tufculanum pluresque — Lisail Capvr XVIII 8s pluresque vici, terra Ern aquas aere falubri temperatoque, frugibus praeflantiffi- mis, hortis miraarte diligentiaque incredibili elegantifIime excultis, varia denique ma- lorum citrearum limonumque copia celebres beatique. — Perpetuum ibi ver 5 per- petuusque arborum partus. Myrtus, laurus etid genus reliquae ibifere negliguntur,quas alibi magnis fumtibus ali conflat. — Hisquippeorisfrequentiffime fponte nafcuntur, ordinesque earundem moenia obducunt, et operi topiario in pomariis conflruendo inferviunt. — Vidi, qui il. lis ligno tanquam caeduo ad ftruendum ignem calefaciendasque fornaces utebantur. Nec raro ciftas frugibus plenas inde accepi, quarum flraturae intercedentes e laurea erant frondibusque fimilibus: quem interítitiorum opplendorum ufum aliis mufcus praeflare folet, Adeoque et voluptate afficiuntifli horti fuos cultores, et utilitate beant, cum plures aurum iltud magno fuo commodo Germanis divendentes ex hoc quaeftu unice vivant. * Habentur praeterea ibidem officinae chartariae, in quibus tum glauci coloris, tum alba epiftolaris charta formae et mediocris et auguítae conficitur , cuius ufus etiam ex- traltaliam multus eft, Ab his regionibus iam propius abfunt Alpium iuga : ingentesque ibi vifuntur cli- viarboribus, oleagina maxime filva tecti , ubioleum praeflantiffimum, quoda lacu vi- cino Benaci cognomen traxit, et Limaequidem, quod omnium optimum habetur , fic dictum Z;rgizeum exprimitur. Hoc fapore gratiffimo, cum oleum alias fatis ingratum fit guítui, commendatur : in loco autem calidiore repofitum faporis hanc iucundita- tem cumafperiorepermutat. Olearum itaque baccae, praeloab oleario fubiiciendae, maturae fint, nigricantes et attactu molliufculae: hae vero; quod multis incredibile videri poflet , euíftatae acerbac funt, itaut difficillime aufterae ora contrahant et exfpuan- tur, lta dulcedinis mater eft amarities : oleum quippe fuave eft, etper multosannos durat. Olivae, muria feu aqua falfa fuffufae et conditae, qualesad nos exportantur; viridesadhuc menfe utplurimum Septembrileguntur, Deinde crudae, durae et amarae mittuntur in lacum five vannum ; undae cineribus et calce falinatae fuperfunduntur; et uo dulciores fiant,haec omnia fubinde commota perturbantur.Poft slice dies xsazoc, m clavus fub lacu, extrahitur , utliquor ciminatus et falinus effundatur: olivas ve- ro denuo aqua fontana diluunt toties repetitis vicibus, usque dum non amplius ex in- fufione turbida, fed claraac pellucida defluat. Olivas ita maturatas et elutriatas fivein nova vaículatranslatas falinis aquis denuo confpergunt. | Has in agro Veronenfilectas et conditas O/rvé di Calma (ive olivas infertas nominant, eaedemque optimae elle cen- fentur. Tandem quo gratiorem illis (aporem concilient, foeniculi furculos muriae, quam Cezca vernacule vocant, inflernunt. Si, quaeolivae condiendae generaantiquis ufitata fuerint, fcire aves , Palladium evolveL. XII. Tit. 22. et plurareperies. Dictisiflis collibus et filvis oleaginis alpes imminent, qui Benacumfere undique cingunt, circaplagam tamen meridionalem, inter Pifcariam et Defenzanum , campus procurrit: unde lenis Aufler tepentesque zephyriauraeplantaria perflant. | Alta vero ifta montiumiuga, moeniorum inftar Boreae et Euro obiiciuntur, ne horum faevities plantas fructusque conficiat. | Agri vineaeque ibi feptis cinguntur viridibus, Lauru potiffimum, maloque gra- ' nata confitis ; quarum illa fuaves odores fundit ; haecfloribus,quos rubicundos eosque plenosemittit , contuentium oculos mire pafcit. .. E medio lacu, Salodium profpectans fcopulus altiffimus, et fuper hoc coenobium Francifcanorum eminet: quodnavibus adeunt, quibus et reverendi Patres in conti- nentem, quoties volupe, traiciunt, Profundiffimumibi effe etimmenfum, navigan- ; : L. 5 tes $^ Hzspr£ER:iDvM NOoRIMBERGÉNSIVM tesexperiuntur. Memoratu dignum eíl, navigationem inhoc flagno matutinam, (i Ripa vel Torbole Salodium contendas, commodiorem eífe: fic enim vento fecundo navigant, utpotequi horis antemeridianis fere defcendit; horis vero pomeridianisre- flat. Sicenim navibus alatisdimidio diei iter abfolvunt: ubi vero malaciaettranquil- litas exiftit, remisimpellendaefunt, ^ Tempeftatecoorta, quae menfibusMartio et De- cembri huic flagnoincumbunt, navigatio eft periculofiffima ; eo quod fluctibus haud raro magnis navesoperiantur. Vnde Virgilius Georg. II, Benacum Fluczibus et fremitu marino alfurgentem, vocat. — Aqua pura etlimpidiffima efl; itaut caelo fereno alicubi fundus transluceat, | Protenduntur excelíae iftae rupesin alteram ufqueripae partem,qua Tórbole alluitur: ad eandemque multa oppida pulcherrima fita funt; in quibus praecipua Ma//efrze,quae Venetis paret : adeam navesomnes euntes redeuntesque appellunt, partim ut tribu- tum pendant , partim ut merce illicitaillas non effeonuftasprobetur. | Quaevectigali haud foluto praenavigant, navigia maioribus bombardis (duplices vulgus vocat) ettor- mentis campeflribus armata, ad id diu noctuque inflracta, infequuntur, elobisque tra- iiciunt, GraviíTimi huius univerfaeque fere Europae exitiofi belli tempeflates litoris in- ter Defezxano et Ricva accolis graves itidem incubuerunt: praefertim a. 1702, cum Galli occupatis Riva et Torbolein Comitatum Tirolenfem aditum fibi patefaceretenta- rent; caftelloque Arcu expugnato, Tridentum igne iniecto oppugnarent, Multi tum vici et pagi direpti, multae arces,etin his Oppjo, magnificum illuflriffimi Comitis Io. Baptiflae de Caflell Barco palatium, exuflae, et ager omnis populationibus devaftatus. Sed hos belli eventus hiíloricis defcribendos relinquamus. om——Á ——— CPV T XFÉHII Montium memorabilium, et praecipue montis Baldi defcriptionem complectens. | 7] Um Benaci delicias hucusque venati fumus, alocononalienum erit, fi montis Baldi, altitudine, latitudine, amoenitateac pul- critudine infignis, defcriptionem hic fubiungamus, | Neque ingratum lectoribus fore iudicavimus, aliorum quoque mon- tium vel magnitudine , vel fertilitate, vel alia ratione famofo- rum mentionem fecifle, Sunt enim iuga non pauca, quae vertice fidera tanguntj in quibus omnino numerandae Alpes Helveticae; itemque mons Bructerus, noftris bey SBlogbera/ inter Thuringiam et Ducatum Brunfuicenfem ecujus fum- mitate, caelo fereno, Oceani et Orientalis et Occidentalis aquas ludentes dignofci poffe perhibent. Notiquoquefunt Montes Sudetiinter Bohemiam et Lufatiam fuperiorem, fpectro bet eR übensab[/ infames. Mons Pico, quo non alius in toto terrarum orbe altiorjin infulis Fortunatis quindecim lapides altusperhibetur: Eum ultra fexaginta; et caelo fereno, nonaginta milliaria navigantibus patere, fide digniauctores memorant Atlantis , inter Biledulgerid et Barbariam porrecti, infienis altitudo fabulis Graecorum Latinorumque, quafi Atlas rex Mauritaniae caelum humeris fuflineret, anfam dedit. .À Marocco usque ad Aegyptum ducentorum milliarium longitudine protenditur in- e ERR vius,nive et filvis tectus, variisque nomi g Montes Pyrenaei , Hifpani- am a Gallia dividunt, et ab orientein oceanum usque excurruntoccidentalem, Ger- ganus Apuliae, hodie Mone de S, Angelo , a campeltriejus parte, quae Capitaniata voca- tur,exfüureit, Silvis quibusdam,teíte Paulo Merula, peramoenis confitus ; — ue ! : medicis t E Yo caiurt € E (EE —— Buyotensc, dg 4 de d ÀR Po OT. A. )4 CGumane uw ^ ? mU. mero " MSS JR RAT Y MNA ANY * AX O Mfighara 5. che fanno una. lega. Cermanica. . 3^ Aij. Sa. CA z E: Se. E $i. AILoco ded Oro : tia 7 bag be. 244 mor à worn de Y 264 Cry E Cures OM, CENIINUEUNE * ain d I, me am wer fe | | | osi dant ali maid a cm A" ^t term Lisail Capvr XVIIIL. ^ g7 mediciset falutiferis fcatens. Latere, quo mare, fpectat; utStrabo notat, Promontorium habetin exortum fpatio CC Cfladiorum procurrens. Incipit ab Apepnino, ex cujus ra- dicibus iugum enafcitur editiffimum, latitudine P. M. duorum, longitudine viginti; poft quodita paulatim mons ipfe adfurgit, utin fummam altitudinem, vaflitatem am- plitudinemque definat. In maretam longe protenditur, ut ambitu radicum, quas pla- tinies excipit, ad ducenta P. M. contineat; quanquam Pliniüs fpatium hoc CXXXIIII efleprodiderit. — Taurus, quem Melamontium altiffimum nominat, totam Afiam in duas partes dividit, itaut una Septentrioni, altera Auftrro obvertatur. Latus faepe cft triaftadiorum millia. Dividiturin partes varias, et nominaalibi alia fortitur3 quae fin- gula defcripfit Strabo Geograph.LibroXI. —Aliimontem Thraciae , velut alii; Mace- doniae Atho, cujusumbrain ftadia trecenta;five quadraginta milliaria usquein infulam Lemnum diffunditur, imo qui ex ipfa quoque Afiae continente videtur , editiffimum cenfent. Hicmonsilleeft, quem Staficrates, five ut Vitruvius vocat, Dinocrates ar- . chitectuspollicitus eft, fead Alexandriimaginem efficturum, et ad regis fimilitudinem transformaturum , ita ütaltera manu flumenfundat; altera urbem teneat , inqua de- cem millia hominum habitent. Montium memorabilium alii funt ignivomi, qui folent --- Tüptit llaamam ex[pirare camis, Interillos quinquefuntnotiffimi: 1.) MozzeGibello communiterappellatus, qui Siciliae borrifrcis iuxta tonat Aetna ruimé : interdumque atram prorumpit ad aetbera nubem, zurbine fumantem piceo, et candente facvilla; attollitque globos flammarum et fidera lambit: interdum [copulos acoul[aque cvifcera montis erigit eructans , liquefactaque faxa [ab auras cuim gemitu glomerat , fundoque exaeftuat imo. Laetastamen radix iflius frutices plantasque profert , fontesqueac rivos limpidiffimos emittit. 2.)Vefpcvins Campaniae, monte di Sotitna nunc dictus , qui ficca flerilefcitarenaj extra incendium tamen optimi vini Falerni ferax. — TemporeTiti Vefpafiani, anno poft Chriftumnatum octogefimo, Pee) vifus eft ruptisfornacibus flammarumque globos, liquefactaque 7vol-vere faxa, € Magnum propiusque nofcendum id Plinio, eruditiífimo rerum naturalium indagatori, vifum 5. fed propius accedens , craffiore caligine fpiritu obflructo, ftatim concidit. Ab eo tempore frequentius eius incendia reluxerunt; etnuper admodum crebris va-- flisque tremoribus tecta nutaverunt, opidaque florentiffima fedibus fuis emota funt. 3.) Hecla Islaudiae,qui prioribus non paucioreslapides cineresque tollitfulphura evomit, totamqueregionem ultra fex milliaria cinere mixtisque pumicibus ita opplet;ut circu fri» iacentes agri inculti iaceant;nec usque adiri queat;nifi cum praefentiffimo vitae periculo. Huius montis incendia, libero exitu deflituta, nifi reluceant, gemitus ingentes, lamen- tis cruciatorum hominum fimiles, audiuntur et murmurahorrifona; unde multis de- Ícenfus ad Tartaraibipatere creditur. 4.) Cbzmaera Lyciae: incuius vertice leones, alia- que animalia rapacianidulantur; in faltu medio pafcuis laeto caprae et haedi lafciviunt: in radiceautem ferpentum venenatorum copia fibilat. Vnde a poétis huic monti affin- gitur fabula triplicis monflri ienivomi, capite et pectoreleonem, ventre capram, cauda draconem referentis, 5.) Vulcanur, Ternatenfis, Mackiaz vel Mafaian , vel Gammacorura dictus, haud procul a litore Infulae Ternataeaffurgens; caput nubibusinfer t, Eructat et hi mónsfumi fülphurei nubes, infulamque pomiferam cineribus candentibus, carbo- " 1 as ; m e à nibus lapidibusque obtegit. Tempeflate ferena mitigatus videtur; ignemque intra vord?i- 88 HrsprRiDvM NORIMBERGENSIVM voraginem profundam continet ; vehementius autem furit procella exorta. Ceterum filva, quac feris animantibus varii generis latibulum praebet, ad verticem ufque tegi. tur, tesquisinacceffus, Rivosquoque aquae dulcis in mare proximum effundit , teíte V Valtero Schulzio Itin. in Indiam Orient. p. 32. ubi fpectandus exhibetur. Anno MDCLXXIII. d.XX. Martii totus prope disiectus tantas ex discuffis cineribus Infulae te- nebras offudit,ut alter vixalterum dignoverit. | ' Dantur etiam montes perpetuanive et glacie tecti: in quibus omnes illi, qui vertice fideratangunt: qualesfere Alpes Helveticae; praecipue vero 4t/pes Glaciales, vernacule bet GoetfcDer/ ex quibus RPodazus Ícaturit: earum delineationem exhibuit diligentiffi. mus Io, lac. Scheuchzerus, Hiíl. Natur. Helvet, Part. Il]. p. 100. Emittunt et alii mon- tcs editiffimi fontium fluviorumque maximorum fcaturigines. — Lacus habet et ftagna benemulta eaquepifcofa;in quibus notiffimus Parazzs,cuius ambitus XXX. Milliarium. In ipfo denique montis cacumine prata virentia etagri bene culti frumentique feraciffi- micoluntur. —Pig;fer in Franciae orientalis et Bohemiae confiniis fitus vel eo nomine famofus, quod quatuor fluvios in omnes orbis plagas emittat: -Egraz , quiBohemiam monti orientalem perluit, tandemquein Albim influit prope Litomerium Bohemiae: Moenuzi, qui cum Rheno vérfus Occidentem currente coniungitur: Na4wm, qui Danu- Lio verfus meridiem prope Reginoburgum mifcetur; et $a/am, qui in feptentrionem prope Coenobiutp, Gratia DEI vocatum, haud procul Magdeburgo Albi infunditur. Exinnumera multitudine eorum, qui inflar viridarii plantarum rariorum ubertate pingues et infignes funt, Ba/duz pluribus defcribam, utpote cuius cacumina altiffima ipfe confcendi. Situs eíl in Iraliae finitimis limitibus Tridentum verfus, ubi faucibus Alpium a Rhaetia feparatur; ab urbe Verona viginti millibus paffuum diflans. Plantae variaeac perc epinee quaeibi confpiciuntür, tum alios Acfculapii nepotes pelle- xerunt, ut eius adeundi labores Botanicosíludio füfciperent ; tum Francifcum Calcceo- larium et Ioannem Ponam , Pharmacopoeos V eronenfes, qui laboris fui fructu, editis eiusdem defcriptionibus, alios quoque impertire voluerunt. | Ponae defcriptio Bafileae iterum excuía eft A. MDCVIIL f. 4. cum iconibus. Fertili camporum arborumque ubertatejitemqueperennium aquarum fcaturigine amoenus eft, Etinter rarioraomni- nonaturae mi:aculanumerandum, aquam ex vario marmorein fummis montium jugis. profilire, — Aérfalubriseft, amoenusettemperatus, Inmedia illius parte planitiesell, et pratadulciffima; in ifla, floresplantaeque faluberrimae; et in fruticibus denfis atque vepretis, quibus hinc inde obfita efl innumeraferarum aviumque genera latent, Baldum confcenfuriab oppido 4c;o, quodin radice montis fitum Athefialluitur, medio die profectifumus; mulo commeatumferente. |^ Pernoctabamur in cafa, poft- quam foeno refertam evacuaveramus.Pluresibi compactae et gramini refecto receptum dant et vaccis, ex quarum lacte pinguis cafeus Italiae Germaniaeque exprimitur. Haud proculinde aedicula S. lacobo dedicata confpiciebatur , ad quamingens hominum mul titudoftatis diebusreligiofe confluunt." ^ Atquehicdemum mons acclivus et trifidus, aemulans criftae iguram propius veniebat: qui Baldi vertex erat. Ad(cenfus, quem poltero die tentabamus, difficilis erat, quod elarea, qua verticem obtectum invenie- bamus, cederet, adeo ut progreffuri fere relaberemur, Superavimus tamen bina ca- cumina ; quorum fuperna pars modice erat complanata: tertium pedum laffitudi- ne victi tentare noluimus. Mirandum veroomnino efl, inter rimasafperrimorum la- pidum praeftantiffimas tamen herbaspullulare. Conflitutiin fummitate,lapidem,quan- tum movere poteramus, cum impetu in vallem, e regione oppidi Malcefene detrufimus: in illam vero poft moram fatis longam non fine horrendo fragore defcendit; Aethere tum fudo univerfam regionem hortiinflaramoeniffimi contemplabamur. —Patebant | con- Lissrl Carvr XVIII 89 confpectui noflro urbes celeberrimae, V erona, Patavium, Venetiae, quaeoculo armato confpectae nebulam referebant,cum mare Adiiaticum ful centibus folis radiisillumina- tum clariffimereluceret. Alpes Helveticae ex parte feptentrionali canos nivofosque ver- ticesobvertebant: etindeverfus Zephyrum converfi, Benacum agrosque vicinosop- pida et vicos luftrabamus. Hi Hermarum cumulos; navesin Benaco natantes puncto- rumnigrorum minutaaequabant, Atqueoccidentalior haec montis pars; folis iuba- re non fecundata, rupibus et faxisincultis horrida ell, cum altera, uti diximus, vere ar- ' borum, florum plantarumque perpetuo virefcat. Subit memoriam recordatio eius, quod R.P. Bohuslaus Balbinus in Defcriptionis Bohemiae Parte prima de montibus quibusdam poft Bergreichenfleinam refert , cos non tam fitu quam caelo et temporibus adverfantes, vallibus latiffimis montes illos dirimgentibus : Monftri inílar eft, inquit, in altero monte faepius aeflatem , in altero oppofite hiemem dominari ; ita 1lle ficcus aeflivat, hic altiffimis nivibus obfitus a viatore füperari non poteft; ob eamque caufam melles ipfae variant, et dum in montibus ad nos obverfis demeffa funt omnia , altera montium parte feges vircícit. Miriusillud , quod in Bieffinenfibus et Czachrovienfibus agrisin tractu Plfnenfi, conti- guis, quosunus tantum fulcus dirimit ac dividit, deprehenditur: Czachrovienfes adhuc hibernant, cum in Bieflinenfi caelum ardeat 5 ibi caputattollit humo frumentum, cum Czachrovii adolefcitin culmum ; elemento quoque difpari, illud riget, hoctepet et fer- vet; eaqueex cauffa, dum Czachrovienfes bene pelliti ingrediuntur, Bieffinenfes pelii- bus onerarife fentiunt, villosque deponunt, Addit porro, fibi cum Glacio Zamber- eam in Bohemia contenderet, accidifle, utin Glacenfi comitatu trahis ufus , fuperatis montibusnive altiffima tectis, currum petere cogeretur; quodaltero montium latere viridiaomniarepererit, Etaccolae montiumillorum quotannisid fibi accidere con- firmabant, ut unum latus montium profundi(fimae nives contegerent,quando alterum latus lectiffimos flores proferret ; et cum ibi omnia ventis everti viderentur , apudfee floribus fuaviffimos odores eflari; Haec Balbinus, Mons ille Baldus non alio tempore commodioremafcenfum praebet quam aeftate media, lulio menfe; tum enim ipfa cacumina fuperare, et oculi in omnes mundi an- eulosconverterelicet. —Aliasquippecirca montis medium collectae nubes etnebulae denfae tractus fubiectos vifuifubducuntetobícurant. "Taceo frigoris quoque tempe- flates hibernales, viatoribus incommodas,aditu prohibere : neque acflivi folis radi gla- ciem omnem in cavernis et vallibus latitantem confumere aut liquefacere potuerunt: quin media aeftateliinc inde haerentem offenderim. Lectorisdefiderio abunde fatisfacturus uberiorem dicti montis defcriptionem hi- ftoricam, ex laudatolo. Pona excerptam, hic fubieciffe commodum erit, Ita autem ille: Flumen iam nunc traiiciamus, hic fane rapidiffimum, etaliquain parte vorticofum velflexuofum, etficincedendo relinquimus Athefim et Claufam, arcemillam loci natu- ra inexpugnabilem, fitam in faucibus montium , nobisappellatumla Chiufa; nam cum olim montis foliditate integri tutiffimo lapidofoque parieti Athefis clauderetur, atque alio non autem Veronam perflueret , mons hominum arte manuque apertus fuit, parte illa, quae alveo recta opponitur, integrarelictaquam ita violenter ipfae aquae labentes feriunt, etab obice montis reiectae tanto impetu relabantur , ut rates, quibus merces utriusque Germaniae advehuntur Venetias, Veronam, et alias in civitates, quandoque omnino ibi fubmergantur : femper tamen pars anterior in altum per ipfum montem afcendat, poílerior autem aquisimmergatur, quofit , utin ea parte morantes cum aliorum rifu, nec fuo fine periculo ad genua usque madeícant: conyeríuminterim , M flumen 90 HzsprzRiDvM NORIMBERGENSIVM flunfen ad dexteram adlabitur, ac denuo reconverfum tortuofe , angulofeque ipfum pervium ac artefactum os ingreditur, et fine impedimento perlabitur. Per hanc ar- cem perpetuo praefidio Sereniffimi Veneti Senatus cufloditam, et per callem hunc, montibus adhaerentem partim arte, partim naturaexflructum , iter fit in ipfam Ger- - maniam. —Hincadícendendo pervenimus ad Coronam, Locus Coronae efl in angufliis duorum montium, qui conflant ex folido faxo, femimilliaris altitudinis, ad amuffim perpendiculariter recti, ac adfpectu horribiles; fupra medium finiflri, quorum exporrecta eft magna faxofaà portio, hortulum penfi- ' lem repraefentans, inacceffibilis, nifi per funem ab altitudine fuperiori demittaris; aut via hominum induflria parata, afpera et difficili circa latus dexiri montis deícenden- do, ex hoc ad (iniflrum transeas per ligneum pontem, valida tiliae feminae bifurca- ta fultum, quaetilia adeo magna, (divinum profecto) ex vivo faxo exoritur , ac ali- mento, a fimplici lapide fuggefto , nutritur, augetur ac germinat; pandenms ita no- biles illos duos ramos, ut ponti viride tegumentum paret , hinc per arctam femi- tam, in montis latere gradatim excitam , et unicae períonae defervientem , fcanditut ' ad naturale podium, ubi perpulcrum, neque parvum templum Deiparae, femper vir- gini gloriofae erectum eft , cunctis non folum vicinis pagis , fed etiam remotioribus op- pidis et urbibus venerandum , ad quod, praefertim XVIII Kal, et VI IdusSeptembr, turbae hominum copiofiffime confluunt: quodab Eremita quodam venerabiliter cu- floditur, quare ab aliquo etiam probo viro, folitudinis cupido, huiuscemodi apta con- templationi loca initium fumfifle credibileeft: hic omnipotenti DEO mentis elevatione aguntur gratiae, atque divinae clementiae beataeque virgini locorum indagatores fe- metipfos commendant; fuübindebene cultus hortulus religiofi hominis invifitur. Iam vero cum fuperius denuoreditum efl, in initio defcenfus confiftendo , deorfum profpi- cientibus fcfe offertadmodum amoena Vallecula Brentini, agris vitiferis etoptime cultis infignita, quirapido flexuofiffimoque Athefi fümma cum voluptate fecari confpiciun- tur. Huictemplo contiguae aliquae domus funt quorundam hominum urbanorum, qui Cruciati vocantur , inquibus hofpitianonincommodapro locorum ratione haberi poflunt. Hinc difcedimusad Vallem frigidam , et primo tranfimusper quaedam pra- ta, vulgo Prata Bazaria dicta; deindead Bafianam et lemen , quae funt valleculae meri- diem fpectantes,admodum herbofaein quibus greges pecudum etarmentorurn pafcun- tur, eo praefertim temporisinitio , cum in montes tendunt: atque etiam cum ineunte frigore ab altioribus defcendunt: et hoc ne quid afrigorisfübita mutatione animalia pa- tiantur, Quae valles multis caudicibus acerum , ariarum Theophrafli, viburno- rum, corylorum, fagorum,et pullulantium quercuum abundant: inter quas etiam frequentiffimae plantae germinant. | Atque ita pervenimus in nobilem et omni laude dignam frigidam Vallem, or- tuifolariexpofitam. — Hic funt planities non parvae, herbis abundantes, quibus a Maio usque ad Septembrem menfem numerofa animalia nutriuntur. ^ Hic adíunt cavitates quaedam , in quarum duabus pluviales aquae confervantur , intertía autem. falientes aquae perpetuo fcaturiunt; his armenta pro potu utuntur, — Hic funt hu- miles paftorales cafae, feu tuguria, ex viminibus contexta, flantibus ventis pervia paleis cooperta , Baito ab incolis dicta, fub quae lac defertur atque affervatur; et fub his et ab imbribus paftores ipfi fe tuentur. Inde adfcenfum, difficilem fane, licet talis non videatur, ad Íícopulorum latusaggredimur. Cumque iam ad eum locum perventum effet, qui vulgo Saxa Vallis frigidae appellatur, quae ardua, praerupta; et alicubi valde difciffa funt, laborandum erat in ingenti felectarum plantarum copia; quae hic amoeniíIime vigent atque virefcunt, ; Aliquan- Lisgsi l.. Capvr XVIIIT. 01 Aliquartulum fupra ipfa non fatis celebrata dirupta faxa, in parte dextera fcatu- riunt auae gelidil/mae, ad Notum expofitae , quibus Fons Navolae nonien efl, quorumfiigiditatem manus vix ferre poffunt: imo quandoque vitrea ipfa vafa, ad re- Írigerandum potum in iisdem immeríà , quo calores propter difficilem adícenfum contractum , leniantur , minimo temporis fpatio perfracta (unt: quae quamvis abun- danter fatis fluant, per illam montis partem dimidii milliaris altitudinis ad Vallis frigi- dae planitiem, attamen ad hanc non perveniunt, fed totae ab illa terrarum fuperficie abíorbentur, — Ad dexteram fontis elt Vallecula quaedam appellata la Valle dcl Ba- ftion, quod ibi magnus murus, in formam propugnaculi aedificatus , ad tranfirum Germanorum retardandum. — Hanc percurrentes ad diverforium defcendimus. Ma- ne a fomno experrecti ex hofpitio (Baito videlicet) fcandimus denuo, laevorfum ta- men, iam dictas diruptas rupes, ac pervenimus ad verticem montis, ubi (quoniam terra nonnihil videtur depreffà, ) et finum quendam efficit , ideo vulgo Os Navole appellatur. Expofitus autem efllocus ifle ad Africum five Lybem, Hinc Aquilo- nem ve.fus per eandem hanc partem montis in alia prataampliffima herbofiffimaque tranfivimus: Baldenfibus ea Vallis Vaccaria vocatur, quod illic opimis pafcuis aluntur innumerabilia boum armenta: dives autem eft locus ifle fonte perenri aquarum fà- lientium , quae ufui funt non folum pafloribus, atque armentis ad exflingucendam fi- tim, verum et ipfis pafcuis ad humum irrigandam, — Ab iflis pratis ad Occidentem . verfus flatim adícendimus, et, laboriofe fane, ad cacumen montis , a Vaccaria valle unius tnilliaris altitudine perpendiculariter elevatum, cui nomen eft Mons Maior,quo- niam omnium vicinorum montium altitudinem fuperat: hic flantes Benacum dete- gimus , qui a Sarcis Tridentinis initium fumens, definit in Mincium , flumen Piche- riam ingrediens, et eandem in duas partes fecans. — Hic Picheriae locus, moenibus, propugnaculis et mole tutiffimis munitus eft, Hic numerofae anguillae, ac t:ioctae maximae abundantiflime capiuntur a pifcatoribus. — Cernimus fubinde Syrmionem peninfülam , natale folum Catulli , Poctae , ubi non longe fub ipfis Benaci aquis, fontes fulphurei creduntur effe; exhalationem certe fulphuris et fentis et hau- risnaribus. — Vlterius eft in confpectu Decentianum, quarumcunque frugum em- porium magnum. — Praeterea Salodium, quod ad urbis dignitatem proxime accedit, oculis fefe offert ; hic merx dealbati fili, eiusdemque fubtiliflimi ad veles lineas con- fuendas, et acupingendas, copiofiffime exercetur. — Ob oculos quinetiam.verfatur Maternum et Tufculanum, — His tribus in locis, ubi vitalis faluberrimaque aura du- citur, omni arte ac induflria coluntur viridaria arborum praeflantiffimorum , ut funt Malus Citria, Malus Medica et Maffilica; inter quas funt etiam quaedam , quae in- gentes fructus ferunt, Poma A dami vocitata, propterea quod in inf-riori parte cica- tricem obtineant , poft morfum primi Patris (ut ferunt) relictam. | Hae quicem ce- lebrandae plantae quovis tempore florent , et totum annum acervatim fructus con- fervant. Horum locorum parietes ex lauro et myrto, quafi aulaeis quibusdam mi- " retexuntur; his et hortorum viae concinne admodum exornantur; atque adeo abundant lauro loca ifla, ut hac, vice lignorum ad inftruendum ignem etiam popu- lares utantur. Ex quibus amoeniffimis viridariis, praeter delicias fummus quoque proventus excipitur, cum fructus iíli non folum nobis , et vicinis civitatibus, verum ctiam Germanis ipfis cumulatiffime impartiantur. —Papyrus fcriptoria hic etiam in magna copia conficitur. Hinc confpicitur parva infula Monachorum D. Francifci, in qua abundanter provenit Nerium albis et rubris floribus, ex faxis nudis prope aquam pullulans. Afpectui etiam fefe offert Boiacum. Huius loci accolae toti funt in pifcandis Carpionibus. ^ Vlteriu$'vicus Campioni, T inlocoad oq 2 errum 92. HersprrzRiDvM NoniwMBERGENSIVM ferrum ferramentorumque genera omnia exfliruenda, aedificia varia fabricata funt: habent namque hic aquas ipfis infervientes, atque fodinas, ferrea materia exuberan- tes, utque paucis totam rem perítringam, hic contemplari licet aquas diverfi colo- ris; felectarum olivarum oliveta frequentia ; naves, quae tamen ex tam fublimi loco ac vertice naviculae apparent, tum ab adfpirantibus ventis, tum nautis remiganti- bus, Lagifium hanc Veronenfis orae; illam ripam agri Tridentini oppidum impul- fam: praetereo rivulosmurmurantium aquarum, piflrinis ad molendasfruges, actor- cularibus variis defervientes : praetereo etiam diveríos alios pagos: noncommemo- rabo tempeflates procellofas ac repentinas, quibus lacus ifte commovetur, ob con- trarios ventos fubito affurgentes, temporeque eodem inter fe concurrentes. Vt iure Virgilius Lacum verbis illis compellarit: Fluctibus et fremitu a]Jurgens , Benace , marino. Ad fummum humanis deliciis ac vitae falubritati, ora haec locupletiffima Benacenfis opportunilfima exiftit. | Ex hac etiam fpecula, veluti ab altiffima eminentiffimaque arce, Verona, totus- que ager Veronenfis, Athefisque flexuofisfimus oculis fefe, confufetamen , fubiiciunt, Luminofo etiam ferenoque exiftente caelo remotiores urbes, pagi, villae, oppida; fed indiftincte atqueconfufeapparent. Hiclocus diftat aBenaco confueto itinere fex mil- liaribus, perpendiculariter vero duobus, In hocitidem montis cacumine planities eft herbofa, ubi oves et caprae tantummodo pafcuntur. | Parteautem, occafum fpectante, fonticulus perpetuo fcaturit,cuius aquae labentes per montis crepidines in Vaccariam Vallem paulatim abforbentur et ad nihilum redi- guntur: inparte vero, Septentrionem adípiciente,femper nives iacent;quas aliquando, cum nives altae non funt, plantae penetrant, etcaput fupra ipfas efferentes, in eis yire- ícunt, florent et femenferunt, quod ipfe mea manu collegi. Hinc ulterius pergentes paulo inferius defcendimus in Valleculam, aeternis nivi- bus et glacie maiori ex partécontectam, cuius inferior pars conflat ex confractis et ita mobilibus faxis,ut fuper ipfis nullo modo confifli poffit;adeo ut lupi etur(i mortui adin- venti fuerint; fiquidem hac tranfire volentes, faxis fub eorum pedibus motis, cum nullo modo gradum continere poffent,una cum cotibus praecipites corruerint; qua faxa cum attrita et candida fint, variasque fortiantur figurasnon ab(imiles denudatis offibus;a vi- cinis Vallis offium nominata fuit. Inferius huic Valleculae contieua funt pratajin latere montis late extenfa,admodum delitiofa, cum propter apricum fitum, tum quia funt in- flar viridarii, ubi multae ac rarae plantae, quae paffim toto in monte furgunt, collectae vifuntur. Cuius rei ea videtur efle cauffa,quod cumin aliis locis pratisque editioribus,et his ipfis imminentibus herbae quotapnis ematuruerint, exficcataeque et in foenum re- dactae non plauftris,non jumentorum dorfo propterlocorum difficultates convehi do- mum poffint , fed eatrahi per terram necefle fit , et per haec praecipue prata tranfitum. habere, hinc fit, ut varia femina decidant;tisdemque mox nafcentibus, omnigenis her- bis locaredeunt ; quare etiam per quandam dignitatem et excellentiam abfolute;et nul- loalio adiecto nomine Maltefinenfibus, Prata, vocantur. | Hic pariter filentio non eft praetereunda Viailla Fagorum , acclivis valde, trium milliarium longitudine conftans, modo hac, modo illacanguem, dum ferpit, femicon- tractum referens, ex utroque latere fagis ingentibus fepta, quarum cacuminafefe mu- tuo vincientia velutifornicem effingunt, quae viatores ab ardentiffimi folis acflu et im- petu pluviarum aliquo modo tueri poffint. Ab his pratis ad montis fummum dorfum Culmen Malfefini vocitatum, adfcendimus, in quo planities fatislata, herbis refertiffi» ma,ubi propter varios profpectus iucunde indagatoresanimum atqueoculos pafcunt. Ex "-'")À"À)Às'e - 5 * pa --————————————————— —HÓÁÓÓ — - EESEESSENDT E AU RUNE. CREER tend Exc E OMA CER m E UIT MERITIS MITTIT ITO e ARIES I IIISTTI ID DLTIAILSISINMT D QE NURU NE M RE RUN RE E CEN d M EN X I M A— D MUI eTT ————- — z us ERL SEES fiere T: "HU HR PHETH D LE E - VEEP RAE! ti Uem, 2:211 FERDIEOT EE d Exemer WS EU ICTRETTIETTI l THEE ERE DRE MET NT! ue LErrc GEHE] He Uu o7 | GeTtova * aco— LrEs1 ; - r M AC. ; [ ono E j M Ex cxx ^ ps 7 i e : - ; , i i bd i 2 Es V . EA. i » AP ERAN h^ Qo »- ' ? m. atr, í | - ; » TAILDTIRELILAERI ?! Pa ? Jj ** , i 4 1 x Werden *i eoe dr C) , iler iut 4&4€T| C XI. ge ni LE "AM artno. 10. Parte di «'eotr "m Wit atm Wrinimant TF RCRUPHLULUEIE EUH GIN X omi: TUE ID ETUTILT ERE - -— : : E € —L———————I-—— -— "LVUM A04 oes Entorno . inus í auiddbeivir-telel "^ cba de Ledurt- medi? GERedEREeue — ES -————— j — Pa o duh Jia. Jer : G Pal: del Prencipe E z—" TL d 7 Aooftif Mart N. PaL e. Battifla, AFajéhio Qio.di EE dee C n t ide A. oftissdt A EE LoPecpento de Gaefuxhi * s Gio Batts ifta A Palazzo del Duca. etn Pietro . C..Palaxto del fig. Filippo Cattaneo .— E. Palzzo delis -&g; Deria | enturine .'L.Pal. del Jig: Agoftrw Jat. dk Gi: Battita, Maj LN. Sig. di Beluedere Conuento de Agoftir A, | x 10 t ftis E E m E AN Especial : DAS : del Jig Nicol» 3t *Pallauicino XY Au.de fio Parr M 7 Jaltago .K. Palatio de Vig. Pallauicinz , M Palazzo de Jig : Grimaldi. O, Polceuera. Rtiusera.-. G .de Trata 4A La Celle'G de Agoftrmani. XN. 512: Incoronata 6.S Partolomeo della €ofta , Ld Cormalumo . 8.4 - - — - —7 - " - wt —— - : Lisgirl Carvr XVIIII 92 Ex hoc fafligio defcendimus recta verfus feptentrionem in femicirculares quas- dam faucesjinter iam dictum culmen et alium montem, Altiffimum nominatum, licet ille ad celfitudinem maioris montis non perveniat, quae montis in Lunae formam exca- vata portio,Os Navenae dicitur, In hoc Altiffimo,ubi Baldus terminatur,Benaci adhuc multa pars cernitur: imo et íonorus bombus aquarum Brafae fluminis, abundantisfime ex Brixienfibus montibus e regione montis altisfimi, de quo agimus, in Lacum praeci- pitantium clarisfime exauditur,licet inter haecloca etilla quatuor milliarium fpatium in- terfit. Ab hisfaucibusambulamus per montis latus admodum herbofüm,et cui Oriens dominatur; in planitiem tandem devenimus ,ubialias ingens et pulcherrima fuit filva, Brentonicenfis dicta , abietibus, pinis, ilicibusquercubus aliisque innumeris arboribus, ac praecipue patulis fagis referta : nunc vero;ut rerum fert vicisfitudo , trunci tantum ibi craffiffimi , ramis omnibus recifis,nefcio quid magis indicantes cernuntur. Ab hacexcifa filva pergimus ad eandem femitam, meridiem verfus, et ingredimur Vallem Attilonem,quae multis fcaturiginibus falubrium aquarum irrigatur.Cuius pin- guibus herbis copiofiffima armenta aeflate tota pafcuntur: refertiffima quoque eft nu- merofiffimis plantis. Vlterius introimuslatitudinem quandam;quae Novezia ab inco- lisappellatur; in cuius finiílra parte quaedam inaequalitates magnae faxeae exiflunt, inter quas variae cavitates conformantur, Noveziae Cavitates vulgo dictae. Praeter Novezia in montis parte dextrorfum ad occidentem tribus donata eft valleculis,qua- rum capita usque ad Maiorem ipfum iam dictum Montem perveniunt: harum Val- lecularum prima appellatur Lofanna, quae licet parva fit , dives tamen eft rarisfimis plantis. |. Ex duabus reliquis Valleculis altera Lonzia nuncupatur , altera Bruta, in quae nives et glacies perpetuo dominantur: in ipíam praeterea ferae diverfae , lupi praefertim ac urfae fefe recipiunt, In huius fummo vertice inaccesfibili; prominenti ct fimpliciter faxeo, cavitas quaedam exiftit, Coval fanto dicta. Inde tandem , cum amoenisfimum hunc montem luflraffem,indefeffaque diligentia fingulas partes obfervaffem, de reditu cogitavi etc, Hactenus Pona, M3 CAPVT * 04. HzsrtRiDvM NORIMBERGENSIVM Gd P V XX De Suburbio Genuenfi, S. PzrgA. 5' AgEwaA dicto, et de Pharo ibidem exítructa, quam LANTERNA Dr GENOUA vocant: qua occafione et de aliis eiusmodi fpeculis actum. 2 Lurimum refert noflequo loco natali aut climate nata, educa- 4 ta et alta fit planta. Cordatiores certe rei herbariae Statores, Florae cultorem peritum Geographiae effe volunt, quoniam cultura felicior peragetur, fi diverfus foli fitus non fuerit incognitus. Haec mecum reputans, Benaci ripas editosque colles defcripfi; eademque cauffa eft, cur oram maris Ligu- pe nobis fubinde mittant aurum fuum. — Dives eo praeci- pue eft füburbanum Genuenfíe , S, Pietro d^ A4reza verna- cule dictum : ibi enim, fcribente Hieronymo de Marinis, domibus coniunctae villae hortique , omnibus naturae et artis deliciis affluentes, ac omnis generis arboribus confit: maxime malis aureis , citris limoniisque, quae arbores , parictibus domorum et villarum maceriis praetentae, in domos aedificari, et faxa ipfa fecundare videntur: certe parietes faciunt viridantes, difcolores, ac verficolores, pendentibus varii tempo- ris fructibus, et albentibus floribus, qui rofis, apiariis (Italice Gze//asizi) hyacinthis- que coniuncti , numerofa , eaque milla, et gratiffima fuavitate odorum atque vario et laetiffimo profpectu, non fenfus tantum , fed animos fuo modo nutriunt recre- antque, Attollunt ibi fefe quamplurimae amplae adfpectuque ipfo iucundiffimae do- mus privatorum , quae quidem, fi poffentin unum coire, utiqueurbem, quacunque alia pulcriorem magnificentioremque conflituerent. lbi amoeni(fimaevallesinlitto- ra definentes; laeti colles ac fluviorum Bifamnis feu Feretoris et Porciferat limpidae aquae: quorum ille orientale Vibis potentiffimae latus praeterfluit , hic aliquantu- lum ab occidentali recedit. Quae omnia in fchemate adiecto vifui patent. Confpicitur ibidem et Pharus, quam Lanterza vocant, ad portus finem fuper pe- tram inaedificata et fundata, firmoque praefidio et tormentis maioribus probe mu- nita, Structa eíl haec fpecula in quadrum : Podium five Menianum ibi duplex eft, fuperius et inferius , quorum illud navium actuariarum , hoc vero navium vela- tarum adventui denuntiando infervit. ^ Has fpeculae praefectus a quadragefimo milliari Italico adventantes tubo obfervare poteft ac detegere, Summum turris fa- fligium haemifphaericus tholus, ad quem per 366 gradus adícenfus tentandus, cum perfpicuis fuis laternis tegit. Proventorum numero binis et trigintailleangulis cin- gitur, € quorum unoquoque brachium ferreum protenditur: latera verointerme- dia fingula vitrum fpeculare firmum claudit. ^ Tantaeamplitudinis, tantae item alti- tudinis laterna haec perhibetur , ut viri bini et triginta lanceis five haflis armati , re-- cti ad fpecularium columellas, in medio autem longe plures confiflere valeant. In ftici Hefperidibus Noricis inferam , quod Genuenfia Tem- degens lm o — Lisa L GAuPvrT XX. 95 In ea praenuntiativi ignes five lampades totidem, 32. puta, noctu accenduntur, ut na- vibus praeluceant, ne fcopulis alliàe in portu naufragium faciant. — Interdiu ex fpe- cula hac navium adnavigantium numerus indicatur. Firmantur in brachio ferreo tot vela conglobata,ea turris parte, v. g. orientali aut occidentali, quot naves in ma- ri inde euntes conlpiciuntur, ^ Si quinque fimul appareant, vexillum five velum expaníum ex alta turri explicatur. Navium vero velatarum actuariarumve difcrimen podium, uti diximus, vel fuperius vel inferius indicat. — Vtiliffima haec fpecularum fignificatio non nudius tertius demum, fed bello Troiano a Sinone inventa traditur Plinio VIL. 56. Antiquiffima tamen, cuius crebrior apud auctores fit mentio, et Pharus Alexandrina, in infula cognomine, (quaetamen in longitudinem paffuum DCCCC in mare iactis molibus, angullo itinere et ponte cum oppido coniuncta eft a Ptolemaeis Aegypti Regibus, ) a Softrato Gnidio Phi- ladelphi iu(fu exflructa ob navigantium íalutem : — quod hoc titulo notatur : Softratus Gnidius Dexiphanis F. Dis fervatoribus, pro navigantibus. Ambitum huic turri tribuunt parem Pyramidibus , altitudinem vero tantam , uta centum paífuum millibus fit confpicua. — Vetus eft commentum , quod ridiculum videri poflit, tantam molem infíiflere quatuor cancris vitreis: videlicet ad bafin Pha- ri proxime fuperficiem maris cancros iftos a Softrato ornatus cauffa additos fuiffe putant. Soflratum aemulatus eft Herodes Afcalonites, qui fortiffimam itidem iux- ta mare turrim, Phafoli fratris nomine infignitam , munivit, Phari, quam Caligu- la in urbis Bononienfis portu Gefforiaco excitavit, rudera hodienum vifuntur, dicta vulgo Ja Tour d'Ordre. — Eft et turris nomine Pharicelebrisin infula Sicilie ad Mef- fanae portum. Flagrabat quoque Plinii temporibus eiusmodi ignis Puteolis et Ra- vennae , uti ipfe perhibet Hift. Nat. L. XXXVI. c. 12, ubiaddit: periculum efle in corrivatione ignium , ne fidus exiftimetur, quoniam e longinquo fimilis flammarum adfpectus eft. Sed tum Meffanenfis Siciliae , tum Ravennatenfis, et quae Puteolis fufcitata erat, folo iam olim iterum aequatae funt. — Oflienfem in agre Romano Claudius, et aliam ad Scaldim Ludovicus Imperator, Rupellenfem Carolus VI, et Ludovicus XIIII, Reges Galliarum elegantia et firmitate nulli fecundam turrim /z Jour de Cordan cadem de cauffa condiderunt: et in hac hodienum ignes noctu lucen- tes aluntur. Neque Europae felicis tantum gentibus, fed et A fiaticis ultimisque Chi- nenfibus ifílaec viae comiter monílrandae humanitas commendata fuit, Summo mon- tis, quem vernacule Paeca? nominant, apici prope urbem Civencheu eminet Pharus longe lateque confpicua: et forfan alibi plures dantur, quas inquirere nolumus , ne extra orbitas vagari videamur. ^ Vnicum hoc obfervo, quo Scyllam eiusmodi et Charybdin, Syrtes fcopulosque facilius nautae evitent, plurimis in locisin ipfis fco- pulis dolia catenis firmari, quae fupernatantia de periculo cavendo navigantes moneant. CAPVT ^ 96 -HzsrzRiDvM NoniwsERGENSIVM Gat Py - T1 XXE Defcriptionem . eminentiflimi Palatii. Principis Andreae Auriae, Hortique egregii, exhibens. y S3427 Mmortilitatis opinio et ftudium omnibus omnino homi- i nibus innatum eft atque infixum. — In eo tamen plures a veritatis tramite multum aberrant , qui corpus hoc fra- gile a putredine vivum confervari pofle autumant. Sinen- fes , qui fefolos utriusque oculi, Europaeos unius tantum ufum habere, gloriantur,potum fe tandem inventuros fpe- rant,quo a morte fe vindicare poffint, Celeberrimus Neu- * -hofius in Legatione fua Sinica de Imperatore Sinenfium re- fert , cum aliquando potu eiusmodi vitali effet donatus, eoque regni adminifler tanquam praelibaturus toto fe ingurgitaffet; regem hocfa- cinus tam vehementer doluifle , ut illico in partes difcerpi innumeras iufferit. — Is quidem vitam fibi redemit allegatione cauffae , fe hoc ipfum aufum effe, ut Domi- no fuo comprobaret potus efficaciam. — Haec enim fi tanta effet, quanta venditarc- tur, vitam fibi ab Imperatore adimi haud poffe: (in hac nihilominus privaretur, alia omnia effe de iftoc potu habenda. ^ Sed adeo invaluit inveteratum hoc aeternitatis iudicium apud Sinenfes, ut neque fic ab illo abftrahi potuerint. ^— Qui fapientiores cenferi volunt, editis praeclaris fceleribus , imperii moderato ufu et confer- vationejflipendiorum dedicatione , aedificiorum ornamentis, artium doctrinaeque fingularis exercitio et cultura, rerumque falutarium ínventione; Ícriptis denique alia- : que ratione , famae ac nominis immortalitatem confectantur. Hi Plinii fcitum fuo calculo comprobant, monentis: Effmge aliquid et excude ,. quod [ft perpetuo tuum. Nam reliqua rerum tuarum poft te alium atque alium dominum fortientur :. boc nunquam zuum defrmet effe, ff femel coeperit. Sed quorum haec? Andreae Auriae five Doriae, fortiffimi Genuenfium Ducis facta hic celebrabo; in quibus non minimum Planta- rii, quo per illa tempora vix magnificentius exflitit, dotsatio et cultus. Hic Dorias ille Andreas eft, cuius prudentis fortitudmás Ípecimina quam plurima Maximus Gal- lorum Rex, Francifcus I et cum illius partes fequeretur , et cum ab ipfo animum avertiffet , fenfit; et Turcaefuo cum damno viderunt. ^ Hos cruento certamine Anno Millefimo quingentefimo fudit fugavitque ; piratarumque acropolim Tune- tanam ab iisdem recepit. lllius vero dominatum, quo cives fuos inique prefferat, et iugum excuffit , patriamque in libertatem priflinam vindicavit; eidemque Neapo- lin et Savonam eripuit. Heroicis rebus geftis fummi Praetoris claffique Praefecti eminenti(íTimi nomen ac titulum dudum meruerat. — Victoriae quoque a Turcis re- portatae gratam memoriam confecrare , eiusque monumentum perpetuum exflare- voluerunt cives Numisma fequens: ILL, xS AE 3 3 SC - " QESNNNNSSTS jme nn m S, Cim 3 ade n1, eto Li "C zn aret iii Ji D MEC SEN E a) ra " i inia A 7) A DA 2055571 en i : xs ZA : Sis " 2D LI ^ Z5 ; t c d 3 M Á popu * ; e i, s vui LL CE ; NI o E u^ i M Yen i TOTTTFTTEITET a" ei 5 j | , AS k Tm CTTADR 5 es : x ls P4 . LOREM. » DRM. [e ? nei nmm ' ; : mat n Di ; : him ; e. : : : : T ten, Come sf ^ : P: UP. : "T e IAEA NN N dtt mm n o LEPOREM üi » an ed ET Wn Md PNE M ! i p NS N WS n "d hh ji " u "t : i jn Hn ae : !/ v ri X. in| i. - , 1 " : e " ^ pz psum E ja - DM. — NIMNUY pul TTTTHTER um mw With NEIN LLL I: iii Wo | ili BEA wl i uiii T I li n m Ifa L IRURE X sui] D Jti Jn j ESUINU MA Nes LU idi Ts MAU n prm il itum mir i JR IUE ALII Mi Phe epi afpor ILTTTITI "ee B MEE rr pp an / immo Rud » uti ji p ai ERE id 7777 7 LACE TLAG Máhutm F. Krieger fecit Lunli Okvr XXL. 97 in cuius altera parte imago tanti herois confpicitur cum elogio: ANDREAS DO- RIA P.P. In poftica navis longa comparet cum Ícapha, cui bini viri fe commife- runt Genium Delphino inequitantem fune attrahentes, addita epigraphe: | NON DORMIT QVI CVSTODIT. | Quo ipfo innuere volebant, Victoriam non fibi, fed DEO acceptam effe ferendam, "E nunquam dormiat , fed fuos femper et ubique defendat. — Porro cum altera - ab hoíle parta victoria fuis libertatem amiffam recuperaflet , reique publicae com- moda et falutem infigniter auxiflet : Cenforis perpetui in eum, quem Melphii Prin- cipem Carolus Caefar clementitfime creaverat, dignitas Sereniffima teflificandi grati animi cauffà non modo eft collata;fed et flatua pedeflris e marmore ad Curiam pofita, acternum duratura ; cui infculptum: | ANDREAE DORIAE QVOD REMPVBLICAM DIVTIVS OPPRESSAM PRISTINAM IN LIBERTATEM VINDICAVERIT , PATRI PROINDE PATRIAE APPELLATQ SENATVS GENVENSIS IMMORTALIS MEMOR BENEFICIH . . VIVENTI POSVIT. LI ; Palatium, quo hodienum Genua fuperbit , nitidiffimum | magnificentiae Aurianae praeclarum exílat monumentum, cum non aliud ibidem ornatius eo aut maíus vi- fatur, A litore enim maris ad montes usque pertingit ; ab eiusque, quo mare pro- fpicit, veftibulo amoeni(fimus eft profpectus. In muro anteriore. carmina Italico Germanoque idiomate fcripta leguntur, qui effe hoc palatium excitatum ornatum- que fumtibus propriis, non alienis, gloriantur. Ambulacra et conclavia innumera, rcgio plane fupellectili inflructa , magno Principi Regique potentiffimo excipiendo aptaíunt. [nter alia porticus ibi eft, pilis et columnis ex marmore candidiffimo - fubitructa,quarum capitula et concamerationes omnes inauratae, ornamentisque opti- cis egregie dillinctae : unde portus maximaque urbis pars confpectui expofita, Au- lacis porro inftructum et peripetafmatis , quibus fepties parietes conclavium vefli- untur, et in his holofericis , quibus aurum , argentum et uniones pretiofiffimi in- texta, .— Vifuntur quoque ibidem in men(is binis ex puro argento quadratis, quarum fingulis octo viri accumbere poterunt, triumphi Andreae Doriae de Tur- Cis acti, opere elevato fignisque prominentibus artificiofiffime fortmati. Denique menfa ibi eft ex achate gemmis pretiofis diflincta, quae binis coronatorum myria- | N dibus we ^ og . HzsrznipvM NoniMsERGENSIVM dibus aeflimantur. — Vafa reliqua argentea , quibus copiofiffime irftructa , filentio hic fciens praetereo. In eadem Ligurum urbe Caroli Auriae, Andreotti filii, palatium ex marmore albo et flavefcente, in quadratae maioris menfíae figuram ftudiofe caeío , eximiae prorfus magnitudinis excitatum eft, et fecundum artis architectoniae leges , nobili ilructura, columnis et aperturarum fuperliminaribus ; confpicuum. |^ Fundamenta huius Genuenfis nobilis quidam jecerat ante annos LXX ; cum vero ipfum operi perficiendo neceffarii fumtus defeciffent,laudatiffimo illud Principi, Andreae Auriae, vendidit, qui id habitandum dedit Carolo, Confanguineo fuo, — Inter alia aedificii decora flupenda et praeter partium *w$u/«» miranda funt bini graduum ampli(fimo- - rum ordines, per quos in partes palatii fuperiores adícenfus patet, ex marmore opti- mo factos. ]mpenfae in hanc rege dignifimam fedem factae funt fepties centena millia aureorum. . Deimmenfis Doriae divitiis vel inde judicare poffumus, quod praeterea Andreottum Doriam, privigaum fuum, moriens aetatis anno tertio et no- nagefimo ducatus Melphienfis, quo a Carolo V, Imperatore donatus erat, heredem reliquerit. Atque hic Anno MDCVI decedens e quatuor filiis natu maximo Mar- chioni Turigliano quinquaginta millium, Carolo quadraginta millium, (qui praeter- ea Triremes aliasque res, quae moveri poffunt, bis centenis millibus aeftimatas ace ceperat, ) tertio Cardinali viginti et duorum millium , quarto Carmelitae fex mil. lium aureorum reditus annuos teflamento fcripfit, Arcium harum plane regiarum cuilibet hortus magnificentiffime inftructus adacbd fonte artificiofe ex marmore ibidem faliente, et flatuis itidem marmoreis ornatus. — Ín eorum altero aviarium, quale non aliud Italia huic fimile oflentare valet, eft centum ct fex paffibus longum: latum decem, et viginti altum : fafligium vero et haemifphaericus tholus quinde- cim praeterea paífibus fupereminet. XArborum, quibus illud confitum, nemus ibi efTe videres: in hoc phafianae aliorumque generum aves rariflimae aluntur, Vndique vero, ne avolent illae, aere ductili arctiffime connexo circumfeptum ac communitum efl. Amplius antra habent arte clegantiffime facta , machinisque hydraulicis lati- cibusque falientibus commodiffime adornata : atque horum quidem aquagium de- fuper ex flagno montano deducitur. | Atque hoc hofpitio exceptae funt plantae exoticae rariffimae/, arboresque niti-- diffimae. "Vnde fructus ex eo colliguntur optimae notae, poma citrea, aurantia; Limonia, punica et id genus longe plura : quae omnia noflris vulgaribus ob in- fignem praecipue magnitudinem multum praeflant, Memorat nonnemo, non du- biae fidei auctor, fe iftis in viridariis vidiffe manibusque libraffe mala Citrea Capita- ta, quatuordecim librarum Genuenfium pondere. — Ex quonam ubere folo in hos fuerint hortos transplantatae arbores eiusmodi , et num forfan ex regno Murciae, ubi tantae magnitudinis mala citrea nafci perhibentur, huc fuerint transla- | tae, definire non audeo. | CAPFT. zs N | Ul - aquai vrh fec a "l1eoces C..XK TION E srv2 O. Tar ltare OT A. da Rapallo. P Parte di à Genonua. f ona nonciata Sio. : Polo zz di G to Boelta/ * Cue — werío ANN E —À SS SS MES ALIAM T, Lisarl Caprvr XXII. OD MO ESL PST XLI De Nervo, Vico Genuenfium. Vamvis fatis multa de fuburbanis Genuenfibus, eorumque ae- dificiis magnificis , dixifíe mihi videor ; invitat tamen me EE? loci amoenitas , ut ne indictum praeteream humilem qui- ) dem vicum, Nerum, quo ad orientem quarto, aut fccundum Hieronymum de Marinis, feptimo ab urbe lapide, terminan- tur. In litore fitus aura fruitur admodum temperata folo- que fertiliffimo. — Auflro obverfus femper apricatur: nulla ibi hiems; fed perpetua aeflas: media quippe hieme rofae, : et caryophylli frequentes florent; et cinarae five cardui al- tiles in agris nitidiffime aluntur: neque unquam mala citrea aurantiaque defunt. Praecipue autem ibi floret citrorum fpecies non acida, fed fubdulci carne intus gra- -vida ; atque acini ex illius fructu feliciffime ibi terrae commifIi germinant. — In- tegrorum quippe agrorum feminaria ibi his dulcium citrorum granis conferuntur, ut nemora non fine oculorum voluptate videantur, ^ Horum quoque fuaveolentia non mediocriter ambulantes recreat. — Atque ex hoc feminario in univerfam fere Germaniam pluresque regiones coloniae quafi deducuntur. Flores, quorum copia - abundantiffima fere laborant, faccharo conditos aut muria, alio divendunt; atque ex hoc fere quaeflu maxima incolarum pars victitant, — Vina delicatiffima profert : de quibus dicendi locus non efl. Tam felicem hunc tractum , tamque amoenam ac falubrem regionem tanti effe putavi, ut non tantum aere incifam Lectori Bene- volo fpectandam exhiberem, fed et uberiorem ejus defcriptionem ex laudato Hiero- nymo de Marinis hic repeterem. — Itaautem ille: Aliud fimile ( aegrotorum ) per- fugium, atque a frigore fortaffe tutius, (quam Pelium) praebet vicus , quem mo- do diximus ; Nervum, qui pifcatorum agreftiumque cafis, nonnullas etiam per ad- jacentes colles, ac littora, nobiles aedes adjunpit. Hic tractus duo paffuum millia non excedens , perpetui Veris eft fedes ; ideoque fortaffe Nervum fortitus efl no- men , quafi Vernum, facili corruptela, Ibi parum eft rigante bruma prata virefce- re, vernare fata : parum etiam ab eodem aureae mali ramo pendere fimul qua flores, qua fructus, parum florido calyce dehifcente vix apparentes, partim grandi- ufculos, fed virentes, alios virentes fimul et croceos, adhuc tamen acerbos,;alios de- mum maturos aureosque et nedum oculos delectantes , fed etiam guftum follici- tantes : etenim haec omnia communia funt univerfae fere provinciae, ejusmodi ar- borum nemoribus affluenti : at unum Nervum reperias perpetuo ac multiplici bru- mali flore odoratum, et maxime rofis. Sed et hoc parum; nam ibi praemittit hiems cinaras feu carduos altiles (Italis caciof£,) pifa , fraga, quae alibi adulto tantum Vere promuntur, nifi folito molliore ac placidiore forte hieme ; quod ie haud ra- rocontingit. Flores hi verni , rofae, fructusque praecoces , exilis fortaffe reditus videantur, nifi paucorum deliciis tantum, vel praegnantium appetitibus indulgen- N 2 tes: :100 HzsprERIDpvM NORIMBERGENSIVM tes: fed contra eft 5. nam cinarae rofaeque ad multas per Italiam urbes transportan- tur, ideoque et Genuae haud vili pretio emuntur per hiemem : pifa vero ct fraga, menfis delicatioribus refervata, certe parvo non parantur. ! Denique ora maritima utrinque circa Vrbem ad paffuum viginti quinque mil- lia perpetuis aedificiis, plerisque nobili ftructura confpicuis, eft referta: ita ut, mari ad urbem accedentibus exteris vix credibile fit, illa oninia Vrbem unam efle, et non efle. Haec ille, ; GALE XAIU » Pomorum Aurceorum Anatome. ROI 7057) Xcultae hucusque funt miro fludio omnes cae àrtes , quae q E ONE 1 (xq fuam ob dignitatem, cum utilitate conjunctam infigni, ho- minum ingenia ad fe rapere poterant. Nuper vero fapien- tiffimi viri ad minutiora etiam rimanda fe dimiferunt , et in illis non parum laudis, nec minorem utilitatem invenerunt. Z Artium namque fingularum principia cum fint tenuia ad- modum et /vzo5, a quam plurimis indigne deferuntur... Ve- neremur itaque Marcelli Malpighii, Nehemiae Grevv, Phi- | lippi Bonanni, Leevvenhockii et aliorum ftudia, quae in ri- manda natura tam infectorum quam plantarum: pofuerunt, earundemque ftupen- dam diligentiam miremur. Ego laudatiffimis horum virorum exemplis excitatus, àurantiorum examen per microfcopium inflitui. Quae hic notatu digna ipfe obfer- vaverim, fideliter referam: Et quo noftra cum Malpighianis eo rectius comparen- tur, haec quoque ex illius operibus collecta deinde fübjungam. | Primum quod examini fubjeci, erat cauliculus feu pediolus , qui , ubi pomo fubflat, coronae /;z, A4, fpeciem aemulatur : in medio conoides epiftylium eminet, in fructum ipfum definens. — Ambiunt illum alabaflra five quinquefoliola,rofae fim- plicis inflar ime , ex luteo viridia , et in apicem definentia, Epiflylii vertex fübviridis, medullae loco eft, ftellae minoris forma : reliqua ex flavo virentia pun- ctis flavis et albicantibus maculata funt; quas maculas poros et tracheolas efle ju- dico , per quas fructus fuccum nutritium accipit. "Vid. //z.B. In exteriore mar- - eine fibrae uncinatae furgunt, quae pomo arcte connexae illud fuflinent. Inter uncinos iftos pori funt five vafa capillaria, filamentis , quae circa pomi umbilicum haerent, recipiendis apta. Ceterum epiflylium illud ( vid. //z; D.) crifpatum et fun- eofum , innumerisque poris ct tracheolis pervium videbatur. Neque tamen; quod annotafle e re erit, omnium epiftyliorum eadem eft forma ac figura. In au- rantiis obfervavi pedunculum coronatum, fructu jam deciduo firmiter adhuc ra- mulo inhaerentem, cujus paullum quaflati epiftylium pomo aurantio e e abfimile An Eu 2 , b^ Lisgil Capvr XXIII. IO1 abfimile erat , conflabat multis utriculis, quales et fructus pro medulla fervanda ecrit; uti ZZ. C. videre eft. Hujus rei ut eo certior fierem, immaturum ex arbore pomum decerpfi, mediumque transverfum diflecui: Et deprehenfi ibi utriculi no- vem, in ejusdem pomi pedunculo illiusque epiftylio pariter confpicui erant. Vmbilicus five cavitas illa, quae a pediolo imprimitur, alba eft, uti et ipfa pomi caro: crifpa infuper, et fungi inflar poris pervia. In margine vel nudus oculus cir- culum Zz. E, detegit, quem innumeris conflare fibris aduncis , iisque introrfum ver- fis , obfervatum eft: harum officium eft , ut ab illis epiftylio immiffis fructus te- naciter pendeat 5 uti jam dictum. — Hinc ubi hieme juílo parcius aqua affunditur, ipfosque, majores praefertim, humor fitientes deficit, marcefcunt; pori quippe coé- unt : per quos quum fucco nutritio, cum vere copiofius ad fructus ex arbore pen- dentes affluenti, meatus non pateat 5 turgeícit epiftylium , pomaque ipfa a matre lactante depellit : id quod creberrime verno fieri tempore animadvertitur , ut le- viter illa pendentia vix digitis extremis attacta defluant. Exterius pomi tam aurantii quam citrei inteeumentum five corzex,ut plurimum tenuiffimum eft et laeve, raro Tübafoeniséd coloris faturati , infinitisque porulis cribri inflar perforatum, — Cum DEVS et natura nibil faciant fruílra , haec poma ideo laxa efle poris judico , ut pluvia et rore confperfa poft aeftus toleratos laetius vegetentur, et alimenta fufficientia illis deferantur. Pervii enim funt meatus ifli, ct ad carnem usque penetrant, Imo ipfa caro fpongiofa et pellucida efl, quam fiftu- lofa ea forami itidem venarum inflar, et in aurantiis quidem colore luteo five aureo , in citreis vero fubflavo confpicua , pervadunt , et ad interiora usque fe infi- nuant, Refecta leniter carne, quam in pomo pridem ex arbore decerpto, et nonnihil jam contabeícente , multis membranulis conftantem deprehendi , Medulla novo involucro membranaceo inclufa apparebat, | Conftabat ea ex novem, alia ex duo- decim utriculis : (horum nunc plures, nunc pauciores numerantur:) quorum fin- guli, membranae involuti, et in orbem lateribus connexi, facile ab fe invicem fepa- rantur | Vnumquenque fibrae permeant , in conum utrinque excurrentcs : infe- rius tamen, verfus umbilicum uncinatae funt, in umbilici circulum eique conti- guum epiftylium definentes : ( vid, Zz, E.) atque per venas iflas ad medullam lac deferri, certum efl. — Si transverfim incidatur pomum , totidem capfülae five locu- lamenta comparent, infinitarum, ex quibus medulla conflat, partium ordine difpo- fitarum receptacula. Sin partes hae , uti elongatae funt, disjungantur (vid. /z. G.) reíciflo apice , in quem a pediculo adícendentes fibrae coéunt, centro verfus umbi- licum caro fimiliter alba adhaeret ; cui tanquam bafi utriculi omnes innituntur. Interdum medium inter utriculos fpatium concavum eft, et bacillo vel flilo rotun- do pervium , citra ullius folliculi laefionem. . Ftriculus , membrana detecta, ( vid. j£. H.) multiplici medullae ordine et con- gerie conflat. Singulae partes fucco turgidae, oblongae et tenues , proprio peri- carpio vel cico membranaceo gaudent; et fibris fubtiliffimis tanquam ductibus et viis lacteis, (vid. //z. 1.) in utriculi membrana radicantur, . Seminum et granorum eadem eft forma, quae utriculorum , transverfim et oblique diflectorum. | Sita funt inter medullam fucculentam, ea, qua centro obver- tuntur, parte pyramidalia , extremique apicis fibra membranulae ibidem connexa. Interdum tamen in pomis maioribus, quae granis pluribus fcatent, haec extrorfum verfus peripheriam fecedunt. Grana aurantiorum ex fulvo nigricantia ; citreorum . N 3 ex 102 HzspriERIiIpvM NORIMBERGENSIVM ex flavo albefcentia fere deprehenduntur. — Microfcopio autem examinata, etiam quoad poros, Citrei mali maioris figuram perfecte repraefentant. Denique utriculos fuccofos, quorum novem tunc vifebantur , fingulos curio- fius examinavi: et particulas, ex quibus conftant, medullares numeravi in primo utriculo | 103. SEC . . jnaltero .297- in tertio 192. in quarto 260. ^* in quinto 268. in fexto 302. infeptimo | . 262. in octavo 214. in nono 149. Summa 2046. Vtriculorum vero iflorum partes non omnes aeque feliciter diflociantur. Quan- to illae fuccofiores; tanto difficilius inflitutum peragitur: eae quippe firmius con- nexae facillime quaffantur. Pomorum Adami, quae vocant, membranae tenacio- res funt; neque liquore ita abundant. Eiusmodi fructus eximiae plane magnitu- dinis, Pomum Adami Citratum dictus, tredecim capfulis five utriculis diflinctus, fingulas earum gravidas exhibebat, et quidem : primam fuccofis particulis — 239. alteram 345. tertiam 224. quartam 255. uintam - 244. ln 291. feptimam 278, octavam 157. nonam 278. decimam 304. undecimam | 267. duodecimam.- 272. ultimam ; 286. Summa 3440. Haec fere funt potiora , quae tunc temporis obfervavi, Quae his defunt , ex diligentiffimo Naturae myfta , Marcello Malpighio, fupplere tentabo, Dedit in- geniofi(fimus ille Vir in Idea Anatomes Plantarum brevem mali aurantii et limonii defcriptionem ; eiusque pericarpium elegans effe pronunciat , cuius exterior caro concavitates efformat, quae utriculis, velut inteflinulis caecis, acido fucco refertis, repletur , quibus contenta femina ftipantur. 1n ipfa vero Plantarum Anatome ul- terius prooreditur, et tum foliorum tum fructus generationem et partes , uberius ediflerit. — In malis limoniis et aurantiis, ait , fo/;oruz augmentum miro füccedit ' artificio. —— qgag.ao0s AN WT DU NC V A cta Uere : ; "i cnmon Ln " : itn : " — DEHCERERS NP 3 WU m LEE - Giotfch. /e ; | — Lissrl Capvr XXIII. 102 artificio. Exteriora gemmae foliola quandoque mitralia aflurgunt; interdum cur- vatam promunt quafi fliliformem appendicem ; reliqua vero brevi pollent pedio- lo, a quo folii Eta elongatur3 quae omnia veficulis oleo refertis afper- guntur, emergentibus pariter pilis; interius vero concavitas quaedam excitatur. Au- ctius redditum foliolum fenfim extenditur, magisque turgent oleofi utriculi: tan- dem excitata crena inter pediolum et reliquum folii, exteriora verfus curvatur. Potiori accedente incremento vera folii fpecies advenit; a coflula ehim ligneae fibrae diramantur , cui pediolus propriis flipatus appendicibus connectitur. Tractu tem- poris geminae folii partes , veficulis refertae , laxantur ; ut hiare incipiant quod idem pediolo contingit et poftremo in expanío folio pediolus cum geminis ap» - pendicibus , caducis foliolis analogis , per articulationem elongatae coftulae conti- nuatur, * Hinc foliorum plurium in furculis fitum et ordinem declarat , fcribens: Ia malis limoniis et aurantiis, obtufis quibusdam eminentiis ftriatus efficitur tenellus furculus; ipfius enim fegmentum angulare corpus defignats fibrarum fafciculi, qui in folia elongari debent, fenfim e ligneo cylindro eminent fupra folium , et recta producti, fuperatis quatuor foliis , tandem in pediculum abfumuntur, Structuram et formam foliorum mali medicae et limoniae exhibet , et defcri- bit, quod in illis mipimarum crenarum veftivia fuperfint: exterior namque unguis zona quafi diaphana ambitur, et frequentem patitur incifuram, cui proxima adílat piae confpicua olei veficula feu utriculus; huius confimiles quamplurimi, folii atitudinem occupant. Inter utriculos autem et fibrofum rete, in citro ; malo aurantia et limonia, non fecus atque in ficu , copiofiffima globofa corpora in areis difpería efle ait, quae diaphono fucco turgent : eminent autem parum in exteriore parte folii, et exiguo hiant foramine. Porro foliorum extremum unguem five lineam circumductam diaphanam efle perhibet ; in qua veficulae interferantur oleo refertae, A foliis ad flores examinandos tranfit , de quibus : Simplicior , inquit , caycis fpecies occurrit in olea, citro, malo limonia, et aurantia, reliquisque oleofis. Ab elongato limonii furculo fit quafi radiofa corona, floris exortum ambiens, fibris et utriculis conftans , quae delapfo etiam flore, fructui haerens perdurat. Stamineos vero loculos, elobulorum congerie, quafi atomorum , turgere, et diverfe configu- ratos in limoniis luteum fapere colorem dicit, Ad fZi/u quod attinet , eum in malo aurantia , limonia et confimilibus, occurrere elegantem perhibet, circa cuius exortum, luteum figitur corpus, longiori conftans tuba, quae hiante capitulo do- natur ; totus flilus turgentibus oleo veficulis confpergitur. ... De Seminis generatione nihil peculiare annotat : in malis enim hifce non fecus ac in pomorum reliquo genere decidentibus florum ftaminibus et foliis fenfim tu- mefcere incipit uterus feu flilus, adauctó intus colliquamento. Vterum vero hunc fucceflive auget natura, et plura circum eum turgere jubet foetus gratia, — Varia autem eft naturae methodus in producendis huiusmodi uteri appendicibus, et inte- gumentis, Vbi calyx humilis eft , et exiguus uterus, in longum producitur (lili | elongata ' * 104. HzsprzRiDvM NORIMBERGENSIVM elongata tuba. — Id quod apprime experior in citris et malis limoniis, quarum uterina extuberans tuba fenfim contabefcere incipit, utriculi autem corticis , turgi- diores redditi, pericarpium exterius augent, et circa feminum capfulas, veficulae acido fucco turgidae emergere incipiunt, / Succedit uteri pericarpium , quo duplici conítant limonia et aurantia poma: exterior enim caró multiplicibus lignearum fibrarum faíeiculis irrigatur ; a quibus hinc inde enafcuntur utriculorum reticulares productiones, peculiarem fuccum con- tinentes; unde ex horum multiplici congerie tota caro.coagmentatur. In exterio- ri huius füperficie ovales veficulae frequenter locantur, quibus oleofa materia coér- cetur. Caro, exteriorem ambitum confílituens, interius concamerationem excitat, quae ab oblongis facculis, fucco acido refertis, occupatur; huiusmodi facculorum cumulus in tot difparatis cellulis feu uteris continetur, unde appenfa femina fovent et ambiunt. Quilibet facculus, fuo pediculo firmatus , a fibrofo fafciculo per car- nem difperío pendet,*et propria membrana utriculorum innumeram feriem ambit, qui acido fücco turgent: horum forma exterius oblonga eít, interius amplior, angularis varia. Lisard. Capevr XXIHL 105 DIETE I OPXIHEI Hefperidum arbores in Italiam et Germaniam pri- mum translatae. Subiunctus eft Catalogus fpecierum potio- rum, quae in Italia hodie florent. Vas cuique reeioni efTe divitias , fuperius jam a me dictum eft. Hoc autem ipfum, quod nulla tellus omnigena feli. citate gaudet, ingeniofos et fedulos fecit homines, ut primo fimplici mercium permutatione, deinde pofl pecuniam cu- fam pretio rerum numerato mercaturam exercerent, — Et ab illo tempore refpublica felix judicata efl, in qua illa po- tiffimum floreret, Equidem mercaturis rem quaerere, pe- riculofum eft : ea autem negotiatio neceffaria importat ; et : quae terra noflra copiofe profert , exportat ; adeo ut haec fere fola hodie fit, judice prudentilfimo Galliarum Rege Ludovico XIIII, quae re- gum populorumque etiam hoflilium animos , amicitiasque conciliet et confervet, efficiatque, ut refpublicae rerum omnium abundantia ditatàe aflluant. Inter cete- ra autem, ut ad rem deveniam , quae mercatura affert commoda, et illud pono, uod fub alio climatenata femina plantasque transmarinas apportet, earundemque cul. turam et ufum fimuledoceat. Hacratione etiam Hefperides,quae fedem in calidi(fimis mundi partibus antea fixerant , in tractus noflros Aquilonares conceflerunt , adeo quidem feliciter, ut in his aeque nunc adolefcant atque in illis. Nolo hic multus effe in repetenda veterum fabula de tribus Hefperi, quem Iapeti filium et Atlantis fratrem perhibent, filiabus , Aegle, Arethufa, Hefperthufa. — Hortum earum .et mala aurea draco cuflodiebat , ab Hercule interfectus ; qui poma ifla abftulit et vitrico Euryftheo donavit, X Senfum huius fabulae hifloricum noffe volunt ii , qui ' Hefperi Milefii filias oves velleribus nitidiffimis prope maris ripam paviífe dicunt: at- que has Herculem navi advectum abegi(fe , paftoremque, cui Draconi nomen fue- rit, convitiantem interfecife, Rationem afferunt , quod Graeca vox wi» ct po- mum et ovem delignet. — Alii virtutem elle poma ifta volunt, cuius fructus nemi- ni dantur, nift vitiorum monítris prius domitis, ^ Neque de loco, ubi fuerint. ifli horti, inter fe interpretes confentiunt, Sueonum doctiffimus Olaus Rudbeckius, in ultimam fuam Thulen inter hyperboreas nives eos reponit. — Rectius omnino Ferrarius in Africa eosdem, arboribus fortafle citreis confitos, et quidem in Tingita- na Mauritania five in Aethiopia collocat. ^ Nec ita multum illi horti ab Atlante monte, qui minor dicitur, fejuncti funt , ut Hefperides a patre , feu patruo prope ab6ünt. Draco vortex ell, littori proximus, ubi aqua ferpentis inflar in gyrum cir- cumvolvitur. Hunc opportunitate ufus Hercules, aeflu maritimo recedente traie- cit, hortosque invadens poma retulit, Hac re cognita Hefperides arborum prae- flantiffimas ex Atlante et Anchorario montibus fecum in Mediam ipee et : O Inc * 106 - HzsprgRIpvM NORIMBERGENSIVM hinc concha impofitas a Nymphis pofl multos errores in Italiam appuliffe addunt, cum ab Auflro imbre prius, et a Favonio dulci odore fuerint recreatae.— Aeglam natu maximam Salodianum agrum amoeniffimum prope Benacum tenuiffe : Arc- thufam, quae cum dicta forore Citrearum amore capiebatur , ad maris Liguflici oras fertiliffimas confediffe ; Hefperthufam vero colendis aurantiis unice delecta- tam in Terram Brutiam et Campaniam felicem conceffiffe. Sentiat de his quisque, quid voluerit, modo veritati et hiftoriae fabulam con- crétam intelligat. lllud indubium effe videtur, Citreas ante hos mille et ducen- tos circiter annos ex Media et Perfia in Italiam a Palladio translatas primumque fa- tas effe. Haec illas Hifpaniae et Lufitaniae, itemque, fed ferius, Germaniae tam fu- periori quam inferiori mifit. Et quidem in agro noflro vix per annos centum flo- ruerunt. Speciesquoque nobis tam aurantiarum quam citrearum tum pauciffimae in- notueruntj uti apud excellentiffimum quondam Helvetiae Botanicum , Cafparum - Bauhinum,videre eft. — Sedula vero cura atque cultura et in Hifpania et in Italia plu- res produxit: ut raceam, novas fübinde ab uftis fole perpetuo oris ad nos advehi, Auguftinus Mandirola in Manuali Hortenfi tres et octuaginta, Ferrarius in Hefperi- dibus novem et feptuaginta numerant. Et Ioannes Commelinus, harum rerum peritia nulli fecundus , in Hefperidibus fuis Beleicis duodeviginti fructus delinea- vit ; corum vero longe plures accuratiffime defcripfit. | Nemini itaque mirum vi- debitur, fi opinione plura malorum genera meo in opufculo invenerit : ea tantum incidenda curavi , quae vel in meo vel in amicorum viridariis nata, aut aliunde ad me transmiffa ipfe delineare potui : reliqua, quorum longe plura novi, eta prima huius libri editione avide exfpectata jam, pofl uam arbores flores et fructum protu- lerunt, ipfe alo atque poffideo, perito Fieiperiduis aeflimatori , fi DEVS vitam vires- que concellerit, in Continuatione propediem edenda exhibiturus. Interim omni- um generum, quotquot hoc tempore Italia et Benacus praecipue felix colit , Cata- logum adícribam , quem repetitis precibus vix tandem obtinui, ^ Variaa variis no- mina rebus indita efle, inde didici, nec ipfis Colonis et Benaci accolis in iis denomi- nandis convenit. Subit memoriam eius , quod fcribit Renatus Rapinus de Difci- - plina Vniverfa Hortenfis Culturae cap. XV. Vt autem fructuum fpecies funt nu- - merofiffimae: nam , ut monet Plinius, vix fpecie figurave, non modo faporibus, fuccisque toties permiflis atque infitis, enumerari queunt : nihil certum conffitui poteft de appellationibus fingulorum , quae pro diverfo populorum ingenio quam diverfiflimae funt. Pomis tamen , quae inferius incifa addidi, quanta potuit fteri circumfpectione nomina indidi, in loco nativo ufitata ; in gratiam eorum, qui unam alteramve fibi fpeciem inde mitti volunt 3. quamvis ne fic quidem error fatis caveri poterit: crebro enim una alteri fubflituitur. — Benaci accolae, Magnates prae- cipue, id unice agunt, ut plurium fructuum rariorum proventu abundent, luxurian- tisque naturae divitias arte multiplicent, inde aliquas fubinde fpecies Roma adve- hendas curant. Quainre Teutones mci illos fere imitantur, Gratiam itaque inie- ro, Catalogum fubjiciens ; ex quo auri hortenfis copia dignofcatur. CATALO- Lisgsi . Capvr XXIII. 107 C A. L.A LO G Fs. Edro ordinario. CedrodaGarda piccolo. Cedro di fior doppio. E Cedro gropolofo ordi- nario. Cedro di fior e fugo doppio. Cedro grande Bondolotto lifcto. Cedro della gianda fa una rofaal - . pegolo. Cedro a Dittela. Cedro di Fiorenza odorato. Cedro cof pigolo. Cedro del Sugo mandolato. Cedrato di Spagna. Limea di Valenza. Limea di Callitia. L:mea limonata. Limea aranzata. | . Lima di Spagna dolce. Lima di Spagna garbo. Lima Cedrata. Spada fora frutto come una Zu- chetta. Spada fora grande. Spada fora picola. Limon ordinario garbo. Limon Savona dolce. Limoni Cedrati. Limon Cedrato ó Cedrilia di Spa- gna, overo Limon della Cofta. Limon Cedrato Barberino. Limon Zuchetta Imperiale. Limon Zuchetta. LimonideSugo pretiofidi Mado- na | Limon de Genoua garbo. Limoni rigati garbi a cofta. Limonidella grand' forte di mezo fapore. | Limon fponginodi Spagna. Limon dolce ordinario. Limon dolcedi Portugal. Limon madona Laura gentile... Limon della Canea fenza feme. Limon Bergamotto della grand' zs MOEEE | Limon Bergamotto con foglia c £A. Limon Bergamotto di foglia liícia. Limon Mela rofa odorato. Limon Pero Cedrato. Limon Pero incancllato. Limon Perfonzin Cedrato. Limon Perfonzin gientile. Limon melangolo aranzato. Limon Zuchcerino. Limon Zucherin col Pigolo. Limondi fior doppio. Limon detto Pomo del Paradifo. Limon gaza appetitofenza feme. Limon Ponzindi Spagna picolo. Limondetta Popadi fanta Mama. 2 Limon o8. Hzspzx. Nonus. Lis. T. Car. XXIHL — Limon Agoftarol dolce. Limon detto i| Paladino della grand forte. Limon di Calabria. Limon da Valenza. 1 1mon non ha pari. Limon Barbadoro. - Limondettola Piponadi francia. Limon Salerno. Limon della Cornagiana grande e picolo. Limon di Roma. Limon ftraparente. Pomo d' Adamo. Aranzo ordinario garbo. Aranzo di mezo fapore. Aranzodolce. — AranzodaPortugaldolce. — Aranzo della grand forteCedrato. Aranzo de Genoua garbo. Aranzo Hermaphrodito. Aranzo di Candia di foglia riza. Aranzo di Candia di foglia lifcia. Aranzo Melon rizzo. Aranzo della Canea rizzo. Aranzo di fior doppio. Aranzo di fior e fcorza doppia. Aranzo da China nanino garbo. Aranzo nanino di frutto dolce. Aranzo detto Pomin di Dama. Aranzo rigato, detto Turcho di foglia ftretta. Aranzo rigato di foglia larga. Aranzo monítrofo a Dittela o della ftella. Aranzo incanellato o melonato. Aranzo Teíta di Drago. Aranzo Gigante. Aranzo della rofa. Aranzo bianco dal fegno. Bizaria, cioe, Aranzo Cedro eLi- mon in un frutto. 3 FINIS. LIBRI 1. HESPE- g.108B8 ». 77 T, ^ d P Deer fecit. e$ o B 109 HESPERIDVM NORIMBERGENSIVM LIBER SECVNDVS, AArLUulEk * * * »* * * CL IT-ESWEE De Malis Citreis univerfim. y i22 Eole, quae inter forores natu maxima , cum horti fui cul- NN tiffimi valvas aperiret, in admirationem et ftuporem me to- tum rapiebat. Hinc omnis terrae tractus,quo nil jucundius, invitabat curiofum fpectatorem ; illinc placebant loci arbo- / ribus, lauru praecipue et malo Punica, varie confiti, quo- | rum - muros ali late digefla per omnes componunt coirgutta , [uis retigeuda catenis: quae ceu per ton[as alii , uis ordine, fepes, cozfertis 12m fe ramis, diflendere norunt. Et lauri quidem folia virentia odorem fragrantiffimum fuaveque olentem longe fpargebant : balauflia autem. et cytini, horumque plenorum color dilute cocci- neus, gratiffimum oculis fpectaculum praebebant. Fines viridarii huius, in quod Gratias Veneresque omnes convenilfe diceres, claudebat lacus, argentea aqua piíci- busque ludentibus decoratus. Hae quippe plantae illa potiffimum loca, qualia cir- ca lacum Benacum et litora Genuenfium Liguílica , amant , in quibus aér humi- dus urentesque folis radii variant; unde pulcherrima ibidem plantaria , et Hefperi- dum domicilia frequentiffima, confpiciuntur. Pone hortos hofce colles funt, olea- rum fertiliffimi , validi(fimum contra Boream ventosque Euri nocentes praefidium., In interiores viridarii receffus admiffi, in porticibus delicatiffimi citrearum fructus palatarum magno numero pendebant, rotundi, oblongi, immaturi , maiores, pumili ; iidemque non unius generis, fed varii ; quibus frequentius flores candidiffimi et pur- purei intermixti. O 3 : Aegles Ho HzsrERIDvM NORIMBERGENSIVM | Aegles ea erga nos erat humanitas, ut minime celaret , eam harum arbufcu- larum elle naturam, ut nunquam erectae aut procerae altius caput alias inter arbo. res extollant ; fed libentius palis tignisque coniunctis fuffultae crefcant. Imo adeo debiles fragilesque effe fignificabat, ut haud raro frugibus maioribus gravidae vin- culis adftringi pedamento debeant, ne ramis diffractis mutilentur. — Hinc vix ac ne vix quidem in formofae arboris fpeciem adolefcunt ; fed humi femper adrepunt: et pumilae, quae terram veríus proniores , flores fere copiofiores, pomaque magis delicata ferunt. Eft quoque e re, fi paullo profundius radices fub terram defo- diantur. Circa Citream eiusmodi arborem , flipite nonnihil ex terra exfílantem, murum veluti lisneum in quadrum difpofüi , eumque terra optima totum replevi: quo facto non laetius modo virebat illa ; fed et flores fructusque pofthac uberio- res reddebat. bond Cum praeter ceteras fucco turgidae fint citreae, etiam in hibernaculi loco cali- diore ftatui volunt, Et quo magis aefluofo Phoebi jubare foventur; eo laetius celeriusque, parturiunt non tantum , fed et ramos eo proceriores emittunt, Petrus a Valle teftatur, Valentiae Hifpaniae, urbe maritima , hortum fe elegantiffimum luftraffe, cuius fepes confertis in fe citrearum ramis fuerint ornatae: praeterea ex earundem arborum ramis artificiofe formatae diaetae et trichilae: lp medioque. DEI flat. «vivis falta. columnis et tefludimeis aedes topiaria ramis, cui circum paries et froude[ceutia tecta omnigenis diflincta uitent phlcherrima pomis ; "effe putes «variis Anaglypta extantia formis, In hac aede, hominum facrorum ac profanorum fubfelliis diftincta, altaria quoque funt et cetera ornamenta, — Exteris admirationem eo adventantibus movebat hoc fpectaculum, ignorantibus, hanc fub caelo aeftuante fruticem tantae proceritatis ramos flexiles habere, ut in formas illi varias inflecti , mutari ac conflrui apti fint et idonei. : | Citrearum coloniam ante hos mille circiter et ducentos annos ex Maurita- niae regno in Neapolitani folum fertiliffimum a Palladio effe deductam 3 easdemque inde in Italiam, hinc in«noflras denique oras migraffe , fub finem libri prioris di- ctum eíl. Minoris vero illae apud nos fieri folent quam aurantiae limoniaeque, eo quod rara ex illis apud nos poma dependeant: quae certe parca admodum funt, fi arbufculae in diotis maioribus ferventur; et illa quidem minus plena, nec per- fectionem fatis affecuta. In ipfo autem pomarii folo locatae elegantius florent; et cuilibet aerumorum flipiti recte utiliterque inferuntur. Neque tamen ab omnibus promifcue laudatur citrearum limoniarumque in aurantias infertio , quod diverfae naturae ligna, harum praedurum, et illarum tenellum, in una arbore coniuncta;aeta- tem haud diu ferant, et perpetuitati obfint. Saepius itaque gemmas citrearum praetene- ris aurantiarum arbufculis filveflribus maritatas arborefcere videmus, et in truncum craffiorem enaíci, quam ipfa mater, quae illam fuftinet, Interdum circa utriusque commilluram nodi et fuffragines arbufculam deturpant : deturpant, inquam : ipfa enim citrea malus nihilo deterior efl. Longe felicius citreae cum citreis, tam agre- ftibus quam limoniis dulci medulla fativis, itemque cum pomorum Adami flirpi- bus cocunt, laetiusque adolefcunt : quamvis ne fic quidem fine multo labore cu- : | raque — —Ó—— - Toss M at t n -— oem ons un mlt ptm Pn TH Lisg: IL. Carvr I i raque indefefIa primis praecipue annis, dum invalefcant, colantur. ^ Taceo difficiles laborum curas; quibus citrearum, antequam in Hefperidum pomariis excitari aedifi- cia tectisque communiri coepta funt;in vafis plantatarum,et in ipfo hibernaculo ligneo undique muro claudendarum fedulum cultorem cultura fatigavit. Vulgaria vero tam aurantiarum quam limoniarum genera in Italia et regno Neapolitano fub dio etiam poft brumam pernoctantia perennant, fs Ceterum hoc loco commode dicendum , quibus citreae limoniaeque arbores notis dignofcantur, antequam frugum illae proventum nobis dederunt ? Dictu equidem hoc difficillimum eft, iis praecipue, qui accuratam ufu notitiam diuturno nondum funt confecuti. Pro diverfis enim generibus , foliis arbufculae variis funt veflitae, ita ut citreae cum limoniis et hae cum illis facillime permutentur. Si igi- tur a me certam aliquis notam rogaret, non aliud indicium firmius aut fecurius poft lomgam experientiam comperi, quam hoc: Simulatque flores decidunt , et prima pomorum rudimenta comparent ; haec probe difpiciantur oportet ; num macra et oblonga fint et velut cylindracea ? item annon flili, qui fructui inhaeret bre- vi deciduus , eadem paene forma , eademque craffities, quae pomi rudimentorum ? nifi quod illius pars anterior paullo contractior. Haec ubi fuerint («;d, [;z. 2.) obfervata, ex citrearum genere efle arbufculas pro certo habendum. * Addo et il- lud , citreas poft (lili excuffionem marcefcentis etiamnum oblongas videri, usque dum maius augmentum, et fimul decentem pomi formam capiant. |Limoniae au- tem cuiuscunque generis, tam acri qui dulci medulla, vulgares et citratae, rudi- menta. pomorum monfílrant nonnihil diverfa. Primo enim haec rotunda magis funt; deinde, ubi flilus et pomum juncta cohaerent , commiffura apertior eft, quae in citreis cum piflillo concretis, eo quod aequali craffitie porrigantur , fere nulla eft. — Denique et (tilus ifte piftilli formam habens multo exilior eft et graci- lentus. 774. liz, b. His notis perfpectis, tuto fatis de citrearum limoniarumque genere pronuntiare poterimus. H CAPFT u2 HzrsprkRIDvM NORIMBERGENSIVM Gu: DOM dd. Citri Valicas. USE On immerito citri pona fructuum reginae elogio mactat XN. E dX RSS: , /" WS I D t ; NN 1 7 iM ;, / NS ; d S ENM f/ / N / z E Auguílinus Gallus in libro diurno , five elegantiam et s EM tas ad oculorum et narium delicias eadem duntaxat in ae- RXNIcS) dibus exponebat: condebatque vefliariis ad necandas odo- re tineas; ac, tanquam ingentis pretii res, in arcarum the- fauris affervabat: neutiquam vero inter efculenta habebat. Antonius Tanara in Oeconomia fua, et Ferrarius in Hefperidibus ex Athenaeo nar- rant , ut horum pomorum vis contra venena efficax Athenaei aetate in Aegypto fuerit comperta. Sumtum citreum, refert hic apud Ferrarium, ante cibum quem- libet, five is humidus (it five ficcus, venenis omnibus refiílere ex cive meo didici, cui fuerat Aegypti adminiftratio demandata. Quosdam hic facinorofos hbomines-Ale- xandrino more ad ferpentum tnorfus damnaverat. lllisadlocum ficariorum fupplicio deftinatum procedentibus muliercula quaedam,cauponis uxor in ipfa via,quodin ma- nibus forte habebat admordebatque malum citreum, iniferata porrexit. Pomo illi commanducato, ingentibus ac faeviffimis anguibus obiecti, citra noxam venenatos morfus excepere. Attonitus rei novitate judex, ab eo, qui cuftodiebat, milite quae- fivit, numquid antidoti bibiffent rei aut comeffent ? Vbi denique refcivit, absque dolo malo citreum illis fuiffe datum , juffit poflridie alteri tantum dari : deinde utrumque anguibus objici. Ex quo factum efl, ut citreo paftus fofpes evaferit ; al- ter illico expirarit. Exinde crebra experimenta fidem fecere certiffimam, venenis citreum omnibus adverfari. Sed pace Athenaei: dixerim, jam ante eius aetatem, quae in M, Antonini Principatum incidit, ufum citri contra venena cognitum fuifle, . Celebrat eum Maro, altero faeculo antiquior Athenaeo, in doctiffimo Georgicorum opere: . — Media fert trifles faccos , tardumque faporem felicis mali, quo nou praefentius ullum (pocula ff quando faecvae infecere nocvercae , mifcueruntque berbas, et 20m innoxia cverba ,) auxilium coeuit, ac membris agit atra cveuena Ipfa iugens arbos , Jaciemque [fmillima lauro : - et , ft mon alium late jactaret odorem, laurus erat: folia baud ullis labentia cventis:: flos apprima tenax s. aumas et olentia Medi -. era focveut illo, et fembus medicantur anbelis, At fi bene Athenaei locum perpendo , is pomum hoc in cibo antea non fuifle nec manducatum, ex Theophraíto refert: pro medicamine non fuiffe ufurpatum, nufpiam affirmat. Atque medica horum -flicacia in Media et Perfia, cui olim pecu- liares hae plantae fuerunt , tanquam in folo nativo longe praeflantior eft: fapore quoque grato, dulci ac jucundo reliqua huius generis poma, in Hifpania;Italia aliisve Europae plagis nata;antecellunt. Ipfa quin etiam grana fiye femina;Ferrario atteflante, inter Pi L iss: II. Carvr If. I13 inter medicamina cordialia numerantur ; et velut antidotum Bezoardico lapide non inferius commendantur. Infervit praeterea malum citrium valetudini tuendae , voluptati item et cibis condiendis, in partes nunc plures nunc pauciores , itemque in tenuiffima interdum eaque orbicularia fegmenta diffectum, et aqua filina, melle vel faccharo maceratum. Crebrius concrefcente faccharo delicate conditur, et a pharmacopolis,tanquam cor- diacum condituris variis , electuariis, quae vocant, morfulis, trageis aliisque reme- diis, capiti tomachoque roborando conducibilibus additur. —Dulciarii vero ex eo- dem minutatim confecto , et cum faccharo, amygdalis , nucibus pineis , piflaciis, et aromatibus compofito, condituras et paílas regias ad laetificandum cor conficiunt. Ad voluptatem, ut alia taceam, in Italia inde parant aquam citriam, quam. ubi folem bis fentiunt, emulfionibus et amygdalati. admifcent, horumque potuum glacie refri- ' geratorum multos cados divendunt. Norunt praeterea medicatifmam citrinam compofitionem five quintam eflentiam, EfTentiam di Cedro, elaborare, cuius guttu- la unica, vel altera ad íummum, vini choenicem odore imbuit et fapore jucundif(li- mo, ut eum füuaviffime redoleat. Hunc (i perficere voluerint, facchari additamen- to edulcorant, et dulcedine inimitabili perfundunt. Citrearum flores non equidem, uti illi aurantiarum,fragrantiffimi funt ; magni- tudine tamen ecs excedunt, et in Italia non fecus atque poma, aqua falina, melle et faccharo macerati inter medicamenta roborantia reconduntur. Denique et ex foliis citrinis infignis in genus humanum utilitas redundat. Surculos aliquando nimios vere novo in pomario a frigoris inclementia adhuc tecta emittebat malus citriaj quo fiebat, ut lorum, quorum videndorum defiderio flagrabam , nullus e(let proventus. Hos ut elicerem, forcalos iflos defringebam ; odorem vero cum fpirarent non in- elegantem , minutatim concifos conjiciebam in vitreum globofi corporis vas, five cucurbitam, cui rof!ratum aliud, alembicum vocart, impofitum, tentaturus, an fua- veolentem in aquamextrahere poflem? Et ftillabat fatis copiofa, ^ Eatamen melior erat et anhelitum reddebat fuaviorem aqua, quae ex foliscitreis, quibus cruda Bergamot- ta citrata, in multas partes fecta, adiecta erant , educebatur. — P. Ferrarius , cuius crebra hactenus mentio facta efl, fuccum ex foliis hifce expreffum bal(amicum efle contendit, et vulaeribus liniendis fanandisque conducibilem. Multus denique citrorum ufus eft in re coquinaria : jufcula quippe delicatiora illis temperatur, quáe in urogallos, pavones et ferinam facienda. Nec minus pa- lato gratiffima inde paratur c/audere quae coezas lactuca folebat acvorum, | Embam- mata quoque citrina, aegrotis falutaris cibus , non ignota funt iis, qui Artem Co- quinariam Norimbergeníem viderunt, ubi hanc in rem plura legi poterunt. Paucis utilitatem Citri perflrinxi : longe plura dicere potuiílem , fi falcem in alienam meflem mittere placuiffet. — Praeter ceteros autem ufum Citri commenda- vit f;epius laudatus, neque unquam fàtis laudandus, Io. Baptifla Ferrarius, Senenfis in Hefperidibus five de Malorum Aureorum Cultura et Víu Lib. II. capp. XX. et XXI, itemque excellentiffimus, Georgius Francus, Archiater Danicus, et Academiae S.R.I. Nat. Curiof. Collega, in eruditiffima Differtatione , quam huius fub praefidio inau- | guralem de Malo Citreo habuit Dan, Nebelius , Heidel- bergae 1686. P DESCRI- "d I4 Hzs»zn. Noniws. Lis. IT. Car. Ill. A ESCRIPIIO MALORVM CITREORVM MAIORVM. quorum nobis Italia copiam fecit. * * * CVV P FI II MALA CITREA VVLGARIA: et Ípeciatim | Malum Citreum maximum Salodianum. | : Ital, Cedro groflo Bondolotto. Atis multa, ut opinor, neque fortaffe Lectori Benevolo in- jucunda , neque cognitu indigna hactenus de Citro, eius- vj quetum cultura, tum natura et indole , at pro inftituti ra- tione breyiter commentatus fum. Nunc rerum ordo po- ftulat, ut fingula horum malorum genera , quae videlicet | velaliunde ad me allata vel meo in Viridario nata , alta et $3 educata funt, pro virili parte accuratius defcribam. — Quo 4. autem hunc laborem mihi levem , et Lectori quoque una confulerem , omnia ad vivum delineata aerique ele- ganter incifa adiungere placuit. — P. Ferrarius in Sour fuis p, 7. ex quorun- dam opinione triplex malum citreum vuleare afferi fcribit, Salodianum, Genuenfe, vulgare parvum;bonitateprimum, | Quibustamen laudatiffimus Pater non affentitur. Per noscuilibet liberum eftojudicium ; fentiat quisque, quicquidlibuerit. Ego vero de Salodiano hic primo loco dicam, — Citrum Salodianum, five Cedro groffo Bondolotto, a lacu Benaci, anno 1706. transmiífum eft pondo Noricorum quinque,ea magnitudine, quam addita figura ex- acte refert... Ex omnibus malis citreis maximum hoc eft genus , quod in Italia de- cem pluresque libras noftrates pendit: forma oblonga quidem ; in medio tumida; in aliis tamen rotundior. Cutis non adeo afpera, fed verrucofa et in longitudinem flriata, uti Ferrarius loquitur p. 58. Caro inter cutem et medullam craílà admo- - dum, leniter acris, jucunde vefca, quippe euftu gratiffimo,mofchi aemulo. Itali cum carne affata hoc citreum in praetenues orbes diífectum apponunt frequentitlime. Infuper noto, citrea inaequalitate hibrida a Benaci accolis amygdalina , Cedro mando- lati, ab aliis zodofa vel féromofa, Cedr: Groppoloni vocari , quam denominationem apte convenire judico. CAPFI PHP APA AR M —— TE — T- tr CA zt E ed c A ARI. SL. D i, du e. A del LUST aep td "n; Ty p 4; E. D VÀ m ib ! Hl Nh $,* Li PUTA WE Eu n UR PM d nito ; LE) SN NN SESS ANS SONNINS NNUN S uu y. ^, ur ; die, ^7. Iuftee iunt rh p. P p NO: P" ev wr a E Hzsprrza. Nonius. Lis. Il Car. Ill. et V. us C MP Op IL IB Malum Citreum Genuenfium vulegarc. Val £AL. : Cedro Genouefe ordinario. 9—7Pectandum exhibet hoc genus inter mala citrea vulparia 5) ) SN SUN r- Ferrarius p. 61. magni quoque incrementi. Quod hic vi- NA (i Vas 2t » des, Benevole Lector, Roma anno 1706. huc transmiffum h. NS dM cíl. Haec mala quadantenus acuminata funt;adeoque ma- »: gis oblonga, quam quae modo defcripfi, ' Figura quidem non ómnibus eadem eíl: hinc alia contractiora, alia tumi- £ domi meae nata referam, Cdp FE Malum Citreum Digitatum feu Multiformc. Ital. Cedro à Ditela. 2ssaep Omen hoc a P. Ferrario habet , qui. p. 75. exacte defcribit; )) quia videlicet faepius pomum digitatam expanditur in ma- 4, num, Habemus vero ex limoniorum genere non abfimilia. (775 Ceterum vultu vario proveniunt, nec ullo ludit in pomo ^| natura licentius : adeoque varias mire docile fingit in for- tum, Cedro incanellato, audiret , eo quod non verrucae tantum in cute eminent, fed et fulci veluti oblongi in eadem depreffi apparent. Alterum quidem genus in prioris faciem non eít conformatum : guítu tamen, utpote quae eadem matre nu- tritur, proxime cum co convenit ; gullatum grato palatum fapore afficit : neque inamoenum odorem profert, agri Florentini citreo non abhorrens. Medulla ei fere nulla, fed pertenue tantum iliius vefligium 5 eiusque fubacidae. Arbor folio gaudet longiore et in cufpidem co&unte: aculeis vero brevioribus, quam quas proxime defcripfi , exafperatur. e P2 CAPVT Se - i e CR UNG. Ord SONS iOS E SA Pes eO MPOL iS DUNS AA peer CLE Yerfhatt- Goffenho! " pur 5 i WD! T € H iw ,79. e - * zat zt " " 1 page 4260 D y^. 4 Aro c. Aorta -— rA rm m mr T, 7^ ^ : T pa m ^4 A MEA L , / n 7" ni Hg ^ / "o Uo dpi MÁ M yu Au / PM M. rn 2. *i a" Ex 22d lc à BHHBS '" Um EN mg M á 2. i H MH V lh 1 MEN l Hzsrzs. Nonius. Lis. ll. Cap. V. n7 ; CH PPT- FL Malum Citreum flore pleno et fructu prohifero. d Ital. : Cedro di fior c fugo doppio. Alum hoc, quod Benaco adiacens ager anno 1699. pepe- rit; a P. Ferrario p. 263. Limoz citratus alium includens la- lutatur ; quales etiam p. 271. curiofis fpectatorum ocu- lis vifendos fubjicit. ^ Limonum itaque numero intulit, quod Benaci agri coloni citreorum generi accenfent j in quorum judicio et denominatione merito acquiefco. Fructus hic fphaerae forma pollebat, fuperne hiatu multiplici patefcens : in hiatu illo Ed in utero veluti la- titantes nonnihil in confpectum fe dabant, Is a fummo ad imum diflectus in utraque parte tres foetus inclufos veluti fraterculos fovebat, qua verfus pomi medium vergebant, paulatim gracilefcentes et mucronatos. — Car- nofae parti quidem adnati funt, ut tamen facillime avelli poffint : aurea itidem cu- te tecti. — ldem medius di(lectus, ea forma apparet, quam altera fubiecta figura oflendit; quafi minutorum hic limonum congefta pullities effet: media jucundae acrimoniae medulla eft, adeoque mandenti non ingrata ; odoratum vero fuaviffi- mum vi'rat. Flore promittitur grandiore et multiplici, unde et pomum multi- plex concipi conjectando affequor. Neque tamen dubito , quin et in hac arbore flores nonnunquam , uti in aliis , degenerent et fimplices prodeant ; unde nec omnia , quae felix haec arbos parturit, mala intus nova foctura gra- vida eíle exiftimo. P3 MALO- "* à Wow * - * 2C gei [ape e UNE LT * - m^ 4 vs GÉEO MB on a iiie o S D e bi : * " » mp3 gres mee a E ? ql | ill n, UE) rp; p. PE PA DIET 277, j, pos UA A E 2 MI (7 / ud? ) Z£r 7 : Ie reve Jd 72 5 TPTTZEBT | » / 2er eSe trate 1 pag: a2a8.b DA -— "- M ali T: po re " bor4A 1 NNNMO, WNMN A — Hà Fest hamer: "n Hzsprz. Nonius. Lis. ll. Car. VIL. 119 ————— 0 MALORVM CITREORVM, quae noftra alit terra, recenfio. ET pouf IP EVEAXICIL Malum Citreum maximum Salodianum. Ital. Cedro groflo Bondolotto. Ominis,quo agri fertiliffimo Benaci halitu fecundati incolae, hoc pomutn condecorant, nominis, inquam, -ationem jam , fuperius capite Ilf, dedimus. — Annus feptimus et nonagefi- mus fupra millefimum fexcentefimum tria mihi huius gene- NUR ris mala tulit, meo in viridario progenita ; unde de illis fe- E C- E quentia porroannotare libuit: Lenta haec arbor, quae et re- XJ liquarum citrearum indoles eft, inter alias nunquam caput e extollit, fed lemper humi affixa, virgulti inflar, et ad parie- tes alligata ad oculorum delicias accurate educatur. — Folia fpiffiora funt, longiora, ambitu ferrato , praelongis munita fpinis et aculeis quam- plurimis; calore manuum modico provocata halitum emittunt fuaviffimum. , Flos botri fere forma dependens, vel, uti Ferrarius loquitur , confertim fummis ramulis velut odorarium in fafciculum frequenter cohaerens, ferotinus efl: media enim aefla- te demum erumpit, in ferum usque auctumnum,imo hiemem, exítans et fimul gem- maícens, Nec dubium eft , quin flore perpetuo fecunda foret haec arbos, fi in campo patenti Phoebus eam diutius adfpiceret , nec huius vultui hiberno intra hi- bernaculum revocata fuübtraheretur. Exterius hi flores interfufi rubore funt,ceterum. candidi, in duos circiter digitos repandi ; partim frugiferi, extante inter crocos lon- gulo infantis pomi rudimento,piflilli effigie: partim citra hoc indicium infecundi. Foetura huius mali demum prodit, s d EN AOT) — r 7 P, 7 —— - - cum Sirius boris per lucem exiguis , bominum tunc imminet ardeus « eyerticibus, cverum fefe plus nocte fatigat. Ea tenera admodum eft et gracilis, colore fufco ; quem neque poft brumam pr Vere autem novo incrementa capit ob ponderis vim terram prona, et fuícus ille - viridem migrat. Vbi dein poft alteram brumam , quando Chrifli Nativititis memoriam recolimus ac publice celebramus , maturuit, cute ex flavo albicante et tenera - 120 Hrsrrs. Nonius. Lis.Il. Car. VII tenera veflitur : caro vero craífiufcula e(t, medulla vix altera pomi parte humet, Et caro quidem fuavior multiplici ufui fervit, atque faccharo macerata frequentiffime conditur. Maximo citreorum generi hoc recte annumerabis , cum Italia fuis in hortis de- cerpta oftentet, quorum fubinde decem aut quindecim librarum pondus ett, tefte P.Ferrario. Qui fpectandus tibi hic fe offert mei viridarii alumnus, ad binas libras pendebat. Ab eo autem tempore, quo foetum hunc dedit arbor , feinper qui- dem parturit; at nunquam felici me partu beat , quippe quae abortum usque facit: quotannis enim florum frugumque meffis, fed corda , in herba eft, quod dicitur, Quod vero nivofae hiemis vim non fuperet pomorum fpes , a fera florum protru- fione elle conjicio , cum fruges eorum pertenerae ardentis Sirii ardore foveri ac s0- rariament, Vnde hoc defluvium non alia ratione caveri poffe judico, quam ut partim flores arte maturius provocemus, partim ipfam arborem contra frigus folici- te muniamus , et in illo plantarii loco flataamus, ubi multus folis benigne foventis calor eft, et aeílus fervidiffimus, Hinc etiam mali citreae aurum hoc in terra- rum tractu rariffume colligitur. ohoolodb 9 Uwe E, pu C3 ^03 g?7 — "rs "er ut" ILIA t» ^0 7P * n ! £u. MS s Giberenhoff. 2. arireicbh. . *- Pe. 2120 b Ta n PPPEbuss TT a parte Bb. UN T (vU | Z : CY | li 1 6 Py del 7" met ww mmm pil —Q / []- (P "i nm t Vt ede von ab ARAP. poo T E m m a m rr TTL P La eu LE Lum Lum rm a a Dm e e a a M T a BT om Tm e n a a n I I o Am a rr m ir m e o e et m m a a m Enn a e a -— L—A————— z rr ——Ó—M —LAL AT oum a a a ——— T / EM 27 i E : : EAE : ges P EMI. : : , LLLA — À LLLA Lo rr He , " , C DT TD " LJ AP Dd » 4 w ^" m ii SN "S m ROS Tu VR : — m LLLA m, d tpa pur 0 o us rur. L2 22527 (emo Coon) 22 ESI T A A 7 A, x NOPCDN WUSNN DIENEN eM ui ! 2. : 22222222; 27 2 III : ? D LP EC 2 27222 "APIS EET 7577 Aer edt Mace Zm Mord m VUE Wn. APorimia : d deriWj'ewh Ae . AR ar ap ut Pope / 2h ", 24 7 rns p RS WS " ^ seu Rr SSSNNNNN z D E A pron PE aam mL ri PTELEEUL. 5 is reo, ^4 Qd x 7 7 ; 72 I r7 1,27. 7 ( 722771 ar E ? 2 e a ri I E e D D Y LI I i - 2 MIL Lr tur "mum - L1 7 ». Hisprzg Nonius. Lis. Il. Car. VIII 1^1 GUITIYq1 PME Malum Citreum coniferum. Ital. Cedro col Pigolo. S YA Vdaici nomine haud incommode hoc malum infigniretur, j cum omnis Iudaeorum pofteritas feptembribus Taberna- culorum feriis illud adhibeat; quare ad eam Liguriae oram, cui nomen eft ab oppido Sancti Romuli, quem vulgo San- ctum Remum transnominant , Auguílo menfe ineunte confluunt ex Polonia, Germania Mantuaque mercatores Iudaei complures, in eum ufum mala citrea ramosque pal- níarum in tempore coémturi. Inducti verbis Lecislato- ris fui Mofis Levit. XXIII. verf. 49. id faciunt, ubi primo die fructus arboris pulcherrimae, palmarum fpadices et myrti ramos falicumque fluvia- lium fumere, et apud Iovam Deum per feptem dies laetitiam agere jubentur, Ar- boris fiquidem pulcherrimae fructum , quem Iofepho auctore fortaffe rectius per- fcam interpretabimur, ipfi citreum effe contendunt, "Vid. Ligthfoot in Miniflerio Templi Hierofolymitani cap. XV. Citri vero ramos cum foliis et fruge quum alie- no hoc feriarum tempore obtinere nequeant;et finguli tamen eiusmodi pomum ma- nu praeferentes Synagogam adire debeant ; publica magiftrorum Iudaeorum, quos Rabbinos vocant, auctoritate fancitum efl, (uti eft apud Buxtorfium Synag. Iudaic. Cap.XXILp.454,)ut univerfae concionis nomine unicum,integritateac laevore confpi- cuum, fedulo coématur, quod omnium deinde ufibus fufficiat, Nulla hoc macula nullave labe contaminatum fit oportet ; quod fuo adhuc pedunculo haereat, et fli- lum, quo veluti piítillo eft munitum , praetendat. — Ab Iudaeis communiter Effericb audit 5 — vulgus Paradifi pomum vocat, (ibi perfuadens , citrum effe arbo- rem illam percelebrem, cuius formofà poma ne comederet, fuerit Adamo divinitus interdictum. In modicam haec arbor altitudinem excrefcit: folia habét minora, ferrata, lon- eiufcula,in acumen excurrentia, et fpinis denfe referta. — Flores fundit exiguae ma- gnitudinis, parte foliorum externa paululum rubente, Pomorum quoque primor- dia tenuia funt; bruna et viridia profunde faturata. Adolefcentia excelfe virent, tan- demque matura aureo colore, fed dilutiore, excellunt : femper tamen a vulgato ci- triorum genere,quod ad magnitudinem attinet, multum fuperanturs cum haec nun- quam maiora evadant, Quod caelatum hic fpectas, mei quondam viridarii decus erat ; fuperne illud coarctatur, et in acumen excurrit; cui flilus, five obtufa quaedam eminentia, nunquam non praetenditur, — Odore non minus fuavi commendatur, quam malum citreum Florentinum ; de quo mox dicendi locus erit. — Medulla in- terior modica eft, fubacida et amariufcula. Hoc malorum genus, (i experientia, fida alias rerum magiftra ftandum, laetius in diotis hofpitatur, quam folo exceptum : femper enim pumila et depreffior manfit arbufcula mea; neque unquam furculorum quotannis enaícentium pro- ceritate luxuriavit. CAPVT - » " E " " n n neum aet Rd eX B 2 * & à E rm * - * * " « B ] " " L Y . es em " E S: - aixWoo- dec m dim C es Wc emu 3e x * x x : * " c À D ie : wed m AAA -*po 36 dd A o d L " : E 2 L ^ - "- i 3 * z LO a. curn noo d dae à Pe do n ane ^ cm T P BS. : ure. * : T: / : ; 3 $x s Hr r iex) "asap x c yo t€ T gh fte 4 - JACET ' $- p v : 2 Pa. ^ * Ae aicdol er uA " a *- ed ot d » T M : 2 AE AMET owed ei Ef ri sd am sie a * . Der qub nat nn E RE d. k- Mu cu AE T dad Mm DUSDIPH"I A 1 eye ici : c "eU d A Iden "- CRM rre "e rA IPs ile Zr so t E eds 1 Ee p NERA oe j. —— 2 D S Eo ES IN S E S E d N Hrsperx. Nonius. Lis. ll. Car. VIII 123 uum UULTOE TOGHIEL Malum Citreum Florentinum. Ital, Cedro di Fiorenza. 8)) merito Cedrato di Fiorenza audit, P, Ferrarius p. 265, I i- 2) monum claffi inferit, eique nomen dat Limonis Citrati. At Auguftinus Gallus rectius citreis annumerat, ea motus ratione, quod omnibus citreis hoc fuavitate potius eft et anteit, Huic ego fubfcribere vel ideo non dubitavi, quod J) foetus, fecundo florum partu exclufi, a figura citreorum ANS plane non abludant, quippe qui teneri funt et porrectio- : res, ac praeterea capitulum, in Ílili figuram formatum, eri- gunt. Veflitur alias haec arbor foliis ferrae inflar incifis, iisque minutulis ac tenui- bus, fpinis quoque brevibus armatur; fed his tamen paulo longioribus ;, quam in malo proxime defcripta, Cedro col pigolo, acuuntur. Flores, Dosügique gemmae longae potius quam craf[e non racematim, uti in aliis quibusdam citreis, fed binae aut ternae in fingulis ramis exiflunt ; colore excelfe purpureo. Ipfius vero floris gemma disrupta enati foliola , quae arctiora eie folent, intus candidiffime fulgent. 'Tenellus item foetus ovuli minus craffi et rubicundi forma confpiciturs usque dum cum incremento verno rubedinem cum viriditate commutet 5 et hac, cum matu- ruerint, amiffa, denique dilute flavefcat, fuaviffimo citrei odore laudatiffimus. Me- dulla praeter cetera uberiore turgefcunt haec poma, quae , cum fit acidula, gratiffi- mo nihilominus fapore jucunda eft. — Hoc mali citrei Florentini genus arte quoque multiplicatur ; atque inde ena- tum efle fufpicor illam citrei fpeciem, quae citro flore et fructu multiplici, Cedro di fior é fugo doppio, non abfimilis flore pleno confpicua eíl, et novum in utero foe- tum concludit. Huic pomo perquam fimilia in Bizzariorum ita dictorum genere numerantur ; utpote quae arbufculae fructibus itidem divites funt, tum forma et figura, tum odore per omnia huic convenientiffima. Roma eximiae praeílantiae effentiam ex citreo hoc Florentino parat, quae ma- eno pretio hinc inde divenditur. Hoc tempore uncia quaelibet duobus fcutatis Ro- manis five coronis, vel, ad noftrae monetae rationem fubducto calculo, florenis qua. tuor cum dimidio valet : quod tamen pretium pro anni fertilitate nunc immi- nuitur interdum , nunc iterum crefcit. uSc2 Alum Citreum Florentinuni, quod [talis quibusdam jure Qa CAPVT 2 " ^ ) £r. »- H : LU ; 7 wir - » Li edd - 7 " " Bs e EA - — ow : wo 34 - i I Ei E i : « x GA d PIU E ? Jlbaa ARMES " & o2 S de NS e WP » a! ; $ i e &tR : € M t b. 3 : : ss ^ : i I:3 E] H * br | : : * Li -* B Kx o sow p v i à Y à ^ du. ^ [M . BA Vk s v c me r^ vps- Roc U.E X4 4. A — t * e ; : - Labia ; AVR die a^ ce v "uaxw 773 - » 0€ 5 "o 5d set - s m ma a. uenit : ^ M j 1 $e s TRU GI. 4 ATUAUR €: —— — 3 t: 2 »vüpcer E: 5 dms s a e m *- T E. m a Ju. rub. i El L E: A. Li & 7x * 3 " wc lr ET va erp eene p rr TIER C naerr Ll IEBRIBISPAI - Ev NOIRS 4G RE ESd4ue uiu i3 wu utt Le € 6 . ^ Eia kar a: ; «PE » " . * d . , E M $4 0€ 2e H 3 , . £ * : : * 6x t i64. A dE ED i4 quem otom RAG SEE M. 214 at e Tertii DÉ& 4o UAR qon Fe e te wi Get bor eor n ul e RUE. —— Ke E ee i un EP 470ug. 224. d . SENSO SN *. Arie) ju ar PI Au V iymen 2or auf M Z oarten alfhre. —— tL ER Ax ks no * X ere Ld f rt "ss bine dom x : yi. grad mene os pa RU " Pen " Hrsprz Nogrus. Ls. II. CAR X, pu MEO E Ie Malum Citreum vulgare parvum. Ital. Cedro picolo ordinario. aXoNC6OESsS? Omen ab Benaci accolis gerit hoc citrum Cero zoffrano pi- 1A 2 colo, Ferrario pag. 58. Citreuwm «vulgare parvum faluta- 27 S j tur. Fructum hunc cum ipfa arbore fiinter nanos nu- BO, o/ZIZJ meravero , fortaffe non aberrabo: humilior enim A(/( flirps caput inter alias nunquam extollit ; neque foliorum s S amplitudine ad reliqua citrorum genera accedens ; folia 3IcS)) véro in extremitate fere mucronata, undique incifa, viridi- E23 tatem habent minus laetam. — Ceterum rami aculeis exi- | guis iisque numerofis armati comparent. Neque a flirpis quantitate flores abludunt, qui , odore minus fragranti imbuti, modice dilatantur, Poma vero apüd me mrinutiífima vigent, fi vigere dicenda funt, quae noflro in hor- to nati, et hoc ipfo folio delineati, magnitudinem non fuperant. Arbor magis du-- rabilis videtur , fi cum aliis citreis comparetur : quotannis nova fecunditatis docu- menta dat: quae fub anni infequentis primordia maturitatem, et colorem laete fla- vefícentem capiunt. Sapor citreus eft, acer et fubacidus: cortex denique illud ambit graffior, quippe ex quo dimidium fere pomi partem conflare animadverti. LIBRI SECVNDI FINIS. Qs. HESPE- T de xum cg pee M a w v a i to i *. T NN Palos ee Abr dr t MEUM -— oo *. 3.9 ze 22 SA - m B L E E: cuum M E " «uitio Nw 7 ibo: qm ect ft NT SUMAS hi a ETHER EHI me D: 2: a. d T "NT 127 HESPERIDVM NORIMBERGENSIVM LIBER. LIERTIVS, EIHVSA * * * C uoPpT-T Dc Limone generatum. y Vandoquidem maxima citreum inter et limonem intercedit cognatio, eaque tam arcta , ut Medicorum antiquiorum non pauci , in plantarum cognitione alias exercitatiffimi, halluci- nati fint, utrumque pomum uni eidemque claffi inferentes: imo cum hodienum praeftantiffimis ftudii botanici cultori- bus aqua haereat definituris , cui claffi malum hoc vel illud annumerandum : mirum nemini; videbitur , in citreti vicinia et haec limonum viridaria confpexifle. — Definet Ípero mirari, fi praeterea reícierit, horum non minus quam illius curam fororibus Hefperidibus, Aegle et Arethufa, ab Hefpero patre fuifle de- mandatam. Paveramus adhuc ad fatietatem usque in fpeciofo Aegles horto ocu- los : indeque difcedentes recto pede ad Arethufae citretum properabamus, — Haec fub ipfo plantarii ingreffu laetiffima nos humaniffimaque excipiebat, et in ipfum im- mittebat. Primo [latim contuitu laetabamur de elegantiffimo ad interiora profpe- ctu, et aptiffimo illius ordine. Progredientium per porticum latus utrumque parie- tes vivis cupreffi fruticibus conveftiti claudebant : illa vero nos in planiffimum campi aequor deducebat, quod undique coronabant Hefperidum nemora : neque illa incomta et inordinata, fed tanta diligentia confita, ut nihil obflaret, quod vifum in ulteriora impediret. .Augebat decus atque fplendorem fructuum non unius ge- neris copia , etlimonum grato acore jucundorum varietas. — Medium inter filvas haíce fertiles agrum ornabat fons, aquas falientes verfus caelum alte emittens : hae ca- nalibus per totum viridarium ductae, adaquandis arboribus percommodae erant, Porro, ne ortae ex grato aquarum lapfü atque murmure voluptati quidquam de- effet , fontem rariffimorum Limonum arbores in vafis arte daedalea fabrefactis difpofitae ambiebant, quarum tanta varietas , ut curiofiffimum Florae myflam, Carolum Clufium, cui quatuor tantum limonum genera innotuerunt ; et Portam, qui 108 Hzsrrzg Nonms. Lis Il. Ca». TI qui bina folum defcribit, in admirationem raperet. Sed quid Clufium et Portam nomino , qui jam ante integrum faeculum vivere defierunt ? cum illorum etiam praeftantiTimi, qui pauca ante luflra obierunt, fi in dias has luminis auras redire con- cederetur, vix crederent , infitionis beneficio tot eorum genera prodiiffe. Imo ne nunc quidem ingeniofa hominum ars defetifcit , ut novas producere fpecies ceffer, Haec omnia cum fororum pulcherrima Arethufa nobis humaniffime commonftrat- fet, Varia, inquit, pomorum genera, quibus natura hortum hunc ditavit, avido, quantum vidi, oculo fpectaflis: num vero dulcia quoque heic mala advertiftis? Cui nos : Mala quidem nemo appeteret, nifi ipfi dulcia ac bona viderentur.. Illa continuo excipiebat : Non mala aut facinora dico , fed poma haec , quorum alia dulciffimo fapore voluptatem cient. Nobis dicta admirantibus pergebat: Haec ar- bor, eamque fimul digito indicabat , quam niveo decoram flore hic videtis , tam grati faporis fructus fert, ac fi Indico fale eflent edulcati. Flores enim fine ruboris miftura lactei , pomorum dulcedinem pollicentur, — At altera illa huic proxima, cuius flores purpura exterius funt perfufi , poma facit, quae guílata ob aliquam fa- poris acredinem delicatiora labia contrahunt. — Hanc notam íi probe obfervare li- buerit , illa nunquam vos fallet ; nifi in Limone Bergomotto , cuius flores candi- diffimi nihilominus poma parturiunt fubacida. His fimilibusque papavere ac fefa- mo fparfis fermonibus, quos referre omnes longum foret, dia haec Nympha nos recreabat. Illud tamen tacere hic nolumus , quod inter alia etiam ca nobis fugoef- fcrit de aurantiis citreisque , has flores citius protrudere atque illas, cum prae illis hae ligno conflent minus duro , minusque folido. Tandem, cum per alteram quoque horam ex auri huius adfpectu voluptatem cepiflemus , nos faturos ad oíli- um, quo ipfi properabamus, deducebat, laetosque dimittebat. Eadem nos felicitate gavifos credebamus, qua Maurorum gens perpetuo fruebatur, quae citri contenta comis ."vicvebat et umbra. | Egreflos dulcis recordatio demulcebat : omnia quippe memoria recolebamus vifa, fimul recordantes , quantam horto amoenitatem con- ciliaret lacus adjacens , isque navigabilis, qui tam vaflus efl, ut vifus prius quam ille terminetur. — Quaquaverfum vero iveris, oculis flatim patet, argentcosque, fo- le potifPimum ludente , fluctus ad caelum usque haud raro attollere vifus, non in- gratum utique fpectaculum contuentibus et in horto deambulantibus praebet, GAPFT HD 1 Hrspza Nonius Lis lll Car. IL.— 129 COP Py TE Llimonum Víus. on:nia et commoda contulit provida Natura. Multae funt, z quae praeter adípectum jucundiffimum nullam largiuntur Sw homini commoditatem: vilia tamen haec gramina herbae- iz que terreílres praeftant Salomone, qui ne quidem cum omni INO $2 [plendore fuo ita veflitus fuit, ut horum quodlibet. Aliae «(X-| IE S 2:47, non vifu tantum jucundae funt; fed et animam praeterea NM ER ASWSN recreant et reficiunt, fuaviffimo halitu emiífo. — Aliae vi- E ctum homini dant et alimenta corpori neceífaria. — Ex aliis denique, herbis potiffimum, innumeris medicamenta parantur, quibus et fanitatem integram confervare et lapfam reflituere; DEI virtute, valemus. Nulla vero plan- tarum, aut certe pauciffimae , collata in fe haec benignioris naturae dona juncta oftentare poflunt : quafi Hefperidum illa malis cuncta iolis fervaíflet. Haec etenim aurum oftentant, inter virides foliorum fmaragdos egregie ludens et emicans; quo nihil mortalibus aut adípectu jucundius, aut odore gratius, acceptius , aut efu a vius, falubrius. Quantum enim partesillarum fucco turgent ; tantum eaedem viri- busabundant. Atque ut paucis folum utilitatem , quae ab pomis hifce nobis ve- nit, commemorem , in re coquizaria ex illis jufcula parantur multiplicia et embam- mata, quibus carnes ferinae aliaeque, volucres item ac pifces , conditae inferuntur. Saepius poma haec in jure gelato aut tuceto glaciali conditione craffo apponuntur menfis : interdum acetariorum vicem praeftat pulpa in lobos difcerpta et faccharo confperfa. Flores quoque cum polline, faccharo et aquis odotatis conditos atque frixos conficiunt, palato gratiffimos ; uti de his aliisque, quos in coquinaria affert, ufibus liber de iflac arte Norimbergae publicatus , multis te docere poteft, — No- lo enim ea hic repetere, quae aliquot vix plagulae caperent. ^ Qui aromatibus et fale Indico condiunt dulciarii, tum flores , tum cortices delicate involvunt, et Ge- nuenfium quoque more, ut alios aliorum filentio praeteream , obductos fervant: ftriblitas quoque et placentas ex illis in parte fuperiore eleganter defignatas,itemque panes faccharatos aliasque menfíae fecundae cupedias conficiunt, In rei medica- mentariae officinis proflant aquae ex citreorum cortice ct medulla medicatae , fucci item, eclegmata et electuaria multo morborum agmini pellendo apta ; parantur in- de morfuli, trochifci, elixiria, olea, balfamum, effentiae , fuaviffimum odorem fpi- rantia. — Horum tamen conficiendorum praecipua laus, 19: ditfimulare nolo, 1ta- los manet, qui praeparandi arte aliis omnibus palmam dubiam faciunt ; illis quippe citreorum copia artem fecit, Habent et feminum grana multis in cafibus ufum fa- lutarem, eumque non contemnendum. — Tot ergo commodis cum praeflet hoc omum, mirum non efl, tantam illius copiam , ipfumque faepenumero corticem, quo id denudare folent, frequentiffime alio, magno pus numerato , ig | ecor- 120. Hrsrrn. Nonis. Las, Ill. Car. II. Decorticatorum medullam acriorem liquidam exprimunt 5 expreffam olei inii doliis excipiunt ; exceptamque in locis transalpinis divendunt. ^ Venetias quoque Meffina Siciliae apportatur liquor ille; quem Salodienfi praeftantiorem Candiotto nomine vocant ; eoque fericum inficiunt , fi quidem illud faturate celfeque rubro colore, Hifpanici nomine infignito , micare volunt. ^ Saepius quoque adulterinus pro vero venditur; admixto immaturorum aurantiorum fucco; quae cum citreis unpa in torcular admittunt. ^ Sed facillime fraus deprehenditur , praelibato hoc li- uore : amaritudo enim adulterium prodit. ^Quodfi ergo tingendo ferico eum nihilominus adhibere cupis, maiorem illius copiam affundito , nifi operam perdere volueris, .. Ácore enim color acuitur , ut intenfius emicet ; quo cum fuc&tus ifle deficiat , dec hic ius quantitate penfan- us eíl, LIMC- | | Hrspzz. Nonius. Las. III Ca». III cc IIII. E LIMONVM ITALICORVM RECENSVS * x * | | CaPPFT Il Limon Coftatus maior. Ital, Limon della Cofta groffo. EDD Ximiae magnitudinis fructum hunc lacus Benaci regio anno AW 1696. genuit. ^ Colonis illius tractus duplici nomine au- " 3 dit: 7r.) Limon della Cofla groffo ; quod a flris et ex- (E^ tuberantiis , coflarum aemulatione infignibus , habere vi- | detur : rectius tamen Limonem canaliculatum. (Limon 2 eh. incanellato ) appellari cenfemus, ^ 2.) Cedriha, quo 7A fere cum dictis colonis Salodienfibus eum mallem infignire: ' cum accuratius examinatus a Citro maiore propius abeíle indubie deprehendatur. ^ Carnis praecipue et cutis fapore proxime ad illud accedit: praeterea et haec non fecus atque citri cortex colore ítra- mineo pallet: caro vero crafífior eft, et medul!a liquore acidiore turgidior. Folia huius arboris ampla funt et nonnihil ferrata. Itali non nifi tenuiffime orbiculari for- ma concio, falisque Indici conditura probe adfperfo et edulcato, vefcuntur. C EP T IHL Limon Lufitanus dula medulla. Ital. Limon da Portugal dolce. Es Otiffimus eft Limon hic dulcis, quem vere ineunte omnes , ) quotquot malorum citreoruni aurantiorumque commer- cium inflituunt, negotiatores Itali ad nos advectum, venum exponunt. Patriam ille habet Hifpaniam et Lufitaniam, un- ([ dein Italiam migrans feliciter transplantatus eft : cedir ta- RI men limon in Italia enatus Hifpanis et Lufitanis cum hi 3) longe fint perfectiores. — Ceterum magnitudine confpicua Ae infignis efl, vertice acuminato : cortex craffior eft et exccl- fe flavet ; aromata quoque fapit jucundiffime. — Medulla, quae copioftor, paululum rubet , medullae anerantiorum aemula ; fucco dulci fua- viterque vefco exuberat. Hinc noflris, cum valitudine minus firma confli- ctantibus , exhibetur , ut vires morbo attritas illo reficiant recreentque. NW rus TC WEE RPM M WMÁMMVMAMMEOBME UE TENER NEN R2 CAPVT F. Eram LR. Nc : M. ne n CLIE n img pes ie tad nar EE Ac [ 2 Jp22-13.2 - ASSI EC Ht e QE -— —m , 5S B. ella. |, C95. E Du epetaunp) ape py ri "i Bh efteinbruch be) Mógeldorff . pas.232 b N its iS SY M NS ik i Emm 7 Ü [7 [// ooo M m——C———————————WW [// /| P r9 - -——7 Hesprrzg. Nonius. Lis. HL Car. V. ec Vl. i3 ch ug tt EUNT CTS lidem edm e FRCHMETEae oe SESS CTS Limon Lufitaniae Auguftalis dulci medulla. Ital. Limon Agoftarolo da Portugal dolce. £7 Loruit et hoc pomum circa Benacum, unde illud miífum (QW accepi. Ad citreorum vél limonum genus pertinetpraeco- 2e KENN, cium: ut plurimum enim menfe Auguílo, unde et nomen : y Tp ei inditum, in Italia maturefcit: Ibi tamen hofpes folum eft E PX exceptus, patria Lufitaniae terra exul. — Minor eft Limone ( i ? dulcis medullae Hifpanico vulgari; verrucofus ,in cufpidem excrefcens. — Ceditet priori, quod modo defcripfi, five E-. cutis foliditatem fpectes, five colorem languidiorem. Me- dullae vero fucci pleniffima dulcedo ineft; | eaque parti au- rantiorum interiori, quantum ad colorem ,coníimilis. Eftetalius Limon Augufla- lis, eodem tempore quidem maturans , at faporis auíleritate parum amabilis. n2] B» : AS cy -— Y CAHTY- I-Fl Limon Saccharatus, five dulciffimus. Ital. Limon Zucherin dolce. . g;Enaci ager, quem amoeniffimis villis et hortis elegantiffimis X025 confitum fuperius dixi , hanc quoque limoniam prae- 5») dulcem alit acfovet, cui eam et ego in acceptis refero. | Globofa eft, et, fj magnitudinem fpectes, fatis confpicuas BUZNGS cortice tecta laeviore minusque fpiffo , cuius color diluto 2 Fue HU, pallore citreus apparet. Odorem fpargit quadantenus aro» a n « 9) matum amoenitati congenerem. Succi dulciffimi et me- OT.) dullae fi colorem fpectes, aurantium dices: fin faporem, - malum aurantium Sinenfe videbitur. Migravit vero ethu- ius fructus mater in Italiam, Hifpania patria relicta, Denique, ne hocpraeteream, Limon faccharatus et alter Limon dulcis temerepermifcentur: quamvis enim nullo difcerniculo ab invicem diflare videri poffent 5 obfervavi tamen ex fapore, a vero non abludere illos, qui toto, quod dicitur, caelo illos differre affirmant. — Limon etenim dulcis vulgatior inde nomen tuetur, quod acrimonia non urgeat palatum ; neque tamen ideo dulcedine praeflat, fed aquae inflar infipida efl. — At a Limone faccharato dulcedinis fenfus percipitur, ut iure merito Saccharati nomine, a Salodienfibus indito, fuperbiat. R3 CAPVT V il. * P t y xi É " ! . | ? 3 Ld «d OA e Áo emm So » - " - : - - i Ru E á , FR ds Eun er Vel a T e en Hh Drs P tin TH T ———à —-— OQqug.i54. p «ijr owl? : 1 x x "ib, ami ! ; — ofehugfren. $e — Aalen . A ABL MP " D f "n 7 dh. E T A // 7 My lH m. 1 /ll : , i. (d...) JURY lili Il i 11 Um Ty / Tb | | [/ ] --. -- 4. * Pia VR RUD eleRE Vitas Im pnt E. , - LU zn Ao b p zi | WI ES mo d err TIaffegen. . RU) E heri ; dela qu a o .. HirsPEs. Nonius. Lis. IIl. Cap. VIL et VII, — 15; G0 P PY FIH Limon Canaliculatus. Ital. Limon incanellati. Lura dantur huius mali genera, appellata a quibusdam L;- moues firiati..— Hinc Ferrarius Jonem fériatum ftcve cana- liculatum lud vocat; ducti nimirum ab apice petiolum verfus funt veluti canaliculi quidam, fed inordinati, cum xA ali plurimum a fe invicem dillent, aliis anguflo interílitio feiunctis. Praeterea horum pomorum quaedam rotun- ditate turgent , alia ovata longitudine producuntur. Omnium vero color pallide luteus eft. Atquehuius qui- dem cutis fpiffior paullo ett et medulla modica, in ore man- dentis mordax; illius vero cortex tenuitate notabilis medulla amplior, fuccofior; et acuto fapore a reliquis malis citriis non abhorrens. Vtrumque hoc pomum, quo,, uti reliqua, oculata pariter defcriberem fide, ex Italiá Norimbergam accerfivi, 5 — SA ^ b i / CAPVT FIIL Limon Dergamotto maximus. Ital. j Limon Bergamotto della grand forte. (osse Eque Roma, Italiae caput, fuas nobis delicias invidere voluit. ; ) Maximum hunc, ipfa maxima fructum anno 1706 trans- mifit, eumque clegantiffimum, feptem uncias et eo am- plius ponderantem. In elobi formam ventriofi prolixus (7| efl; qua parte pedunculo connectitur, paululum contra- m ctior; ita ut pyra, quibus a Bego , Epiri Principe, Beg- J| mottorum vel Bergamottorum nomen eft, ferme rc- ded ferat. Carnem parciffimam, haec enim cultri dorfum la- titudine vix aequat, cutis tegit fubtiliffima, ubique aequa- lis, et formofe lutefcens, — Pulpa vero interior fucco diffluit abundantig quem cum cellulae merabranulis diffeptae contineant, fine ordine tamen et fine lege hae funt difpofitae, fecus atque in citreis vulgaribus obfervatur. Aemulari videntur hac in parte comtam aurantiorum cornigerorum negligentiam, pomorumque eorum,quae floribus plenis duplici involucro five cute amicta fuccedunt, uti ex figurae infpectio- ne accuratius delineatae conflare potefl. — Pulpae huic acor quodammodo tempera- tus; cortex quoque aufterum quafi condimento tem- peratum refipit. CAPFT VIIIL It.» M . r 3 ; : AN bt . : 2, | - » | ) wu * E " P4 "T L] * j . » " 4 - y Y 1 ] M 2d — " X v v a 4 : i S Fi : : b a r t Qs A : | ^ yop E í d ar * - ü? ? 4 "- : 1 E A r — ; 5 " «u 4 , * 4P N. iae x : 4 E" » e : e : ET & - y P ] - ^w s * 4 m^. o-— i | s - eem s - ^ positos dien Rico dia 8 ePi i t meten EÀ WT AP , : kc kodeopen itn ier qutt Seien iq sie mlmed ip mtt " — jer ln : k | nd ; | OO MER) uie cca E S nont nomi. : à uar illb-$x;baióm etta t SIUS * &* 315b s^3ik 2Z/2*"t9. 1306.48. v^ fedt SOSA wie SnM n SM CN d MN * , Ü RUD pu » P568 1 " m Le me. PLA mu e Ero pr L- m Zn LR ipai pag. 424 ó. b ' "7 E Lr ELIT. EE ^ Ji NER Pd Ex PlAN hac iode. Hzsprzs. Nonius. Las. ITE. Cap. VIIIL et X. 137 GCAPET FH Limonium cucurbitinum Imperiale. Ital, Limon zucchetta Imperiale. C ESIna hoc nomine poma anno 1707 et 1704 ager Benacus E295 transmifit, fibi, indolem quoque et naturam fi fpectes , pa- rum diífimilia. ^ Cumtamen alterum ab altero, Imperialis cognomine addito, diflinctum effe voluerint periti iftius re- gionis coloni, et praeterea forma utrumque, etfi leviter,dif- fcrat ; deutroque figillatim agendum effeftatui: non tamen Jf ideo exiflimari cuperem, quafi unius arboris proles identi- e eer) dem varias aflumere formas negarem. : Limoniae cucurbitinae Imperialis arbor nunc meo quo- qué in citreto viget, fcapo erecto procera, fpinisque denfe obfita. | Folia habet laxa, oblonga, tenuia, ferrata: in pomisnotabilis amplitudo , quae tamen parte inferiore aliquanto minor eft et anguíflior; ita ut pirorum formam illa adaequent. Hilari cadem corticis colore flavent, fapore amabiliter fubamaro citreis non deteriora. Me- dituliium humore fcatet fubacido et albet. — UOGIPT X. Limonium cucurbitinum alterum et Lumia. E Ital. Limon a Zuchetta, é Lumia. Imonum genus duplex, una in tabula conianctum , oculis ) fefiflit contuendum 5. utriusque vero fimul copiam fecit anno 1704. benignus Benaci ager, a quo nil nifi elegans et edecumatum exfpectes: Alterum Limoniam cucurbiti- * nam vocabant olitores , cuius capite proximo mentio iam L2 factaeft, — Cucurbitae minoris fpeciem oblongam et quan- titatem praebet, cortice inteníe croceo et digitum fere la- to. Pulpaefaporem dulcacidum color albicans iucundio- rem reddit, Alterumgenus, (quod, quia itineris comes priori datum,hic feiungerenolui;,)Luzia eft, quam Itali Lumiam vulgarem rotundam dicunt, orbiculari rotunditate elobo- fa, cuius color croceus in album migrans , maculis hinc inde fufcis grata varietate interfperfis, delectabat. — Exterius corticis integumentum cum carne denfum erat et folidum : meditullii exiguitatem acredo penfat; ob acrimoniam tamen hanc nihilominus fuaviffime eftur, S CAPVT XI, * * oA - vc qa an au TIQ E hc? duc - . x ! 1 " a or E Em 2e ot -— 4 WagrEE - 3 2 / (i MEA zi E " dcoiCigs cihiflj HOM a4 mim 3 : * - Cre deu rtm PART A. m c , " psísag a rmm a 8 BE Abi -— C me e : gu remm E VCI E RU I - od. Y "c wee Km px fr * * -«—t* ta wh rear d ] LEE at. ALITER wr * t " - : ] " Z P T. pe s * ES E : RB EIAS estis Te y ? oq nt I rw CV — D. did 7UPS H AGER Dg Mia CE do s ESSA da " — peur [4 eT i RS niebw-E ^ d opipieer s "P^ oene MCNEA SP -"Urtf"hel p4iJ- ** E Lm dco UR VEA P xh 2 € 3 X MS nS | SNNSSN SENSN SM NNNW J PAS na "^Y! | (T an x 7 ES IIT r , // / TL 77) jj, j 7 / Mt c "s Pv. * E edeedipdénto AMHAMEDEIHLSR Httasdez) Fog s! — EL vU aee I ELTE pag. 158. b. Jn fQmen,.a y y 7 m, » », & NU TELS e [ETC DICCOLUTETT UE tini ilr Ml E m c T MU eei Hzsers.. Nonius. Lus. Il. Car. XI, et XIL.- I59 GauaPPY-—ExI Limonium piri effigie, vulgo Peretta. Ital. Limon Peretto. 2/5 Rugem, quae tabula fequenti noflro fe dat confpectui, Ferra- rius in Hefperid, p. 237. Limonem Perettae confimilem de- nominavit et iam olim deícripfit. | Eandem tamen et ego nactus ex agro Benaco adiacente, non potui non curiofo denuo luftrare oculo ; neque incommodum erit, ex noftra eandem defcriptione hic legifle ac vidiffe, ^ Folia arboris, quae hoc pomum ferebat, erant in longum diducta , mi- nusquelata; et cantractiora illis , quae Ferrarius adpingi curavit ; adeo videlicet parte fui anteriore coéunt ; ut acu- minata tandem evadant, coloris hilariter virentis. — Pomi ipfius fpecies itidem ova- ta erat, et amplitudo artior , quae tandem apice terminaretur; unde piriformis ci- tri nomen ci inditum ; pauca licet illius forma cum piris habeat communia. Cor- tex aurefcit citrino dilutiore colore ; isque condimenti optimi fapore guftum de- mulcens, fatis craffus, poft quem caro albicans multa latet, fed exilior medulla,quae fuccum acrem quinque diffeptum loculamentis confervat, ^ Huius generis arbores - melius in vafis quam in parata citreti area plantaveris, cum humilior a terra fe nun- quam altius attollat. | Fructus ab ea noftro füb caelo rigidiore vix ac ne vix quidem Íperandus , utpote quae aeílui ad(ucta aurae rigiditate facile interimitur ; hancque adeo perpetuo horret. CETT XII Limon Peretta Perfonzina et Limon Peretta canali- culatus. Ital. [ imon Peretto Períonzino, € Limon Peretto incanellato. SEAD pirorum fimilitudinem tam prope accedunt bina, quae hic in aes incifa fubiiciuntur Limonum genera, ut primo confpectu nulla re alia quam colore differre , aliudque et idem videantur. Eorum ex agro Veronenfi pariter una acceptorum prior cumprimis, qui ad iuftam nondum per- M) venerat maturitatem , ex viridi in flavum tendens, facile in- cauto cuidam imponere potuiflet. —Folia arborem ornant parva, angufla, cacuminata: e eandem fpinae, Po- | 2 ma uo Hirsrrze Nonsius. Lis. IH Car, XII, ma vero edit modicae quantitatis: manducata iucunde fapiunt 5 corio obtecta piffo. Amat et haec arbor in vafis potius quam citreto ipfo conferi; fedulamque fibi cul. turam pofcit, fiquidem alere illam volueris fine detrimento. Alterum Limonem , Perettam. puta canaliculatum, Ferrarius, nunquam fine honorifico elogio dicendus, pag. 235 Limonem firiatum nuncupat, — Specie externa a piro plane non diflat; nifi quod corium a fummo ad imum ftris multiplicibus di- ftinctum: — ceteroquin glabrum eft et denfum, citrinoque auro decorum, Pulpa vero dulcacida fuaviffimeque velca. CAPVT XIII. a LL ud [D me 5j d mm Wt Wb i , —-———7——— ug.cr*O | b (Der Viohanarclt vor dem e * Dau ent or. Hizsrrz. Nonius. Ls. III. Car. XIII ec XIIIL 14x LCAPPIOT-IHM Limonium piri cfhigie five Peretta fpatafora. Ital. limon Peretto fpatafora. Sy SE Liquot huius pomi genera numerantur , a piri fimilitudine PEN nomen íortita. — Hoc vero, quod defcribendum hic mihi EZ fumfi, Spataforae cognomine innotuit, dubio procul ab 2 co, quiprae ceteris fuis in hortis illud coluit, accepto: À quam opinionem Ferrario quoque placuiffe video. Idem Spataforae nomen proxime delineato etiam tribuitur. Neque ideo minus id competit huic , quod colono No- garenfi , amoeni Athefis accolae debeo. —— Dependebant ex uno ramulo poma tria, tot videlicet, quot Hefperidum vulgo numerantur. Cumque apud Ferrarium p.233. itidem uno plura defcripta compareant; racematim ea germinare non temere fortaffis inde coliigo. Folia in hac arbore crefcunt exigua, eademque pro mole laxa,et in verticem mox excrefcen- tia; margine incifo, colore ex viridi albicante; quali coma et Limonia Ponzina nobilis ornata refuloet. | Abundat eadem uti fructibus, ita et fpinis; etilli quidem pira videri poffent coloris fulphurei. —Corii integumento gaudent fpiflo; iucunde fapido et duldi: pulpa interior acore quodam eft impraegnata. Alios eius- modi fructus anno 1706 Roma dedit , capite fequenti defcriptos ; qui cum magni- tudine fola a Limone Peretta fpatafora dillent ; mihi huic congeneres vifi funt. CAPFVT. XIIIIL Limonium Romanum. Ital. Limon di Roma. Eronenfes ad Benacum coloni anno 1707 Roma acceptum hoc pomum mihi impertiverunts quale tamen Ferrario incognitum fuifle videtur; in eius certe Hefperidibus fimi- le non reperio. Poffet tamen et Veronenfes nomenclatu- ra Romana latuifle. Poftea a quibusdam illud Limonem flriatum popino con poca fcorza nuncupatum compe- ri, Binos, ternos aut plures eiusmodi fructus uni in- haerere ramulo, inde Lzozes racemofos dicendos ex figu- ra patefcit. —À Ferrario tamen p. 243, hoc nomine infigni- ti, multum ab his difcrepant. — Folia frondes protrudunt longiora pectinatim inci- fa colore laete virente. | Fructus inde pendent mediocresjin longitudinem exporre- cti j circa pedunculum tenues, quae pirorum alias forma eft ; inde ventriofi; et fu- per ventris eminentiam latiorem conus veluti quidam cacuminatus furgit. — Cutis colore dilute citreo, inaequaliter finuofa et rugofa, minus craffa, quae guflatu qui- dem iucunda ; fed eius dulcedini amaritudo quaedam ineft. — Meditullium illa con- cludit dilute fulphureum, et acore multo fuffufum. $53 CAPVT XF. . : " D . L4 : - ; * —- " & - . " ; | : E - ME EM | ^ ^ E fw E E * » x ^ ^ E 2: [ s E á i ] | : LI Jam feo ^d It RPM NON . aen rut won voee ub RUE e 4 * rns DE 4 E EE en ME NEN DENN NE er hc paeiim c Sn Á Domui Mene re " fie DI S exsdkosowehe. ands a Ta Rl al pti: n LÀ tod d 2 M. E ». m E CHEDUHPI 2 5 H die OE RESI Sewer ded E TE Rm up £5 LE " - 4 : REDQUDIDEUS IE ms a —( MGE c s mu u : b eet 3 Au em À "T Wu : - y NS M » — ML—M— UM MS mim E MM 3 ——— AN WANN E SN NS NS NN ANN : NS Set Z. y Wrscs E pr. Pr T PRU MIE E. t psoa*2.8. ntg.4d 42.b. "NS RE MN ——. "Maepemcs Ne "c er ter c SS SS ONULO - T OGS Pl SNC EN DUNS ES - Do -— NN uc e mI : ST m RS D»e D^2314 2L 2044 X7 1224777 [j i e S qiTm, LriuE MU - C TR. A xx A e m e RAN "uen MISMCNEOAM IT L- Tu : -— — € t N rm » NN SONS SNR N N N SNNNNN Y NNUS NNNM Had Nuuxla f CuXV. XVI ua Ls CAPPEX P. Limonium Italice dictum Limon Cornagionc. w$ Vantum coniectura affequi potui, nomen habet hoc malum a loco Italiae, a quo noflros in hortos conceffit. Neque enim » infrequens effe hortulanis , ut nomina frugibus dent a folo nativo mutuata, inter omnes conílat. — Folia adnafcuntur margine undulato pallide virentia. Pomum mediocre;ova- tum, colore iucunde citrino , cuius corium modice craílum , et amarum ; pulpa humecta ex viridi lutefcens acrimoniam fapit. Ceterum fuaviffimum odorem fpirat,, eumque re- liquis Limonum generibus multo gratiorem; qualem ferme Limon mela Rofa fundit. CAPPUE^ XVI Limon Calaber. mie Limon Calabrefe 44; Limon da Calabria. Z 1672 eiusmodi pomum ; cuius folia adnafcentia iuxta pe- 423 diculum moreaurantiae habuerint appendicem, quae cordis (5 figuram aemuletur. ^ Ferrarius p. 211 Limonem pufillum ' Calabriae duplicem defcribit , qui tamen cum illo Comeli- ni pràeter folianihil habet commune. Poma enim, quae in Ferrarii Hefperidibus vifuntur , illo minora funt, cetera limonibus fimilia , nifi quod conifera veluti et exi- guo filo eminentia, Sed nihil horum in Comcelini figura confpiciendum. Neque tamen iudicis hic mihi partes fumfero , nihilque definiam, gnarus quam multiplex naturae lufus et in his pomis obfervetur, quam raro malus eadem fructus ferat per omnia confimiles. Dicam ergo potius qualis ille fuerit, quem mihi accuratius infpexiffe contigit. Foliorum, quibus mala conveflita , alia articulata, alia inarticu- lataj quae varietas etinaliis malis, praecipue autem in malo Limonis Bergamottae obíervatur: neque valde dubitem, eam in hac arbore effe perpetuam. — Poma levi tenuique et cerea cute erant obducta, eaque acidula; fuccus vero multus ct acri- monia fubviridis. ^ Genus hoc mali, dicente Comelino, multiplici partu fecundum, idemque et Ferrario fecunditatis innumerae affiduaeque nullo non menfe florere et parere perhibetur. Haec tamen fecunditas vivacitatem non imminuit, unde aéris Theotifci patientiffimum foreiudico. CAPIT XVII. , n * & e£ . MA * «i z- l4 dum s cda aud xL A Ld & L3 * $3 $c 9&ede. S "oe £bwe We P" ju ud € s: e «3- Mot 4 up h P ——— —— pasg.444. bh. V2 dil E UK Hisers. Nonnus. Lisll. Car XVlLet XVIIL. 1as GCIPPISFIH Malum Rofeum. Ital. Mela Rofa. 727 Btinui hoc pomum minus et rotundum ex Italia, Limonis VAN) Rofeinomine (Limon Mela rofa) condecoratum: id quod U^ in typo adiecto mutatum non efl. Malunttamen alii Au- B) rantiis accenfere ob foliorum corculafive articulos. — Vul. Q) go Malum Rofcum audit, cuius gemmae floreae candidiffi- maeet oblongae: fructus vero apex circulo et quadam veluti verruca notatus. — Cortex tenuiorcrocea fpadicca- 2)) que temperie flavet, obfcuro difcrimine ambigua ab auran- | tionon dignofcitur; isqueafper etamarus. — Medulla fuc- . ciacidioris et copiofi , pallida minimeque a limonibus vulgatioribusdifcreta. |Dua- bus tamen rebus notabilis eft malus haec, primo , quod unicus faepe furculus bina aut terna imo plura parit poma , locorum intervallis erumpentia: deinde quododo- rem exhalant fuaviffimum, mirificeque gratum; qui,cum rofarii lignumaemuletur, fructui nomen adiecifIe probabile efl, Foliatenuia, angufla, fatis tamen prolixa, ar- ticulo iuncta funt et connexa. GAPP T. XVIII. Limon Digitatus aut Mulüformis. Ital. Limon Zattella. na vero Latina impofuit Ferrarius, eo quod digitorum vel unguium formae non impares, et quod diverfiffime na- Ícantur. Nequerari funt monílrofi eiusmodi fructus , quos faepius Itali; auro Hefperidum quaeftum quaerentes,venum exponunt, Neque tamen quisquam fibi perfuaderi patia- tur, certum efle arboris genus, informi eiusmodi pomorum genitura praegnans: cum potius monflri quid frequentiffi- me alere citrum vulgarem fithabendum. ^ Edidit et mihi partum eiusmodi deformem Lima dulcis; quae alias fpeciofo pomorum foetu erat feraciffima, | Sed tanquam puduiflet prodigiofi partus, abortum illa nunquam non vercadveniente fecit. Colorem ifta monílra citrinum fervant ut plurimum , utpo- tae quae hac matre frequentius edita lucem adfpiciunt. Neque corio craffo et aco- re a citreis longius abeunt, eorum acrimoniam pariter refipientes. t CAPVT XVIII. t E Nox ' —— s - - E - — —— - - ———Ó à . - P "^ DÀ n & Ld in » E " 1 "TU , ! "3 h s dis - LEM ICT m " » Á, D ; e — : | ew " XE ? E " & NS r A E 4 [NE CREDE - 4 —-—— ^o de tw dA 9 J- D diga rt : . 45e Hop RA CAM CVnS S 22013 A3. EE "YS y. M Cs DUE woman P E pa tar Py ry fj f i is : ista j WC T" V dn. LR ez € 4 rendo alte. o fiung bey Z pasa 46. b. Lumen Lade ec * — wd " S : La e E / E od * ee. eL; t PA H bons Pw NUN NN à rien ^ ANN Nu 7 SN "yr n RCRURN NONE Due Bünch bey der Zulinan Hizsrrs. Nous. Lis. Ill. Car. XVIII — 147 CAPFT XFIIII Limonecs, qui vulgo Lumiae; itemque Li- mea Valentina. Ital. Limea da Valenza. Edia inter aurantiorum et limonüm poma incedit Lumia, praeftabilelimonis genus5 quod tamen neque in horum, neque in illorum cenfum recte venire potell. Ferrarius pag.317.Lumias nominat; Italifere Limeas appellare confueverunt Acruminum hocgenus, quod au- rantiis fuppar, multas tamen citreorum notas refert, Ne. que difficile foret, in awrazz;o citrato, cuius defcriptionem inferius Part. III cap.VI dabo, figna communia oftendere, quae Limeis eadem effe adnumeranda fuaderent. Si de aurantii iflius citrati origine et ftirpe quis ex me quaereret, aurantiae genus citro infer- tae dicerem. Nam rami fpinis funt communiti; etfrondes folio citri confimiles, Vt ipfo hoc idem nomine innui taceam, Limea Valentina, nobilitatem nominis ex Hifpaniae urbe conquifivit. Eanon alia maior repertu datur; variae tamen magnitudinis poma decem alicubi pon- do librarum rotunde tumere, Ferrariusteflatur. Libraevero Romanae decem,cum Norimbergenfi comparata, apud nos fex pondo et amplius conficiunt. | Quam deli- neandam hic curavi , fesqui libram aequavit tantum: at viae, quam fub anni 1707 exordium Roma trium menfium fpatio vix emetiri potuerat, conficiendae longinqui- tas magnam vigoris fuccique partem abfumferat , ut adeo haud mirum, fi pondere quoque multum defecerit. — Corporis amplitudine fere rotunda erat; quadántenus tamen in longitudinem procurrens: aliasut plurimum globofum eft corpus , cuius corium intenfe croceum, aurantiorum maculae hincinde decorum inficiunt,leviter caperatum et crifpum, poris paululum eminentibuss illudque corii citrini guftum aemulans. Poft cutem auream candida caro, eaque craffa, folida, dulcis, manden- ti non ingrata, in confpectum fefe dat; haec vero medullam ex luteo albicantem, qui color medullae limonum peculiaris eft guftuque fubacidam circum- plectitur. I3 CAPVPT XX. ; 111 » ot i i s 1 H i * ox 3 4 : H ; Nav (AL Al. aM P , AC il H A À » H À. iv i » Y. Y bir. 4 "um - | P re& eder ers D 4d otpron os. ose iup 2510: . * ' al ^ "AA s t - ] » ] 72i mot tanmomil 3» mu1cbarser voted pO " ou psa bo Np 10022 derom!i vids fiarie "i E oce jinow 939v reclnso mur i6 ci omen P m 31" zala se siena eitis. 1.5: s. m etrag 54d : pbOUn.::m9»od itiiahiufis A 989077200005 viniisqus | euh EROR ("7:10504613 AENTS 23 a3lum 953-20) efti: 75195 etis evt vestes ni gexol smi un : pues sn MTtmSO2 "roll, oc ígb IV V .Ge21MI 4:« Leni iiai eb id aho bat at «olii od ü EMT "S 55 V odia conugbs 513 tbe» Cymiiosup bum canisdd ob 1 €——— Bre denti PE. grad 1 e tá pori d "Sar | phces 3x fiasthutdo nmm eph zhogiv gu — "E E ^ : | od m m Ux jl ep iu " id wd i f 1 v du n SrIAJ " ot »b & 411 opel i TERM : dis " CFEXE — visnibadt- di i nm. E instalo dn aufaea M *- * - à N ekluemom e 3ap» ui ,5 » iuf nog LE 1 ' hs : z T | VIATIÀ WP. [| i NN MQU- H Al » d S PAM À N I! ^ SNN Ne NS NUN N SS NSNSSS ) X * v ^ N Ig p, /7/, UD /) / 9I 7 M) I, 7 , "7, , JA PAM 7, / ^ 7 / Á, AQUENS D S y", M, o) / , S "77 7 7 7 I, w moÉBs QNM - SS * A—— — Ws Sum OR RUN MASQUE. e as Ms S. NM EASENE Y SORGE 344 NS em m i m E T S * HISHIMEIUIUIHTM Hispzs. Nonis. Lis. ll. Car. XX.ct XXL. 19 CHPPI XX Lumia CGalliciae. Ital, Limea di Gallitia. Imeae Valentinae fefe affociaverat itineris Roma Norimber- ! gam fufcepti, comes Lumia haec Galliciae, quod a materna adeptum terra nomen ipfi adfciverant coloni Romani, Fer- rarius vero, qui p.319 vel idem vel fimile defcribit, Hifpani- cae vel ex aliorum opinione Hierofolymitanae Lumiae ap- pellatione condecoravit. Figura pomum eft oblongum, prolixe fafligiatum , palearum pallore albicans , aequabili laevore molle, cuti praetenera, quae aromatum acri amari- tudine acerba, non tamen ingrata, dulcium Limonum Lu- fitanorum fuavitatem quadantenus refipit, ^ Medulla coloris rubicundi flavo diluti fimilitudinem ducit aurantii; faporis tamen quodam acumine fuavis guftuque iu- cunda, Mediocris eratillius moles, felibram vix pendens; — pondus vero pomi AI- pium iuca et praecipitia fuperantis, per iter viae moratum;quadantenus fuilleimmi- nutum fufpicor, CAPFT XXL Limea Longa. SES Enaci iam iterum delicias exhibeo, quae menfe Ianuario anni [X059 1707 indedelatae ad me pervenerunt, Crefcit hoc pomum inovaram longitudinem, eamque, fi cum aliis comparaveris, valde protenfam, apicein papillam definente: ventre infe- riore;quo petiolo infidet,artato. — Cutis eleganter cerea, rugofa fcabritia inaequalis,craffa, fuaviter dulcis et cum car- ne ifidem ampla amoene vefca. — Medullavero flupea vel exalbida, acritatis acutae; qualis Limonum efle folet. Folia longa etincifa. Numinter Limeas hicfructus locum obti- nere queat? fubdubito. — Agri quidem [taliciincolae eum communiter Lzzzeam loz- gam,nuncupant. Átcum Lizoze Liguflico , quo P. Ferrarius delineando gratiam apud rei horteníis ae(limatores iniit, compofitus, parum ab ipfo recedere deprehendetur. Accedit , quod et foliorum fimilitudo aliqua fit, quae Limearum claffe eximendum efle hoc pomum itidem fuadeat. — Raro tamen aliam nominis rationem ineo, imo potius fcre femper illam fequi foleo nomenclaturam, quae in folo pomorum patrio ab incolis primisque colonis indita una cum ipfis quafi nafcuntur.. — Quod fi tamen longius aberrare eos manifeflis deprehendo indiciisillud quandoque mutare religioni neutiquam duco. Quid? quodipfos etiam Italos non eodem fingulos fructus nomi- ne infignitos nofcere ac dignofcere quotidie experiar: — Ne quis igitur me inícitiae arguat, fi noflram hanc nomenclaturam fecutus petita inde mala haudreferat ; fed corum loco vel fimilia vel plane diverfa. T1 CAPPFT XXIL, k ^ 'à *3 * Y ^ $6 li "f j : T 4 H , £ : , we at fA & 17 í CERE 0g: cle 7tT- à ] Qr - £ )54 Ru A! uu 2 m H Paw C! «G Hn i JM ZA uq" ; uic. r—— Poem p— RM cdam s Dite t oar LR AMD TI apro Sá Peli ette an DA ARPAEER rim D " — LI L uS Ts "TICT on . 1 ! E dat FX E hi ET » T i e? j : : 4 s is Ur. aie u A NP AU ] V j k ! i E i - - Aa Y , C. à *xw ; . s : : pss maie '* ih ES TN | : x E l3 v - : : : NH evt 28 ES WR Mi &mtotéen 8 E. Dossds gina: :le gbmiao i i qi nemen cvi : s fe bi lag i L unc ; ere 1 IU " | 2 £9 L6 or T cd A » &* : i-EFrnaa xm C6ban OGNRIQOUS. fi3s SÍtoU£h337 a. ri ug. 2250 8 (qup s NE AM. Ai ape oz Wu u --—* e * // / WIN UMILLL THU NU A A li PD TA ALOUES jov E E wen à E EIS o Hizspra. Nonius. Lis. HT. Cap. XXII et XXIIL — i51 GCAPPFT - XEINH Lumia Limonata. Vit et hicfructusin confortio prioris a Benaco Norimbergam anno 1707 rotunditate praeílans fere elobofa5 papillato tamer apice mammofus. — Coriumambit nitidiíTime citri- num, tenueilludquidem; atamarum. | Medulla ex prafi- no albicans , et acidiffima. Folia habetarbor mediocria, fed craffiufcula, quae a foliis limoniarum, quod ad colo- rem attinet , haud dignofcas, nifi quod aculeis non fintar- mata. ldeoque etiam Lumiae Limonatae nomine hoc pomum primitus fuiffe decoratum iudico; quod rotundi- tate Lumiam, colore Limonem , verbo malum aurantium auflerum per omnia , fa- pore non excepto, accurate repracfentet, CAPFT XXI Lima Romana. 122 Alatium ad Athefin Nogaranum, pto illuflriffimi Heri; Comi- tis Lodroni magnificum, tumilli tum huic decori eftet or- namento fplendidiífimo. — Ipfi vero aedificio gratiam mul« to maximam conciliat hortus a peritiffimo colono navi- ter excultus. | Conceffit is mihi anno 1707 fructum Le- miae Valentinae nomine, — Confului tanquam oraculum, quod faepius facere foleo, P. Ferrarii Hefperides, quo cer- te libro nonalius hocin fcribendi genere doctior aut elegan- tior prodiit ; ibique pag. 331 Lumiam hanc Valentinamin Limarum claífe, fub nomine Lizae Romanae in Piorum bortis , utpotein quibus hor- tenfi urbanitate nobiliffimis dives huius pomi proventus tum habebatur, itidem re- peri. Foliorum fimilitudo et quantitas foliis citri propior eft quam aurantiae. At fructus viciffim tamcolore quam forma orbiculari b aurantio propius abeft, eidemque nifi maior; circuloque veluti corona incinctus, et papilla effet depreffa diftinctus plane congener, Poft cutem leviter inaequalem et crifpam carnis pinguedo craffior albi- cans delitefcit, acri quadam amaritudine pungens; cuius meditullium acidiufculum colore ludit inter aurantium et citreum (de medulla horum pomorum eiusque co- lore fermo itidem eft) medio fere: citro enim fimilior videtur. | . Hoc loco filentio praeterire nolui , difcerniculum effe, quod inter Liza et Limeam intercedit (atis notabile: verrucam videlicet;qua, inflar papillae, Lima mam- mofa turget. Limea vero globus eft nulla eminentia iugofus. Dantur quoque Li- mae diveríà genera; dedimusque et nos inferius in huius Partis capite XXXIII Lizzaza dulcem ; et fortaffis alio tempore de pluribus commentandi occafionem | nanciícemur. | RECEN- ^À ** pruppa cde - ME - » Lr aai am NI RCM e OR : Wr MN V ME IOIETAMRIISOE ds EU TD APTE E: fe: * v ^w E s * * hie ne ACH RANT hel LR NS e EIg rua amont deae de . - ' - Gom 2.0 P de s. 1 NN AMONNS » U. AM SONS rr m ee. e , rara e p LZ -. m. m, aes e TT 2 A z a. eL pu rr Lio. T. ur. Tz ze. — p /, (/ / / (j^, /// wv NN MM sni Z£te€ LÀ mens Pac Ja - "cU p" & Cs Au guag.ad4L. b. c e EM ARS e A ER 3 i SEES —À —S -" z^ fio ufum mius a My ALIS Cg Ies uu Wo E. j : E [ ; y^ uU] DN A ARE " J/ ESSSÉS » SNR n NS Y ; b iN INS ANE A SS MECO aee Lr 1 dio. L2 UI * 7, DT Ü D p "tr —— Hssrrz. Noxius. Lis. Il. Car. XXIIIL.— 155 ECHO RON S WUN LIMONVM INDIGENORVM. pd. E.P — XII. Limon Vulgaris. 77 Ecunda pomi huius mater optime virefcit in terram plantarii defixa, íublimique vertice eminet; frondis amplio- ris laeteque viridantis honore decora, quaeacuminata infu- per, margine pectinatim coéunte: furculi item et rami fpiniferi. Florum quoque copia quotannis coronatur, qui- bus pomorum ftamina femper fuccedunt, | Vt vero haec ad frugis maturae elegantiam et magnitudinem adolefcant, hocopus, hic labor elt, fiquidem afperioris cuiuslibet aurae | afflatu deiiciuntur, autcerte putredine infecta denigian- tur, ut adeo rarius belle hiement ac perdurent. Longe itaque delicatiores funt mol- lioresque aurantiis, magisque in aprico autlococalidiore flatui amant, ^ Floriscan- dor internus, exterius coccinea rubedine eft perfufus, halitumque minus opimum , et aurantiis multo inferiorem, efflat. — Pomorum prima rudimenta fubviridia funt varieque figurata, nunc fphaerica, nunc cyliadracea. Alterna quoque varietate alia carnofa funt, alia fucco meditullii multoreferta: et quo propiora maturitati , eo ma- eis, viriditate fenfim amifla, aurefcunt. Et flavo quidem colore pingunturinterdum anniinfequentis menfe Octobri ; communiter vero algido illa Decembri excoquun- tur, pomarii calore fubfidiario fervata: pro anni videlicet aeftuintenfiore aut remitbore iam citius iam ferius maturitas feflinat, — in univerfum tamen praeaurantiis maturius flavefcunt, Ob medullae fuccique candidi acrimoniam vehementem paucis gratum eft hoc pomum ; at ob fuaviffimum corii odorem laevoremquetenuem fubinde expe- titur. Quamvisautemfereutcitrea pomaparcius, nec nifi indefeffa cura adhibita, apud nos maturent Limones ; arte tamen varia ufus, anno 1707 et deinde faepius obtinui ex arborum, in vafis potiffimum depactarum, plerisque divitem auri proventum : pependerunt etenim ex fingulis poma matura triginta etamplius, eademque fatis ven- trofas uberiora tamen et fertiliora fuere acida quam dulcia, Cum ergo ex éo, quod mollitudo eius tanta, ques ne aurantiarum quidem unquam eft deprehenfa , maio- rem hasfibi curam malos depofcere, colligerem, foli eas calidiori nunquam non expo- fui,utliberrima fimulaura fruerentur; frugibusquefoetas gelidae noctes pruinaeque condenfae ne contingerent , fummo opere cavi. Porro commodius illas in citre- to hibernare quam'in ullo alio hibernaculo, certum eft quod tum teflarum ficti- V lium 54 — Hrsprzg; Nonius. Lis. III, Cap XXIIII, lium ibi hiemantium copia , tum tholus demiffior aéris nimium artati ufum interci. pint. Proinde fingulas, uti aeftate fuis pedamentis innixae lapideis e terra altius ex- tolluntur, fcorfim pofitas exalto, et, ne aér eisdem omnis fimulintercludatur, tholi altioris contignationes afferibus non prius flerno quam acrioris hiemisarcendae gra- tia focus fuccendendus. — Quo ipfo fit, ut et aéris, cuius beneficio mirifice recrean- tur; flatus quam diutiffime excipiant , et caloris a fornace fubfidiarii fotu magis re- foveantur. Simulac vero Boreae vehementia mitigata eft quadantenus, uno alte. roque allere refixo , qui fuperiori domicilii parte conclufus imminebat, aérem ad- mitto. Denique, ut omni ex parte illis profpiciam, a feneftrarum aperturis procul feiunctas in interiore domus colloco, ne per illas etiam occlufas fefe infinuans frigus, quod valvis exterioribus remotis facilius fieri folet; comam earum viridem fructus- queaureos denigret. ^ Si praeterea terra illis addatur craffior, et argillacea , eaque Íemper humectetur, arbori poma tenacius haerere certis experimentis addidici. Sed cum iam alibi haec omnia fufius dixerim , plura hic addere fuperfedeo, ne cramben bis coctam apponere velle videar. : ; V 4 - Pd en a 52s m CAPFT XXF. ECC pag.15*4. E No d E | Ec o —4 / 7" | | mon yi lj a * E 7 s E : [4 . DX M, V^ - X F * VSCN CX hy. 3 X m CX ( MOSS T S. HisprR. Nonius. LislIll. Car. XXV.ec XXVI, 155 CAPFT XXV limon Salernitanus. Alernum Limonem hunc, fuis in hortiseducatum,Genuenfi- bus , Veronenfibus, aliisque alibi locorum rem hortenfem cum laude exercentibus colonis liberaliter impertivit ; abs quibus redhoflimentum retulit nominis amplificationem, dum gratae memoriae monumentum exiflere illi voluerunt acceptam ab urbe hac Limoniae matre appellationem. Taceo antiquitatem urbis maritimae Neapolitanae et am- plitudinem: taceo , illam N«4o cenferi, quae corporis S. Matthaei in templo huic Divo dicato cuflos creditur: haec quippe praefentiinftituto minusconveniunt. Eiuselogium fcribere fiin animo ellet; laudarem potius eam ab hortis et villis amoeniffimis, quibus eleganter et copiofe in- flructis, citretis potiffimum, cum plerisque Italiae urbibus certare potefl. — Sed ad rem, | Quodergo LimonisSalernitani nomine celebratur pomum, multa habet cum Limone vulgari communia: Flores fere iidem, ignavo aut paene nulloodore: fruct. s quoque acerrimi iisdem, quibus vuleatior, ufibus deflinantur. |^ Magnitudine tamen verrucofi et crifpa differunt: adhaec apiceminftar papillae habent: folia vero nunc maiora nunc minora,circa ambitum dentata. CAPE T XXVI Limon Bergamotta. Y 2 Loriam nunc Limonum inícenam producimus, et fructum W inter omnes nobiliffimum. ^ Suaviffima certe odoris exha- - latione non alius limon magis gratus cft magisque acceptus. $74 Convenit quoquecum fructus fuavitate proceri codicisdigni- xw tas: rectusquiqqueaterra erigitur;plantarii potiffimum areae € y commiílus 5; et mediocri cultura contentus facile perennat, S Dantur huius generis arborum bini ordines ; quarum alterius folium crifpatur, unde Bergamotta cum folio cri- Jpo; alterius planum et aequabile explicatur, unde Bergamorta cum folio laecvi Ytalis audit. Vtriusque vero comae hilariter virent, et articulo in cordisformam effigiato, qualis et in foliis malorum Limoniae Lufitanicae comparet, diflinguuntur. "Vtque filveflrem eas naturam exuiffe omnem, ex adfpectu fcires, omnem fpinarum horro- rem removit; aut certe illas perquam exiguas pauciffimasque habet. Floribus ubi- que albicantibus candet: novellique fructus capitulum mucronatum RENS. : V2 ud i6 Hzsrrs. Nonius. Lis. Hl. C Av. XXVI. "lud in maiusexcrefcentes nunc deiiciunt,nunc ad maturitatem usque fervant. Matu.. rationem fesqui anno fere , uti reliqua id genus poma ,'adeoque alterius poft eermi. nationem anni menfe novembri vel decembri conficiunt. — Maturus bon fatura- to tinctus eíl, cortice involutus craffo, odoris, uti dictum, amoeniffimi, — Praeflan. tiffimas eius partes arte diflolvere, et parare inde eflentias, quas vocant, optimas Ita- li norunt; quas hinc inde caro pretio divendunt. — Medulla ex flramineo albican;-, erato acore imbuta, — Poft diuturnam huius arboris culturam, in ligneis illam vafis rectius collocari quam in viridario ipfo obfervavi, ita ut floribusfructibusque niteret copiofioribus: neque eius prolixitas aut maior coronae amplitudo quidquam offi- ciebat. — Accidebat quidem , ut in aream depactae non pauciores oflenderentfruges tenellas; maior tamen earum fpes vel hieme vel vere adolefcente infuícata, putre- dineque corrupta decidebat; cum vafculorum hofpites potiorem pomorum partem ad maturitatem perferrent. Rationem huius rei invenifle mihi videor in eo, quod priores illis in pomario partes , easque feneftrarum aperturis propiores, dedi, quo car- ceri quoque inclufae calore folis vitrum permeantis incalefcerent. Ab a£re enimqui diebus ferenis vernoque tepore amabilibus admitti folet, urente et impuro tum ma- los tum mala vitium capere, et haec praecipue aduri atque cineraceo colore deturpari aperte fenfi. — Vnde confultius omnino efl, citreas removeri a pomarii aperturis hi- bernis uti paulo ante capite XXIIII huius partis mentio iam eft facta. — Vtriusque generis pomo Arethufa aliquot ante annos me ditaverat;quod hic fubiunctum aerique incifum cernis: eadem dein, arboribus robur et incrementa a(lumentibus,anno 170g aliam mihi meílem largita eft; cuius pomum hic unicum itidem in icone confpicien- dumrepraefento. CIET Vnum hic addendum, de nomine videlicet huius pomi inter hortulanos tam Italos quam alios non convenire. Benaci accolis aliisque Limoz Bergamotta eit, co quod cortex medullaeque color, et acrimonia Limoni haud abfimiis. — Italorum vero alii itemque Belgae Awrantium Bergamotta nuncupant, moti figura folii, quod corde inferiusarticulatum eflet florum eximio candore; utrumque vero aurantiis alias peculiareeft: denique et. poma obroturida, qualia et anerantia efle folent, miferunt. Vtrorumque rationibus expenfis, convenientius tamen effe iudico; Limonis quam Aurantii nomine pomum hoc infignire, co quod a piro cognomine defignari vulgo perhibent: adhaec fructuum huius arboris plurimi; piri formam aemulantur. Non negaverim equidem , harum fubindefrugum figuram variare, et quandoque rotun- - dam effe uti ipfe diverfis temporibus vidi in arboribus in area plantatis maioribus mallem tamen , fi quid mutandum, fimplici Bergamottae nomineinfignire. ^ Ne- que R. P. Mandirolae iudicium improbandum, in Hortulanorum libro manuali fcii- bentis: Lumiam piro Bergamottae fimilem effe: — cum et haec utriusque naturam et indolem participare | videatur. 2 e 9 CAPPT XXVIL pag. i55. a. () ! atero pup en ewm Pw -— "PP AT Phy WP», i iniectttóRi emittit rcd inia EE een MAMMA in li tns boizntlh 2, Tfi" cmm L—— —À4. fis iP mera ep ei eT inc Br ; MUT RI "ME ———— —üb a DO Jh L 5h (id " TT dA Cv sofa —— mw E eA n MEIN TRU um ws emm — TET d cdd ires pag. 25e. METUS rire baa pee ce 71 " uno 27 .| mmu » PEU p « B. Ken fea Hisd Nonus Lis.Ill.Car.XXVILet XXVIII l7 CXPPT LAE Limon Períonzina gentilis fivc nobilis. Vae fructus ex fe gignit piriformes Limonia haec, molliffima eft, eaque de cauffa noflris in terris indiotis tantum peren- nat. Facillime fiquidem emoritur propter corticem prae- tenerum;fine ulla afperitate laeviffimum, qui aeris infalubri- tate vel tantillum laefus arefcit, et quafi uredineinfectus de- corticatur,(icque ipfa arbor fenfim,;(per anni quippe fpatium; morbidus licet, tamen viret) emarcefcens perit. Quae cum ita fint, quilibet ab aére etiam in hibernis frigido illam fe- dulo effe defendendam, vel metacente cognofcet, Inalti- tudinem illa mediocrem fe extollit, foliisque ornatur minoribus cufpidatis,leviterque incdifis, Flosamplusparteinteriorecandidus, exteriore rofeus; tribus frequenter tantum petalisconflans:/ gemmae diutius turgent, nec prius panduntur, quam foe- tus fuccrefcens eam rumpat: ceterum iucunde is odoratus eft minimeque malus. Poma fert, quale anno 1701 enatum hic depingendum curavi, piri fuperbi magnitu- dine, colore dilute fulphureo , cortice crai dulcacida. o , grate dulciterque fapido: ^ medulla CPPT WXEXFIIL Limon dulcis vulgaris. Ital. Limon dolce ordinario. Everendo P.Ferrarió pag. 227 foetum hunc Limonium dul. ci medulla vulgare falutare placuit, Fertiliffimae is arboris filvofis frondibus, foliis oblongis paululumque ferratis de- coratae filius, Flore delectat contuentes candidiffimo eo- que fuaveolenti. Pomum longum in lato ventre apicem habet. Cortex cultelli dorfo haud denfior, aureofere co- lore,qualisaurantiarum alias efl, nitet ; neque faporis iucun- ditati amaritudo , quae levior fentitur, quidquam officit. | Medulla aeque ex luteo rubefcit, uti illa aurantiarum 3 fuc- cida, dulcis, nonnihil obrigefcens. ^ Maturitatis collectionisque tempus eft utpluri- mum menfis Decembris, poftquam anno fuperiore florueratarbor. | Quod(i tamen acflatis aeflus diuturnior aliquando, citius interdum colliguntur. Illud quoque d& prehendiíle mihi fum vifus, huius generis arbores fecundiores effe in vafis depactas, quam in area collocatas ;. utpote in qua inani tantum frondis honore | laetantur. V3 CAPVT XXVIII, F L * »^ ^ hk " B ? - : V l4 ) | Ta ^ LUE. JI: IST. , aud I - r ' € B E k Ax A xA 3125324173 * 1 Y sí « vo * "hs i t d . t *o kt NA L urbes) : x iT 1 -— ;€- " I ! P. " " A"RÁAiA Y b 5 [1 * ^ 3 ^ ibn sis AS EELEUA : "Ro «d " 7 E x *, p9z 44 Lr di Lu ^ LL , * t vt " * * " A p. r . E S722149 9521. w' 3. LÀ : ig ? 4*1 lb URL 3n E 4i tA i M aT e " P ILS 4 "P4 i" heh sx at. [m T w- Ld ER. IM. 3 Lem * 2 mr TTE E * € ag.a158. a. Net mmm. F | ^ |i ibis teet ih ^w Nero ar vis 4 ji emm) o IN LA EX * EN GARKRT pug.2J8. b . ES SORS m "S Sa in C e S sua , ACANANS 9 aem SON N NN SHE IAL TLLA Vive amni i Hirsprn. Nonius. Ls. HT Cap. X XVIIIL ec XXX. 179 CAPPFI. —L M Limonium faccharatum coniferum. l Itat. Limon Zucherin col pigolo. Idimus iam pag. 133 Limonem faccharatum eiusdem fere generis, cuius hic alterum damus et alium, in eo a priore diverfum , quod manente floris apiculo veluti roftratus. Arbor ad proceritatem mediocrem, in teílis fere maioribus apud nos adolefcit, mitiflma, nullis aculeis horrida; coma fubviridi , eaque reliquarum Limoniarum ornatui folicfo minime fuppari. Florum foliola fpecioforum longa funt, anguíla, ubique candicantia, — Foetus praeteneri adhuc , , amoene virent, roftrumque cum flore enatum etiam ma- turi raro demittunt; interdum in papillam definentes. — Corium ex viridi fit lucidif- fime citrinum, tenue, nulla inaequalitate glabrum , aromatum amoenitatem five odoratus fueris, five guftaveris, prae fe ferens; carne fuffartum, qualis aurantiorum efIe folet, rubicunda magis quam flava, fuccofa, dulci. ^ Pomum hoc maturitatis tempore perfectum quantitate multum fuperat fchema praefentis, quod primis ma- turitatis diebus eft effigiatum. | Adhaec primitiaefunt hae, quas tenella arbor anno 1707 tulit: eamque cum virium incrementa ceperit maiora, poma etiam fpeciofiora Lufitanorum dulcium aemula daturam nullus dubito, Pondus huius fexunciarum €rat. NN 2) AK v, l (QW DS zt i " M d Y NS e ^ fi VEN p A e «y ^ pLpgs iy. "T 3 , * —N utu RET r:fx Limonlrritator Appetentiae, et Dallounus : Hifpanieus. — qrah | Limon aguzza appctto:et Dalloan diSpagnia. plicem hocin capite Limonem, quem in Calabrico tractu fre» ARN ) quenter provenire tradit Ferrarius, unica pagellade(criptum | EC b fiftos quorum alter, et ille quidem minor, ab eodem viro uM eR9) JU doctiffimo pag.209 Limonis pufilli Calabri itemque Irrizaroris Appetentiae nomine infignitur. — Vtrumque arboris genus hac aquilonari aéris regione teflaceorum ligneorumve re- ceptaculis vaforum vultaffervari, Eteiusquidem,qui anno 1701 priorem peperit limonem , proceritas non admodum alta; fpinifera eft haec malus, foliisque paulo minutiori- bus et ovatis conveflita. — Meo in horto ferius floret, cum tamen in regionibus ad -: Avílrum 160. . Hrsrrz. Nonus. Lis. HI. CAP. XXX. Auftrum propius fpectantibus quovis anni tempore et flore et fructu nitere ditata perhibeatur. Flos eft pufillus, et albus; pomum ad nucis iuglandis magnitudinem extumefcit,orbiculatum ac laeve,conum gerit a flore refiduum in maturitate aureum. A cute tenuifTima, eaque amariufcula, et mofchum redolente totum in medullam abit fucco fulphurei coloris iucundeque acidulam. Alterius generis malus maiora utique poma parit , adnato nomine Ballotin di Spagnia, Priore vix altius affureit , foliis decora. citrinis ; nifi quod breviora , ac fere laureis, uti vult Ferrarius; in ambitu dentata, lacte virentia. — Rami fpinarum non quidem plane expertes, paucioribus tamen onerati. Florum , quorum canitie iuvenefcunt, gemmae primo rofcae, dein tumefcentes et iam dehifcentes albefcunt, tandemque expaníi flores candidiffimo colore fuffunduntur. ^ Capillamenta in flo- rum medietate furgentia, quae in acrumine vulgari apicibus plerumque flavis dona- ta, fubflavos gerunt apices ac fere albos, eiusdem videlicet coloris, quo ipfa filamen- ta confpiciuntur. —Frugum prima flatim rudimenta amoeniífime virentia, cum ad maturitatem perveniunt , corium laeve admodum et tenue colore flramineo tin- gunt; dorfum cultri fere illud craffitie adaequat, fapore limonum Eurum con- fimili 3; exiguam carnem, folo fuavem acrimoniae fubviridis fucco includit. Non fegnem materna huius pomi arbor cultorem requirit: diligentiam tamen cita flo- "um facilitate, frusumque affiduitate penfat. ^— A Benaco eam huc allatam anno 1702 plantavi et anno proxime infequenti florum, annique 1704 menfe lanuario pomorum fecunditate praematura luxuriabat, mj *.* Be CAPVT XXX. "omoes Pv os S edi | rwv s | ym Tif pag. 160. b. pensi PS — 90 -— ii ^ í «m4 ovde eue a ec " cor YuLPTIpur er AER nn DOCTI. ARCA ; qm l -— » | [rv LA ! pes ANN NUR ber e — E] | L " pen. zl ) Urbes, ochobers garten . Hrsprs. Nonius. Lus.IlL. Cap. XXXI, 161 CAPET XXXI Limoniumm Citratum. Ital. Limon Cedrato. 27 ltrati Limonis nomen in Itália et a vicinis Benaco agricolis , ) pluribus Limonum generibus vindicatur. — Communiter enim ita vocant omnes Limones, quorum cutis et caro obe- fior, medulla vero parciffima. Quam congrua haec fit denominatio, alii videant. Mibi videtur , vera citreorum nota, quae eft odor gratiffimus et iucundus acor cum ama- ritudine permixtus , lerosque carere : eam tamen , fi no- men tueri velint , declle nec poffe nec debere. Non na- tum,fed factum eft hoc genusarboris : Limonis enim gem- majncculationis beneficio malo citreae infita, tales filios parit 5 et eos quidem fua- viores , ft poft primum floris partum eidem flirpi altera gemma denuo uniatur. Iu- re itaque haec poma, Citri filios nuncupat Ferrarius , quippe quae citrea fimilitudine fere adaequant, Maternam pomi hic effieiati flirpem, in pomario defixam,palis fuf- fulfi magno meo et arbuículae commodo. — Folia exuberante virore nigricant, ple- raque ampla, ambitu laciniofo, fpinarum praefidio metuenda; ita ut facillime citrum mentiantur. Praeterea de citri more floribus ridet conílipatis , magnitudine nota-. bili, et exterius purpura fubfufis. Poftquam vero foliola iidem demiferunt , fru- ctus flamina , quae prodeunt rotunda , ex limonum genere effe aperte indicant: citreorum namque figura fere cylindrica efl, utiPartisII Capitibus I. Il. et III. dictum. Novellorum viror amoenitate delectat : eademque, nifi hieme defluant , infignia capiunt incrementa , partim fübrotunda, partim papilla cufpidata 5 ( cd. frguram. ) Poma ex cordorum claffe funt, utpote quae vix mere lanuario vel Februario anni ,. laetam floris profufionem infequuti , maturefcunt , languido colore flaventia. Ex- teriore hoc corio fubamaro caro tegitur folida, dulcedine iucunda pomis citreis per- qum fimili, Quae poft eam flavefcens latet pulpa , itidem fubdulcis iucunde man- itur, Vnde cum cibis fere orbiculatim diffectum menfae infertur 5 rarius vero ad condiendos illos ufürpatur.' Tulit eadem haec arbor fructus, tanta medullae copia ir medio baud exuberantes, quanta in fchemate depictum tumere vides. Primitiae hae erant, quas anno 1706. arbor dedit, feptem uncias pendentes : poflmodum fru- ctus praebuit primitiis multo maiores. Aliquot illa annos in vafis hofpitata maio- ribus, quotannis florum canitie iuvenefcebat ; neque tamen foetus enitebatur. Àt in pomarii area cum palis sgeeer oe fecunditatis fpecimina edidit. E X CAPVT XXXII .* PE cerra Y v. - radi »- "c5 i RN ge dus w a AC ce o Fev M : : Limen e,29.162. t SN ERE e A -€— SENS E z- a — T E——— zs 3 R N N N S ^ : : à i * H H N SIS S Te ee DC CORN e SS SN Ti. MeL S - Te- - - NAR: S Ve MN ISNOINSN rre e NN » NN NEN Vesti. ensem S RA NN UNS NN | | CSS SN NES ————— ^3 ] AN NS AM SEL —— LESE M | ND SS ONSSNS NS k: AA m N SSSNNNNNSSSSS ANS ASNNS NN NS E (. M! : xz ANSA / 2 F ^ : : »i NS N E nao 7777 TES : 9 DET E i La e 1 ; 2 [AUT Wu Ire, 7 S. Leonard. Hisprs. Noris. Lag. H.Car.X X XIIe XXXIIT. 165 CCS CAPFT XXXIL . Limon CGitratus alter, et tertius. Riplicis generis Limon cum meis in hortis floreat 5 priori alterum tertiumque addere aequum cenfui, Et alter qui- » dem in latum diductus potius quam rotundus,anno 1699, primum,et deinceps quotannis mihi natus eíl. — Folia un- dique deniiculata habet , rubedine tenerioribus adfpería: maiorum quoque fibrae et venae quafi fanguine repletae rubent : feneicentia denique dilufe virent , aculeis ad illo- rum internodia five genicula enafcentibus, — Floresnon : uti in priore conflipati , fed finguli hinc inde gemmant,; dilute qua petalorum exteriora rofe, Succedunthis fructus ex rubicundo faturate virides ; globofi fere , parumper tamen in longitudinem declinantes 5 papiila ut- plurimum extuberantes. Ab arbore, etiam maturi, tenaciter haerent diutius, menfe Martio demum decidui, À corio dilute citrino carne pinguefcunt albicante, Haec uti copia excedit prius pomum ; ita et guftu gratior, citrcisque malis plane conge- ncr eff, Pulpa vero viridicans paululum acefcit. | : ; Tertii generis pomum artificis quidem caelo haud efl. effictum : propius enim a rrioribus abeft, ^ Arboregignitur facili ad pariendum et proclivis cuius folia lata, craffa , obtufa , margine fimbriato citri more aculeata, Pomorum prima viriditas ' profundo rubore mixta eft; quo, cum ad maturitatis tempus fere pervenerunt, amiífo , capite viridi praedita funt magis globofo , quam bina genera priora : der: que nec corii denfitas, nec medullae folidioris paucitas, tam grato atque illa fapore commendabilis, CAPVT XXXIII Limea Aurantio congencer. Ital. Limea Aranzata, m7 Abitaverat aliquandiu lauteque vixerat in amici cuiusdam ] citreto malus haec non mala , eademque una cum aliis fimilibus;pretio dato et accepso,;in meum viridarium trans- migrayit. Haec illa eft, de qua Partis 1, Capite VIII. re- tuli, eam facili comae defluvio luxiffe hanc migrationem; et , quamvis altero tertioque anno poft florum ubertate i j eflent tum haec tum reliquae praegravatae, comae tamen arco M7 ornamenta fumere recufaffe, — Sed et. florum vegetatio x ——.— — - — minor erat languidiorque: firmiter tamen iidem palmiti- tibus adhaerefcebant. Haec res cum mihi nova videretur et inufitata,quandoquidem arbores e folo evulfae, novoque implantatae , communiter binis tribusve annis prio- ribus flerili tantum foliorum ornatu vigent , ramorumque et furculorum aupmenta X 2 faciunt, 164. Hiseix. Noiuws. Lis. Ill. Cap. XXXIIT. faciunt, priusquam floris fertilitate albeant : cauffam diu quaefitam , invenire tamen certam , firmam ac folidam haud potui, Neque etiam in vario flellarum pofitu , in- deque pendente in haec fublunaria , operatione efficaci, (quae fortaffis haud imme- rito a plerisque viris cordatis negatur,) quidquam praefidii invenire licuit ; etfi una eademque hora onines, quae tale quid paffae funt, arbores folum mutarint. — Trien. nio exacto, folia quidem fed Íparfim iterum germinare coeperunt : at nondum ea comae dignitate , quali antea fuerat tecta, inumbratur. Ceterum caput égreoie effert ; ita ut eminenscius corona tranfitum viro concedens, hunc contingat neuti- quam : frugesque, neceas parce , profert reliquo limonum choro durabilio- res. Folia craffa et rigida in fafligium coéunt fere retufum ; quorum faturate viri. dium alia, qua petiolo connectuntur , articulum cordis effigie formant; alia fine hoc eriguntur 5 cetera foliofum eius arboris , quae poma a primo homine cognominata parit;indolem paene exaequantia.Durabilis eft haec malus 5 unde de hac ipfa durabili- tatis praeftantia notam pofle defumi minime fallacem mihi perfuadeo : Omnes li- monias denfa frondium craffiorum filva obumbratas a&ris noflri effe patientiores, quam reliquae , hoc munimine quafi et tecto. firmo , utpote quarum folia tenuia funt, deílitutae, Has proinde in diotis culturae gratia commodioris ftatue- rem, quo pro caloris frigorisque mutabilitate nunc huc nunc illuc transponi queapt. Verrucae fpinaeque perpetuo hic abfunt. |. Flos rofeo foris rubore ke fus. Cruda frugum labrufca initio amoene herbacea efl : ea deinde excocta, (id quod fero fieri folet, cum inter omnia fit maxime cordum hoc pomum, ) colore faturate citrino tandemque aureo oculos pafcit : hinc nomen Limeae Chryfomelianae five Aurantio congeneris inditum a vicinis Benaco colonis. Globofà alias magnitudine confpicu- am, verticis fafligium adfpectu gratiofiorem reddit : octo plerumque aut novem uncias fingulae pendent ; corio polite aequali, cafligateque craffo, amaricante: pul- pa plurimo fucco acido diflluente et fulphureo colore impraegnata. Indoles et na- tura huius mali venditori plane erat incognita, utpote qui limoniam mihi dulcem venditaret. At poma, quae dedit, íübacida, quantum aberraverim , docebant. Neque vero inflitores Itali, qui quotannis horum ad nos copiam advehunt , nomen aut genus me edocere poterant : ipfis enim fructus aéQue ac arbor , utrumque enim praemonflravijignoti. Fruflrra quoque , transmiffo in Italiam pomo , illos Hefperi- dum cuflodes confuluiffem ; nifi forte fortuna anno 1707. Italus quidam mecum communicaflet pomum aliquod hoc nomine decorum : ex cuius paritate cum meis et denominationem et indolem arboris dignofcere bono omine concedebatur. 4j *.* Be E3 CAPVT XXXIIIL »77777 Du ii / APR 21 wcillisosiflle t ' Au, ? ^ hy d M RTI T um jy ; m E—— mb : ARS : fi —FUtt imt eain | LER C» d TAM | tii an - z: aer M - ——T : : , r AN 3 a: MM Fides eiut imi LP l | ""———À—"À —— Ó ma Lc " i pag.a23J8. b. j jn UE . e Hizsprn. Nosuus. Lis. HT Cap. X XVIIIL ec XXX. 179 CADEPO EPI HI Limonium faccharatum coniferum. l Ita. Limon Zucherin col pigolo. Idimus iam pag. 133 Limonem faccharatum eiusdem fere generis , cuius hic alterum damus et alum, ineo a priore diverfum , quod manente floris apiculo veluti roflratus. Arbor ad proceritatem mediocrem, in teflis fere maioribus apud nos adoleícit, mitiffima, nullis aculeis horrida; coma fubviridi , eaque reliquarum Limoniarum ornatui foliofo minime fuppari. Florum foliola fpecioforum longa funt, anguíla, ubique candicantia, Foetus praeteneri adhuc , * amoene virent, roftrumque cum flore enatum etiam ma- turi raro demittunt; interdum in papillam definentes. | Corium ex viridi fit lucidif- fime citrinum, tenue, nulla inaequalitate glabrum , aromatum amoenitatem five odoratus fueris, five guftaveris, prae fe ferens; carne fuffartum, qualis aurantiorum eíÍe folet, rubicunda magis quam flava, fuccofa, dulci. ^ Pomum hoc maturitatis tempore perfectum quantitate multum fuperat fchema praefentis, quod primis ma- turitatis diebus eft effigiatum. | Adhaec primitiae funt hae, quas tenella arbor anno 1707 tulit: eamque cum virium incrementa ceperit maiora, poma etiam fpeciofiora Lufitanorum dulcium aemula daturam nullus dubito, Pondus huius fex unciarum erat. A d ZAR AL 7, j fj ES . ! L^ S ! S iMt. "SQ " Jj NN E 7 WS 2 y * CdPpyETq xxm Limonlrritator Appetenaae, et Ballounus | Hifpanieus. : tal. | Limon aguzza appctito«et Dallotin diSpagnia. T 7 Vplicem hocin capite Limonem, quem in Calabrico tractu fre« WWE quenter provenire tradit Ferrarius, unica pagellade(criptum 2 CS kc filo; quorum alter, et ille quidem minor, ab eodem viro JA WU doctiffimo pag.209 Limonis pufills Calabri itemque Irrizatoris ) 4ppetentiae nomine infignitur. — Vtrumque arboris genus hac aquilonari aéris regione teflaceorum ligrieorumve re- ceptaculis vaforum vultaffervari, Et eiusquidem,qui anno 1701 priorem peperit limonem , proceritas non admodum alta; fpinifera eft haec malus, foliisque paulo minutiori- bus et ovatis conveílita. — Meo in horto ferius floret, cum tamen in regionibus ad T Auíflrum 160 Hrsrrs. Nonus. Lis. Hl. Cap. XXX. Auítrum propius Ípectantibus quovis anni tempore et flore et fructu nitere ditata perhibeatur. Flos eft pufillus, et albus; pomum ad nucis iuglandis magnitudinem extumefcit,orbiculatum ac laeve,conum gerit a flore refiduum in maturitate aureum. A cute tenuiffima, eaque amariufcula, et mofíchum redolente totum in medullam abit fucco fulphurei coloris iucundeque acidulam. Alterius generis malus maiora utique poma parit , adnato nomine Ballotin di Spagnia. Priore vix altius affureit , foliis decora. citrinis ; nifi quod breviora , ac fere laureis, uti vult Ferrarius; in ambitu dentata, laete virentia. — Rami fpinarum non quidem plane expertes, paucioribus tamen onerati. — Florum, quorum canitie iuveneícunt, gemmae primo rofcae, dein tumefícentes et iam dehiícentes albefcunt, tandemque expanfi flores candidiffimo colore fuffunduntur. — Capillamenta in flo- rum medietate furgentia, quae in acrumine vulgari apicibus plerumque flavis dona- ta, fubflavos gerunt apices ac ferealbos, eiusdem videlicet coloris, quo ipfa filamen- taconfpiciuntur. — Frugum prima flatim rudimenta amoeniífime virentia, cum ad maturitatem perveniunt , corium laeve admodum et tenue colore flramineo tin- gunt; dorfum cultri fere illud craffitie adaequat, fapore limonum vulgarium con- fimili 3. exiguam carnem, folo fuavem acrimoniae fubviridis fucco includit. Non fegnem materna huius pomi arbor cultorem requirit: diligentiam tamen cita flo- "um facilitate, frugumque affiduitate penfat. — A Benaco eam huc allatam anno 1702 plantavi, et anno proxime infequenti florum, annique 1704 menfe Ianuario pomorum fecunditate praematura luxuriabat. CAPFT XXX. 9460.8. "2 c^ * Y SN ESSEN o | 2. nag. 41460. b ^ - e 4 2n EE e —— 2» —À i miii F. - rr, rZ -—- - ze prr - Hrsprg. Nonius. Lus.Ill. Cap. XXXT, I61 CAPFET XXXI Limonium Citratum. Ital Limon Cedrato. Itrati Limonis nomen in Itália et a vicinis Benaco agricolis , pluribus Limonum generibus vindicatur. ^ Communiter enim ita vocant omnes Limones, quorum cutis et caro obe- fior, medulla vero parciffima. — Quam congrua haec fit denominatio, alii videant. Mihi videtur , vera citreorum nota, quae eft odor eratiffimus et iucundus acor cum ama- ritudine permixtus , plerosque carere : eam tamen , fi no- men tueri velint , dedic nec poffe nec debere. Non na- tum,fed factum eft hoc genus arboris : Limonis enim gem- ma,incculationis beneficio malo citreae infita, tales filios parit 5 et eos quidem fua- viores , fi poft primum floris partum eidem flirpi altera gemma denuo uniatur. Iu- re itaque haec poma, Citri filios nuncupat Ferrarius , quippe quae citrea fimilitudine fere adaequant, — Maternam pomi hic effisiati flirpem, in pomario defixam,palis fuf- fulfi magno meo et arbufculae commodo. — Folia exuberante virore nigricant, ple- raque ampla, ambitu laciniofo, fpinarum praefidio metuenda; ita ut facillime citrum mentiantur. Praeterea de citri more floribus ridet conflipatis , magnitudine nota-. bili, et exterius purpura fubfufis. Poftquam vero foliola iidem demiferunt , fru- ctus flamina , quae prodeunt rotunda , ex limonum genere effe aperte indicant: citreorum namque figura fere cylindrica efl, utiPartisII Capitibus IIl. et III. dictum. Novellorum viror amoenitate delectat : eademque, nifi hieme defluant , infignia capiunt incrementa , partim fubrotunda, partim papilla cufpidata 5 ( 2. frewram. ) Poma ex cordorum claffe funt, utpote quae vix merife Ianuario vel Februario anni, laetam floris profufionem infequuti , maturefcunt , languido colore flaventia.. Ex-- teriore hoc corio fubamaro caro tegitur folida, dulcedine iucunda pomis citreis per- quam fimili, Quae pofl eam flavefcens latet pulpa , itidem fübdulcis iucunde man- ditur, Vnde cum cibis fere orbiculatim diffectum menfae infertur 5 rarius vero ad condiendos illos ufurpatur. ' Tulit eadem haec arbor fructus , tanta medullae copia im medio haud exuberantes , quanta in fchemate depictum tumere vides. Primitiae hae erant, quas anno 1706, arbor dedit, feptem uncias pendentes : poftmodum fru- ctus praebuit primitiis multo maiores. Aliquot illa annos in vafis hofpitata maio- ribus, quotannis florum canitieiuvenefcebat ; neque tamen foetus enitebatur. At in pomarii area cum palis maritata n fecunditatis fpecimina edidit. * X CAPVT XXXIL i - LI á * "-" 4 * - " - 2 P d . F . i 2h 4 - UI NLIS : £ : ; Mure » - ibas t Zn pot es -: eret 7. m. E rr ML z— - ho Né N/A LAN 5 x SSNS N SS ES SS A DEC. NT S SS SS YR ox ww RN, INSNNNSS INSNNNNNN x NS CENA Ae. T. CENNNS NIS Y NS WC eec S. LeenAard. z ECCE ; RASSE SS prepaid Mo opa oaa Hssrrs. Noxiws. Lis. HI Cap. X XXII ec XXXIII. 165 à j GCAPT.T- XXXII . Limon Gitratus alter, et tertius. z2 Riplicis generis Limon cum «meis in hortis floreat ; priori &i alterum tertiumque addere aequum cenfui, Et alter qui- » dem in latum diductus potius quam rotundus,anno 1699, primum,et deinceps quotannis mihi natus efl. Folia un» dique denticulata habet , rubedine tenerioribus adfperfa: ! maiorum quoque fibrae et venae quafi fanguine repletae E227 7/) rubent : feneícentia denique dilufe virent , aculeis ad illo- NW rum internodia five genicula enafcentibus, —Floresnon : uti in priore confílipati , fed finguli hinc inde gemmant, dilute qua petalorum exteriora rofei, | Succedunthis fructus ex rubicundo faturate virides ; globofi fere , parumper. tamen in longitudinem declinantes 5 papiila ut- plurimum extuberantes. Ab arbore, etiam maturi, tenaciter haerent diuüus, menfe Martio demum decidui, A corio dilute citrino carne pinguefcunt albicante, Haec uti copia excedit prius pomum ; ita et guítu gratior, citreisque malis plane conoe- ncr eff, Pulpa vero viridicans paululum acefcit. | Tertii generis pomum artificis quidem caelo haud eft. effictum : propius enim a rrioribus abeft, ^ Arboregignitur facili ad pariendum et proclivi5 cuius folia lata craffa , obtufa , margine fimbriato citri more aculeata, Pomorum prima viriditas profundo rubore mixta eft; quo, cum ad maturitatis tempus fere pervenerunt, amiífo , capite viridi praedita funt magis globofo , quam bina genera priora : den: que nec corii denfitas, nec medullae folidioris paucitas, tam grato atque illa fapore commendabilis. v y iÓ Ü ; M. - SY E e d - LUN AS TR &« 1 Py i CAP V XXXIII E Limea Aurantio congencer. Ital. Limea Aranzata, Abitaverat aliquandiu lauteque vixerat in amici cuiusdam citreto malus haec non mala , eademque una cum aliis fimilibus,pretio dato et accepso,;in meum viridarium trans- migravit. Haecilla eft, de qua Partis I. Capite VIII. re- tuli, eam facili comae defluvio luxiffe hanc migrationem; et , quamvis altero tertioque anno poft florum ubertate eflent tum haec tum reliquae praegravatae, comae tamen ornamenta fümere recufaffe, |^ Sed et florum veoetatio . minor erat languidiorque : firmiter tamen iidem palmiti- tibus adhaerefcebant. Haec res cum mihi nova videretur et inufitata,quandoquidem arbores e folo evulfae, novoque implantatae ; communiter binis tribusve annis prio- ribus flerili tantum foliorum ornatu vigent , ramorumque et furculorum ias res 2 aciunt, 164. Hrspcx. Nosiws. Lis. Ill. Cap. XXXIII. faciunt, priusquam floris fertilitate albeant : cau(làm diu quaefitam , invenire tamen certam , firmam ac folidam haud potui, Neque etiam in vario flellarum pofitu , in- deque pendente in haec fublunaria ; operatione efficaci; (quae fortaffis haud imme- rito a plerisque viris cordatis negatur,) quidquam praefidii invenire licuit ; et(i una eademque hora onines, quae tale quid paffae funt, arbores folum mutarint. Trien. nio exacto, folia quidem fed fparfim iterum germinare coeperunt : at nondum ea comae dignitate , quali antea fuerat tecta, inumbratur. — Ceterum caput égreoie effert , ita ut eminens eius corona tranfitum viro concedens, hunc contin gat neuti- quam : frugesque, neceas parce , profert reliquo limonum choro durabilio- res, Folia craffa et rigida in fafligium coéunt fere retufum ; quorum faturate viri- dium alia, qua petiolo connectuntur , articulum cordis effigie formant; alia (ine hoc eriguntur 5 cetera foliofum eius arboris , quae poma a primo homine cognominata paritindolem paene exaequantia.Durabilis eft haec malus 5 unde de hac ipía durabili- tatis praeftantia notam poffe defumi minime fallacem mihi perfuadeo : Omnes li- monias denfa frondium craffiorum filva obumbratas aris noflri effe patientiores, quam reliquae , hoc munimine quafi et tecto. firmo , utpote quarum folia tenuia funt, deflitutae, Has proinde in diotis culturae gratia commodioris flatue- rem, quo pro caloris frigorisque mutabilitate nunc huc nunc illuc transponi queapt. Verrucae fpinaeque perpetuo hic abfunt. | Flos rofeo foris rubore otros. Cruda frugum labruíca initio amoene herbacea eft : ea deinde excocta, (id quod fero fieri folet, cum inter omnia fit maxime cordum hoc pomum, ) colore faturate citrino tandemque aureo oculos paícit : hinc nomen Limeae Chryfomelianae five Aurantio congeneris inditum a vicinis Benaco colonis. Globofà alias magnitudine confpicu- am, verticis faftigium adfpectu gratiofiorem reddit : octo plerumque aut novem uncias fingulae pendent 5 corio polite aequali, caftigateque craífo, amaricante: pul- pa plurimo fucco acido diflluente et fulphureo colore impraegnata. Indoles et na- tura huius mali venditori plane erat incognita, utpote qui limoniam mihi dulcem venditaret. At poma, quae dedit, fubacida, quantum aberraverim , docebant, Neque vero inflitores Itali, qui quotannis horum ad nos copiam advehunt , nomen aut genus me edocere poterant : ipfis enim fructus aéQue ac arbor , utrumque enim praemonflravijignoti. Fruflra quoque , transmillo in Italiam pomo , illos Elefperi- dum cuflodes confuluiffem 5 nifi forte fortuna anno 1707. Italus quidam mecum communicafílet pomum aliquod hoc nomine decorum : ex cuius paritate cum meis et denominationem et indolem arboris dignofcere bono omine concedebatur, | s) *.* pe * CAPFT XXXIII "E Es odia paog.iscdw. qe ad mom m -— r ) TPmER ! | 1A T e i i » 32$ 65 S C4 Eu! I : , E RT NM [ i " 71^ / fas ANT —M nnnm TRUTH J—— £z € pag. 164 .b. | f li ; i | il il Jl Y NS W NN NN N l NS Tm E Ven l Ni 1 | N t n SN NS N NS WS NS i N hal -L- Ll -L. T AMEMNEEN E (005 MESE Ba iR DDR) Hzsprnz. Nonius. Lis. HH. Car. XXXIII - 165 Eo! P. AIILHL Lima dulcis. Ital. Lima dolce. 572 Eic demum in fcenam prodit Limon , qui ex vero Limae ) dulcis cognomen gerit : quamvis alii Limettam Hifpani- cam dulcem nuncupare malint. Coronam egeflat arbor materna in fcapo excelío , fi quidem pomarii alumna eft; ita ut illius umbella viae tranfitum non adimat. — Con- flanti vivacitate facile perdurat ; vegetamque frugum | meífem quotannis pollicetur et percoquit. Folia in lon- N URN ECUMACTA gum Ecentat protenfa fuaviter virent , nec a foliis limo- num abludunt , margine denticulato , circa ramorum genicula fpinis obfita. Flores albidi coloris contractiores funt, paene inodori et in- frugiferi : quos tamen a frugiferis ea, quam alibi tradidi , ratione haud difficulter difcerpnes. Frugum prima flamina iucundo virore fplendent ,. in iugo veluti edito 6 vettex , qualis limarum plerarumque papilla eft, affürgit : ceterum corpore con- flant exacte rotundo, nitidiffime croceo : quo tamen colore menfe demum Novem- bri vel Decembri, interdum et [anuariopinguntur ; uti nimirum floribus nunc pri- mis nunc ferotinis fuccedunt. —Cuticulà eorum praetenuis, cum carne exili vix cul- telli dorfum craffitie aequat : iucunde tamen condimenti faporem fapit.Medulla vero perampla fluido fubdulcique fucco abundat , colore albido fulphureum temperante. Meus pomi arbos, cum adhuc junior, apte eft conformanda, ne ramorum alii fine ordine incurvi;alii proceri et eminentes,ad colonileges inflecti poftmodum ac difponi renuant, Et quoniam altius fubinde furgunt , in yafis confitarum furculi decacumi- nandifunt. Libentius tamen in pomarii folo quam in modica valorum terra virent; et fructus faciunt tum plures tum ampliores ; quibus fchema adiectum multo cft in- ferius, : In Capitis XIIII. Part, I, ubi de Infectorum noxa agebatur , fupplementum hic deícribo vermiculum,folio huius arboris infidentem ; quem e fcarabaeorum effe mi- nu'orum clafleiudico. Sunt iilius genera complura,mete coccinci alii,alii coccinei mae culis atris interfperfis; alii ex fulphureo nigroque fimiliter variepatis quidam et formam maiorem referunt. Hic vero cantharidis nitebat viriditate, quae tamen ex luteo non- nihil temperata , ut citrini folii virorem dilutiorem aequaret. Cetera refplendebat quafi ex vitro pellucidus, ea forma , quam /z, a. expreflam vides, Lit.b, examen per microfcopium repraefentat vermiculi reclinati ; cuius caput dilute croceum 5 corpu- fculi pars anterior fubnigricans, inferior croco itidem ut caput picta, et pedes ex vi- ridi aureícentes, pariterque ut dorfum corufci , miro colorum lufu oculos delecta- bant, Infederunt quoque iisdem foliis vermiculi fpadiceo badiove colore elegantes. Sed nimium ne crede colori! - ] Habetur et alia Lima vulgatior, eademque acida, cuius ufus eft, ut fale mace- rata et ab Italis copiofe transmiffa, cibos varios condiat; et palatum excitet corum ; qui pofcunt "vario multum dicver[a palato. X 3 CAPVT XXXF. HS WADE 2 T h XS Y-À E adem 9..." a- "dg 2154. CX w- NW T WWIRHTPH EPI Hnnnm & M ae y// . 7 7, 7699. ÉG S T TT f i Br : b p s ) vaca ntn Au : ^ : : WE T , h abun EU me MM LUN E : PERS na ib uL cde EUM hd : ^ mno E , rem Un. Jírn: tDo&: c&lberr Hisex. Nosrws. Lis. ll. Car. XXXV. — 167 GAPYT XU. Pomum Adani vulgarc. Ital, Pomo d' Adamo. SEDE) A Y T feracitateet durabilitate commendabilis prae ceteris citreo- D ASIN M2 & rum malis eft arbor, noflrate hoc pomo , quod ab Adamo LJ A , gare * IR A | g^ T | B x» nomen habet, fecunda ; eademque ex pomarii arca in pro- ET 5 9 ceritatem decenter enafcitur : at cultui ac difciplinae colont p^r non adeo morigera , et in coronam vix coeenda : ideoque (| a frondibus indecoris femper falx adhibenda , ne ih vepre- D T 222-4, tum omnes degenerent etfilvefcant. Frequenti enim pu- CÉNEOCEANZIA 9 tione deformibus recifis, reliqui facilius vel recti educun- tur, vel pro coloni libitu incurvantur. Spicula quoque, fed rariora, ad foliorum eruptiones exacuit ; quae ampliora ovato adípectu fatis patent, folidaq ue craffitudine rigent , interdum in margine crifpantur. Flos foliis maiori- bus quam chryíomelorum , foris rubentibus compactus ; fed ignavi odoris. Ex acruminum enim genere flos hic, et, quem elicit , fructus ienobiliffimus eíl, et exi- gui plane ufus: ornamento tamen hortis effe creduntur. Poftquam defloruit, pomi rudimentum fufco colore nigricat ; unde in Belgio Limonis fufci vel nigri cogno- meninvenit, Globofus eiusdem orbis fuperne nonnihil depreffus eft, quafi dentium morfu arrofus; unde.fabula vulgatior exiit, vetiti fructus admorfüm , qui primos parentes ex horti Edeni polfeffione exterminavit, eo praefigurari : nomen profecto de eo traxit. Poma coloris ardenter crocei , magnitudine discrepant ab aurantiis: quantitatem etenim et pondus octo unciarum excedentia mihi provenerunt. Cor- tex fatis denfus et amarus , ad vefcendum ingratus : medulla vero fubviridicans et acidiffimas quae tamen in re culinaria quandoque,licet rarius, emolumento effepos- fit. Aureum fuum colorem maturitati-proxima iam inducunt menfe Septembri vel etiam Octobri , ut adeo cognatis quibuslibet felicius adclefcant, Ipfae quin eti- am arbores novellae brevi annorum decurfu feraciffimae exiflunt ; fed in area plan- - tatac frequentem flercorationem pofeunt; quolibet nimirum biennio vel ad fum- mum triennio feneícentes praefertim , fimo laetificandae. . Iuniores tamen Íem- per feraciores. Hofpitatur meo in viridario iam ultra annos fexaginta eiusmodi ar- bor, nunc paene effoeta. Praeter hoc alia acruminum genera, crebriori partu viribus per aliquot annos exhauftis, parere de(inunt ; nec nifl rara : cernuntur in arbore poma, CAPVT XXXFl. ^ y^ - d REUTERS: : $ eU " : Él Uii vae E UNIQSN li US x - $$ jd S NX eli 21 LN LESS LETPRTI fs: ————— : --—— 3— T LLTTTT TTE - ^ atIMIRIN; "my Ere E —————— m Hisrrr. Nonus. Lis.IHll Cas. XXXVI.— 169 undndibd d d GC HPPT XXEFI Pomum Adan Citratum. Ital. Pomo d' Adamo Cedrato. e Nfitivise nuptiis partus extitit citreorum multiplex formofe adulterinus: adulterinum voco, quod alterius generis gem- ma vel furculüs , citreae malo maritatus , fructus profert dubios, ^ Et hoc Adami pomum , quod fchemate fub- iuncto depictum vides , in citri Ícapum infitio pepc- ri. Eximiam pomi bonitatem fpondet gemmae ex adul- terina hac arbufcula in citream vel limoniam Lufitanicam Citrati flavedine pallida , iliius mediocriter virefcens : utriusque vero fapor acore tior habendus. Annus feptintus fupra millefimum feptingentefimum infolitae fructum formae, et monílris accenfendum, in hacarbore produxit, in longitudinem rotundum ,; Cacue minatum, uti //z.z. videre efl. — Vulgo autem poma Adami omnia orbiculatae rO- tunditatis fpeciem praebent. Neque admorfu, quem vocant, ifle fructus mutilatus erat ; fed acquabili laevore fafligiatus. — Ceteris partibus a pomis fraterculis non diftans, hoc eft alius et idem. Y CAPFT XXXVII. (4 IJ ££ -vd SEES AUR D ie i 2 (7 7LO Co d —— IN -— N AS LA d pU WIE —- --- Tm III — 2 b I yeeri ANIIÍITTIIT h j D RIT TECM s S n d garten. £7L. cSeheuerh Qr JC uch S. - d/s. M Hisprs. Nonus. Las. HI. Car. XXXVIL m CAPPET XXXF. Dizariae genus mulaplex. 'zariae fructum tum Romae tum alibi zrabilem Hifpanicum iUe denominant: neque immerito. Admiratione enim omnino ES PES dignum eft , indefefla hominum arte ac fagacitate id effe- 27 A C7 ctum dari potuiffe , ut diverfiffima poma in unum con- NAE creícant ; et fingula tamen videantur. Non rarae equidem hodie funt arbores , quae poma ferunt bina ac plura, pro gemmarum infitarum diverfitate varia , indolisque diverfae. At in uno Bizariae pomo diverforum fructuum,citreorum puta, limonum et aurantiorum, partes videre ftudio quafi et arte humana coniunctas , miraculi inflar, et, nifi experientia probaret, incredibile haberi poffet, Eiusdem vero arboris ramuli non omnces ita luxuriant : pars nil nifi citrea perfecta, pars aurantia fola foctificat, Hinc rurfusecitreo ramo erumpit frons aurantiorum vel limonum ; et ex aurantii furculo Bizariae progenies vel citri; neque tamen novo infitionis labore provocata. Tanta ergo cum fit arbufculae luxuria, exemplo colonorum Salodienfium, (ipfe enim teftis oculatus hoc comperi, ) rectius in teflis maioribus ciflisve ligneis collocatur; ne vel delibratione pereat; velin au- rantium vulgare degeneret. ESI A A a Prima Bizariae fpecies, quae vero hoc nomine gaudet, folia nutritanguíla, mu- ricatim intorta et leviter denticulata , eademque | faturato virore obfufcata. — Fibra, quae folium alias medium percurrit , maxima hic non raro in illius oram aberrat, partesque inaequaliter dividit, Florum petala externa coccineo colore ludunt. Ne- que in pomis nondum maturis congener aurantiis pars obfcura eft , colore prafino et opaco a parte citrina , quae fmaragdina potius , facile dignofcenda ? amplius et haec illa citius lutefcit : illa enim aurantiorum aemula menfe demum lanuario ma- turatione e viridi fit flava. Pomo oblique fecto, patet continua corticis integritas, neque ea ullo modo intercifa aut interflincta: fervat quoque utraque pars, fi exce- peris meditullium , illa aurantii colorem et amaritudinem 5. haec citrei Florentini (ex huius enim genere eft) corticem craíIum , faporem, odoremque (uavem: ipfa etiam huius partis pulpa Íubacida albicat. Non una autem eademque omnibus Bizariis forma eft : nunc enim aurefcentis pomi particulae in flrias divifae funt; nunc tertia fructus pars aurantium eft 5. interdum angulari forma enafcuntur : tanquam Proteus aliquis, cui — -— inplures ius efl transire figuras. Figura ea, quam fübiectam proxime vides,maturuit meo in viridario pomum anno 1707. cuius arbor in ipfa pomarii area nitidiffime floret. C ertabat illud et clegan- tia et magnitudine cum omnibus, quotquot vel Roma vcl Benaci ager mihi confi- milia liberaliter indulfit , r.oftratisque ponderis tredecim femuncias pendebat. a Fert 372 Hzspzz. Nonius. Lis. Ill. Cav. XXXVII Fert eadem haec arbor aliud Bizariae genus rotundum , cum cono five papilla eminente, a qua ad pediculum usque multae decurrunt flriae virides , tanquam totidem fila tenuia, — Fructus primi , uti aurantia omnia , lienari rubore atrati funt 5 fed his aliquanto minores : puniceo quoque colore , aeque ut iffa , ma. turi tinguntur 5 Ílrias tamen , tunc dilutiores, fervant : cetera exacte globofi et laeves : cortex eorum , fi diflectos infpexeris , cortici aurantiorum fimillimus: pulpa vero citrei eft, albida et acida : hic tamen acor quadam non raro amaritu- dine permixtus, Frondium non alius decor, quam qualem proxime defcripfi, Germinant quoque ex citreae mali ramis furculi , quorum etfi folia fere ea. dem. flores tamen extrinfecus carnei, Quae his füccedunt poma oblonga minus. que obefa , ad citreorum claffem ifla referenda effe , flatim fubindicant. Veniente maturitatis tempore, ( maturefcunt autem menfe Novembri vel De. cembri, ) citrea Florentina mentiuntur , ex amplo ventre in apicem cacuminatum excurrentia 5 odore ct guftu non ingrata , medulla modica acidiufcula. Surgunt praeterea ex eadem citro frondes aurantiorum , foliis floribusque facillime notabi- les ; pomis aurantiis vulgaribus fertiles. ^ Crebro recidi illas oportet , ne frequen- tiores Bizariae vim generandi imminuant , ita ut omnis denique arbos in. Auran- tiam degeneret ; praecipue enim pabulo laetiori nutritae in viridarii folo a prae- flantia fua fenfim defcifcunt. | Medela. huic malo, ubi videlicet frondium aurafcen- tium copia maior evafit , nulla ef ; iis enim falce deiectis, non raro mortis peri- culum arbori imminet, ut adeo fatius videatur, aliquem haberearborem,licet minus praeflantem , quam nullam. Venit ad me emtionis iure aurantia , fecunda pomo- rum acidorum nutrix : fed iam ante aliquot annos Bizariae frondes fub corona binae emerferuntfoliorum habitu a reliqua arboris coma diverfae;caedemque fatis validae adoleverurt huc usque. Vt ceterarum imminutione et deiectione fuccedanea,harum viribus robur adderem, follicitus fui, Sunt, qui fibi aliisque perfuadeant , partem ex medulla Bizariae medullae au- rantiorum colorem aeque ac faporem imitari : experientia tamen, ct ipfius pomi confpectus ocularis,refragari videntur : Licet enim Bizariae pars maxima aurantium retulerit, nihil tamen, praeter corticem. et carnem , aurantio fimile habebat. Medulia femper albido acore infecta , qualis citreorum effe folet ; nec nifi,qua aemulum aurantii corium excipiebat, leviter amara, m. iz CAPVT XXXFIIL . WE" 9 n 7." c M3. pae.i*2. b. 7A (ni I IP e T TT I Ig B P P dI, IHE / ji, S rra. rrr. rr ra. TE ITI GET V iruepri (PETS -, am RR oe MIELE DRIN TRUE Pag 2?2. c. Nor MN 3 E sch AC 1 Aie ioa ue M dpt ams ja. a s MK da ora zy i^t. ^ 1 m ume ane TBI ? | | ! ; j ! ei s : j à CE "nh INN : nn 273 - 2 d 3 / uud 170. Ss nte: "Mn 4 "WENT Um | | ; à (CEDE. PUO ar $0 ANT ij w^ ik J.€ temberger, fec : a. ir veh aeerauf die bweihbuns der Jagnets . Pg. a 72 ! 7 SEXES MMSAISIMC MG EE. SEN OMM. AMAA —— M 0 ore E v AER. V. mA mn dam er Gr a RN A Roe Amm er GEIErECA Tuer EDT AE AR TE y TT €— MAU LN " " "IUESVE ws WEISS ds "! Lost vx - * ^ ^ ia. - ^ i. gc " i Hisprg. Nonis. Lis. Cas. XX XVIII — 173 GAPPFT- "EXAFIH. Malum Citratum Mirabile flore pleno et fructu prolifero. Ital. Cedrato con fior é fugo doppio. Mnem paene fuperat fidem , Bizariae fubolem efle früctum ; quem caclo artificiofe hic defcriptum exhibeo, Sed dubi- tare de eo nos haud finit tum certa amici fides , qui id po- mi fua manu decerptum mihi Lipfia anno 1705, benevole transmifit tum folium , quod adnatum adhuc firmiter cohaerebat. Tu vero , Spectator humaniffime , admirare exuberantes naturae lufus , benignitatemque prorfus in-- exhauílam, Varios fert eadem arbor fructus , fed eos : . figura et forma externa fibi invicem nunc plus nunc mi- nus di(fimiles ; nifi quod fimul ex illa pendeant ex vulgarium claffe aurantia. Haec vero , quae nunc damus , poma rariflima , in eo a reliquis omnibus abeunt , quod aurantii indoles et natura hic prorfus exulet : et cum aliae aurantiorum , uti modo dixi, fint feraces vulgarium ; haee citrea genuina profert. Quemadmodum ergo Italiae et Hifpaniae coloni, luxus artifices , hibrida haec faciunt poma, dum ex citro , limonia aurantiaque gemmas artificiofiffime coniunctas fimul inferunt: ita hanc arborem natam efle auguror ex gemma citrea flore pleno cum limonis oculo maritata : indeque nunc fructus proliferos gigni ; nunc mere citratos. For- ma huic pomo magna ex parte tumens ; inde faflipio mucronata; — Cutis tenera ac laevis; in latitudinem tamen craffioris incrementi , utpote citrati : color aureus intenfior , odorem fpirans fuaviffimum , qui totum conclave complerct facile. Eo in fepmina bina fummatim concifo , bina interius poma apparebant , vertice ab exteriore ambiente comprehenfa 5 avelli tamen haud difficulter poterant : horum cutis itidem aurea, poft quam candida quidem caro, at nulla fe medulla offerebat, Refecabam alterum tertiumque fegmen, et poft utrumque bina femper ups Íex poma univerfim latentia detexi. Medullam habebat pomum exterius , conclu- dens rcliqua, acore temperatam , una cum cortice guflatu gratiffimam : ut- pote quae iuxta cum foliorum ornatu Bizariae citratae paulo ante memoratae confimilis. X4 CAPVT XXXIX. Z]u Te. " E. uff Ad "P. / 82 4 utl e -— o "— scum Sb i ai à E ed "s - ae DA MSS EN NO B x V. "RUFI iv gerimus cun mm UP "uH - vts] uisa crm iam : - 3 ; ; -" mnm-3 nodum E ^ ENT, WS A " great TA t : NN Vo d NS ; M PN N UN ^ *Ne » "t uM WR 3*W PAM ^ Ys P 5. Avv : ; Á zu AA ve | LA CI rn Dod: CUL SFezers, Garten ay ME Tnm mn "i | | itu | | | M Ni NN i 3. Wo € JO -—. N- g0,— —— opp pag.at5. NM -——————--——"7 --v—— —-————————UtO——————————————"—e——m——mm———— M T T. oo M ORKRn Mo PEPPER Hizsrzs. Nogiws. Lis. Hl. Car. XXXIX. 175 CAPVT -XEXIX. Malum Citratum Mirabile coniferum fructu prolifero. Ital. Cedrato col pigolo éfugo doppio. CX VES Vbitationem , fi qua in animis haereret legentium naturae WE miracula, capite fuperiore enarrata , tollere poteft conge- ner hoc pomum rariffimum , quod lautiffimum, omnigena- que herbarum ex altero orbeallatarum, et plantarum viren- tium amoenitate refertum D. Ioannis Georgii Volcameri , Leopoldinae Academiae Naturae Curioforum Collegae et Medici Norimbergenfis Ordinarii,viridarium,anni 1706.men- fe Ianuario, eiusque arbor Bizaria dicta praebuit. Nihil do amicitiae noflrae et neceffitudini , f1 dixero , ex omnibus iis- que non paucis naturae miraculis, quorum aliquot in praecedentibus exhibui capi- tibus, hoc effe praeflantiffimum. ^ Ad pondus fex unciarum grandefcebat pomum, in arbufcula vafis tantum hofpitio excepta. Folia indolem habent et naturam mi- rabilium eiusmodi arborum. Poma vero citrei coniferi , five Iudaici, ab huius ufu in feflo tabernaculi neceflario ita dicti, fpeciem praebent , adco ut facile invicem per- mutari queant gerunt quoque in vertice notam characteriflicam, conum videlicet aut filum oblongum :: guftu praeterea idem fapiunt , et odore eodem funt infe- cta, Illud autem admiratione digniffimum , foviffe pomum hoc fuo in finu foe- tum tenellum , cuius cutis ultra dimidium eleganter citrina, ea parte, qua pomum pediculo connectebatur , matris utero firmiter agelutinata infiflebat. — Matris me- dulla candida acefcebat , uti reliqui fructus Bizariae.. Neque illud memoratu indi- gnum , menfe Maio ineunte floruiffe iam arborem , frugemque flori fuccedentem cita fumbíle incrementa ; cumque vehemens illius anni aeflus urgeret ; novem de- curfu menfium, cum alias intra anni cum dimidio fpatium vix excoquantur; ad maturi- tatis complementum pertigit. Sed ex floribus eiusdem arboris ferotinis prodierunt poma vulgaribus haud maiora. Rarius equidem apud nos Acrumina mature grandefcunt : Bergamottae tamen arbor,viridarii ipfius hofpes , praecoces tulit flores, et fructus fecit fub anni fequen- tis primordia perfectos. Qua felicitate,fi in felicitatis numero id habendum, quidam neceffariorum meorum fuit beatus, EIBRI TERTII EENTES NORIM- : 1E 2 NM 1 , * $t LOMA « id TUS CHINTOE ; X i TETUR ÓEEN — Mt MM AR s rene re qm " Sistaced Qu duca ri X XE aedi d * * f | | , ! "-—N mo" T NAE ae x Bon tt E TITLE MEDIUM e eC eiat P4 M. as Ua f M Ó P9 NL oua. : " 1 * "E NW E peg:1t7 sic is gebouqus Bp. i "ak "is X Neun MHOCGSRNSSSSSNINNA E o —— M 4 « ae - - a" un HE ASQ Ye ip T : sss. ON cios ON At ANO " d Let LN SE ALACR Hisprs: Nonius. Ls. III. Ca». I. 177 ——— a I — X NORIMBERGENSIVM HESPERIDVM LIBER QVARTVS, HESPERTHVSA. * x ?*" (Gud JDEXE q. K De Aurantiis generatim. Vflratis non fine ingenti mentis voluptate Aegles et Are- ! thufae fororiis Hefperidum Citretis celebe: rimis, indignum utique nos commilíluros effe facinus rati fumus , fi tertiae fororis , Hefperthufae pomarium , auri ferax fuaviffimi, infalutatum tranfiremus. — Neque enim fua huic pomario deeft gratia : non ordinis concinnitas et decentia : Hefper- thufae etiam humanitas fumma eft ; quae omnia nos miro videndi pomarii defiderio incendebant, ^Properabamus itaque avidiad Aureas has Pomonae delicias fpectandasfum- —. mo mane , quum jungere equos Titan cvelocibus imperat Horis ; —— —— et volucres Pyrois, et. Eous, et Aetbon, folis equi , quartusque Phlegon , binmtibus auras flammiferis implent , pedibusque repagula pulant. Ipfaque Hefperthufa ad fores nos expectans, mira comitate exceptos inducebat. Ad laevam magna ftabant palatia, ebore et marmore nitidiffime flructa : fed materiem fuperabat opus. Tanta eorum erat amplitudo , ut in planiffimo campo ad lacum usque. fubjectum procurrerent ; huius praeterea undae marmoreae , rofto folis iubare colluflratae,et erubefcentes amoeniífime ,. gratiffimo murorum ex myrto et cupreílo textilium virore reflectebant. Erat et ille decor quaefitus pomario , ut murum protenfum , "viridi quem cvefliat ordine longo textus , tatuae manu P raxitelis fabricatae diftingue- rent fimul et ornarent. lrriguum erat fonte faliente , cuius aquae cryflallinae ex alto defcendentes gratum ipfo lapfu murmur edebant, Z Sed 178 Hisrzs. NogiMg.. Ls. III Cap. I. Sed quid [peluucit memorem quam multa fub altis ars ludit per aquam , cum defuper intus ab imbre artifici y [catebrisque frequens firidentibus omma perluitur. locus, et latices rumpuntur aquarum , infultantque folo : falientes undique ricoi gradibus bumettant. guttis pendentia faxa. Sed quos non lufus antri fontisque magifler , quae non per dociles molitus ludicra lymphas ? Suamcvis ifla coelint aliis praeffare iocofae Naiades , antra lecvi fi quando férupea topho moliri, liquidosque parent inducere fontes | antris , et lapides ipfo ex Oriente petitos, atque Erytbraea [nae conchylia uectere rupi ; aedificent alii manantia foutibus autra, pumice multicacvo , evel couchis [umma lacunent; quae per dicverías concinuent rite figuras ; cuncta olim melius proacvis imcognita noftris. Ne te amplius morer, omnés has fluperidae artis deliciaslonge antecedebat na- tivum ex arbore pendens aurum 5 quod inter virides foliorum. Ímaragdos egregie ludebat. Vidiífes hic innumeros aurantiae mali ordines , fixos partim in pomifero folo, partim in pictis utrinque beneque anfatis teftis ac diotis maioribus. — Ne quid dicam de formis earum variis, nunc pyramidum in morem faíligiatis, nunc coro-- nato ambitu rotundis. Et ne oculos tantum fatiatos poffes conqueri,florum illa albe- do rubore perfufa, odoris quoque fenfum afficiebat tam valide, tamque vivaciter, ut vel femianimes recrearentur. Quid? quod fuaveolentes floris halitus paene prius fcntiremus , quam ipfas arbores ufurparemus oculis ? Late namque undique illos fpargit; e longinquo etiam adnavigantibus iucundiffimos. | Hefperthufa , quae la- € tera usque noflra claudebat, cum non displicere nobis viridaria, ualia perpetuus Phaeacum Auctumnus babebat , » fubridens animadverteret , tandem nobis quaerentibus , qualenam auriferae huic malo fit nomen ? verbis papavere fparfis et fefamo referebat : Eft Achaiae oppi- dum haud ignobile , 474224 dictum , quod Italiae arborem pariter ac fructum, et utrique nomen mali Neragtiae dedit , vel azeraztiae. Achaiae enim pomum hoc aureum acceptum refert Italia , non Cypro infulae, uti quibusdam vifum eft. Ne- que putctis veteribus me non fuifle cognitam : etiam antiquitate, fi nova fordc- rent, commendabilis fum. Ingrati quidem veteresraram mei mentionem iniecerunt: at non ita ingratus fuit Nicandii Scholiaftes, qui meum hoc aurum et re et nomine antiquis fuifle cognitum fatis probat, Pertexuit dein fermonem iftum , quo multa nobis de arboris huius praeftantia , variis fpeciebus , praecipue autem de natura et indole praedicabat. Memini interalia eam celebrafle hanc malum a ligni durabi- litate, qua praeflaret citro et limoniae; a florum füaveolentia, quos itidem fragran- tiores efle aiebat in hac, quam in ulla alia, Addebàt, ligni illam duritiem , etfi fal- cem putatoriam non hebetet : pro cuiusque enim arbitrio decacuminatur , ut in ordinem rami concinniorem redigantur : tamen parcius eam effe adhibendam fua- deres niíi florum frugumque laeta ubertate privari velimus in arbore, flore nocvo femper, femper quoque fetibus aucta. Pau- Hisprs. Nonius. Ls. HIT Ca». T. 170 Pauciores enim poft putationem facit meffes. — Admonebat quoque nos eius , ut ex foliorum articulo, cordis forma notabili, a citro difcernatur. "Tandem diaetae fuc- cedentibus nobis, Ne difcedentesjinquit, omnino careatis meis hifce deliciis , en flo- ris argentum candidiffimum, en Hs aurum] et utrimque fimul nobis in apopho- reta porrigebat argenteaartificiofe caelata, Mirabamur candidam Nymphae liberali- tatem, donoque hoc vehementer lactabamur, Longe autem nos maiore afficiebat voluptate carmen venufliffimum , quod in laudes aurantii fub egreffum , antequam nos omnino dimitteret, recitabat, Cumque illud , quo nihil fuavius audivi ex ore amabiliore, cum illud, inquam, memoria firmiter haereat; potiorem adícribere par- tem non gravabor: Nou tamen ulla magis fontes ornabit, et Hortos arbor , Atlantaei quam quae cviret arbore mali: ll/; ef aeternus folii decor , inter opacum albe[cunt nitidi flores nemus, aurea ramis poma micant, ful-voque ardent radiata metallo, Si nemus auricomum, fil-vaeque arbufla cvirentis corbibus im queruis, felici induxeris borto; femper flore uocvo, femper ditabere pomis. Vude [uum accedet decus bortis , et [ua ruri gratia. — Nam pariter [ructuque et flore [uperba umplebit teretes arbor fpe divite ramos. Ne «vero, cum flos argento concolor albo auriferi nemoris raucts crebre[cere coepit , ne probibe effu[at carpendo a flore puellas ; ad praedam coniux , omnisque domeflica pubes accedant, et flore domus laetetur odoro. Serta legant omnes, et inumbrent ora coronis, e Nam nocet ipfa fibi, cviresque profundit inams luxuries, cupidis illam permitte puellis. Scilicet bos pro fe flores im ferta puellae nectere amant , fructuque finus implere recenti, llus infelix Atalanta cupidine pomi , jam cinci fe po[fe fuo monffracoit amanti, quatncvis ipfa cviros currendo cvicerat omnes. Z2a CAPVT 1I, | 180 Hisprrzz, Nonius. Li rs. HIT, Cap, IT, —— € Ó— CAPFT II. Mali aneranai Vtilitas. Irtutes huius pomi dum enarrare inflituo ; paucis res expe- diri poffet, fi dicerem , etin cibis et in medicina eundem | fere aureorum malorum elfe ufum , quem citreis limoni- busque adícripfi; ^ Apponuntur enim menfis te(lellatim fecata cum atlàtis aeque ac coctis carnibus , aliisque ob- foniis ; adduntur pifcibus, et in embammate ac eduliis va- )iW . riisinferuntur. Cortex melle faccharoque maceratus pro condimento eft Italis aliisque, itemque pro acetario : ne quid dicam de eo, quod pulpa fubtracta cortex quibusvis gulae deliciis infarciatur. | Parat quoque ex illis feplafiarius aquas eximii odoris , es- fentias aliaque morborum vim vel retardantia vel infringentia medicamenta. Sed pauca quaedam alia ex auctoribus afferre placet probatiflimis : praecipue ex Vlyffe Aldrovando, cuius Viri fumma apud quosvis eft auctoritas. Poma haec, utpote mi- nus acida, prae ceteris efui funt, feralique lectulo affixis citra noxam cruda exhiben- tur , cum eorum efu multos recepiíle fpiritus conftet : Ea enim et praecipue dulcia, convenientiora funt cibis, et medicas fuas virtutes lenius exferunt. in quem fenfum Georgius Pictorius hoc diftichon protulit: | Omnibus ecce Nerantia funt gvatiffima odore , .. dulcia confortant, pectoribusque [accent, dic Suadent tamen optimi quique , ut facchari prius conditura, acor qualiscunque corrigatur. . Huc facit Platipae fcitum , quod de malis Medicis generatim , tum figillatim de. Nerantiis tulit ; Ícribens : Affiset calidis obfopiis adhibentur omni tempore ( Mala Medica, ) aeflate tamen praecipue , quia bilem reprimunt , fiim exflinguunt , et defiderium edendi inducunt. — Multis aegritudinibus citrea vis medetur 5 namet praegnantes mulieres a naufea vindicant , et trita in potione vini data lieni, et querelis corporis medentur. Sunt, qui citrum teffellatim concifum ex fale, oleo et aceto comedant, De malis citreis vel medicis, quae vulgo Narantia vocamus , eadem fere dici poffunt; verum quia quaedam dul- cia, quaedam acida funt, vefcendi ratio ex fuperioribus praeceptis repetatur. Dulcia ante cibum quovis tempore fumta flomacho conveniunt ,' nec non acida, fi faccha- ro fuerint remollita, quod fit fublato corio detractisque membranulis. — Haec Pla- tina Bene dulcia a reliquis diflinxit : nam ced e acidi vel dulcis vel mixti ratione vires obtinent diverfas , pro qualitatis fuae ratione ; ut dulciora ceteris ma* gis calefaciant, alia magis vel minusrefrigerant , prout magis ad dulcedinem acce- dunt. Quocirca febricitantibus ad fitim extinguendam, optime exhibentur acida, vel mixti faporis, quorum etiam fuccus, prointinctu fuaviflimo paffim in deliciis. Por- ro Aurea mala id praecipue habent, ut fint alexipharmaca, antifebrilia atque pelli fuga. Si decocto pomorum Aureorum fimplici et citreorum colluatur os, gravco- lentiam illud arcet. Multo magis autem intus affumtum, et fubflantia eius devora- ta fpiritus fanguineos purificare et imputridos confervare poterit. Denique fubiun- gere hic placet Baptiflae Fierac carmina, quorum primum , a nonnemine Deodato adícriptum, citri vires praedicat: | Medicá | Hizspzs. Nonius. Ls. IIT. Ca». IT. ec IIT. E Medica mala [amus pelli coit ignea noftrae, bumentis brumae nec bene cocta caro, Terreus eff humor , fectantur femina pellem , flos calet et folium : ffc cvoluere Dii. Tarda caro efl, [uccus choleram fluxumque moratur , cor tepet binc ardens, binc tua membra nitent, Semen, flos, folium et cortex frigentia mulceat corpora, et epuraut aéra pe[hferum, ( Citria ffc Tyrio contundunt poma cveneno: ardua concoctu , fed tamen e[fe puta. Febribus obfeflunt , peftis quoque tempore profunt, ex fucco cordis tmitior igms erit.) Sola tamen cvolumus mandi ; frc gratus olefcens zos bona dic Veneris, non mala nec Medica, Alterum Nerantia celebrat : Proxima fuut, Itali dixere Nerantia, primis; cuincunt pelle, parum frigidus bumor ineft. Verticibus miro funt baec gratifffma odore; dulce fapit melius, pectoribusque facvet, Sut folia arboribus [ercvata virentibus ipfis: cetera funt men[ae commodiora meae, | * * X ADOPTIVORVM CCATAEOOYS i boe isaeipas jy Es Malum Aurantium Indicum Maximum, cuulgo Pompelmocs. ess M ftelodami humanitas has fibi ex Indiae OrientalisSurinámac ul regno allatas delitias , anno 1706. mihi benevole indulfit. Et crebrius inde nàávi in Europam advehuntur , cum per quatuor menfes aut quinque durent haec poma illibata , neque quidquam de viitutis integritate amittant. Ser- vavi Latinum, quod P. Ferrarius dedit, nomen. A Sinen- fibus Tboe, a Lufitanis Iazboa, a Belgis Pompelmoes cogno- minatur. loannes Neuhofius in Hifloria regni Sinenfis , ; Taiíing dicti , p. 132. 133. memorat, patriam huius arboris effe tractum Quantingae , eandemque defcribit, fpinis bene communitam , uti ct li- monia arbor citrusque; hac tamen multo elle Ep Floribus Ix ra m^ hU xx , 3 a 132. Hrsprsx. Nonius. Lis. [HII Cip. III. hc SN D aloet non fecus ac limonia 5 . qui in aquam prae(lanti(fimam fornaci vel balneo im. miífi diffolvuntur. Frugis tanta eft amplitudo , ut non limones tantum maximos et citrea quaeque mala fuperct , fed et capitis humani magnitudinem exaequet,imo excedat. Cortex auri fulvi five aurantii colorem maxime refert ; feminumque gra- na, itidem flava quadam rubedine tincta, concludit : Acor eius dulcedine tempera tus, acinos uvasque immaturas refipit; hinc expreffum eius fuccum frequentem pro vino quafi porant; quae Neuhofii aflerta fuo comprobat calculo V Valtherus Schul- zius in itinerario Indiae Orientalis Libro III pag.25 6. qui ibidem confirmat, ad pue- rilis capitis quantitatem in urbis Bataviaeregione illud copiofe enafci. Iconem huius pomi Lala nollri aevi altera , Maria Sibylla Meriana exhibuit in elegantiffimo Opere Amlitelodami vulgato de Infectis Surinamenfibus , fimulque monuit, duplex effe in hortis Ceylanen(ibus huius generis pomum, externo corticis colore et adípectu haud difficulter ab invicem feiungendum. Paucis ante annis Indiae tantum cognitum erat pomum hoc, unde in regiones Europaeas exportabatur, lam vero his non amplius eft incognitum, poftquam in Belgio, Hamburgi item et alibinafcitur. Conceffit tan- dem et meos in hortos arbufcula eiusmodi foliis vefli:a ampliffimis, ex parte crifpa- tis, cordis forma articulatis ; inter quae hinc inde aculei erumpunt. Sed ad pomi il- lius, quod Amflelodamum mifit, defcriptionem propero. Erat illud plane exfüuccum, pondereque leviore, et vix tres librae partes quartas adaequans 5 filoque decuffatim revinctum, Revinciri a Sinenfibus ideo, tradit diligentiffimus quondam , iam inter caclites receptus, Erafmus Francifci in Viridario Sinico , quod hac ratione appenfum viridi bonitate per annum poffit confervari.. Aurantii colore non adeo fufco, fed di- lutiore nitebat quadantenus vireícens : nullus itaque dubito, quin ante maturitatem perfectam decerpta in peregrinas ire regiones iubeantur, Divifum fucco carere de- prehendebatur : Corium exterius dulceícebat : carne craffa amaricante , et medulla, uti exfangui; ita et infipida paene ; dulcacida tamen fuiffe videri poterat. Humoris receptacula capaciora , quam in aurantiis , quatuordecim includebant grana folida et lata , quae cucurbitarum efle credidiíles, nifi laevore deflituta , afpera aurantio- rum femina prodidiílent. Praeter hoc alio poftmodum tempore bina eiusmodi Aurantia maxima Am- ftelodamo ad me venerunt; quorum alterum Indicum dimidiam prioris capacitatem vix attingebat colore aureo fufco 5 cumque interior eius pulpa eflet corrupta non- nihil et morbida, fufco medullae nerantiorum colore non erat diffimilis, dulci pa- latum fapore , iucundoque nafum odore demulcens, Alterum magnitudine etiam hoc inferius ex Curacai hortis priorife itineris comitem Amílelodamo Norimbergam dederat, colore pure aureo, cortice fubtili et amaricante, medulla Limonum more albida, vinum dulce iucundiffime refipientes et denique — granofa, CAPFT Ill. a 2 ^- L z1g.4 8 Ic 'J/7. prr fon Uo bo / / [/, j, aer AE ae ema TITT do Mu Tear ura 2r (m SC Eg D OE PU NQRraLU2. ——— b. "P" 5 Fe cpm 7 MÀ "A P "9E por à ets AN h MA Nd p s M m URP PES NS X rS — e z EM : | ! i pr e t fh qi. , p^ : : ; Me ua ü " N gis. npo n L j : RAT P 7 wr P I Y ns a ARE m dd MN s MANY s - S M ISSN OON. CN NS E A S RR OMM AN AMXAMMANANABS , / Wh | " | : | ' | RN R^. ; : | 3 GNSNN 1 J | E i TN À : | EX CMM ! : Sum. 2 7, I2» TP bli 77 It s, e 44 "Zl Lana. — Hssrex. Nonius. Lis. HL CapIIII ct V.— i95 Gu PPS HH. . Aurantium Maximum. Ital. Aranzo della grand forte. Efcriptum a Ferrario p. 437. hoc nominé pomum , a Lacu (p) benaco anno 1699. ad me commigravit. lílius agri colo- ) nis 4duraztzum Citratum audit ideo fine dubio , quod cortex carnem velliat bene multam. | Omnes enim fructus carno- & [os citratorum. ibidem nomine venire , notum eft ; fed im- merito. Nam quibus Aurantiorum citratorum nomen ex vero competit , non carne tantum copiofa lataque fint fuffarta ; fed et praeterea vel formae externae , vel faporis fimilitudine, vel alia certe ratione citrea poma referant, ne- cefle eft. — Huius vero nihil in maximo hoc pomo confpicitur; utpote quod molli laevique cortice , eoque crocei coloris faturati , et dulci fuavitate amabili : caro autem amaricat et medulla plane aceícit. CuT-9T F. Aurantium Auguftaic. | Ital, Aranzo Agoftarolo. Omiti itineris quin hic comitem dem , quid prohibet ? Ac- cepi et hanc friem una cum praecedenti, nomine patrio dictam Arazxo Agoflarolo : cuius quidem ratio difficulter explicari poterit, nifioriginem eius inde arceflere velimus , quod fructus praecox menfe iam Augufto decerpi foleat. Cortex cius itidem faturate croceus eft, attactu lenis ac mollis, cetera craffus , et amaritiem. quandam refipiens; medullam involvens, cuius acor palatum exacuit. CAPVT VI. " N LJ : i * í r * r TR LO -oio? rm S ad i i : ht WOO H2 de i Pe t : Nr Xe i: - - 6 : - . C535 5 a9 184.4 i, á MU), dre M : 7, HMM " " s I7); vut bu - "Ww i mS dt 4 Herrn-hutten. 2 dpitalhoffen.s ..Fchopperzfie ) n ni, MALLA ] JAAMDUTMADIALIPVAA, LTMAELPAALTPVPATTI Willie test TEE mn 4222. 2 2274722 "ame NSNS S AN NN Vend e vitas WIPAD hi 1] IM ap ELS j! ; TM fi) ^ 4 ——. acá Ew ^v [ES — — s eR e m A "t -— a e : ies. um, RR, s e RR C c M A o Terum a e oe m e TAM AP? vis, r : | ) i e, i: wed DT IM I £- 7 Q. Jg 2 or, o h Y SS aw NN ERI y E EDT 220m - z: : * Ed ara, e. LT: RUE eS RTT CIO Os * e E Ice. LT C IIl e. * n M. UE zx i9) f s Ta m a a P P a Um o m a [I—————MMÓÓ mr 2r ag RUNS » e 5 i ; ) j , p : ; ; . i i AS 4 4 Pg S vá B PPP EMT EET EHE UTI Y LUTTE ALLLELLRLLLLLU I" c —Ó -«-— Hisre. Nonis. Lisllll. Cap. Vet VIL | ig; — ———77070— Cu PF YT Aurantium Citratum. Ital, Aranzo Coedrato. « Vaefitum diu malum hoc;quod Benacus ager negaverat, Roma tandem anno 1707 dedit. Nomen a Ferrario pag. 422 mu- tuatus fum, illudque ideo inditum credo , quoniam arbor materna habet folia cum coma citri proxime convenientia; circa frondium item egenicula aculeos obvertit incaute con- trectantibus ;. florum denique et corii rugofi fimilitudine eidem plane fuppar. — Si vero depreffam fpectes elobofita- tem, aureumque plane colorem; | aurantium omnino vides, nifi quod magnitudine hoc vulgare anteeat , propiusque a Lumiisabfit. Ceterum corio veflitur craflo , cuius amarities grata dulcedine tem- perata: medullam continet lucidiorem ; quae infipidum aquae guftum dulcedine mixta cum aufleritate refert, | Go PF PI Aurantium Sinenfe. Ital. Aranzo da S$1na. 7 Lyffiponeufis Aurantii nomen gerit hocpomum apud P.Fer- LAN) rarium pag. 425. in inícriptione capitis retinui nomen, |^ quoin Germania id innotuit, — Conceffit id mihi Ham- |) burgum, quod nobilis haec urbs Olyffipona priusaccepe- S) rat: ea enim Germaniae, non parca manu has fruges ad- Mo metitur. Satis utplurimum capitatum efl, aliud dilute, fa- NO turate aliud aureum, pro maturitatis varietate et decerpen- di tempore. Cuticula obvolutum tenera, quae laevore venu- fla fuaveolentiam fpirat; eiusque dulcedo fuaviter amaricans palato eft eratiffima: intus medulla turget fucci dulcedinisque pleniffima , iucun- deque vefca; quae aegrotos reficere, viresque proftratas recreare fortiter valet. Mit- titet Italia idem nobis pomum ; fed illud Hamburgo allatum ifti multo praeftan- tius eft et iucundius: etfi enim Italici cortex dulciculus fit; — pulpam tamen longe acidiorem intus contegit. Aa CATA- Pss — m d » 7 i 14860 vA - » "1 p A 2 p EUR LI Z e Lr 3 WS S | M NN SN NAR Y c. E. ze. DL— C aur ETT 2 N Bu N 7; - -€« ——— "Qa HABERENT IRR ————e d-— -— E ce ome A T *j RW . DOMI SN? Y we o eÀ rr I murum rarum a T a ar Tm ay am n am at a ap n am ar ar Mr am a MP ar ar m prr rr mam amr am am am um arn no aa ar a PL MI Apu mam m mm ar am am am aa a n AF PA UT Lamm am ar ar ar A Hr an a n rm Im m Hr Wr a P manm ar mmm m mom am am um m am HP P MF AP La m ma aaa a WR om S IP MV AP M LP mur amm om € - T mu — M ---- Hirsprs. Noniws. Lis. IIT. Ca». VIIT. 187 CAaTrALOGVS INDIGENARVM. CAPPT FIR Aurantium vulgarc. Vlegarisaurantiae quatuor conftituunt claffes: 1)filveflrium ; 2 Jaurantiarum fructu acido; 3) fructu dulcacido; 4)fru- ctu dulci vulgarium, . Aurantia fil-vefiris, quae per femen propagatur;frequen- tiffima apud nos alitur ex granis, quae noftrates terra con- dunt, Cumqueper annum jam tertium quartumve adole- verunt; frutices vel divendunt, vel inoculatione melior:s faciunt. Nifienim iftoc inoculationisartificio mitigaretur feritas, ante annum vigefimum flores fructusque fruftra quis expectaret. Si tamen commodo pomarii loco flatuantur, citius fructus prae- bent percipiendos, rectaeque proceritati facillime adfuefcunt. ^ Comae nitentis viror multo atrore mixtus eft; qualis aurantiarum omnium efle folet: manducatis aufle- ra amaritudo ineft: frondes multis ubique aculeis haflatae filveflrem arboris natu- ram produnt , et a reliquis mitioribus fecernunt. Flos candidus odoratiffimus eft; fructus vero, acinorum more, pluresuno , tres puta vel quatuor, in fingulis faciunt frondibus mediocres, cortice craffo et amaro , medulla acidiffima. Aurantia pomi acidi ferax quamvis inoculatione factamultum feritatis iam dedidi- cerit 5 a filveflri tamen propius omnino abell. Levi hoc difcerniculo diftant, quod haec inarmata, poma ferat tum maiora, tum odore, fapore et colore diluto magis filveftribus paululum praeflabiliora, In Awrantia fructu [aporis medi [reve dulcacido magna quoque convenientia eft cum prioribus, neque fpinis exfertis horrida. Pomi acor temperatior efl; coro ama- ricante. Huius proxime defcripti generis mala Italorum menfis frequenter inferun- tur: et fucco eorum expreflo affis gratia obíoniis conciliatur, et appetitus acuitur, Ager Romanus eiusque vicinia patenti in campo filvas huius arboris et nemora nu- trit, et ad proceritatem confpicuam iuflamque evehit. —— Aurantia [ructu dulci praecedenti fimilis, in citreti area optime adolefcit; eamque alitudine exaequat. Foliis decoratur paullo dilutioribus, ramis fpinarum horrore vacuis$ etin coronam facile contexendis, fiquidem in viridarii area arbufcula con- fitaeft. Frugum mediocrium cuticula, colore aureo non admodum faturato tincta, amaritie craffitieque abundat: neque medullae dulcedo omnem prorfus amaritudi- nem exuere potuit, fed hanc modicam fervat. — Maturitatis eius tempus fcro, et demum cum menfe Decembri alterius poft florem anni, ingruit, Aa 2 CAPFT VII. SECUS wA Di ww s * , "] » It * ^ - EE e » " : . 1 ^ M - id ^ f.:$ Wo ' « D x . - 3 * 5- : vs * $ ^" d E F d » í " ^ * , - à. * ET3 * dl - * - * -m - -— * E Y *-— ^ PET ^ Esos ; * ? - * E e sn Med. ros 3 -— "XT is LH "b ade. Ea ks s a E E Y f / X Rx E t - LI - ; 1, * 3 3 Wu : : m M DN. Suy : * P. Ang B nd " ji ^ " h Aes": 4 AX x & ls , E - "o »* x " M Á » a : " * » - : tq der. 6f ^ua SES LORASAO wd : . . SN eo: ^no soc HE TOES quema E EI ELIT EI MSIE —o0M € / f, 7, " Ves ERAS wi v il SEEN ONINIISHNINS S sse S Bis vt iun 2 MAE NR OR acne SR. asa: a IE 2 " - es EXT A um n E c. Cum 1.4 r0 7s UN NE NM Ü [/ SN pag. 4188. b. uu] 224 qi (5 '"* f Lid . 5) MONA —— Mm I ———— mw ] us p; 2. Z US 27 277 7 10 Lua, BIET z n, i o TAE IET, quio tf ga po v / l lli] Al i " H u RN AA d 1 NS VEMM En Í,u pii fii "il tj H i S N pt o ET 2 rra x: E ; 27M 7, 17d 7 ; Ap 54 r [ Hisprs. Nosiws, Lis Car. VIIILetX, — 189 peceemeemm QUOTE CAPFT FII | Aurantium Indicum Maximum, cunlgo Pompelmoes. 2 Ompelmoes nomine Beloico iam fuperiuscapite III huius Li- bri III pomum aliquod defcripfimus. | Meretur tamen al- terum adiungi , eo quod primum hoc, quantum mihi con- flat, Germania fuperior vidit fuo in gremio enatum ; quam- vis arbor non una hodie ibifloreat. Vnde quid laborim- ) probus poffit, et ut ipfam faepius naturam fuperet,haud va- no argumento colligendum. — Ne autem debito cultorem honore privem, in hortis Bofianis undique celeberrimis Li- piae efle educatum cias; unde ad vivum pomi exemplar, quod unicum tantum erat, fedulo expreffa eft icon fübiecta, Atque haec fola eft figura, cuius vivam imaginem non ipfe viderim defcripferimque. — Si tamen amici fi- dei non dubiae quidquam dandum , Pomum Sinenfe et colore et fapore referebat, Quod ad faporem attinet, memor eorum, quae de eiusdem fructus Indici guítu paul- lo ante dixi, vix ac ne vix quidem concipio, qui Aurantium Lipfienfe tantopere ab indole illius Indici deflexeritut pomum potius Sinenfe quam hocrefipuerit? Cum tamen non fubleflae fidei fit ille , cui iflaec omnia accepta refero , malo incomperta credere, quam ipfi fidem indecore abrogare. Aurantium folio crifpo. Ital. ; Aranzo con fog]ia rizza. 127 Peciofe caputextollit arbor haec in viridario plantata, furculos. ! quein coronae formam comtiffimam componere docilis efl: ipfa foliorum ex viridi fufcorum opaca denfitate admirabi- lis: — Flores minime parci, iique ampliores odore vicina re- plent gratiffimo, ^ Poma facile perdurant, globofa utpluri- mum; quandoque tamen,qua pediculo cgnnectuntur,mi- v nusobefa, et faperius magis dilatata. In eadem parte fu- "A. periore velutiiugum aliquod circulo defcribitur, in cuius medio punctum atratum leviter eminet. — Corii aurci tene- rique foliditas averfam cultri partem vixaffequitur; cetera fubamarum efl. Cum- que medulla fucco referta dulcacido , iucunde omnino eftur. Congener huic pomum cum folio crifpo et latiori, fed magnitudine praeflantius habemus, idquein latitudinem rotundum, mmaimaque parte planum,quemadmo- dum aurantium flore pleno. — Tertium huius generis fructu dulcipomum Tomoll, fi DEVS vitam viresque concefferit , propediem curiofis Lectorum oculis | fubiiciam. - | Aa 3 CA PFT Ah Ea * » líBw. an c onis p «eS d aer AE i5 ks SALA. Tee rs fog 1 s PRAE "p rr el * e Ar & [29201 9€ Mr ms i rrerTWT t mxrt C EPEEUID € rEtUTH * AS d^ f Kiss E -hTTORCU WAT rite. "T Lio A mad. * Lag T - PU A üiywtoroc PU Recte E IS Eos Aw du d N Y NN C NNNN NN NN SNNN NN N iN XN N NN * Á T eia. A ran ann MM MBA] A Dern/chan£z, 2 etiM-PeuL -— IXE——- 749 . 4.90. b. MNT imm Jl Ilii Zz AI] 7 ZDar. Obere chlalelem. und Gute in-— disyelda 2E 7 "rA LA "s D LÀ Le IZ 77 D Hizsprn. Nonius. Lis. III. Cap. XL et XII, I9I EO CAPVT XI Aurantium Hermaphroditum, fcu corniculatum. Ital. . " Aranzo cornuto é Hermaphrodito. m cz p Á ^s L4 » s . * H . ^ ] o Errarii nomenclaturam in capitis infcriptione retinuimus, ZA S NC QU: I acus Benaci accolae hunc fructum vulgo 4razzo dal Deo; ECC QNIN etilluftris Comelinus 4wraztium cormigerum vocat: addit "i ANA SS vir laudatiffimus, in Belgio eundem communiter »salum coezobiale audire. Fertilitatem arboris promovet depactio in pomarii aream: fit enim, ut non tantum libenter ado- leícat? fed et caput bene comatum altius efferat ;— fo- liaque lata, parte anteriore coartata et acuminata habet, eaque dilutiora, Articulus cordis formam imitatus , quo folium fuffulcitar, angufliam oblonga proceritate compenfat, eaque a reliquis au- rantiorum foliis discriminatur, ^ In flore praeter magnitudinem confpicuam nihil clt peculiare. Pomum in rotunditatem quidem conglobatum; notas tamen ple- rumque fert exferitque , partibus tam virilibus quam muliebribus, generationi de- flinatis et conceptioni, aflimilatas; unde Hermaphroditi cognomen inditum, Ve- niunt praeterea ex eadem arbore poma alia fpeciofe rotunda, nullaque inaequalitate deformata. Corium, quo illud tegitur, laevore quidem et colore excelíe croceo; at minus amarore arridet. Fructus transverfim fectus in cellulas, pulpae humidae receptacula, diftinctus deprehenditur ea ratione, quam a vulgarium pomorum in«- terioribus abludentem figura refert medulla vero illa fucci fubacidi plena eft, Cete- rum huic magis arbori, quam aliis acruminum generibus, naturam caeli noflriaurae- que frigidioris convenire obfervavimus, CAPFT XII Aurantium corniculatum et canaliculatum. Ital, à Aranzo cornuto incanellato. 5:973 Micorum quidam huius pomi, in ipfius hortis enati, copiam mihi perbenigne fecit; in quo, praeterquam quod partes genitales referret, melonum in modum canaliculi undiqua- que;ab apice pedunculum verfus excurrentes,erant depreffi adeo ut canaliculati nomen iure fibi vindicet, Exactam eius figuram in fchemate fubiuncto videre licet. Hac occafio- nereücere non pofTum, pluraItalis poma efle incognita;quae tamen indeallata apud nosfeliciter grandefcunt. Non ud | ca fingularia malorum genera heiclocorum adulta confpexi, quae fere ab illis mihi transmittenda expeti incaffum, — Videlicet ftirpes inoculatio- nis beneficio mitigatas alio exportant, antequam fructus ipfi viderint, ^ Quo fit; ut pro vulgaribus divendant interdum rarioris pomi plantas; quasfi cognofcerent, vel fibi fervarent , vel pluris aeílimarent. — Simili iflam arbufculam fato in hortis amici hofpitare auguror; cuius,ut et hoc addam, plurima erant poma; (pauca enim vulga- rem formam fervabant;) canaliculis mirifice diltincta, CAPVT XIII RR La No RAMUS Gt SEXE n, ic " VASE QM o E Ti aT dtc - Me. uot E al Qornacto «en P MAE n M i IW m iit VL SER get tate DI RI tt aet EIOS DI ed eats " qeriirt pud c'e atti prot ren Tw nc Lo Ma pta rum tu e een inr 7 HD UR HR MD LL HE LUE i n Im i p IHE I HU HAE PALESTHH INIT ot MS UL WU 3E Hii Cc HIR HR UC RC UT CHM (ATE WI a : " * Win vs Mr / « * Be AMET a t? M rd C ! x71 ell Inti " 4 l "ht if: 1 mu 272, D Y. A 4 PP : : ; M , . A Mi TRU TEE : A uA : n ii f ng n // [ 7:£sre xd Zu e n M Hzsre. Nonius. Lis. IHE. Car.XIlLec XIII. — 195 ——Á | Cu P Pq-xE Aurantium canaliculatum. Ital, Aranzo Incanellato. Analiculi profundius depreffi fructui huic et cazaliculati et peponiformis nomen pepererunt, Surgunt illius arbufculae excelfius, et in citretis noflris decore virent;facillimeque per- durant. Folia, vulgaribus minora et tenuiora, articulis di- PS ftinguuntur angufliffimis, qui pedunculi interdum latitudi- : nem vix excedunt. — Flores plane iidem , qui vulgarium aurantiorum 3 illis deciduis flatim fuccedunt pomorum 2)) rudimenta angulofa, et canaliculorum in morem excavata, Mediocriter ea turgent, colore aureo , qualis aurantiorum effe folet :: cumque corticis amarities palato fit ingrata, pulpa viciffim interior fuavi dulcedine gratiffima efl, eaque vulgaribus praeftantior, COPT TI Thi Auranaum Lufitanicum et Sinenfe, Ital. | Pomo da Portugal, € Pomo da Sina, Zu$39277 Vm Ligurum tum Benaci accolarum diligentia et benevo- JAN lentia copiam nobis arborumlargitur, quarum poma Au- N rantiorum Lufitanicorum nomine (nt cognitifIima. Hoc inde effe arbitror, quod Lufitania Italiae prima con- cefferit, ipfasque arbufculas, quae felici ibi fe cultura mul- tiplicaverunt , eo transmigrare iufferit, — Lufitanicum autem hoc pomum alteri Sinenfi etiam a peritis Italiae colonis fubflituitur, et alterum cum altero permutatur, | | male quidem;cum difcerniculum non leve inter utrumque appareat, — Illos deceptos auguror, quod Sineníe hoc malum e Lufitania ad nos advehi norunt. At enim vero, poma, quibus Lufitanorum nomen proprium eft, a Sinenfibus magnitudine, multumque crifpato et craffo cortice dignofcuntur. Et hic quidem in recenter decerptis humidus efl dulcisatque foliditate quadam duriufcu- lus; pulpa vero acefcit; ita ut fimul pulpa cum cortice manducata optime manda- tur. AtcumGinenfibus corium fit amaricans, pulpa eorum fola palato multo gra- tior efl, multoque acceptior. ^ Vera etgenuinaSinenfium poma Lufitaniae caput, Olyffippo, Hamburgenfibus, et hi Norimbergenfibus diflribuunt ;; quorum cortex exterior rarus ac tener, fed amaricans, uti dictum, et medullae copia humida, dulcis * Bb iucundeque 194 Hesrzs. Nonius. Lis. IIT Cap. XIIIL.-- ] 2 dei iucundeque vefca, qua lapfae decumbentium vires non infrequenter reficimus ac re. flituimus. | Eadem poma, in Ligurum agro culta, et magnitudine, et fuavitate prio. ribus multum cedunt, multa acredine inamoena. —Facileergo adducor, ut credam, fructus hofce, in hofpitaTtaliae terra enatos, ideo Lufitanis imperfectiores effe, quod folis aeftus, quo hi gaudent, vehementior illos deficit. Haeret iis interim nomen, quod Sinenfium abundantia Italos quoque ifloc pomo ditavit. Huius tria ferunt effe genera; quorumaliud acidum, aliud fubacidum, five dulcacidum, tertium deni- que dulce. Paucos abhinc annos nonnemo me donavit binis eiusmodi pomis, quae et ipfe Amílelodamo dono acceperat, Curacaa huc allatis; Horumet aurantii Lu. fitanici, quale agri cultura noflri fert, omnimoda erat paritas, five corticis amoenita.. tem,five reliquarum partium faporemfpectaveris. —.An argumento id effe poteft, illa poma, quae nobis nunc Lufitanica audiunt, Curacaae Brafiliae five Indiae occidenta- lis aborigines effe, inde in Lufitanorum hortos copiofe traducta? — Mala Sinicavero dedit Indiae orientalis regnum Chinenfium, jam everfum. — Cum itaque iflaearbo- res per tot tantosque terrarum marisque tractus ambulent, mirum non eft, fi Lufita- nia, utpote Brafiliae vicinior, iftis plantandis aptior, quam vel Italia vel Teutonia; quae poftrema raras frugiferas videt. Retulittamen m:hi Hamburgenfis quidam ami- cus, huiusmodi flirpes navi advectas Hamburgi et flores et fructus fudiíle; fed hos paulo minores , cetera Lufitanis parum abfimiles. Iam ad defcriptionen mali Lu(itanicae veniamus, Facile adolefcit, et in poma- rii pulvino affurgens late ramos diffundit, tam florum infuper quam frugum fera- ciffiuma. |. .Comae folia huic arbori maiora funt.quam ceteris id genus, oblonga, ver- tice acuminato; articulo etiam cordis formam habente, fübnituntur; denfaque et caelum fpectantia in arboribus praecipue vaforum hofpitibus filvefcunt, minutisra- risque fpinis metuenda, Exputare interdum oportet frondes arborum folo plantarii exceptarum interiores, ut a&ri hae magis pateant, Magnitudo tum florum tum po- morum hic maior eft quam in malis aurantiis vulgaribus: Lufitanicorum tamen po- morum ventriofam fere obefitatem longitudo excedit, — Vti aliae, ita et hae in po- marii área depactae, fertilitate exfuperant reliquas diotarum hofpitio peregrinantes, I eoi ab illarum fingulis non raro poma fexaginta, octoginta et amplius. Pro aeftus aeflare nunc fetrventioris nunc remiffioris varietate, menfis Auguflus vel September matura dat, in anni fequentis usque Februarium perdurantia: atque tunc fnapis aurefcunt quam Sinen(. Aureo hoc colore tincta non illico decerpantur, cum dies eadem mitiget magis, dulcedineque gratiora reddat. Quod ad arborem pomi Sineníis matrem attinet, qualis ea ab Italis conceffa hic colitur, foliis veflitur minoribus; quae in altum non eriguntur, fed demifla, uti in reliquis malis, pendent; Pomum quoque rotunditate et exiguitate dignoftendum, corio tegitur praetenero; fub quo medulla recluditur aciditate quadam bia pungens et contrahens, : : CAPET XF. —— S irIferTTTTE IILGIIILIJi2ZlTILLI LIT ILE LlaLLdehba-dbadclAdehddobdes dedo ETTWAHEHR I iiu Iur i E ML LB E i EE l - Gg.219 5. a 2 nca nclati : y t ema tyres Ti et ri, — LI M euatuumedibedtse s LLL LN MEILEN I iini dianmeniia A Eo RER M Een aS S "wies a fort 3 - J'ecit. aqu P Dee. Au t imadibemert genecas -orondet ttem cadi -— Rs -— - -— ——À e — —À — À—À— ÜÀ MÀ MÀ ; EKAETETEUAXULALTTÀ KATE UR AUR. m 1 ROS AGANNOEEERE m — n ÓM—ÁH À catu ad ERENe uUo Sa IA IH Oeo ATROME eom s Mropetml eie de b 1494. 2; uL n f. [ : qum qu UNT n Ü 7/, / P7. Pe rid rata mee ameet m m, Ste P 7 Bre —— T ». M ALLHT TIL IL I PM 7, i. Maria " p» LÀ eFteinberger fedt - T cC. . | JAPPCC Jag manne EN SS c uei De -— " mn - : Uu "TL E | Hem "imu Mp OpEPHDCUEEM €—————— — ——"PT———— Op B !— 2 ÓS Hizsprrs. Nonius. Lis. III. Cav. XV. 195 COLD PE XE. Aurantium ftriis aureis diftinctum. S Ital. Aranzo fiamato. Muntingii placuit nomenclaturam , quam huius pomi ico-. ni, in Defcrip:ione plantarum itidem exhibitae, dedit. Io- annes Comelinus , quem aliquoties laudavimus , Auran- tium variegatum vocat; et Ferrarius pag.399. Aurantium virgatum. Vriica olim huius generis arbor in hortis No- ricis florebat; iam vero inoculationis beneficio ad plures dimanavit. | Quaefivi illam, fed nequidquam, in agro ad Benacum et alibi , multo fludios ut multiplicarem , cum plurimae heic loci ea; qua dixi , ratione natae, pau- cis polt annis iterum exaruerint; et vix una atque altera aetatem tulerit, Ceterum humilia amare videtur: alta enim minime petit: cumque durabilis non fit;in diotis fere conferi vult raro autem in pulvino adoleídt. ^ Folia a vulgaribus parum abeunt, nifi quod flriis nonnulla aureis picta. — Neque flores a. vulearibus figno quodam feiunguntur: Simulatque vero frugum flamina prodeunt; albidae virides- que flriae; quae cutem variant, vifuntur. llla enim a fummo pomo ad imum an- te maturitatem viridi albidoque colore alternante, in quaedam veluti fegmenta, fae- piusinter fe inaequalia, diflinguitur. Vbi maturitas acceffit, color viridis in flavum, albicans migrat in croceum. — Totum pomum magnitudinis mediocris e rotundo vergens in oblongum, circulo fuperne veluti coronatum. — Cutis illa tenera eft ct amara; medulla, veluti in acido aurantio, iucunde acris. Bbz CAPVI XVI. — 5 A » $^. mem — * " tut TaHt ets LIS £a xg : * . 1 ze 1 * A. ast" * - "e Ü ) " & E : : *- ^. RS EIE LR biis eses iul cix fH nun x. dne £^ E pao. 1.926. M— T c Bi jo , " J mi CAN x Lam, d "t [.) OU | — CYXeorr) Eo E UT2TL. | | | | ! : ! Hizsrrs. Nonius. Las. Ill. Cap. XVE.— 197 CAPPT XFL Aurantium ftriis argenteis variegatum. . Ital. Aranzo rigato con foglia ftretta. e. Wz2Vntingii nomenclatura et hic nobisarrifit, F errario p.40T. v94 BD) "durantium firiatum e(le et dici videtur. — Itali Auranzium E firiatum cum folio anguflojitem Tarcicum nuncupant,eo quod D) E fafciae, capitis integumento Turcarum variegato, nonab- Ee (mile. Noftlris dicitur A4urazziwm cumfolio argenteo: exte- rius enim plane ex viridi albicat ; Ítmilibusque interiore parte maculis confperfum: plura eorum in ambitualben- tis fulphuris colore blandiuntur: angufta plerumque fed producta, in margine inaequaliter finuofa et inflexa. Flos a vulgari non differt. — Sed fructus flatim poft partum cutem fulphuris albidi colo- re, flriis variat dilute virentibus: — atque hae cum pomi augmento fenfim decolo- rantur, adeo quidem, ut, cum ad maturitatem perventum eft , fere evanidae non amplius compareant : ipfum vero pomum auri colore faturatiore blanditir. Pro mo- dica eius rotunditate carne multa eíl fuffartum, acriter et amare mordace: medul- la tamen dulcefcit. |. Ad maturitatem mature accedit, menfe fere Octobri aut No- vembri: interdum et aliquanto ferius. Tenera huius arboris iuventus, quam facile perimi compertum eíl: at cum aetate et vires Íumit, et contra noxas quaslibet ob- duratur. Plantavi eam in pulvino , quae iam inter multas alias eminens et florum et frugum amoenitate excellet, Ad ramorum luxuriam cohibendam, fubinde cam exputo,neenecetur. Luxuriabat aliquando foliis aurantiisque vulgaribus; quae cum illius praeftantiae obeffe viderentur, una cum ramo feliciter fuftuli. Quod capite fequenti defcribendum fumimus malum, ex huius gencre eft, et foliis fere latioribus ab hoc cum folio argenteo fe fciungit, 8d "X." B Bb 3 CAPFT XVII. : , : — * " de , *: sis T" Ka c Athe » ^ B : E v * , tu "n " " - E Jj - E E B A 2 ki 1 "^ ad à " & 42 i d b ^ 4 | - A " * à M * 5 | X € ual *» dh. -- JE Sem GRON, - " - edt atm «ose n * i "m Ü " n ^ n n uis : t n à " Dus M *, a l i ES Lo LX wh CC MA * : ret "t "o NE I SE b Fab: Tie. (Rd www C PIA e Ree ee wr em cat * hA woo owe d E M - : 7 fa M 225524172. jM, 3x EN NS. NS rS S ze : SSRNUNS RONDE ONE Led b x N b S bia. aa Z3 1 NT m7 Lara wot NA, scu D Hisprs. Noxuws. Lis. Ill. Cap. XVI.— 199 i CAPFEFT 'XFIL Aurantum ftriatum cum folis latioribus. Ital. Aranzo rigato con foglia larga. Sg?2» V rantii flriati aliud genus, idque raritatis eximiae, meo in vi- y ridario nafcitur ex arbore, quam nomine auwraztiae cum fo« lio "variegato Hamburgo obtinui, Frugum primitias dedit anno fupra millefimum feptingentefimum feptimo. — Fo- lium crifpum, rotunda latitudine in verticem definens 5 co- lore fulphuris albidi, aut ex albo virente maculofum. Fru- ctus eximie globofus, minor tamen vulgaribus; flriis an- guílis et virentibus a vertice ad pediculum excurrentibus ludit, Color eius dilute aureus efl, ac fere citreus; aequa- liter laevi cute, fed craffiufcula, quae primis diebus colore viridi et ex fulphureo albi- cante variat. llla autem, quae capite fuperiore defcribebatur, magis pallet; folia quoque arctiora et medullam habet fuaviorem, ^ Huius vero folia, uti dictum, la- ta et crilpa, minora tamen reliquis; — medullaacris, cutis amara. Surculi ex viri- di nitide albent, albidis flriis, uti pomum capite proximo exhibitum, variati, Com- muniter in vafis hofpitatur haec arbos, delicata prolis elegantiffimae mater; quae an in area viridarii aeque cfHorefcat, uti altera illa cum folio angufto, affirmare non audeo. ^ Radices tamen facile agit, et cultura mediocri adhibita adolefcit, flores- que et fructus facit fatis copiofe. : In Catalogis ; quos Benaci accolae mecum communicarunt , nomen quidem huius pomi legi 5 fed ipfum, aliquoties efflagitatum, inde videre nondum licuit, For- talle florere ibi defiit arbufcula. Atque ut, quae fentio, libere dicam , meam hanc flir- pem ex Lufitania navi in Germaniam commigrafle inter alias notae raritatis arbores, auguror. —— CAPVT XVIII, e LM sat t E 3i "wl Aud v a e a Sv one iut pag. A00 / 7 Á 4, yl j MA a A Ni Wn * (if MEME y ai ——— E —-D[- I E ! Roe» NEN | oT X NND E. NIMM. T S : « "CT ——ARUUU T MaMRPPUHTHBUARUUNH NUT Hizsrra. Nonius. Lis.IlIT. Cap. XVIIT ec XVIIIL 20: CAPVT XVIII Aurantium Limonis effigie. Ital. Aranzo Limonato. ze Oc nomen a P. Ferrario pag. 385; folia vero et flores cum aurantiis vulgaribus communia habet: nifi quod huius ar- M NL boris frondes tenues magis magisque dilute virentes, ^i Ez) BiSo Cognominis ratio eft partim figura, quae non femper glo- / quetee) SS bofa, uti illa, qm accurate delineandam curavi, fed fj Jy ER , rotunditate utplurimum in longum eft diducta: partim M - S cutis exterioris color, quo a limonibus non recedit. In- s fuper pomum hoc mediocriter magnum eft, et plerum- que verrucofum ; corium craffum, medulla ut reliquorum aurantiorum pulpa colorata: fed utrumque ob aciditatem cum amaritie permiftam inamoenum, minimeque vefcum. | Floruit hoc pomum in amici cuiusdam viridario anno fupra millefimum feptingentefimum fecundo, EJ CAPPV-T XFIIII. Aurantium flore pleno. Ital. L] Aranzo con fior doppio. Oronam decora gerit arbufcula haec amplam fatis , quam ) ipfa fponte conformat, falci putatoriae parum obnoxia. Folia longiufcula, acuminata, et dilute virentia, cum reli- quarum aurantiarum faturatiora; articulo cordis angufti formam habente innituntur: ea tamen latiora cum arti- culo maiori vifuntur in ftolonibus et furculis nimium lu- xuriantibus; quos , ne arboris viriditati obfint , illico reci- dendos fuadeo. Floris pleni five multiplicis gemma, quam : pinguior craffities prodit , et a fimplici flore difcernit, ele- Sauter albet: odoratum ut reliqui recreat pariter. Viciffitudinem hic mirare floris, qui hoc anno multiplex, alio fequente fimplex ex eadem arbore provenit. Fructus fequuntur rotunditate utrinque comprelfa, capitati egregie, cute amicti fubtili , hu- more multo eravidi , cuius tamen fapor ex acore et amaritudine mixtus infuavis eft. Vti flosjita et poma, varia ludunt viciffitudine ; cum eorum geeccug nihil peculia- | C re 202 Hzsrrs. Nonius. Lis. IIIL Ca». XVIIII. equa 3T : E re habeant per omnia vulgaribus fimilia: alia humorem membranaceis medullae pa- rictibus feu folliculisinformiadiffepiunt et inordinataqualeet fipuraexhibet. Videli. cet arctior floris cum pomo videtur efle confenfus;utille fimplex fructum faciataequa. li membranarum medullarium difpofitione : at multiplex hanc quoque multiplicem et variam generet,et latentes fubiride embryones producat. Hos, qui nimirum alios in utero foetus gerunt, in Benaci regione Aurantia cum flore et fructu multiplici, Ital, - Aranzo col for à f[ugo doppio , nuncupant ; quae, uti dixi , floris pleni fubolem iudico, Me quidem tali pomo, quod meis in hortis effet enatum , nondum bearunt Hefperi- . des, quod levius haerent minusque durant, qui lorem multiplicem fequuntur fru- ctus, quam qui fimplicem. — At pomum tamen dederunt anno 1703 cortice duplici luxurians: Salodienfes a flore et cortice duplici, Ital. raza col fror 2 fcorza doppia, nomen petierunt. — Cutis illa exterior dimidiam pomi partem ambit forma flellata : Interiore libro vertex illius et ventris pars fuperior contegitur, Inordinata medullae flructura et compofitio, floris hoc pomum multiplicis effe foetum, facile mihi per- fuadet, In pomarii area coníita huius prolis mater mox firmatur, acrisque patiens adolefcit; floret, fructuumque copiam excernit. QUARTO rEEPPE NS 7L onat? x LÁ a d Bs E |; | B 3 E 3 G uuu m an seat RUN IHHIITELMIIUA ion ^ j| P ics ir e e Hei META RITE mur 8A Sr EMI Sa s» iae. Ed jchen "i érartden lar 2. UT d 77/77 I I 1; lI //j T P n » MAP i i£ P— a uL &* PT mum - X Ss T a ew /che Garte 7L Li SES MUN dc Us EM " onte Ad eerie. Auria t at mum Hisprs. Nonrws. Lars. HIT Cav. XX. 203 G VEP P TX Aurantium Citratum. Ital, Aranzo Cedrato. 7 Àucos abhinc annos fertiliffimüs ad Benacum tractus, iftam mihi arborem; et haec vafculi adhuc hofpita, anno 1707 frugum primitias, quas defcriptas vides, dedit. Humilis eft, foliis pinguioribus, cum articulo ob proceritatem anguílo. Amplior flos fufpicionem movet , poma capacitate fupe- rare multum illud , quod. nobis natum delineandum cura- vimus. Minor tum adhuc erat arbor, ettamen, cum pri- mos partus ederet, vel vicena poma fimul peperit; itaut rami alii bina, alii terna, ferrent; quae fecunditas eorum obefitatem dubio procul magnopere imminuit. — Aér culturaque noflra non adco advería ipfi videtur. —Ipfum pomum, colore prorfus croceo, limonum in morem acuminatur; cum nerantiorum rotunditas alias planitie fere quadam fit depreffa. Cutis aurea amarore infuavis, albida vero caro pingviffima dulcamara, et guflatu non ingrata. Cumin partes diflecarem, medullae pulpa fex tantum vel feptem inter (li- tiis membranaceisin totidem veluti loculos erat difcriminata; colore uti reliqua neran- tiorum genera flavefcens 5 fapore fubacido omnibus mire probata. Quid cauffae fuerit Italis , ut Aurantii Citrati nomine decorarent hunc fructum, dicere nequeo, nifi quis . dictam iam capite quarto rationem audire et admittere velit; quod nimirum craífities naturam citreorum aemuletur. ue * a SE : IS DONE 7 : n $ d LONE » Y A eS E. z AE NOS I V, gr Tu n e iur u— ; - : - TS F Em A, TS i x HR teer i. . Er; LI M dis "t Hrsrrs, Nonis. Lis. IH, Cap, XXI, — 205 GCAPET: XXE Aurantium diftortum aut moníftrofum. Ital, Aranzo diftorto 6 monftrofo. 4e Enaci accolae in denominatione mirifici huius pomi cum 2S Ferrario, cuius tamen auctoritatem hac in parte iterum Íe- ue) qui placuit, non confentiunt ; illudque fuo ipforum [20:57] idiomate B;xaria zorna fol flellata vocare malunt, 4d, fide 2 Ferrarii pag.413 , ex urbe N eapoli , cuius res quoquemon- ftrofae formofae funt, Romanas in oras peregrinatum, for- tunatam coloniam collocavit: inde alia in pomaria alibi locorum propagatum. Corona arboris, denfiffimae fron- : dium filvae implicata fcapum mediocriter altum ornat. So- li noflri areas, non item vaía lignea, faflidit. — Folia faturate virent, minutiora auran- tiis vulearibus 5 pediculis utplurimum angufle, interdum late foliatis; ceterum nu- merofa et nemorofa et umbellata, crebro multumque gemmaícunt ; fed florum plerique abortivit gemmae etenim femiulcae fub angulorum inaequalitate foetum habent, qui e vagina mox exit, foliolis binis aut ternis adhaerentibus, iisque albidis : 3 |. eu : erminutis À floribus, qui hinc inde perfecti adnafcuntur, nondum vidi fructum, cum omnes decidant infecundi. In ea tamen fum opinione, fortaffe non improban- da, nerantia hos fecutura: ut adeo, quod in Bizariae et aurantii arbore cum folio argenteo evenire obíervavimus, duplicis generis fructus hanc aurantiam paritu- ram credamus. Frequenter fub foliorum umbella latent, vifuique fubdicuntur: huic ergo ut eo magis pateret pomum, eorum multitudinem in tabula defcribere fuper- vacaneum duxi, Protei inflar mutabile diceres hoc aurantium, fi variaseius formas, inquas mutatur,ex arbore pendentis confpiceres: adeo variae funt hae forores, ut ne- que in ulla ex reliquis omnibus confpicias, quod exhibet una, Quaedam earum qua- tuor gerunt vel quinque turriculas , quae venerandi capitis tegmen, five tiaram fa- cerdotalem, exacte referunt. Vnde et in P, Mandirolae Catalogo, inferto Manuali de Horticultura,legitur: 4razxo a beretta di Prete, five Aurantium effugie tiarae facer- dotalis ; quod ex diftortorum, de quibus hic agimus, genere effe iudico, ^ Cornicu- lis minantur quoque interdum nunc rectis nunc recurvis. — Ceterum e pufillis eft ctiam cum ad maturitatem plenam acceffit; plurium tamen coitione partium non efficitur, ut id genus aurantium vulgaris magnitudinem exaequet; fua illorum cui- que cutis ardenter crocea, fumme amara. — Medulla intra carnem fungofam rara, acritudinis nimiae , quam ut in ufum homini cedere poffit. ^ Adeoque ob faciem . variam et multiformem mirabilis eft, et curiofitatis gratia colitur. T au . CAPFT XXI. LI . E r9 ^, - " I , . d Ll ^ii x 1 pst rame $ xl ^ H Ps " va Cut ; T5) IOGNÉ S Ame - E * E. * eS je ite, en f T Di; TM CSS NS : ! —— E : P ? "1 Y BB. | Yu Ue J tuni Drawn arit — 3 Up - ag. 206.U. (—— 3 . , Til] 7» E " | 3 ; j» E k lu /ft, : / al ! y ni nil : LEE WITLEND 'ETETES s Xs ruled. aea oa, 9 orm m u * di PTS E , 3» T E. — ASSI arl rei em n T. n €— ^a! .ume fd f. Qe E. E -: - — PIETELEP MI CFEHTETHETR j Rn Ro ^ E] | SSESINNSSNIS: Ro An 3 y RID S A L] 3 3 — A" vs /4 fh j í : V) CREFLIEE M EPIIEIIIA AE. ttcraa E CEEHEITEHIER j "E e /A "a MUSRRORRUNC 1 TEST d E LL m——À ia Fi DN N ANN 4 ] AU W N ibi RN adr | /————— ua €———— NER SEES ESLELUBEUEEEEEIEEI Hirspzs. Nonis. Lis. HIT Cap. XXII. 207 GUT P FUP ZEE Aurantium Sineníe pumilum. Ital. Aranzo Nanino da China. VES Ana huius aurantii mater eft, quod vulgo Sinenfe dicitur. Convenire Sinenfis nomen id genus aurantio, pernegat Al- varus Semedus; tefle Ferrario pag. 4305 quod apudSinas nulla eius formae poma, plurima vero cum in reliqua In- dia, tum Goae atque adeo in Salfetanis infulis confpexerit. Pufilla haec arbuícula rectius in vafis, quam in pomarii pul- vinis, vernat ; uti meo cum damno didici. Neque erim poft tertium annum in viridario plantatae aliquot id genus ftirpes laetiores efflorefcebant, neque augmenta capiebant, neque flofculos ubertim proferebant; fructuum vero fumma inopia. — Cauflam indagaturo fuccurrit., quod foliis radii nanae huius arbufculae radices fortius fovere valeant, fi in vafe depangatur, quam terrae /frigidiori commiffa, utpote quam nec ita temperare, nec eius foliditatem ita penetrare poffunt, Sunt,quiinfeneflrarum proiecturis flatuant, capti pufilla earundem elegantia ct decore: at raro diuturnum e(t hoc gaudium. — Etfi enim uno alteroque anno ramulofae, foliis denfiffimae, et flofculis pomorum fecundis nitide vernent: feníim tamen deficiunt, tandemqueleto dantur non aliam certe ob cauffam , quam ob liberioris aurae ufum denegatum. Frondes Argum fuperant: tot fcilicet nodi, quafi foliorum enafcentium oculi, ex il- lis extuberant; mutuoque complexu fe nectunt. — In foliis acuminatis fufca viridi- tas: in floribus copia; fed qui vulgaribus longe minutiores; nequetamen minus iucunde olent. Fructus minuto incremento dignum fe matre nana filium probat ; et maximi nucis iuglandis magnitudine reperiuntur, — Hilari corticis colore flavet: carnis medullaeque idem color , qui communium: fed haec iucunde acida; et cor- ticis fapor amabiliter amarus. — Qui largo liberalique huiuspomi proventu fruuntur, illud faccharoinvolutum ad cibos varie condiendos adhibent. Arbufculis hifce pomi- feris poft hiemationem aurae liberiori redditis , pomorum pila brevi intumefcit paulifper , et citius reliquis aurefcit. — Vnde menfe Iulio et Augufto fere, quo tem- m fucco maxime turgent , funt decerpenda, ne a matris adhuc ubere pendentia uccus deficiat, ipfaque marcefcant, Id quod in illis fieri videmus, quae hibernaculo illata et conclufa flavere occipiunt: ut plurimum enim nigris deformata maculis prorfus exarent. - Dari perhibent nanas aurantias, quarum totum pomum dulcedinem refipiat. Diu multumque exfpectavi et fructum et arborem ; meos tamen in hortos non- dum commigrare voluit. Tandem id genus pumilam aliam anno 1706 acceptam, eamque minime vulgarem, Benaco agro debeo. LIBRI IIII FINIS. * * * FLORA . 4 ^ * * T : 4 ! vw wv esr, - -* * E r * * m oe Cor n ; ? : VAM : x . ^ . * 4X t : , : - E ^ r pe- M € ae ^ * riesce : PAGHMA Cip A viz "- jin onam ul tie reset ilc pe p S : A : ze " ^ '] T sar Ed S08] 4 D d ' a S t : » : E : acp perro 09a 3 rud j cm is — HII - : ante xaT - MA E s de he $U* oc r , aid s 53s SRL 3A. rod T Mar ud D tox Ht ina. 21. 2 5 Cs 1 - ATE a e eld ansbnous sriug Ede Edi de A AN bea IY ES CN i kV Lj 20Bio L5 - us Aire vebna bn a a rd Es adus: — ITE a aA — m rr E Em — — 12x (Ü /nl i 7, 4, NN M Ó re am 7 ^ "i PT US 2, hr CES TRE TL € 7 E am LL SN NN EE e A À e UNS E ON D SERRRSAMNN EONSAEN AN NS MI NS C 25 Z7 f ; i dd ad li - T 77 XN 7, m EEUU ets X PN e € A n Cae, TERRENUM m : € IL AX Se ET A IM —— m SS om wa NS E ep € rt Z 2 ; o p. iu n 47 d LLL, 45, M , e AN fatty M ; MÀ ttt Mtt WIN !j di /7, i j j h "m filtg ode " p ; IH UM f y T4 nas HM 1? hi it ii W iiM ?* DU t LU DM Arm MU MALTA "| " W Ho d athn ai Aa Tia ima d'air ar bise reteso P AINSI AN 2s d Sem (rS ONE UNI NOx NN OO * ud SN SEEN. h LA s EL LL 22 Ze n. 7, DLL. a ra ay EC rar rra "^ "y FT. pr iil D M 4j 2 Lh ji i p o "n icnen de ANS CamoEANETILT E Ca A Hs "ni ec. ? Doce, x FLORA NORIMBERGENSIS, FLORVM PLANTARVMQVE BA OTICARVM RARIORVM; QVAE HODIE IN AGRO NORICO FELICISSIME COLVNTVR, hu TENDS ' »BREVIS ET ACCVRATA DEBESCKAPIIO Dd um es S AA ES p E eigen RU CEE RA iA Exi rre ME Ves eli 2:508 211 AD FLORAM NORIMBERGENSEM PRAEFATIO. ? Loram, quae confortium Hefperidum amat, Deam , nobilif- mae Nymphae Noridi non minus favere, quam foro- rum illa triga, plantarum flórumque , quos pleno calatho intulit ; copia loquitur. Imo cum prior illa in has regiones , earum amoenitate cultorumque humanitate in- vitata conceffiffet; / hanc iílis tantopere laudavit , easque tandem exoravit, ut in eundem agrum ante hos annos .defcenderent: quem deinde fibi commodum adeo depe- : rierunt, ut non alibi lautius fe vivere er hofpitari crede- rent. Vnde ct factum eíl, ut tantam frugum aurearum copiam inferrent , quan- tam ab iisdem fimul habuiffe , praefifcine dixerim , nullus terrarum tractus gloriari audet, Vidimus illius liberalitatem prolixam : longe prolixiorem, fi DEVS vitam concellerit, in parte altera, quae prelum exfpectat, demiraturi. — lam vero, ne illae Hefperi filiae veterem campi felicis Deam , Zephyri coniugem pulcherrimam , ex- turbafle his finibus videantur, ex huius pariter abundantia praeftantiores aliquot fe- ligemus flores, quos nuper incognitos hic cognofcere non iniucundum erit. Florae, ut dixi, hortos laudatiffima Noris iam olim. nunquam non ce- leberrimos alebat , florum omnigenorum frequentia et raritate plurimis fuperiores. In eos quippe contulit, quicquid ubique floriferi erat; pro temporum varietate variis fe floribus exorpans, ^ Quare fi hodie illius invifere viridaria, et in amoenos plantarum campos exfpatiari libuerit , flores, quos olim pretiofiffimos et clegantiffimos vix fineulos numerabamus, nunc viles et ubique obvios mirabimur: gemmas vero rariffimas easque multiplices illa oftentabit, maioribus noflris nunquam Íperatas, neque auditas, ta infimae fortis hominibus iam cefferunt caryophylli ; rii qui quatuor colorum miftura variegati ardent. Veris olim gloria quos Hyacinthus babet , Phoebi de crimine flores, nemini fe commendant, nifi multi in thyrfo pinguiori maiores nitidiffimi coloris lu- Xurient, Quid dicam de tulipa, foliis fe verficoloribus proferente? cui formae pretium cvarii fecere colores, Nam eu permixtum nicoeo candere rubentem . confundat foliis , f-ve illam [par[a cruentet purpura feu ritu cviduarum , cvefle fub atra, palleat, aut "variam filis imitetur acbatem, obtinuit primos formae excelleutis bonores. Dda Hi 212 ma O E Hi fimilesque meam dicendi operam non occupabunt, quam potius dica- bo corollae texendae Noridi ex floribus, in eius arvis nuper demum novo Florae beneficio plantatis. — Diligentiffima fiquidem iflaec Nympha colendis agris hortis-: que adeo eft dedita, arenofamque fuam terram tam Ícite dextreque mitigavit, ut fe- mina quoque Indica , bulbi item et radices transmarinae nunc utiliter illi mandentur, utpote quae omnia laeteibi vegetantur, ut plantas non tantum protrudant, fed etno- va femina , iisdem multiplicandis, feliciter pariant. — Amplius cum fine cultura de- centi, quo rariores funt plantae, eo minus commode adolefcant3 hanc quoque be- nigniffima ifla Dea docuit fedulos Botanices ftudiofos et cultores, ut exacte calleant, quid quolibét tempore, tum hieme in hibernaculo , tum aeítate fub aura collocatis fit faciendum , ut contra omnem iniuriam et noxam innoxia fint confervanda. Nullo quidem non tempore fecundiffima artium Noris habuit et huius ftudii ama- tores, qui nec labori nec fumtibus neceflariis parcerent: | at um arte non fuerunt inftructi, confervandique rationem minus tenuerunt, veu» fuit hoc gaudium bre- vique durans , poft infelicis hiemationis taedium cum nive liquefcente liqucfcens. Jam vero fpes eft indubia, peregrinas iftas plantas liberaliori nunc manu in Noridos finum effufuram e(Ie Floram, poflquam colendi ratio conftat; naturaeque plures the(auros nobis adhuc incognitos eidem donaturam. lllud hic praeterea addendum, fructus fuaviffimos, nemini unquam heic loci antea vifos, in Nymphae noftrae viri- dariis ad maturitatem iam accedere. Praecipue autem facilem et munificam fe in- dulfit laudatiffimo meo fratri, D. Ioapzi Georgio Polcamero,Medico Norimbergenfi or- dinario , et Academiae Naturae Curioforum Collegae celeberrimo; cui cum Viris in re herbaria praeflanti(fimis fumma intercedit. familiaritas et crebrum literarum commercium , quo Florae liberalitatem provocat, ^ Huic , ne quid diffimulem, plerosque acceptos ferimus flores et gemmas in corolla hac nitentes, utpotecuius humanitas eorum non tantum icones ad vivum plantae exemplar defcribi, fed e: de- Ícriptionem infuper addi liberaliffime curavit. |^ Eas aeri incifas cum ipfa de- Ícriptione hic inferere volui , ratus non aliud maius Hefperidibus meis decus accedere potuiffe, CAPVT I. Frosar NomiusERG. Carl — ^ om EN VMERATIO AVRICVLARVM VRSI IN HORTO MEDICO . DN. D. IO. GEORGII VOLCAMERI ENVTRITARVM, I. 35 Vricula urfi flore atro-rubente quafi fericeo , magno, petalis cordiformibus , umbone plano, fulphureo , mediocris am- plitudinis. 2. Auricula urfi floribus ex ferrugineo et luteo mixtis, petalis undulatis, umbone flellato albo, farinaceo, minore. 3. Auricula urfi floribus minoribus ex ferrugineo et fulphureo variegatis, marginibus quafi ferratis umbone flel- : Exe lato, albo, farinaceo. 4. Auricula urfi floribus maioribus ex fanguineo purpurafcentibus, fericeis, pe- talis feu marginibus cordiformibus, umboneluteo, plano, magno. . :5.: Auricula urfi floribus éx violaceo dilute purpurantibus, magnis, petalis undu- latis; umbone florum plano, magno, ex luteo albente. 6. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis dilutius ferrugineis , margine [cu petalis cordiformibus , umbone flavo, plano. 7. Auricula urfi floribus mediocris amplitudinis ex ferrugineo et luteo elegan- ter flriatis, margine quodammodo undulato, umbone pallido. 8. Auricula urfi floribus minoribus exrofco et albo variegatis, petalis cordifor- mibus, umbone plano, ex albo flavefcente, 9. Auricula urfi floribus magnis obfolete rubentibus,margine undulato et ferra- to; umbone florum mediocri , farinaceo, albente. to. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis pallidis ,' margine integro, umbone ex albo pallefcente. zz 11, Auricula urfi floribus faturate purpurantibus mediocris maenitudinis, peta- lis cordiformibus, umbone luteo, plano, foliis viridibus in ambitu crenatis 12. Auricula urfi floribus magnis ex violaceo purpurantibus, petalis cordifor- mibus et aliqualiter undulatis, umbone plano, albente, farinaceo. ^ 33, Auricula urfi floribus dilutius purpurantibus, petalis cordiformibus,umbo- ne luteo, . | - 14. Auricula urfi floribus laetiffime purpurantibus, petalis cordiformibus et un- dulatis, umbone magno, plano, flavi coloris, Dd 3 15. Àu- 214. : — Fromnar NomgimseRG. Car.I — —— MÁS Í€ rs. Auricula ur(i floribus purpurantibus, petalis cordiformibus, umbone parvo luteo, ré. Auricula urfi floribus cinamomei coloris, petalis cordiformibus, planis,um- bone ex pallido albente, quodammodo angulofo, foliis farinaceis in ambitu planis, 17, Auricula urfifloribus ex violaceo dilutius purpurantibus;petalis cocdiformi.. bus, umbone flavo, magno, plano, foliis laete virentibus ferratis. tg. Auricula ur(i floribus minoribus ex aurantiaco dilutius rubentibus , petalis éordiformibus, umbone flavo,foliis viridibusin ambitu planis feu integris. 19. Auriculaurfi floribus minimis laete rubentibus, petalis cordiformibus,umbo. ne albo,farinaceo,plano, foliis viridibus in ambitu inaequaliter nonnihil ferratis. 20. Auriculaurfi floribusmagnis faturate fanguinei elegantiffimi coloris, fericeis, petalis cordiformibus , umbone mediocris magnitudinis, plano, farinaceo, albo, foliis viridibus integris. [3 ! 21. Auricula urfi floribus magnis obfcureferruginci coloris,petalis quodammo- do undulatis feu finuatis, cordiformibus, umbone albicante farinaceo, foliis viridibus in ambitu ferratis. , 22. Auricula urfi floribus magnis ex violaceo faturatius purpurantibus, petalis fi- nuatis cordiformibus, umbone parvo, albo, plano,foliis viridibusin ambitu crenatis. —. 23. Auricula urfifoliis cinnabarini elegantiffimi coloris, petalis cordiformibus, umbone magno ex aureo flavefcente, plano, foliis farinaceis, viridibus, integris. 24, Auricula urfifloribus magnis atro-purpureis, petalis cordiformibus;et finuo- fis; umbone pallido, plano, foliis viridibus in ambitu nonnihil ferratis. | 25. Auricula uríi floribus magnis ex obfolete rubro et aureo flriatis , petalis cor- diformibus,umbone farinaceo, albo, plano, foliis laete viridibusin ambitu leviter fcr- ratis. E —.. 26. Auriculaurfifloribus magnis, luteis, petalis cordiformibus nonnihil finuofis umbone farinaceo albo. | : c ! . . 27. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis ex ferrüpineo, obfolete rubro et luteo eleganter variegatis, petalis cordiformibus , umboneparvo; albo, farinaceo; plano, foliis ex viridi albicantibus, farinaceis, in ambitu aonnihil crenatis. 28, Auricula urfi flore minore, ex ferrugineo, luteo, rubente et flavo variegato; umbone parvo farinaceo, albente,foliis ex viridialbentibus farinaceis , leviterin ambi tu crenatis. Dr 29. Auricula ur(i floribus maioribus ex purpureo et flavo variegatis margine undulato, umbone flavo, foliis viridibus nonnihil ferratis. : | 30. Auricula urfi flore minore ex laete rubente et aureo eleganter variegato» petalis nonnihil undulatis, umbone plano;fulphureo, minore, foliisfarinaceis, ex viris di albentibus, | | | : | | ^ 3r. Auricula urfi flore magno ex violaceo purpuranteetluteo variegato;petalis undulatis, umbone plano, minore, ex flavo albente , foliis farinaceis oblongioribus planis feu integris. DE | ....32, Auricula urfi flore pleno obfolete rubente, punctulis atro-ferrugineis nota" to, umbone farinaceo albente, foliis viridibus planis, | 33. Auricula urfi floribus plenis maioribus cinnamomei coloris, umbone albo, foliis viridibus inteoris., : 6530 28 ... 34. Auricula urfi flore omnium maximo, ex dilute violaceo purpurante; mar" gine undulato, umbone magno albicante, foliis lacte viridibus, integris. 35. Àu* L4 Fionag NogiusERG. Car. L 2H 35. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis ex obfcure ferrugineo ct fla- vo váriegatis, margine undulato, umbone fárinaceo albo maiore. 36. Auricula urfi floribus minoribus ex luteoetobfoleterubro variepatispetalis cordiformibus , utnbone farinaceo albido, - 37. Auricula urfi floribus ex albo et carmefino eleganter flriatissumbonealbo. 38. Auricula urfi floribus duplicibus, ex obfolete purpurante et luteo albente flriatis umbone luteo, caulefoliofo, foliis farinaceis. 39. Auricula urfi f'oribus magnis ex luteo, purpurco,etalbo eleganter flriatisum- bone minore plano, pallido, foliis viridibus in ambitu ferratis. 4o. Auriculaurfi floribus maioribus ex ferrugineo et luteo virente. 41, Auricula urfifloribus ex ferrugineo et luteo varicgatis , petalis eleganter et profundius diflectis, umbone farinaceo, albo, ftellato. 42, Auricula urfi floribus ex aureo ferrugineo et luteo rubente ftriatis, marpi- ne nonnihil finuofo, umbone albo, farinaceo, 43. Auricula urfi floribus maioribus ex luteo virente et obfolete rubro varie- gatis, margine undulato, umbone magno, farinaceo, 44. Auricula urfi floribus maguisferruginei coloris , margine petalorum undu- lato flavefcente, umbone pallido. 45. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis obfolete rofeis , petalis cor- diformibus , umbone integro, albo, magno. 46. Auricula urfi floribus omnium maximis, faturate rubentibus, margine petalo- rum undulato , umbone magno, inteero, luteo. / 47. Auricula urfi floribus magnis, ex dilute rofeo et viridi albentibus, margine petalorum undulato, ^ 48. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis nigricantibus, umbone can- dido , farinaceo, margine petalorum undulato. 49. Auricula uríi floribus magnis faturate aurantiacis , marginibus petalorum cordiformibus et undulatis aureis, umbone florum ex flavo albente. 5o. Auricula urfi floribus mediae magnitudinis ex obfolete ferrugineo et viridi pallente variegato , umbone magno, albo, farinaceo. $1. Auricula urfi floribus mediocris magnitudinis obfcure purpurantibusmar- gine florum albo, farinaceoumbone integro, candicante. $2. Auricula urfi floribus ex pallide luteo virentibus, umbone albo. $3. Auricula urfi floribus maximis ex luteo et obfolete rubro elegantiffime va- riegatis, petalorum margine undulato, umbone magno, albo. : $4. Auriculaurfi floribus magnis dilute aurantiacispetalis florum cordiformibus, umbone luteo, : $5. Auricula urfi polyanthos, floribus omnium maximis , ex obfcure violaceo purpurantibus , petalis dorus undulatis et cordiformibus, umbone luteo, ftellato. $6. Auricula urfi floribus dilute cinnaberini coloris , petalis cordiformibus et undulatis, umbone magno, flavo. : $7. Auricula urfi floribus magnis, plenis, ex violaceo purpurantibus, B $9. Auricula urfi floribus magnis fimplicibus ex dilute purpureo et viridi pal- lente variegatis, umbone albo, farinaceo, | $9. Auricula urfi floribus maximis, dilute rofaceis, umbone ex luteo virente. 60. Auricula urfi floribus magnis ex incarnato rubentibus, umbone magno, luteo, ; 6I. Auri- 216 Fiognar NongiuMsERG. Gar. L —— 61. Auricula urfi floribus plenis ferrugineis. 62. Auricula urfi floribus fanguinei coloris , holofericis , petalis cordiformibus, umbone luteo, angulofo. 63. Auricula urfi floribus magnis purpurantibus , petalis cordiformibus , um- bone magno, luteo; angulofo. : 64. Auricula urfi floribus ex purpureo et albo variegatis ; farinaceis, umbone albo, faririaceo, 65. Auricula urfi floribus magnis ex dilute violaceo purpurantibus , umbone magno, albente ad marginem florum fere protenfo. 66. Auricula urfi floribus ex laete purpureo et albo yariegatis, umbone o. CAPFT IL. Pli ER S ML, ji" Ar Frosas Nonius. Car. Il 217 [ cnim —— CAPFT II. PRIMVLAE VERIS. I. Rimulà veris floribusumbellatis fimplicibus,puniceis, calicibus florum diffectis. - 2. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus atro-pur- pureis, margine albicante, fingulis florum petalis linea pallida notatis. 3. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus dilutepur- purantibus, marginibus petalorum albis, 4. Primula verisfloribus fimplicibus folitariisymagnis;pal- lide rofeis, 5. Primula veris floribus fimplicibus folitariis, magnis , atró-purpureis, 6. Primula veris floribus folitariis, magnis, fimplicibus, laete purpureis, 7. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, fuperioribus dilute purpureis; inferioribus ex dilute purpureo et viridi albente flriatis, g. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus, luteis,petalorum apicibus refle- xis, rubris, calicibus florum profundius diflectis. . 9. Primula veris floribus umbellatis , duplicibus, rofeis. 16. Primula verisfloribus minoribus umbellatis , luteis, marginibus petalorum rubris, florum calicibus diffectis, 11. Primula veris floribus duplicibus umbellatis minoribus fuperiore longo, tu- bulofo, luteo, margine reflexo, rubro, inferioreflore profundius diffecto , terram ver- fus reflexo , ex rofeo et pallide luteo flriato. 12, Primula veris floribus umbellatis duplicibus maioribus, fuperiore tubulofo, purpurante, inferiore profundius dilecto, terram verfusreflexo , ex purpureo etluteo virente variegato, 13. Primula veris floribus fimplicibus, folitariis, magnis, obfolete rofeis. | 14. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus , phoeniceis, calicibus florum profundius diflectis. | 15. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus,fanguineis;calicibus lofculorum profundius dilectis, " | 16. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus , puniceis, calycibus florum . profundius diffectis. | 17, Primula veris floribus umbellatis duplicibus , fuperiore purpureo ftriis albi- cantibus notato , inferiore ex luteo virente et purpureo varicgato. : 18. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, fuperiore phoeniceo, inferiore €x phoeniceo et luteo virente variegato. | Ee 19, Pri- o18 FronaE Nongiws Car. II. 19. Primula veris floribus fimplicibus purpureis umbellatis. 20. Primula veris floribus folitariis , fimplicibus , purpureis; calycibus florum fjlofis. | 21, Primula veris floribus umbellatis fimplicibus luteis, calycibus florum diffe- ctis. 22. Primula veris floribus folitariis fimplicibus, atro-fanguineis, margine florum albicante. 23. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, fuperioribus rofcis, inferiori- bus ex viridi albicante et rofeo variegatis. 24. Primula veris floribus umbeliatis duplicibus , fuperioribus dilute purpureis, inferioribus ex dilute purpureo et viridi flavefcente variegatis, 2i 25. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, füpeiiore puniceo, inferioreex puniceo et pallido flavefcente variegato. 26. Primula veris floribus umbe'latis duplicibus, fuperioribus atro-rubentibus, inferioribus ex atro-rubente et viridi albicante flriato. * * 27. Primula veris floribus umbe!latis duplicibus , fuperiore phoeniceo , inferiore ex viridi albente et phoeniceo ftriato. | 28. Primula veris floribus fimplicibus fanguineis umbellatis, 29. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, fuperioribus faturate rofeis, in- ferioribus ex rofeo et viridi albente variegatis. 3o. Primula veris floribus umbel'atis duplicibus,fuperioribus fituratius puniceis, inferioribus ex faturatius puniceo et flavo variegatis. 31. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, luteis, minoribus. 32. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus fulphureis. 33. Primula veris floribus umbellatis duplicibus, ex aureo et phoeniceo mix- tis, | 34. Primula veris floribus umbellatis duplicibus maioribus , fuperioribus luteis, inferioribus ex luteo et viridi flriatis. | 35. Primula veris flore umbellato duplici , fuperiore fanguineo , inferiore ex fanguineo et luteo virente mixto. 36. Primula veris flore umbellato fimplici, rofeo, calyce foliofo. 37. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus ex ferrugineo rubenti- bus. 38. Primula veris floribus umbellatis minoribus, fimplicibus , laete purpu- reis. :39. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus, dilute purpurantibus , petalis - in medio flriis pallidis infignitis, 40. Primula veris flore umbellato duplici, fuperiore phoeniceo, inferiore ex lu- teo et dilute phoenicante mixto, . 41. Primulz veris flore umbellato fimplici maiore purpureo , petalis in medio linea pallida infienitis, calycibus florum ditlectis viridibus, : 42. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus ex dilute incarnato flavefcenti- bus.. | LU 43. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus, intus aureis, extus phoenicceis, calycibus florum diffectis viridibus. 44. Pri- — — P — 00 FronAE Nonius. Car. IE 219 44. Primula veris floribus fimplicibus umbellatis, maioribus dilute incarnatis, ca- lycibus viridibus et diffectis. 45. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus, intus luteis, extus ferrugineis, calycibus diffectis viridibus. 46. Primula veris floribus umbellatis duplicibus , fuperiore ex luteo dilute ru- bente, inferiore ex viridi et luteo rubente variegato, 47. Primula veris floribus umbellatis duplicibus , fuperiore et inferiore laete phoeniceis, ; 48. Primula veris floribus umbellatis fimplicibus , phoeniceis, fingulis petalis in medio linea pallida infignitis, calycibus florum diffectis viridibus. 49, Primula veris floribus umbellatis duplicibus maioribus, fuperiore et infe- riore faturate puniceo, 8 "X." BW Ee 2 CAP T Ill. Eh inten m — tq nt VS m mmm E L m Xe L , * . » ^ »* , E "ha ' 25 d " ! ws E " Á P . n , vá ES E 4 " E . * . 1 ^^ d $ EL ) EH f » m - d * " : - , T» z - qe ^ , z d d - NE uw x y sí r LS M E --- * . . ÉE- [EN E. D NEP C | pc " 2 £v ^ 4 4 p "om , Y » b í E £o Ex zi & 41 Y 1 u " AF OO RUR XT A E s A ah CN ap * ^. " bi - P atado Dh T n — e —— dide: —— di ^ - ^ " E Lr - ^ a y , E 4 - , " nb om rr hi * n ' R ^ ; : $3 ^ - M C ^ em , g-i oma "1 B £5 E » $ bs eS Sys S ra A LE e I22— & 1 deER : ; UU. 2 X4» — : « Ilt. » 1 J wowé4s nhi. X31 . EL d A&w--03 k b a [L3 - b : ^ a m - * . A I dm d ; í ' 1 pag.z20.bh A 2. Ig T / po P PPAEMTT- // n ian MM MAIER. Bh u ü U/ 7 & nM MMIMIHIIL VM ;]NSNNARNNNNY NS 277777 "i | t | | | " 4] ] li | 222», EIS —AMu P E P?)3.320.€ "utt NUUAM QUAM M Ml DN s À T Fronag Nongiwuz. Car. Ill 221 GAIPIT- IH AGENS DE VII FICOIDVM SPECIEBVS. ET DE CARYOPHYLLO CHINENSI. I. Ficus aizoides procumbens Portulacae Africanae femper virentisfoliis, flore argenteo, ex Hort. Med. I. G. Volcameri. 22277 Vm ex promontorio Bonae Spei primum planta haec ad nos : adferretur , Botanicorum plerique peregrinam Portulacae fpeciem exiftimabant. At poftquam floruit, Ficoidum clafft eam effe inferendam conflat. — Scapus enim five caulis fucci p plenilTimus eft ;*folia quoque craffa funt;pinguia, lata; et in zM-" vertice cina non planc diffimilia Portulacae Afiica- ZU) nae cum foliis pinguibus, a diligentiffimo D. D. Comeli:o ?) defcriptae. Flores ex calyce craffo et cornuto prodeuntes, pluribusfoliis conftant anguflis,eleganter fubflavis, et argen- to veluti micantibus. Fruges eaedem , quae a reliquis huius generis, veniunt. Ad culturam quod attinet, omnium Ficoidum una eft eademque: facillime multiplican- tur ex frondibus aut furculis decerptis , et in terra pingui, cui arena admixta, pofitis. Solum enim, quo gaudent natali, ad litus in Capite Bonae Spei itidem tale eft , et are- nofum. Plura qui de colendarum Ficoidum ratione fcire difcupit, adeat, fi volupe, Floram Norimbergenfem, ante aliquot annos luci publicae commiffam. 2. Ficus aizoidesterctifolia , foliis cryftallino rore cle- . gantifIime confperfis, floribus dilute rofeis, exH.M.V . Enita eft haec planta anno 1705 ex femine, quod ex Promontorio bonae . Spei nobifcum elt communicatum, —— Caules et ramuli eius rotundi, et, poftquam adolevit, duri et lignofi, undique pilofi feu hirfuti, Flores illius in horum fummitatibus, uti et fequentium eiusdem fpecierum, ex fuccofo,villofo, quinquangulari calyce vel gemma germinant; quorum foliolacom- plura funt et rofea, lineolis rubicundis notata, Poftquam defloruerunt, fructus fuc- cedit quinquangularis , qui ad maturitatem accedens, feminum minutiffimorum copiam reconditam habet, Ee3 3.Ficoides 222 FrionakE Noninw&. Car. lll. (00000 MEI PHSEUTHUÉNIPCCHTPUeE tst *. Ficoides feu Ficus aizoides Africana teretifolia ere. cta, cryftallinis micis adípería, flore amplo puniceo intus, extus ad folem aureo fulgore fplendente, ex H. M. V. K Abet iflaec plantá caules teretes, atro-rubentes,fucco copiofo abundantes, $ cubito dimidio altos, qui cum aetate in lignum abeunt. — Illos bina folia Bi obícurjus virentia ac fere caerulea , eaque teretia, e regione fibi oppofita t & complectuntur, adfpectu iucundiffima, et quafi miculis cryftallinis confper- fa. Flores elegantiffimi, fatisque pro ratione Ficoidum ampli , in caulium apicibus emicant , intus punicei aut dilute cinnabarini , extus folis obverfi radiis aureo fulco- reíplendentes. — E floris medio five umbilico eminentia denfeque conferta flamina emergunt, quae undique in chori feu circuli modum ambiunt alia tenuiffima, capil- laria, nigra , eiusmodi filamenta, flori gratiam et decorem conciliantia non exiguum. Floribus veterafcentibus fuccedit fructus oblongus, fquamofus , quinquecaptularis, plurimis feminibus exiguis infarctus, A. Ficus aizoides folio tereti in. villos radiatos abeunte, flore rubro, ex H. M. V. * Ropullulavit haecplantaanno170$ mei fratrisin horto ex femine, quod ex A- /3 frica ad nos eft translatum. Caudice e terra emergit tercti, oeniculato, ruben- te et dilute virente, ficco tamen et quafi arefcente. — Folia is exferit binaiti- zx dem teretia, micis cryflallinis veluti rore adfperfa, quorum cimi fpinulis mol- liufculis ftellatisarmati, Caules extremi nitidiffimos flores rubro-purpureos fuflinent, qui e mumerofis bee et intermediis ftaminulis luteis funt contexti. In emarci- do flore confpicitur fructus, in quinque itidem cellulas five capfulas, femi- nibus arenae iclar refertas, divifus, 5. Ficus — FronarE Nongiws. Car.Ill. 223 $. Ficus aizoides Africana erecta folio triangulari bre- viufculo, fimbriato, floribus rofeis odoratis, exH.M.V Ariffimam hanc plantam debemus munificentiae Viri, rei herbariae peri" tia nulli fecundi, excellentiffimi D, D. Comelini ; qui eandem ex Horto Medico Amftelodamenfi, naturae miraculo, praeter ceteras exoticas libe- raliffime conceffit laudatiffimo Fratri meo , Ioanni Georgio Volcamero. Caules profert rotundos , humore perfufos , geniculis exilibus diftinctos ; — qui virides funt, et in viridi nonnihil rufefcunt, duobus ex oppofito foliolis praediti , ex viridi caeruleum micantes, trigoni, fpinis obtufis et teneris confiti, — Caulibus infi- dent flores odorati rofei, quorum folia umbellatini dispofita , intermediis aliquot tenuiffimis filamentis luteis veluti difco. Vbi flaccefcere incipiunt, cafpulae prodeunt minutae, piriformes, laxae ac fungofae, pentagonae , minima continentes femina, 6. Ficus aizoides Africana terctifolia erecta, caule pilofo, flore purpureo, copiofo, exH.M. V. Aule fe protollitorbiculato, et paene lignofo ad cubiti dimidii altitudinem; copjofis undique fpinulis pungentibus armato. — Folia ex eo orbiculata et ex caeruleo viridantia exeunt, micularum inflar cryflallinarum fulgore re- íplendentia. Summi ramuli copiofo decorantur flore purpureo, petalis- que copiofis ambitum five circulum iungunt. — Flore emarcido confpicitur fructus cxiguae magnitudinis, piri formam referens et fpongiofus, in cuius fummitate quin- que veluti flellulae rutilant.— Semina , uti priores, minuta includit, 7, Fi- 224 Fronar Nonius. Car. III. m —Á€—P—— — PP! 7* Ficoides feu Ficus aizoides Africana humilis triangu- " latis foliolis, flore extus purpurafcente, intus aureo, exH. M.V. Vmilitate a prioribus Ficoidum generibus differt. — Caulis eius fuccofus et virens vix e terrae finu egreditur; ramulis in foliola triangulata obtufà et viridantialaxatis. Flos adhaeret multo minor quam reliquarum cogna- tarum, petalis multis fingularibus in calycis ambitu difpofitis;: intus auro micat, extus et in petiolorum fummitatibus cocco vel purpura nitet. — Fructus; uti et praecedentes, pentagoni ; quinque lineis, ftellam imitantibus notati. g. Caryophyllus Chinenfis, foliis laete viridibus, floribus fimplicibus varius, ex H.M.V. | Emen huius Caryophylli , menfe Aprili terrae mandatum, caules protrudit ad ulnae dimidiae altitudinem fe erigentes, geniculatos, femicirculares. — Sin- gulis nodis adnaícuntur bina folia pro plantae ratione latiufcula , laete viri- dia, In cauliculorum et ramulorum extremitatibus fores protuberant reliquis huius fortis ac nominis confimiles: quinque enim conflant petalis, ambitu crenato 5 atque haec ex viridi laete rufefcentia ex oblongo, rotundo five orbiculato, et glabro calyce emergunt. — Capfula feminalis oblonga, ubi maturitas acceflerit, fuperius de- hifcens, fezzzza monflrat exhibetque inaequalia, depreífa, nigra. Perennat haec planta in hibernaculo commodo aftfervata: infuper et femine , quod menfe Octobri matureícit3 facillime feliciffimeque propagari poterit. CAPVT ll1l. pag.224 " | | | | | FrLonat NomiusrRG Carl. 25; GAPVJE I Apocynum Coraflavicum feu Americanum,fibrofa radice, floribus aurantiis, Chamaenerii folus latioribus, ex Paradif. Batav. SS D radice, in multas alas divifa, caules cylindrici ad pedis altitu- Y dinem attolluntur, ornati ad fingulos nodos fo/zs ex oppo- fito binis, ad Chamaezerium feu Lyffmachiam filiquofam qua- 7/5 dantenus accedentibus; attamen paulo latioribus. Exfíin- : LZ culis foliorum coniugationibus furgunt petioli, in plures ) ramulos veluti in umbellam fparfi , quorum fingulis ffores infident monopetali , in quinque lacinias totidem folia refe- rentes divifi: his imminent quinque in orbem coéuntia cor- nua reflexa , coloris eleganter aurei; cum floris petala in- feriora cinnaberini nitidiffime radient, Floribus marcefcentibus fuccedunt //guae utplurimum fingulares, feminibus late depreffis, lanigeris refertae, Coraffae Ameri- caeindigenaeít haecplanta; ubi cum ferventes fint foles, folum amat fervidius, fo- lis radiis colluftratum ; proinde mox abineunteauctumno ad infequentem aeflatem . usque in hibernaculis cuflodiri, et ab frigore Aquilonario defendi expetit. Radix novas fubinde fuboles emittit, quae transplantatae , promte adolefcunt. Multiplicatur quoque per ramulos et malleolos avulíos. Ff CAPVI E -*- * s " Ln Dae, e x Aou LE LESE E - Sas X PL E uet assi Sad iod ind ds rem «A 7 A £i À A ^, CN 1/4 A, à V VA. NEN / / E z NN. it. *5 ero bis ProRAE NoninusrRG. Car. V. 207 GuMPFPVT-a Cotyledon Africana frutefcens, folio longo et angufto, flore flavefcente, ex Comelin.Icon. rar. Plant. Ariffima haec planta crefcit ad Promontorium. Africanum Bonae Spei,ubi inter filveftresinlocis faxofis fponte germi- nat, caule brevi ; rotundo, viridi, geniculato , qui folia ut- plurimum gerit e regione difpofita, laete viridia; fucculen- ta , fplendentia, oblonga; quorum ambitus et cacumina y rubente nitentlinea, ^ Ramuli excrefcunt in fcapum ali- Y quando fsauiocd riorem ,qui in varios pediculos di- viditur , in quibus e calyce quinquifido flores flavefcentes, campanulati dependent terram fpectantes ; itidem quin- quifidi; horum orae furfum reflectuntur,etnonnihil rubent, llis deciduis, quinque virides firmiter connexae, cornutae et acuminatae proveniunt capfulae,femine foetae perquam exiguo, In his regionibus quivis avulfus ramulus,in terram bonam arena temperatam vere aut aeflate depactus, facile radices agit, laeteque crefcit. Ff 2 CAPVT VI " CLE II cis "eri i ae e CHRAPRMMDP duit pes pao: 228. ; JA amumer Es ac AM ; aw WIN Fronar Nogiwus. Car. VI. 229 CAPET FI Phafeolus Indicus cochleato flore; ex Triumf, J Nter ceteras horti delicias rariores et hic Phafeolus anno 1704, | Septembri vergente floruit; cuius accuratiffimam defcri- ptionem ex Io. Baptiflae Triumfetti , Bononienfis obferva- tionibus de Ortu et Vegetatione Plantarum , ipfis Aucto- rs verbis dabo. Inter Indicas Plantas, fcribit, noflro aevo Europaeis in hortis degentes, haec profecto plurimas tum raritate, tum admirabili florum elegantia antecellit , propter quod omnes non tam Phytologi, quam amoenioris Florae ; cultores, ad quos aliqua ipfius notitia pervenit, eiusdem ctiam compotes fieri maxime expetunt , quod praeter aliorum teflimonia proprio di- dici experimento, cum huiusce femina a Viris clarifIumis , aliisque rei herbariae Ma- giftris inftantiflime requifitus non femel Bononiam, V enetias, Neapolim , nec non ad alia loca transmiferim. | Nunc igitur haud ab re fore putavi, fi huiusce tam celebris Plantae defcriptio- nem ac iconem univerlae ftudioforum reipublicae communicarem. — Innititur plane ifla radici infigniter craflae, et ad palmi circiter longitudinem , tuberofae , quae prae- terquam quod in adnatas minores alias multiplicatur, fenfim etiam imminuitur, hoc pacto multum fimilis radici Balani Myrepficae ab Aldino delineatae , omnesque tan- dem in fibras non omnino rectas abfumuntur, — Porro huiusmodi radicum Tubflan- tia carnofa et albicans efl, odorem oleraceum referens, exteriusque obducitur tenui rufefcente membrana, nec fibrofis propaginibus, in fummo praefertim, unde caulis erumpit; penitusdeílituitur. Caulis vero farmentofus utique, ac lentus, digitalem fe- re craffitiem (potiffimum in fenioribus ) obtinens, interne conflat ligneis fibris, infir- mioribus tamen (hinc fulcro ad fcandendumindiget,) quae extrinfecus tenui cortice coloris fituratius purpurei obducuntur, et adco ipfe feliciter fcandit nullis etiam ca- preolis adinvantibus, ut vel unicoaeflatis curriculo quindecim ac amplius cubitorum longitudinem füperaverit. — Praeterea huiusmodi caulis in minores alios ubertim divie ditur, ac fubdividitur, pariter farmentofos, ac fcandentes, eiusdemque coloris, demtis tameh fummitatibus, quae diluto virore tinguntur,mollioresque, feu herbaceae viden- tur. — Fo/;a, quae fzmipalmari fere pctiolo ad fui exortum veluti in nodum intume- Ícente praedita, cauli tum inde enatis ramulis raro intervallo inordinatim affiguntur, is vulearium Phafeolorum adamuffim refpondent , nifi quod minus crafla , duriora tamen exiflant ; haec infuper deguflata Viciae faporem imitantur, nullum vero odo- rem obtinent. E finu poflea eorundem inclinante aeflate prodeunt palmares cauli- culi rotundi, fracta contumaces, nitide virentes, recta furfum fpectantes, acargenteis globulis veluti margaritis copiofe onufli, qui magis intumefcentes circa auctumni ini- tia fic in fpiralem formam aliquatenus turgidam elongantur, ut cochleam fuo puta- mine exutam egregie repraefentent, ^ Color etiam , qui prius nitide candidus, mox nonnihil ianthini acquirit, fuavique purpura, praefertim circa fpirarum centrum, per- funditur. ^ Hoc,licet mirabile, nonnifi floris eft rudimentum , quod poftea expan- fum uti füa venuflate fpectantium oculos beat, ita ad exactam ipfius ELE : [3 ns 230 Fiogar Nonius. Car. VI. linguam et calamum infufficientes reddit; flosfiquidemifleex argenteo calyce, quem fuftinet nitide virens petiolus, Cytinum Mali Punici quoad formam referente , bre- viore tamen, panditexterius quoddam petalum,( hoc ante fui explicationem fub for- ma cochleae iam declarata obfervabatur, ) unciali latitudine, at maiori longitudine praeditum tribus fpiralibus circumvolutionibus plerumque flexuofum intus ; acforis aerugineo dilutiore colore infectum, ea tamen parte, qua calyci inferitur;aliquid Íplen- dentis purpurae admixtum habet, Praeterea e medio fui intra fpirales iam dictas cir. cumvolutiones bina, breviora et angufliora locantur petala, ibique fimul veluticoz. untia, coloris extra quidem intenfifIime, intus vero dilute violacei , prope centrum tamen fulva remanente portione. — Inter haec duo petala tertium aliud breviffimum, necprimo intuitu fatis apparens, excipitur clypeiforme, coloris albi impuriorisquod fui extremo in tubulum arctatur argenteum.in crebrosannulos circinnatum, fi tamen extendatur, petalis duplo longiorem: deniquein huiufce pofterioris petali finu quar- ta occluditur membranula potius, quam petalum, brevior, argentea , ovalis, angu- ftiffima, in fibram pariter fiftulofam , ac priori inclufam degenerans; fub his vero omnibus floralibus petalis, feu alio nomine exprimendis, parva fovetur filiqua, in fibram pariter definens, ac fui extremitate villofa. — Interim elegantiffimi huiusce plantae flores hactenus utcunque defcripti dum plures eodem tempore , quatuor ni- mirum vel quinque, licet reliquis non explicatis , circum aperiuntur humum verfus reclinati, ac florent: tunc fane gratiffimum intuentium oculis fpectaculum exhi- bent , nec non fuaviore quodam odore nares ipfas demulcent. | Verum quidemeft, huiusmodi flores fub hoc caelo brevi admodum incorruptos fervari, et pro maxima parte femen pofl fe non relinquere 5 nihilominus pauciores , qui fecunditate non ca- rent , tabefactis ipforum petalis, filiquae liberiorem dant locum, e medio fuperius de- fcripti calycis prodeunti, quae filiqua aliquantulum curva ad quatuor uncias clonga- tur, mediocriter tamen crallà ac rotunda , colore viridi, in qua perfectum femen ad lentis magnitudinem paullo maiorem accedit, minus tamen [phaericum , ac recta in fummo donatum linea, coloris ad rufum tendentis. Tota planta perennis efl; primum in Italiam a Lufitanis invecta, ac Sereniffimo Hetruriae Magno Duci communicata, inde vero Romam aliasque in urbes (ub nomine Caracol, quod cochleam fonat;a flo- rum forma defumto transmiffa. | Ex quanam vero peculiari Indorum regione Lufi- tani hanc fibi comparaverint plantam , usque modo nos latet. Haec Triumfetti, Ratione culturae in hibernaculo addo ; illam rectiusin conclavi calefacto aut hypo- cauflo fervari, aqua tepida, fed rarius, irrigatam: nec nifi vere declinante menfe Maio; fubdio iterum flatui. ^ Et nifiaeftas intenfe ferveat, raro aut nunquam florum illa nobis decorem fpectandum exhibet. . CAPET VIL Sades — uk. Dr—X Pronar Nonius Car. VIL.ec VIL. — 221 LUAPPFTX FI Datura Acgypta flore triplici fcu pleno. Radice longa et craffa, caque graviffimi odoris opiati , affur- git caulis, qui in multos ramos dirimitur ; pro folis aeftu al- terum tertiumque pedem altos , orbiculares, obíolete aut fufce purpurafcentes. Folia fine ordine hinc inde erum- pentia, praelongis nituntur petiolis , atro virore latiora, etin margine paululum finuata... Exramorum fummitatibus pro- deunt fferes eximiae elegantiae: — odorem enim non tan- tum fpargunt fuaviffimums — fed et mira facie decori funt, e tubo oblongo calathoidei, extrinfecus purpurafcentes , in- trinfecus candidiffima nive perfufi: cumque fint triplices, floris pleni fpeciem men- tiuntur. — Florem defluentem fructus fequitur robuflis et obtufis aculeis undique armatus, cui fubfunt femina maturaflava. — Sed noflris in terris raro ad maturitatem accedit, nifi aeflatis calores fuerint aefluofiffimi: femina ergo ex locis Auttraliori- bus, qui folis ardori magis expofiti , advehi curantur 5 quae primo vere terrae fimo equino laetificatae infita facillimeprogerminant; iflae dein plantae luna crefcente translatae, flores, quos defcripfi, proferunt elegantiffimos. GI PFEKT-PIE Leonurus Capitis Bonae Spei, ex Breynio. 7 [ antarum hoc infigne verticillatarum decus , quod diligentia 7 incomparabili Beverningii Anno MDCLXIII primum Eu- ropae innotuit; elegantiae pulcherrimae [pectaculum meum quoque viridarium iam fuo ir. gremio fovet. Habet au- tem illa planta cubitalem caulem , flriatum, rane fed obtufis angulis, brevi ac incana lanugine obductum; binis angullis, incanis , et oblongis foliis ; per ambitum ferratis, alternatim per longa intervalla haerentibus; ex quorum in:- bus ramuli fimiliter quadranguli , minoribus foliis amicti pronafcuntur, atque hoc ab imo caulis ad fummosferme geniculos ; quos verticilla- tim ambiunt innumeri, teneri , fl-iati, in aculeolos aliquot exeuntes wtr;cul ; € qui- bus Flores exeunt ealericulati, fiftulofi, Lamii floribus forma non abfimiles, fed multo longiores, incomparabilisque elegantiae, ex aureo phoenicei ardentiffimi coloris , aC molli lanugine hirfuti, labro demiffo parvo et trifido, galea longiffima piis holofe- riceis ex phoeniceo pulchre fplendentibus fimbriata; quae prius, quam c caíyce : erumpit, 222 FiokXz Non nik Cp. VI erumpit, Lamii inflar reflexa, mox vero, non fine ingenti plantae huius ornamento, animofi inflar leonis invictiffime triumphantis caudae, in fublime erigitur; fub qua ftamina quaedam longiffima, apicibus parvis, cito marcefcentibus , flavo pulvifculo non ab(imilibus, capitulata delitefcunt. Elapfo florum tempore, /eziza quatuor in quolibet utriculo fuccedunt oblonga, fpadicea et fübfufca. — Huius plantae flores ali- mentum praebent aviculae omnium elegantiffimae , Ozz/ffra Clufii dictae; id quod per literas laudatiffimo D.Breynio ex India Orientali fignificavit D, Guilielmus ten Rhyne, lapanenfium Imperatoris Archiater et Botanicus. —Multiplicatur illa per ra- mulos, menfe Iunio decerptos , laetoque infolo , ubi calor temperatior , plantatos j radices fic facillime agit, annique infequentis menfe Auguflo aut Septembri, fi for- tafle aeftus fuerit remiffior, florum ornamenta geflat. Iuxta Promontorium Bonae Spei vere in omnibus ferme pafcuis floret, $: [X : i; 2 4» o. 2 a a e S Y N ENNNARSAQN SESS SENS z vc A m onm npeesur ersesbs VS RN N SN "N NN TONS peo 2324 p49.232 b) [ [ (QR RR uar wem | a A SPAM AS 2i, IPIS SARI m 4i : à A * - WM. t 34 8//, f s TE. pc D ss W^ LUN THEE tlc -— —ÀÁÁ—— —— OX COC€XWERU SCHO c. Frosaz Nomiwsm Car VIIIL —— 235 QIPPFMTY FIHI Cereus Americanus ferpens, maior;articulatus, flore maximo;noctu fefe aperiente et fuaviffimum odorem fpirante. Ex Hort. Med. Io. Georg. Volcameri M.D, CS EES Ariffima haec planta ac nunquam ante hac apud nos vifa, pri- mum floruit in Horto Medico D.D. I. G. Volcameri, Anno ) MDCCV. Caulis eft praelongus, ultra pollicem craffus, no- vem pedum altitudinem fuperans, fexangularis, ad fingulos angulos certo quodam interflitio prodeunt fpinae mollecu- lae, novenae et plures, quandoque ab uno centro radiatim fefe exferentes et ftellulam formantes ; ex canaliculis vel ful- cis caulium, hinc inde, fed rarius fibrae emittuntur, quae, fi nullum arboris fulcrum , cuius rugofiori cortici fele infi- nuent, in terram fe demittunt, atque fic ex fcandente planta repens fit. lulio menfe praedicti anni primum protulit florem admodum amplum , fcilicet ad occafum ver- gente fole fenfim fenfimque dehifcere,et ingruente tandem nocte penitus fefe aperire coepit, fragrantiffimum odorem per viridarium fundendo, redeunte iterum fole flac- ceícere. Accuratiffimus Plukenetius in Mantiffaad Almageftum BotanicumTequen- tem in modum defcribit hunc florem: Huius flos ftupendae pulcritudinis noctu dum expanfus eft, fragrantia odoris quemque rapit, Mifophoebus et Noctiluca dici po- teíl, quae flore fuo immaculati candoris, ampliffima triplici radiorum ferie, auro ful- gente tanquam ploria circumcincto, magna in orbem expanfione, alterius inflar fo- lis, mediis in tenebris lucet; at diurno tempore, illucenteque folis iubare, penitus ob- ltefit: Influxum enim folis adeo afpernari videtur, ut gvsaraogrs nominare me- reatur, Offendunt terris. bunc tantum [ata, nec ultra effe fEmunt ; evix eum florens defloruit ; apparuit [mul et aruit, ] | oM *.* iu E: Ge Sequuntur Tp." 6. LJ à * Li ; ] A * - H - MO EN m P». den *. n " | t H " " espr - * z , ^ X à & ^" - Say D "^o i E * LN " ^?" * ^x LAC .$ E E, "a £so9 97.9 v3 t43£51tfir1 5:8 "3 à í Mt m E, . ta " IU H T ET Pii 5 ab. 27 - 3 i H - -» T E E Y " il rg "uc yths Prae 37067 FTIt£e5ii " [LP "UnINHOiC A4 SIILITRAn A : m á . m x * * ? di , E] TEX " . i | ! & » c F - LEX T Kt $1545 2-51 — ror - jet A ; e Pt. * tw s "En: JEn Lx rad E LI —— ees "E KE "wg "i re us Sion snp di MM i MT EE Vu iucd 9a IET £1 - ] / / /] 1, / AM m ui // [/ " / 1 / | m 4/4/ ! I / | ; (i, / [ E / i / J / B // Jj » 4 * us ! k B * 4 P 5 , 4 T He * E B RS € j LL m z NW EM. N Vhofpece hem duse oor Dem. Welince C pec. Il-um A ie , À F i-a Fi [ S - " 4 j ib à. ar : aa )UpadE4c asked xa. | n or sospa s crt ISP EUREN n ig— E ÀÀ———— Pe B o SS S 6. Gründlach, v. Reitles, 9. Buch, 4-raffts SN hef, 12. Weunheof, u. lim : " el FronaE Nonius. Car. X, 035 pu ooorpnmummm 2 | Sequuntur J ALIAE. QVAEDAM PLANTAE MINVS VVLGARES, quarum plures Auctoris viridarium alit. LI CAPFT X. De Olea. eiusque origine occuluit prudens antiquitas. — Litigium et certamen ortum elle comminifcebatur inter potentem ma- ris domitorem Neptunum, et almam literarum patronam Minervam , de urbis Athenarum nomine imponendo patro- cinioque fufcipiendo. — Delata res eftad Deorum concilium, ct lupiter arbiter fumtus: qui illiusfore urbem dixit, qui rem generi humano, ipfique adeo civitati, utiliffimam procreaffet. Neptunus tricuspide fuo telo terram valide percutiens, equum fpeciofum pariter ac robuflum produce- bat : Si vero alios audimus, amplam fcaturiginem is prope arcem aperuit , ex qua tantum aquae limpidae profiliit, ut urbem clauderet et in portum eidem tutandae aptiffimum optimumque conflueret, HincMinervalanceae fuaecufpidem leniter in terram defigebat; quo facto ftatim Oleaprodibat. Iudicabat itaque, cuius arbitrio re$ erat commiíDa, Iupiter; oleae ufum in mortalehominum genus maiorem et prae- flantiorem effe, quam qui vel ab equo vel ab aqua unquam fperandus. — Olea enim pacis aureae fymbolum eft, quae civium falutem cuflodit, nuptias, fefta, cognatos, liberos, amicos, divitias, fariitatem, amorem, vinum, voluptatem confert, Attam abequo,quam ab aqua portusque commoditate,id habet civitas,ut fecurior fitet mu- nita: beili itaque , quod urbes evertit agrosque devaflat , illa funt vel indicia vel in- frumenta, | Huius fabulae, eiusque pariter ac regni Athenienfium conditoristantum valuit apud populum auctoritas, ut oleae filvas copiofe fererent non tantum cives, Ícd et qui eius fationem negligeret, aut ifliusmodi arborem exfcinderet , devoverent; neque certe legis temeratores impune id ferebant. — Movit haec religio et iuratos Athenienfium hofles, Lacedaemonios, ut, cum arbores conciderent et radicitus ex- flirparent omnes , oleam intactam fervarent fancteque colerent, — Ipfa quoque Mi- nerva adeo dignata eft hanc arborem , ut ramis ex ea coronari unice amaret: victo. rum etiam de hoflibus victis triumphantiurft non maius erat ornamentum, non pre- tiofius praemium, quim fertum oleaginum : cuiusmodi ramus illis itidem honoris cauffa dabatur, qui, cum reipublicae rebus dubiis confilioauxilioque adfuiffent, bene de ea effent meriti. — Epimenides certe , qui pefte graffante Deos victimis placare praeceperat, oleae ramum maioris habuit, quam pretiofiffima quaeque munera fibi oblata; atque pro his illum fibi elegit. Gg 2 | Minervae 236 Friosar Nozgiwzs. Car. X. o MIEMILIQOI OU f . » /6"e . Minervae tam acceptam hanc arborem non alibi locorum nafciet inolefcere vo- lebat Theophraftus , nifi in maritimis ultra fexagefimum a litore non diftantibus lapidem 5. cum tepidus oceani aér oleàe non minus gratus quam acruminibus; He- f»crides quippe in litore feliciffime maximamque partem habitant, ^ Annon Theo. phrafli haec fententia a vero abludat, neque affirmo, neque valde nego: interim tam certum eít quam quod certiffimum, laete eam virere in acclivo montium accef- fu, foli meridiano obverfo ; numerofaque frugum fübole fecundam effe, Rei herbariae periti Botanici Oleam duplicem efle ftatuunt; urbanam feu fativam et filveftremset illius aliam marem atque frugiferam,feminam aliam etinfecundam in. nuunt, Sed fallunt et falluntur: Itali certe haec commenta rident. Datur tamen in hortis quaedam fativae fpecies, cuius olivae grandiores, Hifpanicae cognominatae: reliquarum fructus minor elt, faleque et muria optime conditur et affervatur. Hanc Veronenfes ab inoculationeinfitioneve,cuius beneficio ea coaluit cum alia flirpej0/ive di Calma, feu infititiam vocant; folia eius lentae fàlicis folio non abfimilia, — Pofita apud nos habetur olea in vafis; eodemque quo mala aurea florent temporc, — Flos eius minor eft albidus, racemofus, in cuius medio apiculus luteus. — Deciduus non fingula aliud poft aliud amittit petala 5 fed omnia fimul defluunt, Fructus five bac- cae eodem adhuc anno maturitas venit. Is oblongus viret initio, fed maturus nigri- cat 5 inde torculari fubiicitur oleumque exprimitur, Oflendit quidem ramulus de- pictus et flores et baccas : fed cave, ne eadem fimul ex arbore dependere credas: ete- nim quo utrumque lectori fpectandum exhiberem,id in pictura mihi permifi. Olea- ftrum noftra haec regio non profert; creícit tamen fponte non uno Bohemiae lo- co, annofante Bohuslao Balbino in Mifcellaneis Regni Bohemiae Lib.I. cap, XLII et D. Elsholzio in Horticultura L.IIII. cap. TX, ^ Oleafter ab olea fativa notabili hoc di- fcimine dignofcitur; quod huius folia per magnam hiemis partem firmiter haerent; cumille comam fub eius initium flatim demittat, «Ceterum raro nos oleam multi- plicamus, cum parvi ab Italis non fecus ac mala aurea veneant, Propagantur autem ficillime per fubmerfionem five taleae flexilis in terram depreffionem, vel per ramu- los avulfos, quorum altera extremitas paululum diffinditur , ut filamenta citius du- cant. Potlunt autem oleae flipites virides quovis annitempore pangi, eerminaturae | cleganter 5 tefle Petro Laurembere:o Horticulturae Lib. I. cap. XX. AX. zs zd x CAPFT XI. acer lt pag. 236. 2 dE 5 e Nu E X ES IE Fronar Nonius. Car. XI. 237 CAPIT i De Lauro. 7] E. Livia Drufilla, Augufti Caefaris feliciffimi coniuge, memo- ? rant hiftorici, cum aliquando extra urbem in agro degens ad Tiberim confediffet , aquilam fuper ipfam nec opinantem fufpenfis conflitiffe alis, quae albam gallinam cum lauri ramo | in eius demiferit gremium, — Acceperunt id augurium laeti augures , optima quaeque fperare iubentes, fi pullos gallinae j aleret , laurique ramum in terram depangeret germipaturae, Aluit itaque gallinam et pullos in villa Caefaris, nono ab urbe lapide ad viam Flaminiam : et ex lauri ramuloin collibus ad- iacentibus nemora enafcebantur , quae loco Lauret; nomen dederunt. Ceterum pacis hoc fignuma Iove caelitus demiffum credebant cives: Pax quippefub Aueufto toti orbi partaeft 5; qui Princeps maximus lauro redimitus, laurique ramum dextra gerens,triumphabat, — Manfit haec confuetudo ad Neronem usque, ante cuius mor-9 tem et pulli omnes interierunt? et lauretum omne exaruit. — Praeterea iam olim in- e)leverat fuperflitio, Laurum fulmine non gs as Omnes itaqueramos ex ca decerptos geílabant; feflisque diebus ianuae limina eadem ornabant , ut fimul cuilibet patere aditum pacifico E carent Lauri quoque frondes hoflibus miflae pacificationis peractae fymbolum erant. . Pro arboris huius varietate fructus multiplex eft, | Eius tamen genera praecipua habentur mas et femina; quae vicinitate maritariamant: fed mas tantum fruges * porrigere perhibetur, At liberum eflo cuiuslibet iudicium. Apud nos certe in vafis defixae proculfereab feinvicem disiungunturs nihilominusbaccarum fertiles: folia eis oblonga, anguíla interdum et latiora,cacuminata, fuaveolentia ; cumnonnullis ci- bariis coquuntur; quibus conditus cibus fapidior et ventriculo gratior redditur. Durandusligna lauri attrita ignem et fcintillas emittere, et fulphurata accendere * refert. Propagatur haec arbor per flolones e radice enatos: — Vel per demerfionem rami terrae vicini, qui deinde a matre recifi et veluti viviradices fati in teftis, inloco umbrofo humore crebrius irrigantur: at ferdtamen augmenta capiunt. — Felicius crefcunt in viridarii folo, maxime fi Hefperidum horti eorumque parietes iis ornentur. Tunc quippe à frigoredefenfae perpetuo virent 5 fuavique nares odore emiffo feriunt; multoque ufü praeflant. Floresminuti funt, herbacei coloris et albentis : baccae five fructus rotundis longiores initio virents dein ex rufo nigricant5 tandemque maturi cortice nigricante integuntur, In folo agri Benaci egregie proficit, uti Libro I, cap. XVIII. pag. 8 s.dictum elt. Gg 3 CAPVT XII. sd d t3 d pos E | 2s Se ed TE pag: 4-38. D " j^ P 4 ^u ^ii EE LU" o m DE ET TT — XE A IT p x y? |: 3 US - V utt: WMiintis.. n4 Ws MT IH NS WP / o NSAW SE M. MN NN AX m N Ww ON M UN AN WIN AW NM WN Y 1 NA Y NN NC S d » A T 7 pp 1 [/À go. 2 "PRORUITY "- e vx ? 5 Pronak Nonius. Car. XII. 230 DOT PT X — DeArbuto. 77 Raga Imperialia audit Benaci accolis fructus arboris huius, a 7 (imilitudine fragorum: Graeciet Latini vocant Memaecylor: per initia virent matura vero eleganti purpura rubent: fe- cu minaquoqueexcoquuntut fraga, Guftu fubauffero et quafi AE-PXY infipido abiisdifferunt; edules quippe funt fructus,fed capitis V dolorem adferentes,fi nimii abíumantur. Scribuntauctores, qui plura quam feptem ex ea arbore poma comederit, capitis dolore vexari. Ceterum putredine raro vitiantur: exficcati verodecoloranturetobfufcantur. Recentes per tres qua- tuorve hebdomadas durant, nec quidquam alio transmiffi deteriores funt. — lpfa fru- tex, fi colatur debite, in vafis arborefcit: frondibusrara: Hinc Virgilius : Et quae vos raracviridis tegit arbutus umbra. Folia eius lata; oblonga, laevia,lauri aemula. —In Italia viridarii hofpites in magnas arbores craíTasque excrefcunt, uti et reliqua fruticum genera. In iugis Patavinis cre- bro gienuntur? nonitem in plano : imo ne quidem cum terrae portione effofTe, et in viciniam transplantatae, radices egerunt. In tractu Benaci quondam binos tan- tum ornabant hortos, alterum Ducis Mantuani, quem miles Germanus nuper deva- flavit: alterum Comitis Camilli Martinenghi; ex quo, fingulari iflius Heroisindultu: et gratia;aliquot ante annos viviradix meum in viridarium conceffit: lege quippe fan- citum et poena in legis transgrefforem flatuta, ne in aliorum delicias multiplicentur. Virent inarea patenti extra Hefperidum hortos; ibique etiam hibernant: Auctumno novo floresiam erumpunt, furculis in terram pronis: hieme dein albent; concavi lilia convallium aequant. ^ Excepi fruticem hanc hofpitio Hefperidum benigniore, uti laete viret hiemeque eleganter floret. — Nullus tamen adhuc fructus ibi maturuit, cum aer vere admiffus flofculos adurat, Nequerefcire potui , utrum, quae ih Bel- gio et Hamburgi colitur arbutus, frugum delicias dederit, nec ne? Poflquam haec in priore editione fcripferam, amicus quidam magnifaciendus, in horto excellentiffi- mi Domini de Mülhaufen, qui Potentiffimo Electori Hanoverano a fecretis aerarii confiliis e(t, inflructo aliquot lapides ab urbe;fructus ad maturitatem | perveniífe certiorem me fecit. CAPVT XIII. LI pe [i "s * Aa Á DE 3 i LN w- eT t its * MOS * iz Tr CD NS A n A. ytevs e, — "n TU ape qt Ao ww Vv "c ; | es td ation | | irübr rens id i j^ e ^e ina ABE pa. ?40. A LN i | | | . ! NN NN NN NSNSSSSS,, 8 SN. — S iN AMMINTNNN BOSSSSQ NS SS SAY it eU Fal z UBRIERE ? tup iswruW Atilia... — FrogaAE Nonius. Car. XIII. 241 UPS. ru De Piftacus. 32€] N Perfia, Arabia, Aegypto, Syria nafcuntur: jam veroet x). Norimbergae indigenaefacta funt: alitur quippe piflacia fe- rens arbuftum in vafis amplioribus plerumque: ipfe vero in pomario Hefperidum confevi; uti et Terebinthum ; quae illi perfimilis, faepius floruit 5 in umbellam fat amplam coit, flaminibus exilibus et capillatis, virore in albidum po- tius quam in luteum languefcente: folia quoque dilute vi- rent, fubrotunda. Tulit eiusmodi arbufcula;teflae hofpita; in amici cuiusdam horto nuces non adeo minutas, quas in icone depingi curavi; neceastamen plane maturas, Corium earum tenue ac virens, flriis fuperius rubicundis notatum. | Hoc detracto putamen adeft ligneum, albicans, tenuius quamavellanorum; | minus tamen fragile, cum fit lentum magis et tenacius. Nucleus viret iucunde , lineis itidem coccineis fuavior3 fapore fubamaro dulcis; ori gratus, nonnihilque odoratus, Ad condituras expetuntur , quod alimenti corpori- bus conferunt non exiguum, —— Terebinthi quoque arbor nucum fimilium ferax ce. Confitae funt, uti dixi, in ipfa pomarii area hae arbores; nequetamen rugum ufüram dederunt, tenerae adhuc, nec dum fatis robuftae, — Fama eft, fruges has non fuccedere flori, fed in furculorum extremitatibus enafci fingulas, uti et in typo exprelílo videre eft, Hh CAPVT XIIII. S NN SNR : SM WS i — — "| —1 z ^ GCDRROKID MCNCICIO T WNN SN N SINN A SN AA QUA d SRM n MSN : : , AN AME ' DO) -- — t. - i; A Ea - m rum m a a RE ar, E Em E z VT - T mr SS TE TURNS - EN LL A mem. D E p b aIv ma Tar arua Lid di Jr p ENAORED xy s VOWM ROSSSQS CON NE iL MIR uu 77 2 P rp p LT ; I, 7 " ^ r^ " IT sre tm api M MM————————————————————————— T - Fronar Nongiws. Car. XIIIL et XV. 243 / CUM P rT. xum De Malisinfanis. Elanzana nomen habent in Italia, ubi, Romae praecipue, un- de et femina mecum communicata, frequens eorum pro- ventuset uberrimus, Nomen Latinum edoctms dedit: caput etenim gravant, et fluporem inducunt, Eorum efus adani- tatem parum prodeft , nullum quoque aut certeexiguum praebent alimentum: apponuntur tamenin Italia familiae, tefle Vincentio Tanara in Oeconomia 5 maximeautem Iu- daei his pro bellariis utuntur. — Fructus apud nos planta ex femine, quod Itali fubmittunt, enata profert: fed femen raro autnunquam maturefcit, Binae Malorum infinorum reperiuntur fpecies ; quarum altera ex flavo pallet, pruni maioris forma et magnitudine a pediculo et calyce depen- detfoliaceo: folia quippe tenuia et in apicem definentia medium fere fructum am- plectuntur et involvunt 5 aculeis tum haec tum pediculus fuptarmata. — Altera priori fuppar eft; nifi quod colore hinc carneo, illinc purpureo rubeat. Sidiutius a flilo pen- deant,nec matura decerpantur, dehifcunt, uti alterum in figura defcriptum innuit; cra(lum illud eft, pulpa , qualis et malorum communium, duriufcula: huic inhaerent femina albida, mox cineritia etfufca: fednoflris in terris raro ad maturitatem acce- dunt. Floículi, ex quibus mala iflaec proveniunt, elegantiffimi funt, rofeo colore et purpurafcentibus fpeciofi Lriis, ftellae modo radiati; luteisin medio flaminibus. Fo- lia lata funt et maiora. GAPULT. X32 De Momordica Ceylanica,. Vplex Momordicarum genus recenfetur; quorum alterum vul- gare Bal/aminae c iternomineinfignitur 5 mediocris ) magnitudinis, ex rotundo fuperius inacumen enafcitur ,colo- j risper maturitatem ruboread mixto lutei. Alterum infulaeCey- lani, unde et nomine Ceylazici decoratum , indigena, rotun- FINIS. Hh 2 APPENDIX. [ AT us *- en » * e "o o V c | Qd —————M uL —— — | pao.344 b l / € ÓÓÀ ,l tuli. CM Pent 7 A»brPENDIX. - 245 APPENDIX. ] De Horologii Solaris buxoin areaadumbrandi ratione. Rnamenta hortorum veteribus iam cognita in Opere hocplura hincindeenumerata funt; debitoque lau- dis praeconio celebrata: dabitur quoque ; fi DEVS vitam viresque concellerit ; de aliis copiofius dicendi occafio. lam, cum rarius vifatur in viridariis , et nemo , quodíciam, de eo commentatusfit; Horolo- gium folare buxo parandum, qualein horti mei de- 2) Ícriptum eft area, uberius declarabo, | Iucundum hoc eftfpectaculum, neque omnino inutile, cum et colo- ni et hofpitesinter deambulandum , fole radiorum iubar fpargente, quamlibet diei horam reícire queant. Forma eius, qualis in meo viridario cum duode- cim Zcdiaci fignis comparet, fecundum opticae artis regulas fubiuncta cfl iconi Limonis Salernitani, fupra Lib.IlII. cap.25. pag.i55. Eft quoddam hominum genus , qui fibi foli fapientes aliorum inventa, et inter illa horologii quoque folaris in agro defignationem,extenuant;,quafinul- liusartisaut ingeniiresfit, — Sedforicisinflar hoc ipfo fe produnt, fuamqueigno- rantiam proftituunt. Sibi enim et aliisperfuadere conantur, totum artificium effe hoc, ut ex centro, in quo baculus ad rectos angulos figendus, defcribatur circulus, inque eius ambitu ibi fignentur horarum numeri, ubi ad aeris cam- pani pulfum baculi umbra diffundatur. Ad eum deindelocum fie centro du- catur linea, negotium artificii effe peractum, et horologium perfectum. At toto ipfos errare caelo, poft fex menfium decurfum animadvertent , quando filum nunc horae quadrantem, nunc dimidiam et amplius aberrare fentient: nunquam enim fieri poteft , ut flilus ad perpendiculum erectus horas accurate indicet. — Alii, qui certius curatiusque rem infpexiífe videri volunt , flilum quem pariter ad perpendiculum in agro erectum figunt, fed umbram horae iei mediae five duodecimae obfervant, eandemque notant. Tum ex centro, ubi virga defixa, ducunt circulum, eoque loco, ubi hic umbrae notam inter- Íccat, numerandi etin partes viginti quatuor dividendi faciunt initium , ficque deinde reliqua fuis exprimunt lineis et applicant, ^ At neque hi prioribusfunt feliciores, fuoque fini, quae utilitas efIe debet cum iucunditate commilla,exci- dunt; quod eo gravius, fi diffitum procul viridarium, utfignum horarum ae- re campano datum exaudiri nequeat. Denique nec illi fatisfaciunt, qui adamu- fium feu pyxidem nauticam lineas et horarum punctadirigunt. Horum ita- que ruditati ut confulerem,generatim noto fequentia: Primo,eiusmodihoro- logium circino defcribendum , partiumque divifionem accuratam efIe ineun- dam. Cumque multi de arte gnomonica exflent libri, e quibus haec addiíci 3 queant, F ig. A. Fig. B. Fig. C. né — APPENDIX. mu— X D IEEE queant, fuaforfim atque auctor, ut, qui buxo aliquod in campo defignare fufli- net , prius horologia univerfalia, quorum ufus in omnibus terrae locis effe poteíl, et maxime horizontalia, quorum plana horizonti parallela et ad libellam pofita, fecundum artis leges componat. Deinde moneo, ut aptum, qui a fole fplendente;nec impedito;illuminari per integrum diem queat, locum conftituat, conílitutumque diligenter et folide complanet. "Tum de gnomonis defieendi puncto determinando fit follicitus, et puscebs de linea meridiana, cuius in- ventio vel ideo difficilior, quod nulla ferearea in meridiem ita directa , ut non quadantenus declinet ; adeoque centrum pro gnomone figendo, ex quo linea. rum radii exire debent, non femper in illius medietate, fed interdum in parte al- terutra quaerendum. Proinde borologii mei defignationem oculis non tantum fpectandam fubieci; fed et totum nunc artificium, quo omnia rectius pateant, breviter ac plane hic repetam. Stilum erectum trium quatuorve pedumiindicis loco fixiin centro a (Vid.Fig. A.) adangulos rectos perpendiculariter 5. poft- modum , ubi hora octava antemeridiana a Sole et enomonis extremi umbra oftlendebatur, in 4 baculum pofui; tum ex puncto z per alterum £ ope funi- culi defcripfi circulum. ^ Quo facto horam obfervavi quartam pomeridia- nam, et ubi enomonis umbra extrema contingebat circulum, lit. c notavi, De- nique intervallum inter 7 et c in duas partes aequales 4 divifi: per hoc divifionis punctum ex centro horologii a rectas duxi, vel potius funiculum extendi ad areae usqueterminum, ficque lineam meridianam et punctum horae duodeci- mae inveni. Quod fi vero remotior aburbefitlocus, quam ut fignum horae aere campano datum refcire queamus , puncta 2 et c fequenti modo funt inve- nienda: Notetur hora circiter tertia aut quarta ante meridiem umbra flili ex- trema 5, et deinde per hanc umbrae extremitatem, uti fuperius, ducatur circu- lus: tum hora pofImeridiana itidem tertia vel quarta obfervetur filia fole um- bra, ubi circulum extrema tangit; interque locum lit, c notatum et 2 quaera- tur medium, utantea, et habebimus horam pariter. diei mediam feu duodeci- mam. | | Pro punctis horariis reliquis inveniendis ( Vid. Fig. B.) cum operatio in agro operofior fit et molefta,defcribantur eadem in charta maiori ; atque haec tabulae planae et latae affipatur: tum lineae horariae ex centro chartae deli- neatae ad tabulae vox ambitum, quam fieri poteft diligentitfime, protrahan- tur. Hinctabula iffa eo modo parata in terram itadeprimatur , ut illahuius fuperficiem planam ad libellam aequet, eandemque prorfus efficiat, — Sed hic curate videndum, et diligentia adhibenda fumma , ut centrum in charta nota- tum fuperimpofitum, contingat centrum feu punctum flili 2 in area, ex quo horae meridianae linea eft deducta: haec quoque exacte refpondeat lineae meridianae in charta defcriptae, neque vel pili latitudinem declinet; idque fu- niculus ex a in Zantea extenfus facileindicat. In centro tabulae, quod puncto a in area refpondet, clavusfirmetur, ad lineashorarias ope funiculorum, quiin areae margine tenfi bacillo innectuntur, faciendas aut defignandas. Denique totus areae ambitus pro lubitu figuretur, ut vel fchedam volantem Fig.C vel circularem aliamve foni referat; quam unacum lineis horariis buxo orna re, ipfasque horarum notas vel literas Romanas vel ciffrasarabicas buxo itidem variae poteris, Quibus omnibus rite artisque lege peractis, gnomon eriga- ; tur, ApPrNDIX. 247 tur, virga ferrea, Ad hanc firmandam, lapisillud centrum occupabit, cui gno- mon adactus aut maltha inferatur, aut implumbetur, ne fi is in alterutram par- tem vel tantillum detorqueatur, oleum et operam perdamus,horologiumque mancum fit et incertum, incertosque ac deceptos dimittat. Illud,quod reftat, difficillimum efl, pofitus videlicet indici conciliandus. Is autem non re£tus, fed obliquus, et axi mundano parallelus eft figendus, ita ut alterum crusin meri- diana linea ftatuatur. — Haec in Septentrionem exacte collineet, uti viciffim horologii centrum in Aufltrum praecife refpiciat. — Dicam ergo prius,ut ille po- fitus in charta fit quaerendus: Ducatur linea horae duodecimae , notenturque puncta 2 d, utpote in quibus virga ferrea in ipfo campo firmanda: porro in 4^ adangulos rectos ope normae ponatur linea 4/3. ( exactius idem ope circini cficiemus; quae tamen operatio moleflior efl: ) "Tum crure circini altero in | a flatuto, arbitraria eiusdem apertura ducatur quadrans e c, qui lineas à Zcon- | ungat, isque in gradus go dividendus, — Hinc numerantur usque ad f gradus | 49 min, 3o pro angulo elevationis poli 5 etducta a puncto a in f linea inclina- tionem gnomonis dirigit? uti Figura D dilucide demonflrat, ! np» Inapplicatione linea zZerit bafis feu folum areae complanatum,vel potius linea horae duodecimae funiculo antedefignata; cui gnomon exacte obliquus,fecun- dum datam inclinationem zf;imminere debet, Ne ergo gnomon incurvando de- primatur, et depreffus aberret, alius ei fubiicitur baculus,qui indicem firmet ac ri- tedirigat. Nihil vero refert, utrum rectus an obliquus ille erigatur; modo id in linea meridiana fiat, Gnomonis longitudo pro horologii five areaeam- plitudine variat 5 ut plurimum tamen fex feptemve pedum eft. — Ad eius ob- liquitatem dirigendam, opus eft chartae denfe conglutinatae lamina, vel afler- culis tenuibus; in his delineatum triangulum z 4 f diligenter exícindatur , et fecundum illud coníftituatur in area aliud triangulum ; quod eosdem habeat angulos, fed maius $ pro cuius magnitudine opifex baculum fulcriloco fubii- cendum fabricet. — Vfus quoque erit trianguli iflius ex charta conglutinata aut afferculis fabrefacti, cum flatuendus firmiter et implumbatione figendus eft gnomon; utpote qui normae vicem perutiliter praeflabit. — Quae omnia ex Íchematibus des praecipue ex Fig. C e£ D, clarius cognofcenda ac diiudicanda. Zh ro: 2 zx 2 ro RD ce eh e o e E II. De 1 Jpag.248.n. zz A1 zio E— io e ie e H - ——Á—À — 5] m Maiden in dripriq A. to om mq ipie. le d PM P rte ttt A»PrPrNDix. |. 249 11. De Horto in charta ex Opticorum regulis delineando. S X eahortulanorum fodalitate, qui in certas leges con- ) fentientes artem fuam a magiflris funt edocti , non YU) pauci grati animi monumentum flatuere fatagunt , o dum inflructos Herorum fuorum hortos, modica fca- lae geometricae menfura eleganter in chartam con- /] iiciunt, plenamque et perfectam eorum fcenographiam P exhibent, Hoc unum vero ipfis faepiffime deeffe (i videtur , ars videlicet eosdem ex opticorum regulis defcribendi : qua in re etiam illi, qui fibi artis huius periti videntur, non femel aberraffe deprehenduntur, Aperiam itaque fide- liter et fine invidia communicabo, quo artificio in defignandis hortorum fche- matibus , quae fingulis frugum tabulis gratiae amoenitatisque conciliandae cauffa addidi , fuerim ufus : Vtque eo rectius intelligantur cuncta ,. novo horti in quatuor areas diflributi, fonteque faliente in medio ornati , fchemate rem declarabo. "Vid. Liz. A. Inducantur horti vefligio lineae caécae , ex punctis tum latitudinis trede- cim , tum longitudinis novem , quae ubique cifris funt numeratae, 1.2.3. &c. et latera quadrati dividentes in plurima minuta quadratula , quafi craticulam efficiunt. Eaedem dein lineae in nova charta ponantur fecundum proportio- nem opticam pro horto optice deformando , hac ratione : Fiat Linea aequa- lis horto, eaque z P (Fig. B.) in partes dividatur tredecim; quot videlicet erant in areae feu prototypi longitudine. Tum affumatur punctum horizontale illud- que vel perpendiculare , uti nobis placuit , fupra medium lineae 42, vel ob- liquum et a latere; idque determinabit rectiffime loci ratio, quem defcripturus viridaria fibi eligit. Eligat vero eum, ex quo omnes viridarii partes oculo fub- liciuntur commodiffime. Porro et altitudo puncti horizontalis advertenda , quantae effe illi conveniat. Si ea pro virilis flaturae menfura, quinque aut fex tantum pedum flatuatur ; viridarii, maioris praecipue, areae cunctae vifui non pateícent. | Si ergo pictor in altiori aedificii contignatione conflitutus hortum integrum omnesque eius pulvillos accuratius profpicit 5 patet, felicius illum operaturum, qui punctum horizontale aliquanto altius proferat. collocetque. Fig. A, Fig, B, Porro fecetur linea 4 aequaliter in c, erigaturque linea ad rectos angulos per- . pendicularis eg, et in y quinquaginta pedum altitudine punctum vifionis con- centratae feu horizontale flatuere placuit, Hinc ulterius invenienda diftantia, quae inter flationem et hortum ipfum intercedit. Statio enim in horti ipfius : medietate clieenda non eft, quod qui pone me eft locus , videri adeoque et deícribi nequeat, Melius itaque in eius extremitate, aut; fi fieri poteft, ultra hanc ea capienda, Quo facto per punctum g ago lineam lineae a à patalle- lam , et in ea profero flationis meae terminum P ultra illam partem , quae li puncto Fig.C. Fig. D, 250 APPENDIX. puncto 2 refpondet : quod quidem in Íchemate ob fpatii anguftiam factum non eft : fieri tamen omnino necefle efl, Amplius ex lineae 22 punctis ex. tremis apertas vifen dasque , et ex intermediis omnibus caecas demitto in £ co&untes; quarum extremae illaez C et D nunc obliquae aequales funt ac et bd rectis in Fig. 4. In illis igitur. diftributio novem partium , quor antea videlicet fuerant in Fzg. A4, ita eft quaerenda; ut fuperiora in optica hac defcri- ptione fpatia, punctoque horizontali propiora, femper anguíliora magis fint , minusvelata. Inventionis leges hae funt : Ex novem punctis longitu- dinis lineae 2 ^ , in punctum dillantiae 7 ope regulae rectas et caecas duco, quae , ubi lineam 2g íecant , parteslatitudinis novem. earumque diftantiam proportionatam indicant. Quod fi vero parallelogrammum optice defcri. bendum, cuius bafis ( e. g. novem partium ) brevior lateribus, ( e, g. partium fedecim ; ) bafisilla producenda efl. ,, quo in eam productam omnia laterum puncta confignentur ; et ex iisdem pariter in punctum diflantiae agantur cae- cae, lineam a g toties fecantes. Haec puncta pro novem latitudinis partibus iam inventa cum 2 4 iun- euntur lineis rectis, bafi 4 parallelis : quo facto craticulailla prototypi optice deformata eft ; et opticum hoc quadratum in tot divifum fpatia , in quot di- vifum fuerat quadratum horti geomcetricum, |. lam ergo difficultas nulla fu- pererit , quae impediret , quo minus et figura areae geometricae quadrato optico infcriberetur , uti haec fingula icone C demonftrata patent, |. Quod(i exornareid velimus arboribus, et hae tanto minores deícribantur , neceffe eft, quanto propiorem horizonte locum occupant; vid. Eg.D, « Si ergo arbores in ab flatutae fuerint altitudine conveniente, et fecundum regulas proportio- nata ; vellem autem in c collocare alias , et tanquam e longinquo vifendas optice deformare; per arborum ab extremitates fummas et cacumina ee agun- tur lineae caecae in punctum horizontale, quae fpatium altitudinis defini- "unt , quocunque etiam loco arbores cd defcribantur : erigendae autem funt ad libellam ,. et perpendiculariter usque ad lineam caecam per e in horizon- tem protenfam. — Aedificiorum delineatio optica non ita facile perficitur; ma iore opus eft labore : unde et modus operandi paucis includi nequit praece- ptis ; cumque diffufiora fint omnia , quam quae hic repetantur , Lectori fci- endi cupido praeter ceteros auctores , qui magno numero vifus doctrinam illuftrarunt , R.P. Bozzii Perfpectivam Part, ].laudabo. Prodiit hoc opus egre- gium Romae 5 et Auguftae Vindelicorum iterum praelo eft fubiectum, Im- penfas , quae tamen modicae funt. , in id fecifíe non poenitebit , cum plara omnia proponat auctor laudatus , nihil diffimulet, quod. idem expcriri cupi- entem moraretur, Qui defignandi pingendique arte leviter funt imbuti; aedi- ficia in charta nullo negotio exílruent fine regula , ita tamen ut fymmetriam rerum fervent nihilominus, Alia praeterea optice delineandi ratio Italis ufitata eft, eaque facilior; quam in Lectoris Benevoli gratiam adícribere, ita icone addita illuflrare, non gravabor. Sumatur tabula vitrea indeterminatae magnitudinis, quae tamen prototypo deformando fufficiat 5 eaque firmetur undique margine feu regula lignea, Fig. 4. tum flatuatur fupra aflerem five bafin aliquam , intra pilas arre ctarias fcu fulcra erecta lignea utrinque pofita, B. quae parte interiore ia ) | | - jmbri- ant. AC er phil ttem nn lo rtc C2E---- un a PCR. WI MCN. MIL e pag. 252 b. Honzont P — " M22 2.4 1.2--4---.--- -— Z Z E ' Li ^ x: -----pR-----^-p- , , : , P (pM... ' , Li 1d L 1 7 f M a 17 HET V P i UR 7789 72 912727 )PRPPUIP MP HE gg gud d c. E EET zi V TLE ELE Pa dy e a prn Er IL ? L fth LULLLULZLL : P^ rre 227 - Ly z: ore SE s 2I LUI pag.251.e&e. : ! | Fu.2. ü j ' : R : Li E E] H NIE I-4 . M lw | e — M Ure » APPENDIX. 251 imbricata , quo inter imbricatas has incifuras vitrum cum regula lignea erc- ctum interferatur, Tum medius affer fimili excavatur incifura imbricata, in- tra quam dioptra ex ligno fabrefacta huc illuc eat ac moveatur : dioptra vero feu S radüsulu pro puncto vifionis concentratae, per lignum hoc pertufum exaltetur ad vitreae partem tabulae circiter mediam. | Paratae huius machi- nae ufus erit fequens : In flatione pro cuiuscunque lubitu capta conflitui- tur, firmiterque collocatur machina haec , ne ca facile mobilis erroris pericu- lum faciat , et dioptra vel propius admovetur vitro, vel ulterius ab eodem re- movetur , quo ccllneatis et obtutus ad omnia commode poffit dirigi ; area- que quam rectiffime deícribi, Defcribitur autem haec atramento in vitro cujus pars avería dein madefiat , quo lineae atramento factae innoventur: inflernitur charta, quae aqua prius itidem confperfa, quadantenus adhuc ma- deat; et huic fuperimponitur alia chartae plagula , eaqueficcata , cui fi manus vel nuda vel linteo obvoluta leniter inducatur , lineamenta in vitro depicta, nunc in charta comparebunt, — Eft et alius modus, Italis pariter non incognitus ; quo illi praefertim, qui in craticula defcribere figuras folent, feliciffime utuntur. Loco vitri intra regulam ligneam expandunt filamenta vellinea vel fericea cancellatim reticulata : fimilesque cancellos , qui five. maiores fint five minores, parum refert, in papyro defcribunt; atque illi, fi tot efficiant quadratula , quot feptum iftud reticulatum , defignandis iis , quae per hoc et dioptram vifa apparent, optime infervient. Ipfa operatio omni caret difficultate , adeoque pluribus fi eam declarare vellem verbis, fupervacuum foret , et metuendum, ne rem claram nimia prolixitate involvendo obfcurus erem. li2 IL De , " P UE " í Ex 3 ER A ^ 3, emi ipt : 1 1 L^ a " ys ma 1 dmm ooi E C n * , * [i ^ Am y"icYvY m WO ETHER: £ - ic tex. fk 9x LO5w. tt: RE3GO T4 3 Ee d JLHI SEN yr di bob TPPPNC H : 2; 0nd ! "e TERN n DEM S; 24í4À i24 - ue pe *3155:X 19 04 P GE . Pid fox [UJ "cox ns ots : ; RS (d : * t V^ onis e wir e WOHE | t5 - | i00 €f: gdo n Witisres Tli e ArbPrNDIX. 253 TTL De Columnis Milliarium. mLe72 Yramides , Obelifcos , et columnas ordinis cuiuiscun« »4 que,non ultima effe hortorum ornamenta et decora; A. X nemo negabit , qui de rerum artisque pretio recte EZ ad yo )) iudicaverit, Ne igitur reo viridario hoc deeffet 27/7 decus, et Columna Milliarium , *t Obelifco illud exornarefategi. Et Columnae quidem Milliarium nunc templum Divi Adriani vifitur... Patebat hinc aditus in omnes vias et plateas urbis , verfus cunctas mundi partes , qua ibant in provincias et regna, fub Romanorum poteílatem redacta ; in quae Confules , Praetores et Prae- fides cum exercitu et legionibus mittebantur, Hic igitur ituri conveniebant, cum urbes in columna defcriptae non tantum, qua via proficifcendum,mon- flrarent, fed. et milliaria, viaeque diftantiam numero addito docerent. Inven- torem ingeniofiffimae huius Columnae Caium Gracchum, eamque ex aere fo. lide inauratam fuiffe perhibent. In fummitate globus erat, ut Vrbem Ro- mam mundi dominam fignificarent. Et eam quidem caput orbis fuiffe , ex Plinio , Tacito, Plutarcho , Suetonio , Lipfio , aliisque Romanae Hifloriae auctoribus eraviffimis conflat. Iam in Capitolium ca eft translata, uti fequens docet infcriptio, bafi columnae addita: pCOP OUR ... COLVMNAM MILLIARIAM — — PRIMI AB VRBE LAPIDIS VINDICEM AB IMPP. VESPASIANO ET NERVA SOSORESTITVIAM 7o 7 DE RVINIS SVBVRBÀANIS VIAE APPIAE IN CAPITOLIVM TRANSTVLIT xu | AVCTORIBVS : ANTONIO MÁCOROTIO DE LEONIBVS IVLIO GVALTERIO -. CONS. VINCENTIO CAPOCIO : HORATIO MVTIO PRIORE : li 3 25 ArPrzNDIX. TRÀ o—ÓÀ — —M —m —P a — m | In latere altero legitur: QVAE PEREGRINA DIV STETERAM MENSVRA VIARVM NVNC CAPITOLINI CVLMINIS INCOLA SVM MVTIVS DE MAXIMIS LEONARDVS CROGNIVS IVLIVS SABELLVS CONSERVATORES SCIPIO IPPOLYTVS DEROSSI PRIOR IN MELIORE FORMA REDEGERVNT ANNO SALVTIS MDCXCII. Atque haec ea eft columna , quae anfam mihi dedit excooitandae Columnae Milliarium, emendatae legibus mapparum Geographicarum ; ut fitum mon- flraret imperiorum urbiumque praecipuarum , comparatum cum Vrbe Nori- ca. Poft multos labores feliciter tandem res ceffit 5 adeoque fpeciminis loco columnam ex lapide mediam pofui, cuius fcapus teres, praeter bafin et capitu- lum, decem pedes altus eft, et circumferentia fex pedum cum dimidio : in eo defignatae confpiciuntur urbium potiorum plurimae , quotquot circum circa non ultra 1s0. milliaria ab urbe noflra abfunt : addita quoque diftantia et nu- merus milliarium adfignatus. Quantum vero ab una ad alteram interfit itineris fpatium, cognofci inde nequit, nifi circini beneficio dimetiaris. Hoc autem ut t peragendum ; adícribere nolo , eo quod ob prolixitatem Lectori id taedio- fum fore coniectando füfpicor, Cum placere illam intelligerem ,quatuor minores alias circa iflam in qua- drum collocavi, quaefulcri loco effent tecto , quo et interior illa etipfae con- tra caeli tempeffates munirentur, Atque in harum prima def(cribere continua- vi fitum earum urbium , quae ultra centef(imum quinquagefimum lapidem ad trecentas viginti leucas a patria mea abellent j in altera vero usque ad leucam quingentefimam fimiliter proceffi. In tertia repraefentatur Europa univerfa; fingulorumque regnorum et regionum fitus, oftenditur; ex qua fciri potefb in quamcunque mundi plagam te vertendo refpicias , quae verfus illam regna fita fint. In quarta pagos vrbi viciniores eadem ratione fpectandos exhibui. Vtque amicorum defiderio ne deeflem, propius has ut infpicerent columnas expetentium, mediam illam, et tertiam, in qua Europae repraefentatio modica Ícalae menfura depinxi, aere etiam incidendas curavi Eosiatim in charta maiori, quo cylindro agelutinatae hae mappae exemplum effent columnarum millia- rum, Eae fi coloribus diflinguantur, nitidiores funt; remque omnem eo cla- rius et diflinctius illuflratam maiori voluptate intuebuntur fpectatores. Cylin- der hic, quocunque illum transferas , modo pro acus indicio in mundi plagas recte dirigatur , eundem plane ufum praeftabit , quem columna fuperius de- fcripta; fingulaque locorum intervalla accurate commonflrabit, Erroris qu'- dem multiplicis hanc columnam | mappa defcriptam coarguerunt imperiti rerum aeftimatores ; ct certe , fi illa plana cum tabulis geographicis compare- tur» r» Vs » pao. 245. TUM —J 3 ,OLV as ramcn dl BHL li | i I m " LO r. slo i : [7 ATI ArPrzNDIX. | 555 tur, non aliter fere iudicare quis potefl,videns, loca dextrorfum fita, meain de- fignatione a finiflris notari, et viciffim finiflra hic a dextris comparere. — Sed quemadmodum cauffa rei pefitos non latet : ita reliquos eandem cylipdro-o:- volutam et. agglutinatam"infpicere iubeo ; omnemque dubitationem í:- latam iri fpero. Id unum dolendum eft , ufum huius columnae, multo labcrc inventae , non effe omnibus locis communem, Non enimalibi quam Norim- bergae ufui effe poteft. Eundem fi alibi praeflare locorum velimus, denuo efl delineanda, et ad illam urbem omnia locorum intervalla dirigenda et din;eti- enda, In huius enim columnae defcriptione Centri loco rationem habeat ca urbs , necefle eft , a qua omnium locorum diflantiae funt inveniendae, —]In- terim nonincommodum fore iudico, fi quid iudicare valeo;ut in quibusvis em- poriis et quidem in bafilicis aut foro , ubi mercatorum conventus aguntur, ta» les flatuerentur, quae et ornatui eflent et utilitati. Magnum enim refert, fcire quanto intervallo diftent loca , in quo mundi angulo ea fita, unde literae et nova afferuntur. Columnam hanc, aeri eleganter manu artificis incifam, addere hic vifum fuit, partim quod non alia uspiam vel vifa vel defcripta , praeterquam meo in viridario : partim ut eius augendae , et fi fieri potefl, perficiendae occafionem aliis praeberem; ingeniaque eruditorum E e— ee 7 Sr "Pw ES dva (1959 TEM £T n t &CN um ie- -— DnIELA iih Ap»srtNDTYx 257 1IE & Obclifcus, ad exemplum Conftanünopolitani , in fuburbio Norico erectus. d 5 - 9 Hiftoria Obeclifci Conftantinopolitani. Onflantinopoleos, novae Romae, urbisque Imperato- riae, arcae et fora non pauca numerantur a Topogra- phis: non tamen campus alius celebrior illo Circo maximo , in quo Orientis Domini ludos tum alios , tum praecipue Martios;five hafliludia celebrabant. Res loco nomen dedit : olim quippe vocabatur Hippodro- mut; hodie Atmeydaz. Longitudo eius , celeberrimo 2,-Sponio referente , 5 5o paffuum eft, latitudo 120. e: Condere eum coepi can Severus : quem non- nulli Imperatorum primum numerant facris Chrifli initiatum ; fed Conflanti- nus Magnus poft faeculi decurfum refecit ac feliciffime perfecit. ! Et Conflantinus quidem eximiae magnitudinis et raritatis Obelifco eum ornare, aeternumque virtutis füüae monumentum ibi ponere.conftituerat. Quem in finem Thebis ille Alexandriam iam erat perlatus : fed inopina Caefaris mors in mora fuit , quominus Confílantinopolin perveheretur, Alexandriae igitur inglorius iacebat, dum Conflantius , Conftantini M, filius, Romam advehen- dum et in circo maximo flatuendum. iuberet, Interim per multos annos usque ad Theodofii Magni tempora, vacuus erat et inornatus campus ille , qui de- core elegantiaque Campum Martium Romanorum prorfus aequabat. 1s vero indecens ratus, fi illi decus hoc, quod folum deerat, ulterius negaretur , pru- dentes reique peritiffimos in Aegyptum mifit viros, qui elegantia commenda- biles conquirerent , et Conftantinopolin ferendos curarent Obelifcos , quot- quot reperirent, Atque in eorum numero fuit et ille , quem hic defcriben- dum fumimus ; utpote qui ceterorum omnium praeflantitlimus dicto in Cam- po, regione,urbis primaria, collocari meruit. Pollem Conftantinopolitanum hunc Obelifcum copiofe defcribere, ver- bisque celebrare exquifitifimis : fed gratum iam fecere otium viri in re litera- Tia maximi , Gyllius , Kircherus ; Sponius, aliique ; quifumma eum diligentia ampliffime laudarunt ; neque quidquam indictum reliquerunt. — Ipfe di- cere tantum habeo fequentia : Cum Obclifcorum Jta fere fola füper- biat Roma utraque, vetus et nova ; eorumque ftructura in Germania nemini it confcia , nifi qui Italiam adierit ; toties iam memorati Obelifci Conftan- tinopolitani, in Hippodromo vifendi,exemplum meo in viridario exftare volui, enit enim in manus meas eius typus , penicillo diligentiffime cum omni- bus figuris Hieroglyphicis adumbratus et exfcriptus , quem quanta fieri | Kk potuit - cum o 2:8 . . APPENDIX. potuit cura exprimere fategi, Tantae quidem molis et altitudinis faxum qua- dratum raro aut, nunquam apud nos caeditur ,. quantae effe perhibetur mar. mor Conflantinopolitanum : pro tatione tamen menfurae geometrice dimi. nutae, fingula exacte et fedulo ipfe delineavi, delineataque effingenda in lapi- de curavi. Marmor iflud , quod variegatum feu maculofum eft , altitudine fexaginta pedum exfurgit , fupra bafin quadratam , quae fex pedes alta depre- henditur: Saxum vero ,ex quo integro Obelifcus meus efl formatus , viginti pedum eft cum dimidio : et bafis quadrata binos pedes habet. Atque hoc d, VII Iulii Anno MDCCIX feliciter meis aufpiciis ponendum extollebatur. In has pyramides genos tot tantosque fecere fumtus Aegyptii, ut fub figurarum fymbolis, quibus eae exornatae funt , fapientia altioraque prae- cepta ac dogmata occulerent, Cumque fymbolorum iflorum , quae praeci- pue funt fpectanda, interpretatio aeque lateat noftrates, ac ipfius Obelifci decus ipfis antea fuit incognitum : fenfus figurarum arcanos , uti illos hariolando allequi licuit, Obelifci fchematismo fubiungere e re vifum eft : quo curiofus lector figuris infolitis oculos ; latente vero fub illis fapientia animum pafcere queat. à II. Obelifcorum erigendorum cauffa, : eorumque fenfus arcanus. Vae fimilium antiquitatis monumentorum perennium, eadem et Obe- lifcorum "e cauffa efl vel (copus 5 neque enim aliam com- miniíci poflumus, quae prifcos Aegyptios , ut Obclifcum hunc eri- gerent, adduxerit. — Duriffimis quippe hifce faxis aeternitati con- fecrare , ct ab oblivione vindicare voluerunt ea , quae vel fimpliciter et per fe repraefentant , vel arcana abdunt , vel fub mole hac concludunt et recondunt. Haec occafio fuit et cauffa flatuarum ex marmore et aere olim effictarum , ut corum ct formam et nomen immortale, pofteris colendum traderent, quo- rum vel honori illae erant dicatae;vel vultus fimilitudinem referebant, Pyrami- des, immenfae molis flructurae, quarum unam trecentis fexaginta hominum millibus conítructam produnt, erogatis in raphanos et cepas octingentis talen- tis, inter mundi miracula funt relatae. Tantum vero opus non alio agebatur fini, quam ut partim Regum Magnatumque corpora, quae medicato aroma- tum apparatu a putredine omnique corruptionis labe fervare ftuduerunt , ibi reconderent, ne impoflerum aéris, aquae , caloris, temporumque iniuriis aut animalium infidiis corroderentur. : partim ut nominis famam ad pofteros transmitterent, et orbi univerío, tanta miracula obftupefcenti , celebrarentur. Porro Aegyptii vana gloriae cupiditate ducti gloriabantur, cultum divinum, et religionem , fcientiam imperandi, omnes artes ac literas a Diis caclitus fibi efle traditas. Et certe antiquiffimis temporibus non alia gens fapientior habe- batur, omnesque populos ea laude praeflabat, Hanc ut ad fuos propagarent; facra iftaec arcana artesque falutares lapidibusinfcribebant. Atque hi funt Obes lifci ili in publico urbium foro pofiti ideo , ut religionis Ícientiarumque fan- ctitas omnium oculos perflringeret , et praetereuntes admonerentur reve- rentiae APPENDIX. |J a59 rentiae facris debitae. Ne autem profano cuilibet Theologiae pariter ac Phi- lofophiae promifcue paterent arcana , carundemque dignitas ct fplendor ne- ligentius habitus profanaretur ; fub characterum et fymbolorum involucro omnia occultabant, quae praeter Sacerdotes et facris initiatos nemo legere, nedum intelligere, poterat. | Atque Hieroglyphicas iílas figuras ab antiquis- fimo omniumque primo fuo doctore Theut , ( quem Hermetem feu Mercu- rium fuiffe volunt;) fe accepiffe dicebant. Illarum ufus facer erat, utpote qui- bus nonnifi praecipua religionis arcanae capita , folis Sacerdotibus cognita, in horum ufus confignabantur. Omnis autem Aegyptiorum religio conftabat multiplici de Dco fcientia, e rerum naturalium cognitione petita. In memo- riam ergo profanis revocabant hi Obelifci religiofum D EI cultum 5 Symbola vero et hieroglyphica fanctitatis, qua religio commendabatur, cos commone- faciebant, — Eruditi viciffim, facrorumque periti myflae , fundamenta doctri- nae fuae inde legebant ; nunquam intermoritura. ' Haec enim monumenta, libris litesisque pereuntibus , perennia erant 5 adeoque ex illis dogmata fua femper repetere valebant. que intellectae. Mi nafium Kircherum, Obclifci interpretationem tentanti, erroris, fi quis invito obrepat , veniam co facilius fpondeo, quod in re abílrufa et ardua verfor,ut- pote in qua perfpicaciffimus Oedipus interdum labatur. Secutus autem fum fere Kircheri vefligia, quem literarum harum opus arcanum non tentaffe fo- . lum, fed et feliciter perfecifle, omnes fatentur. lateris primi explicatio. Vatuor Obelifc latera, quatuor orbis plagas refpiciunt, ut fignifice- tur, reconditum fub hieroglyphicorum involucro fenfum ad omnem pertinere mundum,mundique quadripartiti praefidium eo innui. Do- ctrina itaque et praecepta in eo defcripta , communia funt omnibus hominibus, horumque regimen fubindicant moderate et ex myfíleriorum praeícripto exercendum ab iis, quibus in alios poteftas efl conceffa, In cuiuslibet lateris fupremo apice infcripta eíl figura fere circularis , re- Ípondens Graecorum literae & ; qua dubio procul primus Aegyptiorum do- ctor, a quo artes omnes et Ícientias fe. edoctos gloriabantur , et quem id- circo divino profequebantur cultu, nomine THEVT fignificatur. Indicare ita- que volebant iflac litera; et huius Obelifci myfleriaab eodem auctore effe, nec aliunde arceffita.Cum vero ex Graeca voce o4; haec litera mutuata videatur , et infra literae Graecae A et X recurrant; fubit memoriam hariolari de aetate huius Obelifci , quem poftremis Aegyptiorum temporibus effe confiructum fufpicari poffemus , poftquam Graecos iam admiferunt ; fuamque fapientiam Graecorum, Platonicorum maxime, placitis permutarunt;interpolarunt. Sed li- berum efto cuique ftatuere hac de re, quicquid volet, Poífemus quoque ; et fortaffe rectius, dicere , circulum hunc effe igneum cum transverfo ferpente Kk2 inclufo 260 APPENDIX. inclufo : quam literam myflicam Tanta vocabant per circulum igneum, mun. dum ; per Íerpentem vero mundi confervatorem occulte indigitantes , Uti ex Pherecyde Syro docet Eufebius , cuius verba ex Kirchero adfcribam : Pherecy. des quoque de Phoenicibus efformationes accipiens, edoctus divinitus de Dro, uem Opbionea dicebant , et de Ophionidibus mirum in modum difleruit; de uo alio loco dicemus. Verum Aegyptii univerfum depingentes mundum, hac ápfa inducti fententia, in circulum aftralem , igneumque in füperficie circum- fufum ferpentem forma accipitris extendunt ut fit & Thitae Graecae literae figura confimilis, magnitudinem mundi, ac formam per circulum fienificantes; per ferpentem vero, quiin circulo pofitus eft, bonum daemona confervatorem omnium, culus virtute mundus contineatur, fignificantes. Haec Eufebius, Infra hanc literam 4/zi in genua procumbunt Poizes : qui et in reliquis fimiliter tribus vifuntur lateribus , nili quod in fecundo et quarto alter viro. rum ftet erectus , alter vero in genua fe demittat. Excipit hos inferius per omnia latera vir fedens, mitra ornatus $ et ante hunc alius genibus*innititur; | qui tamen in latere fecundo non genibus advolutus, fed erectus confpicitur. Singulae hae imagines bonos denotant Genios, mundi dominos : e quibus fe dentium habitus denotat;per ipfos inconcuflae flabilitatis, et fÉrmum in terram imperium habentes, divinam proxime operari potentiam,fine alterius cuiusque miniflerio. Qui autem ad genua reliquorum funt advoluti,Geniis fübfunt ma- ioribus, quibus praeftolantur,quorumque voluntatem et mandata exequuntur, Mitris decorati, et litera facra A notati, notabant Genios , fumma poteílate a Dzo fümmo inflructos. Gef/ibus curam. exprimunt ac diligentiam, quam ce- lerrime conficientes fummi Numinis iuffà , praecipue colunt femperque adhi- bent. Lzzteo eorum pars tecti, quod hoc vellimenti eenus ad labores et agi- litatem expeditiffimum. Videri quoque poteft lincarum veftium ufus ob puri- tatem illis tributus. Inter defcriptas has figuras et prope illas g/ob; comparent diidiati , five fphaerae fegmenta, mundi eiusque partium et regnorum indices : quibusfigni- ficarunt , folum atque unicum Geniorum illorum effe officium , curare res mundanas, ftellis vim indere et efficaciam , quam in inferiora haec exferant, terramque fecundent , ut ex ea fuccum trahant nutritium plantae frutices- que etc. mi Sub papilione, qui in latere primo, tertio et quarto fedentibus adell, et in- ferius aliquoties-recurrit, A egyptii Naturam, Deam sccpsgeo aut varréuooror,effor- marunt.Hos veroGeniosquibus papilio adiun gitur, inferioris effe ordinis,quam illi,qui fupremo flant locoin pyramide;hinc patet. Cumque et in fecunda hac Deorum claffe alii fedeant , alii pedibus confiffantjalii humi proflrati in geni- bus iaccant; et hic eorum habitus fübiectionem, ordinisque gradum vel fupe- riorem vel inferiorem defignat ; omnes tamen quandam Naturae vim tri- buere, et per eam efficaciter operari intelliguntur, Sub papilionis fymboloNa- turam occultant ideo quod fingulis fere menfibus, uti coloni quoque obfer- vant, aliam induit formam : ficque non fecus ac Natura ipfa varie mirifice- que ludit. | Genium ergo efle indicant, cuius officium, ut tempori rite ferviat, omniaque exacte ordinet,efficiatque. Atque hoc peculiare habet et primarium, ut tum aílra et elementa , tum res creatas in hoc univerfo omnes ac fingulas | apte A?rPiNDiX. 261 apte informet , et quo illae efle debeant ordine ac loco,difponat. —Papilopcm Jpseiróusge» exhibere illos voluiffe , Kircherus pronuntiat , cuius interpretatio doctiffima hic addi meretur. Eft hoc animal, ait, Aegypto proprium , et in- ter papyreta paffim reperitur, bicorne, caudam habet ferpentis in morem effi- giatam, alis amplis et patulis praeditum , nunc binis , modo quaternis pedibus inflructun, — Huiusmodi animal Aegyptii notabant , ex vili verme primo in bipedem , deinde in quadrupedem excrefcere, mox alis innumera fi gurarum varietate imbutis , cornibus quoque fe confpiciendum praebere 5 ut proinde mirum non fit, eos, dum prodigiofam hanc metamorphofin viderent, id con- gruum fane praefidis materialis mundi Í[ymbolum affumfiffe 5 hic enim ex ma- teria formarum appetitiva, dispofitionibus praeviis introductis, veluti ex chao - quodam elementaris mifcellae, primo bipedum per binospedes, mox quadru- pedum, per quaternos ; deinde volucrum varietatem per alas variegatas , bi- fulcum genus per duo cornua , reptilium per caudam apte indicatam , produ- xitetc. Atque haec Obclifci veluti epigraphe eft ac titulus, quo praecipuum eius argumentum declaratur, Legimus hic Auctoris nomen, literam O five Theut Üive o2 interpretemur. Argumentum exhibent fübfcriptae tres imagines; quarum füperior , in omnibus confpicienda lateribus, fupremum Geniorum vel Deorum ordinem ; altera, proxime fübiectum iftis ;. tertia folem, per quem inferiores illi daemones in mundum exercent imperium , fcite indige- tant. Vt igitur breviter doctrinae in Obclifco defcriptae areumentum com- plectar , illud erit: Supremi Numinis regimen, influxum et operationem fieri per minifterium Geniorum diverfi ordinis et dignitatis ; ita ut fingula ex im- mutabili dispofitionis lege continuatà nunquam non conferventur. Titulo declarato , ipfum nunc Obelifcum interpretor, de fymbolorum fienificatione meam qualemcunque coniecturam allaturus, Infra accipitrem 0mo (tat erectzs. brachiis expanfis, cum nota facrae literae A , quae boni dae- monis index efl. Ante hanc imaginem ferpens e(t incifus fublato capite , tu- midus et fquamofus ; fymbolum feverae iu(titiae iraeque, qua benigniffimum alias Numen ac mitiffimum iam excanduit. Videlicet nifi Deos , íua natura optimos et clementiffimos , femper habeas propitios eosque perpetuo placa- ! Kk 3 Veris, 262 ArPENDIX. veris , ad iram illico concitantur , ut rerum illa principia ; quae fuo alias beni. gno influxu fecundant , inficiant malis cuiuscunque generis, Inde annonae difficultas, cum terra fua homini alimenta non praebet; inde epidemiae mor. bique graffantes , ex aere infecto ; inde factiones n editiones in republica, et vel fexcenta incommoda alia, | Ea ferpentis huius eft indoles, ut unico hali. tu et afflatu, utpote veneno pracfentiffimo , enecet, Afpidem ergl fymbo. lum Dei irati elegerunt , ad immenfam illius potentiam indicandam , cum penes ipfum fit ius vitae et necis, ita ut breviffimo temporis momento poenas ab hominibus repetere, eosque internecioni dare valeat. Eandem iram prac. fentem puniendique promtitudinem brachia daemonis expanfa edocent, Sequitur figura hominis fedentis, a cuiustergo denuo facrata litera 4 defcri- pta efl.Infra eam. zrabes transverfariae pariter et arrectariae funt incifae. Supe. rius iam declaravi , fedentem hominem cum litera 4 hieroglyphicum elfe dya90 44s five Genii boni, Trabium ;diverfa iunctura exprimit influxum Numinis mutuum in daemones, horumque in mundum inferiorem, — Senfus crgo huius hieroglyphici eft, cuivis regioni fuos efle Penates ac Genios , qui apud Deum, varias diras et noxasin humanum genus immittentem,pro eodem intercedant ac deprecentur , vel vehementius irafcenti fe opponant, eiusque confilia intervertant 5 vel a mortalibus iterum expiatis mala avertant , aufe- rant : ita ut novo bonitatis radio, quem trabes iunctae indicant , eos exhila- rent; fiagulorum ordine et nexu reflituto. — Excipit praecedens fchema papil;o, Naturae , uti vidimus , fymbolum: ante ipfum efl ramus c falubri planta Aegyptiaca, eaque ob vim Medicam ce- lebratiffima, cui Silpbio nomen inditum. — Haec fecunditatis omnigenae, filu. tis et incolumitatis , reflitutae item fanitatis fignum, notat, benignitatis influxu iterum a. Diis propitiis in nos clementiffime derivato, Naturam cuncta rurfus, ut antea, bona largiri ac profundere, fertilitatem , fanitatem, falutem, felicita- tem et omnia, Quod ipfum ut eo rectius exprimer. nt;et defuper ifliec omnia a mundi intelligibilis daemonibus effe exfpectanda, evidenter declararent, ad- iecerunt praeterea duo globi hemifphaeria fuperiora, llli vero cum vim fu- am et potentiam in haec inferiora effundant exe:ceantque ope folis , hunc ite- rum fub accipitris. effigie praefentarunt, Alfidet a:cipitri Jom cuz accipitrié capite [ive 5ea£ 4r Sourémepooc, vel dvSpuros iqunipaho7, qui non alius, quam folis Genius ab Aegyptiis credebatur, Subdiderunt huic hierozrammatismo bina altera globi hemifphaeria, eaque inferiora, cum folis in mundana haec noftra effica- ciam fignificare vellent. Sedet inde bomo, ante fe habens baculum incurvum ; qui Genii huius folaris poteftatem figurat, quam ut revererentur homines , eo ipfo docere ac commonefacere praetereuntes volebant, Eflenim,ex Aegyptiorum opinione, ingens eius potentia ; qua ipfe benignus in omnes cuncta penetrat , infignis Wéccipue duplici fceptro feu imperio, uti ex duplici pezza fcriptoria et A litera crà coniicere licet. Hanc doctrinam de daemonum per mundam fuperiorem feu intelligibi- lem influxu in inferiora, fequenti hieroglyphico iam finiunt ac veluti ob- fignant. Eft illud inclufum tabulae ellipticae , feu figurae ovali , in qua primo loco eft g/obus, fummi Dei fymbolum; poft hunc murus fequitur cum feptem pini, quibus feptem planetae indicantur ; tuim /Garabaens , folis imago, ct ab : eius AbbriNDiIX. 263 eius latere zzzor aliquis globus , aris fignum : hinc binae firmiffime fibi invi- cem iunctae zrabes terram denotant ; ac f/wcvisr denique aquae elementum figurat. In facra hac tabula complexus erat ac veluti compendium hierogly- phicorum potiorum, eorumque facerrimorum : neque fere alia infcripta repe- riuntur , nifi quae maximaet fanctiffima haberent. lam vero quemadmodum in hac tabula occultas divini Numinis vires, et agendi facultatem nemini fatis cognitam adumbrabant ; ita devocandi e caelo caelefles potentias et effectus edendi falubres facultatem eidem ineffe, creduli fibi períuadebant, Quae caus- fà eft, ut non tantum Obclifcis frequenter infculperent ; fed et in templorum parietes inciderent , et in'quoddam lapidum genus, quod deinde amuleti loco collo appendebant, , Edocuerant hucusque , qua ratione Deus fupremus per Genios , varios- que eorum gradus , in fublunaria haec efficaciter operetur : nunc inverío or- dine declarant , qua ratione inferiora ab fuperioribus dependeant. Ad infima itaque fe demittunt, et primo loco medium terrae centrum praemonflrant globi dimidia parte , cuius diameter furfum vertitur, arcu in inferiora prono. Terra fecunditatem recipit a. ftellisplanetarum vagis, (quas swrus pratis refert, uti iam vidimus, ) et quidem opitulange prudentia (in afp;dz figura de- Ícripta,) caeli Numinisque-fupremi,id quod fuperior bemifpbaeri , alterintque globi [ymbolis indicant. Atque beneficia illud füa5-b centiam enim defuper venientem £racbio extenfo exhibebant;impertiebat diftribuebatque folis inter- ventu,(unde accipiter polt brachium vifitur:) isque efficaciffimus efl,(efficaciam autem Zaculo oftendebant fubiuncto,) prudentiffimeque dispenfat , ( erpeztis hoc imagine dócemur,) et e caelo, fub fzura ovali adumbrato , largitur ter- rae noftrae fumme providus , (vigilantiae quippe ac providentiae fymbolum eft oculzzs,) divitias, fortunasque omnes, dona ac bona fingula: (quod ipfum brachium dicit cum paliite in manu: ) idem quoque interiora telluris pene- trat , (quae illius vis fecuri adumbrata eft,) fuperiorisque mundi influxum in inferiorem, huiusque cum illo harmoniam inftituit, dirigit, confervat : quod litera decuffata X docet : hac &nim literaanimae mundi proceffum verfus infe- riora,receífumque ad fuperiora indieitabant.Denique reliquis iflis fymbolis mo- nere volebant, folis vim atque effectum fapientiflime, ( fapientiae frmbolum Jerpeus eft) caelitus (id quod fuperior ezreuli arcus et. ferpentes bini deorfum pro- cedentes declarant, ) demitti in terram, per ferpeztis fitum rectum denotatam, et in aquas : quas /acrae pifcizae tria ligurant receptacula. Vid. Kircher, Oedip. EE | o Tandem fub finem lateris huius omnem hanc doctrinam paucis repe- tunt, eteunico capiti includunt, docendo, aflrorum, fub frgurae orvalis Íchemate défignatorum, et duodecim praecipue fignorum cacleflium , bene- ficio atque miniflerio (quae mura duodecim pimmis faftigiatus refert;) Nili de- nique exundatione, (quam a444e ductus feu libella aquatica adumbrat;) omnia tuentem Dei providentiam , ( cuius hieroglyphicum eft oculus ,)fuam in res creatas cunctas exferere vim , (quam Zaculzr iacens feu fceptrum ultimo loco videndum monflrat,) atque imperium exercere, Eno- 264 APPENDIX. m tii Enodatio figurarum, quae in latere altero confpiciuntur. X iis , quae huc usque dicta funt, patet , defcriptum effe et exhibitum . primo hoc Obelifci latere integrum Theologiae Aegyptiacae fy(lema, vel certe eius doctrinae compendium , uti Deus ; qui fummus reliquis omnibus praeeflper daemones,feque ipfo minores vicarios fuos, (quibus tamen non aequa omnibus poteflas aut dignitas, fediiin fuos finguli ordines certasque clatfes funt defcripti, ) mundum hunc regat; cumque eisdem bene- ficentiae fuae radios communicet, qui denique ea fupremi Numinis beneficia fuo illi miniflerio rebus in hoc terrarum orbe creatis dispenfent,fuoque influ- xu dispertiant, lam vero in altero hoc latere et reliquis,ufum huius de rebus divinis fcientiae docere,mortaliumque animis infigere voluerunt fymbolis itidem hieroglyphicis, quae nunc coníideratius examinanda funt, et fenfus eorum abfconditus enu- cleate proferendus. Id quod co facilius peragi poterit,cum pleraequefigurae in primo latere defcriptae , adeoque iam declaratae, hic recurrant, atque otium fere faciant. Paucula tantum funt frmbola,quorum fenfum mylflicum fepara- tim nunc prius indicabo , antequam totius lateris interpretationem moliar; hanc vero fecundum ordinem figurarum tum hic, tum in fequentibus, fem- per fubiungam. Nova in hoc latere fchemata exhibentur fequentia; 1. Bos, qui praeter Solem etiam agriculturam denotat. * 2. Serpeus erectus; qui vigilantiae eft fymbolum, 3. Accipiter dormiens, qui folis receffum, tanquam eius fomndfn, et occul- tationem refert , cum videlicet nullos in haec inferiora effectus edat. Vnde Kircherus ex mente Epiae, Aegyptii Deorum interpretis, fcribit de accipitre: Cum claufos retinebat oculos, tenebrae fundebantur : ut nullum dubium fit, naturam eius maxime igneam eos exiflimaffe, ae folis effectus illos, accipitris geflibus demonflrare voluiffe, | 4. Cateza lacrificiorum vim et efficaciam, quam habent devinciendi Deos, eorumque gratiam et beneficia promerendi, indicat, $. Noctua adverfae poteflatis fymbolum eft , a quain corpora mundo fuübiecta nil nifi calamitates deriventur. 6. Fibula feu anfa ferrea fignificat firmiffimum rerum nexum et cohae- fionem folidatam. | 7. Patera invería effufionem adumbrat et participationem aut commue nicationem, 9. Tres flatuae mercuriales feu Japides. termini , cum receptaculo facrae pifcinac : quorum fymbolorum prima, tria anni tempora, ultimum vero, Nili fluyium defignant. . 9. Biza capita leonina, Nili itidem hieroglyphica. 10. Tria "va[cula feu tres ollae , nota copiae et ubertatis. Ir. Tria vafa alia , vel potius £res arae ; quas itidem ubertatis figna efle habenda fufpicor. . Senfus APPENDIX. 265 5eníus interpretatio. Chemata tria priora ; quae in omnibus lateribus éadem , veluti titülus Obclifco funt praemiíla; et iam declarata, Heic itaque expli- candi primordia funt capienda a figura bovis, Latus hoc cum fit occi- dentale , et foli fua terris lumina mox deneganti obverfum, a precatione ordiuntur Obelifci auctores. Ante omnia nimirum Dco illi fidereo agunt gra- tias , (fol enim accipztris. effigie proxime. defcriptus fuit, ) pro incolumitate et beneficiis, elapfa fibi die clementiffime praeflitis. In-memoriam fimul fibi revocant reditum folis , cuu ad ortus moctis opacae decus omne fugit , et qui calore fuo ipforum in terris cuncta generet, recreet, ac nova quafi vita donet. Atque hinc eft, quod cuncta haec hieroglyphica in meridiem fpectent, inde- quc folis iam aeftum meridianum quafi exfpéctent. Optant igitur, ut hic ipforum Deus poítero die, et deinceps perpetuo , agrum et agriculturam, (quam bocvis imago pingit, ) fuae benignitatis radiis atque influxu, (?rabeat;o hunc fignat, ) fecundet laeteque reficiat, | Fieri autem folet, ut dormire quafi in fomnum lapfus videatur fol, (acczpizri. dormieztts habitu adumbrátus;) hoc eft, ut lumina fua et virtutem calefaciendi mundo deneget 5 quo tempore omnia veluti profundum mortis vererm ire videntur ;atque tum eun- dem denuo, ut novam fumat vitam, excitari, (quod ferpentzs erecti nota decla- rat, ) precibus et facrificiis a facerdote, ( quem adítantem videas, ) oblatis , ita ut fecunda iterum reddatur terra, bonorumque,( /7/phzi figura fignificatorum) copia beetur univerfa haec natura inferior. lílis precibus et facrificiis tantam attribuunt vim, ut et Supremum Numen (fub g/ob; imagine repraefentatum,) commoveant;quo diis inferioribus fua praefentia adfit, et de fuo illos lumine ac numine participet, quod ceteris hi rebus creatis; mundoque univerío im- pertiant, atque ita cuncta veluti careza quadam , quam ideo appinxerunt, coniungant, et,ne facile diffolvantur pereaatque;firmiffime conflringant. Huic ipforum Deo fidereo fefe oppofuerat Typhon, immortales cum ipfo iras ex- ercens, (quem zoctuae fymbolo intelligebant:) Hic nihil aliud referre vide- tur, quam vel nimiam humorum abundantiam, qua Horus five mundus veluti in mare coniectus fubmergiturs velradios Saturninos, fcu vim quandam aduflivam, qua Horus inopia humoris violenter quafi a Typhone mori cogi- tur Nihilenim plantis, fructibus floribusque adeo nocivum eft, quam nimia humiditas, quafuffocata computrefcunt 5 ^ autnimia ficcitas, qua, exare- fcentibus radicibus, contabefcere neceílario coguntur. — Vtriusque et (iccitatis et humiditatis , cuius cauíla eft maior Nili exundatio , continuationem diutur- nam fibula feu. azfa ferrea fignificabant. Rogarunt itaque folis imaginem, acci- pitrem puta, ut Typhonis, ne ampliusnoceat , vires accideret, fuaque potius virtute ipfos liberaliffime bearet, ^ Atque hoc indicat ph;ala izver[a, cui ac- cipiter infidet , et quae idcirco radios verfus inferiora demittens efficta efl, ut rerum omnium copiam, Jrachii fymbolo notatam, fibi ab efficacia folis veni- r€ docerent, Porro ut fignificantius exprimerent,undenam rerum fibi omnium abundantiam expeterent ; zres zerminos, totius anni notas, et pifcizae facrae re- ceptaculum;Nili fymbolum, proxime fubiunxerunt; Deum fuum Ofirim eo ipfo adorantes, velitomnem annum, et praecipue Nilum, omni bonorum aflluentia, TC E (quam 066 ArbrP£NDIX. EE TO PU . $ . A m (quam iterató pofita brachii figura denotat.)clementilTime coronare,et eXopta. taomnibus incrementa benigne dare, — Sigillatim exoptant, ut Nilum, £izi; capitibus leommis figuratum, et aquas omnes,tum fontanas, tum fluviatiles, fuos intra limites, quos apis terminus defignat , co&rceat, ne excedentes damna af. ferant. Rogabant infüper , ut tantas aquis inderet virtutes, quo inundantes fecundarent fingula, et quibuscunque rebus augmenta adderent; id quod fub papilionis et filphii (ymbolis occultarunt. Tandem fua defideria fuasque pre- ces facro illo azzleto , cuius fenfum iam fupra quaerendoinveftigavi, quafi ob- fignant. AbNumine igitur fuo fidereo efflagitant, ut pro fua in ipfos boni. tate curet, provideat ,'caveatque, (oculi id figno indicatur ,) ne denegato terrae proventu , (quem froula ferrea adumbrat,) ipfi terrae; (quam per ferpeztem pro- ffratum depingunt,) vel aliis quibusve rebus periculum ac damnum ab caco- daemone, zoctuae imagine exprelLo, imminens, fit metuendum. — E contrario optant, ut per duodecim fignórum caeleftium miniflerium , ( quorum imagi- nem ura refert duodecim pinnis inflructus,) abundantem rerum omnium affluentiam, (o/larum trium Íytbolo exhibitam,) benevole largiatur , eam- que in terram, (quam /erpezs figurat, ) in aquam, ( /ydrofcbema autem itidem adícriptum cernitur,) in fidera, (vro pimzato vepraefentata;) et deniquein rem publicam, (g/oZo drzidiato figuratam,) efhicaciffime derivet. | Hic quippe ipfo- rum Deus fua prudentia , ( repezezs ferpeuris cfligie efficta, ) et potentia fum- ma, (quam baculus feu fCeptrum defignat ,) cuncta fuo confervat ordine ; qui zorma five gnomone indigitatur. Tandem haec omnia fub finem breviter com^ prehendunt;orantes, ut Deus unus, (7) fupremus (0) et fanctiífimus (2) ipfis in terra viventibusipf. regioni, (quam zzferius glob; bemi[pbaeriumnotat;) omnem divitiarum copiam, (quam ex Kircheri fententia zribur vafculis hoc lo- co depinxere; ) utendam,fruendam clementiffime concedat. — Ad extremum coronidis loco £/za pinxerunt fcepzra, five duplicem baculum; | ut fignificarent partim quae precati eflent a Deo, nimirum, primo ut fortunarum abundantia fc donet; deinde ut fortunam adverfam avertat et averruncet; partim, quanta potentia polleat idem; duplici videlicet: ^ quarum altera fe tutos praeftet ab infortunio, altera beatos, omnique falute et copia affluentes, reddat. Enodatio figurarum, quae in latere tertio confpiciuntur. Vt in latere hoc feptentrionali folis effigies, in titulo Obeli(ci defcripta, ct fuperius iam declarata, fit /os , non accipiter , itidem iam dictum clt. Nimirum Zocvis figura pafcua defignat et rem pecuariam. ^ Figurae . . huic lateri veluti propriae, eo quod in prioribus non incifae compareant, adeoque feorfim nunc prius declarandae, quam de fenfu totius lateris fimus foliciti, funt fequentes: : L. Feretruin, cui fuper imponebant tum facra fimulacra, tum ciflam oper- taneam facrorum: | illud vero Deos et Numina debito honore celebranda, ver. bo, Deorum cultum et ceremonias fienificaturi, pingebant. 2, Bina Piflilla, corruptionis et interitus fymbola: piftillis fiquidem res comminuuntur. 3. 64- AÁrPrENDIX 267 3. Caput Hori, quod ubertatis, benignitatis vel folis frmbolum eft, 4. Pifiina, incrementi et multiplicationis index, $. &ecuris, potentiae fymbolum. 6. Pifciza facra, (de qua Kircherus fufe egit; ) praeflanti influxu Deorum- que virtuteincrementa rerum omnium et abundantiam fpondet, 7. Porta; quinque flammis confpicua; quam Thaufli perhibent; haec cum folennitates celebrarent, in adytis con(lituebatur,luminibus feu flammis inflru- cta. Ceterum ubertatem et vitam pollicetur. 8. Nilometrica fcala Nili confervationem fignat. Sacerdotes quippe Aegyptiaci fuis in adytis et fcholis columnas Nilometriae habebant pofitas, certis gradibus diflinctas, ex quibusnontantum Nili incrementa praedicebant; fedet defutura anni conflitutione divinabant. 9. Poertabiutt cval-uts et canibus duobus munita, portam Mercurialem five animae mundi indicat; ét perpetua rerum necellariarum augmenta fpondet. 10. Zra ocvalis in arcus cacleflis fimilitudinem exprefla , facrificia fignat, quibus Numina propitiare folebant, Senfus expofitio. I. itio quidem Solem, tanquam Peumyadorant, ut rem pecuariam et agro- rum proventum (hunc enim innuunt,quando loco accipitris lateri huic bo- reali focvem infculpfere,) ampliffimum praeftet, (uti /racbiwz cum capreo- la vitis bovi fuppofito pulcre docet) et per Genios fuos, ipfius. miniftros(quos perfonae iugeniculatae cum bieralpba indicant) omnem rerum bonarum influ- xum, (coztrabeationis fyibolo notatum ; ) etincrementa, (quae papilio cum zbyrfo filpbii fignant,) liberaliffime largiatur. ^ Haec excipit /zeratabula, con- tinens praeter Íchemata, fuperius expofita, £/za fceptra , quibus duplex Dei fui dominium in aquam et in aérem praenotaht, Atque bina haec elementa pro- ximis fignificantur fchematibus perzpheriae oblongae et duorum fluminum ;-. eo quod Divinum Numen, cyc/oide notatum, in utrisque fuum exerit dominium et potentiam. — Cumque benignos hos influxus attrahi crederent, fi Deum fa- «rificiis rite colerent ac venerarentur, haec fedulo curanda effe, feregro adiecto, ' docuerunt; illud praeterea appicta Noctua Ty phonia, et bizis pylillis in fe mu- tuo veríis, innuentes, facrificiis noxia quaelibet et interitum minitantia propul- fari... Amplius Deorum fuorum virtutem;influxum item in univerfam rerum naturam frugiferum, et amicam coniunctionem ca£ezz praenotarunt; uti vi- ciffim illius perpetuitatem zzago/édezs fipurat, Occultum illum motum adeo potentem efle perhibent et fecundum , ut per eum rerum omnium;quotquot in mundo funt, copia et ubertas proveniat. Atque hancquatuor hicfymbo- lis notarunt , capite Hori , bimus brachiis cum manibus explicatis, et pifcina maiore. Confervari illam ubertatem crediderunt, fifolare accipitris Numen noxia quae- vis averruncet, quod fecuris addita fignat: fic enim aflrorum influxu, (quem bemifphaeriumincverfam exfizura ocvalisadumbrant;) omnem mundo ubertatem (cuius fymbolum hic eft lpbium cum piféima facra,) non fponderi modo , fed et praeflari. Sceptra,quae fequuntur, tria potentiam (ummam, infinitam nullis- que terminis circumícriptam,exprimunt; talem tantamque Diis fuis tribuentes, ut orbi uniyerfo et vitam et fübílantiam , (quam Tbawf£i porta flammans indi- C | T1.3 . cat;) '268 APPENDIX. cat;) impertiri valeant, Tribuunt illis quoque prudentiam omnifciam, (cuius fymbolum hic adiectum eft acczpszer coronam i2 capite geflans,) qua Nili exun- dationibus ita moderatur, ut congrua incrementa fumat, nec finesautterminos pracflitutos excedat. Fadem quoque moderatur aftrrorum, cycloide notatorum, curfuiet virtutibus, — Hinc facerdotes cultum illis debitum, quae per portam Mercurialem indicatur , fedulo intentos ( hanc fedulitatem et vieilantiam bini ante portam c47e5 notant, ) peragere, et; ut illos multarum magnarumque po- tiffimum victimarum oblatione placarent, fumma cura invigilare oportebat: id quod ara ecvalis occulte innuit. Atqueita demum fore putabant, ut omnia etfingulain aqua, aére et aflris , per zres termizos indicatis ,, adeoque in orbe univerío, fecundum leges et difpofitionem aeternam fuo munere fungeren- . tur, Enodatio fchematifmorum,qui in quarto latere ! peculiares confpiciuntur. j E Lobus alatus , ex quo binae proferpunt afpides, five ipssoerrpdusea 5 quo triforme Numen indicabant, five tres in Dco potentias. 2. Aquae ductus five canalis, quo Nilus vel occultus Deorum influ- xus figuratur. | 3. Vas Niloticum cum fceptro àmpofitos quod ingentem notat ubertatem. 4. Corona , acrificiorum fymbolum. $8, Baculus five pedum, fuperiore parte incurvum;. notafortitudinis, quae cuncta fuftentat. | | | 6. Anubis caput, Áagacis vigilantiae fignum, 7. Horus [édens, qui idem ac Sol, $. Luza, vitae fymbolum, Senfus uberior expofitio. " * Raemií[a epigraphe, quam hoc latus orientale, foli orienti obverfum, cum pass communem habet, ordiuntur a precatione et gratiarum actione. Soli, £ocvi: íchemate notato, gratias nuncupant debitas, quod benigniffi- me fe iterum refpicere ,ortuque fuo mundum exhilarare voluerit; eundem- que adorant, velit multam fecum vint multamque fructuum utilitatem affer- re. Ideoque bovi fceptrum (ubiecere, ut virtutem ad omnia fcfe potenter in- finuantem, quippe qua omnibus vitam ille oriens iterum largitur adumbra- rent; Vti viciflim, eo non exorto vel pofthac fuum mundo officium denegan- te, omnia interitui et noxae ftatim obnoxia fore, zoctuae fymbolo addito doce- bant. Hancautem noctuam fzura bominis ingeniculata à tergo habet, quippe quam, damnum is metuens, adfpicere non fuflinet,metu ac timoreterritus. An- xius igitur et confilii inops Deum orat, ut tanta haec difcrimina illicoavertat, et potius ipfe fuo influxu;(cuius frmbolum effe zrabeationem aliquoties iam vie * dimus,) fecunditatem et falutem, (/lphii £byrf et. papilioze figuratam ,) beni- guiffume concedat, Excipit papilionem za/wia facra, quam amuleti nac c : i ; x collo ArbrrixDIX. 26) collo fufpendiffe Aegyptios, annotatum eft 5 eaque voti fui ac defiderii fummam complectuntur. Inde docendo monent , providentia ( quam oculus in tabula facra oftendit, ) triformis Dei fui, ( globi alati figno notati, ) potentia item eius- dem, (fub /cepzrs imagine oftenfa;) etocculto motu virtuteque (quam a4waeds- us exprimit, fe diviti beari ubertate,omnisque generis bonis abundare; quippe qui ipfis de cunctis profpiciat: quo pertinet zs Niloticum cum fceptro, itemque oculus toties iam indicatum providentiae fymbolum.Oftendunt porro, ut fol. ac- cipitrit iterum fchemate exhibitus, quem omni cultu et ceremonia facra. (fzre- £rum id declarat) adeoque fancte venerentur, fua vi ac virtute in planetas,tan- quam beptapyrgum caelefte, influat, Atque hi, Nilo exundante, ( quem fub aquae [latera intelligunt, ) eam fuo virtutem miniílerio cum terra pariter ac fideribus ceteris, itemque cum aére et omnibus, quae in aére funt atque vi- yunt, communicant. | Quaeomnia fub figura ovali feu cyclo;de oftendunt. Atque Genii , horum inferiorum praefides , facrificiis ac victimis , quarum fymbolum coroza et, placandi funt atque exorandi, ut mala quaelibet, quae goctta Typhonica minitatur, caveant, arceant, averruncent; et potius ope duodecim íIgnorum caeleftium , ( quae dodecapyrgon adumbrat, ) d pie fint atque benigni , orbemque terre(lrem, /egmezzo globi notatum, fertilitate, (2ra- chium cum «vitai capreolo hanc lignat;) beent, Biden: ne parco ille proven- tu aliave calamitate, a zoczua Typ iler evadat. Iam porro in- dicatur, Heptapyrgoz illud caelefle, five ftellas feptem vagas;effe fulcri inflar at- que columnae, ( quae idcirco ibidem excifa eft, ) qua Numen fupremum Y)mundum 2)et caelum 3) fortiter confervat : quae tria haec 1). globur, 2) fegmentum globi, 3) et cyclo:des oftendunt, ^ Amplius docent, ut caclefli vi- eilante 4z45:, cuius caput hic additum confpicitur, Horzs affidens,, five fol univerfi dominator,in omnes mundi partes, ( quas pone Horum pofiti zerzmizi indicant;) et in ipfam terram , /erpeztis effigie iacentis praefentari folitam, ope- retur, vitaque omnia animet, et diffufam cunctis confervet: — cuius confer- vationis fymbolum eft Luza, mundo hic adiuncta. . | Hanc itaque doctrinam de mutua virium fupramundanarum cum mundanis 1. coniunctione)normam elle volunt cogitationum 25 ut fcirent, quam fententiam foverent, fiquidem ad praefcriptum legis divinae 3 vivere, .prudentiaque ac fapientia 4 hac in terrarum parte $ adhuc conflituti inflrui cuperent. — Significant hoc fche- matiímis 1 /;terae X cum fCeptro, 2 calami fcriptor, 3 terminalium lapidum, 4 férpentis atque s globi fegmenti feu hemifphaerii. ^^ Epilogi loco pofita eft "amus: qua indicabant , data veluti dextra Deum fibi ob cultum , quem ipfi ees itu ac fumtuofi(fime praeílarent, promittere auxilium et ftipulari; imo eum iam non haec tantum, quae precati eflent, dedifle, fed et longe plu- - ra addidiíle, Habes, Lector Benevole, qualescunque meas coniecturas de Obelifci Con- flantinopolitani interpretatione ; quam nec iniucundam nec inutilem effe [pe- ro. ]píe quidem temere affeverare non audeo, nulla in parte hic a me efle peccatum; imo potius breviores has meditationes prudenti benevoloque corum iudicio fübmitto, quirerum Aegyptiarum peritiameam qualemcunque notitiam fuperant; nullus dubitans, quin magis recondita fint inventuri. Ce- terum illud iterato hic monere e re duxi, me vefligiis Athanafii Kircheri, qui I 3 Con- 270 APPENDIX. Conflantinopolitani Obelifci interpretationem , ut alios taceam , fuo in Oedi. po dedit, preffe fere inhaefiffe. ^ Inveniet autem Lector amicus apud eum plura lectu non iníucunda; quae hic repetere fingula , et ex vafliffimo illo Opere corraderenolui. Vnicum tamen fenfum huius Obclifci Politicum ex eodem quin adderem, temperare mihi non potui: | exiflimat nimirum hiero- olyphicis hifce figuris Sacerdotes, et ad folium regni aptos homines , moneri, ut rempublicam fuam ad fupramundanarum rationum exempla inílituerent, et ad fenfibilis mundi oeconomiam, fi eam continuata duraturam bonitate gau- dere vellent, adornandam fufciperent: hoc enim pacto Numinum fibi prae- fentiam, et contra advería auxilium, firmumque femper praefidium fe habitu. ros confidebant. Ad extremum cum faepe laudatus P, Kircherus ex Petro Gyllio afferat infcriptiones, in flylobata Obelifci Conflantinopolitani incifas; Fautor quidam, et amicus mihi fingulariter colendus, mei quoque Obclifci Bafin infcriptioni- bus exornare benevole eft dignatus. | Et antiquas illas et has novas heic ad- fcripfiffe et legifle non poenitebit: maxime cum novas eloquantur tum cauf- fam, quae ad eum erigendum me perpulit, tum votum , quod pio animo tunc conceperam. | Optabam iam tum ardentiffime, illudque meum votum nunc quoque cordicitus repeto, ut ifle Obclifcus pacis ab univerfa Europa diu fru- flra exoptatae, tandemque aufpicato partae, monumentum perenne et mihi et aliis exifleret, . Epigramma,in latere ftylobatae Occidentali Graecis incifum literis, Con- ftantinopoli legitur fequens: | KIONA TETPAIIAEYPON AEIXOONI KEIMENON AXGOf MOYNCX ANAXZTHXAZ OEOAOZXIOX BASXIAEYE TOAMHZAZ IIPOKAOZ-EIIEKEKAETO KAI TOXZOX EXTH KION HAIOIZ EN TPIAKONTA ATO, In latere vero Orientali ex oppofita plaga, Latinum epigrammainfcriptum videtur, veluti Graeci illius interpres; atque hoc, quantum legi potuit, fic fefe abet: DIFFICILIS QVONDAM DOMINIS PARERE SERENIS IVSSVS ET EXTINCTIS PALMAM PORTARE TYRANNIS OMNIA THEODOSIO CEDVNT SVBOLIQVE PERENNI TER DENIS SIC VICTVS DVOBVSOVE DIEBVS SVB IVDICE PROCLO SVBLIMES ELATVS AD AVRAS, Has infcriptiones cum fequentibus commutare placuit. In ftylobata igi- tur Obclifci, meo in horto pofiti, iam legitur: | I . MISERI MORTALES QVID PACEM POSCITIS TORRES ANIMI IMPOTENTIS MOTIBVS AM ; IMPlI NON HABENT PACEM NEC HABEBVNT, ———— —— ArpPENDiIX. 271 II. HN IIAAAI EXTHXEN TETPAIIAEYPON APOYPHXZ OTKON KIONA €EOAOXIOZÉ AAKIMA KOIPANEON THN A' IEPON MNHM' EIPHNHZ ANEOHKE TE TEPMA TOY MOTEPOY APEQX ESOXA BOAKAMEPOZ! Ht. BEATI PACIFICI TRANQVILLITATEM QVI ANIMO SERVANT INTEMERATAM BEATIOR ORES I DEMVM BEATISSIMI QVIBVS E CALAMITATE ET MISERIA EREPTIS AETERNA IN PACE FACTVS EST LOCVS, ANNO SFRVATI ORBIS M cR VIII. EVROPA PAENE VNIV BELLO FAME CONTAGIO MISERE. VASTATA OBELISCVM HVNC T mie o s IN apes BYZANTINO RECTI SIMVLACRVM ANIMI PACEM SVSPIRANTIS SIGNVM 3, * * * Eid N T S (Cox- ] Tx | ' s | " , k , - E ; * : . d. -m- " - | 2*8 95. | Te t CONNU ARR —" —— e dme he x " justos WigpeeP iun : D . | * 1 4 x WD | a i S P "s Dee "7 T " NU) CONSPECTVS EFOTIVS OPERIS. —— b ——MMÀÀ!À E Racoquium Auctoris, LIBER I. Cap. I, De Hefperidum pomario hujusque ftru- v-— , et de malorum aurearum plantatio- II. "ande Hefpéridum fcena claudenda, quando aperienda? IIl, De pes utilitate, et fedula arborum irrigatio III, De T: mdi plantationi malorum citrea. rum et aurantiarum apa. V. Variae circa A&rem obfervationes , ut plantandis ille, transferendis bibernandis- que malis aureis conferat. VI. Víum Ignis, et nonnullas de fuccenden- do foco obfervationes tradens, VIL, Mali Medicae Confitio. VIII. Transplantatio, Vlill, Propagatio. X. Putatio. — XI, Gro(forum, fi ve pomorum crudorum defluvium XIL Agit de Quaeftione: Num mala citrea et aurantia , quae in Italia gignuntur, fucco fint magis turgida , quam quae Germania nobis dat? et, num illa ufu praeftantiora quamhaec? item : Quodnam fit tempus collectionis ? XIII. Malorum Medicarum morbi; horum- que curatio, Cap, XIIII, De Vermiculis et infectis , aurearum malorum peftibus, exterminandis, XV. De Tempeftate, ejusque in Malis Medi- cis effedu. XVL De Hortulanis. vb De Hortulanorum vigiliis five excu- xvii. Defcriptionem | Lacus Benaci exhi- ens, XVIIIL Montium memor»bilium , et prae. cipue Montis Baldi defcriptionem comple- ctens. XX, De Suburbio Genuenfi, 5 Pietra d A4» rena dicto3 et de Pharo ibidem exílructa, uam Lanfrerna di Genoua vocant; qua occafione de alis fimilibus actum. XXL Defciptionem eminenüiffimi palatii Principis Andreae Auriae, Hortique egregii exhibens. XXII, De Nervo, vico Genuenfium. XXIII. Pomorum Aurcorum Anatome. XXIII Hefperidum arbores in ltaliam et Germaniam primum translatae, Su'jun- ctus eft Catalogus fpecierum potiorum, quae in Italia hodie florent, PIC AEGLE. Cap. I. De Malis Citreis univerfim, II Citri Vtilitas. IIL Mala Citrea Vulearia;et fpeciatim Gitreum imnaximum Bbondolotto, 1/44 Cedrogrofio Bondolotto, m Caput * Cap. «uj o Be Ital, Cedro Genouefe ordinario, V. Malum Citreum Digitatum feu Multifor- me. Ital, Cedro a Ditela. | VI, Malum Citreum flore pleno et fructu prolifero, r4. Cedro di fior € fugo dop- io, vil. Malum Citreum maximum Salodia- oum, fA. Cedro groíIo Bondolotto. VIil, Malum Citreum coniferum, I£a/, (Ce- dro col Pigolo. VIIII. Malum Citreum Florentinum, — Ir4/, Cedro di Fiorenza, X, Malum Citreum vulgare parvum, ,. 274, Cedro picolo ordinario, LIBER IIL ARETHVSA. Caput L De Limone generatim, JI. Limonum Vífus, IIIl,Limon Coftatus major, 7744, Limon della cofta groflo, III Limon Lufitanus dulci medulla, — 7z4/. Limon da Portugal dolce. V, Limon Lufitaniae Auguftalis dulci me- dulia. J:4/ Limon Agoftarolo da Portu- gal dolce. VL Limon Sacch tus five duleifTi : Ital, Limon Zucherin dolce... VII, Limon Canaliculatus. Ital, Limon in- . canciat. — TE VIH. Limon Bergamotto maximus, 775/. Li- mon Bergamotto della grand forte, VIII, Limonium cucurbitinum Imperiale, Ital Limon Zuccheta 1mperiale, X, Limonium cucurbitinum alterum et Lu« mia, Z£4À LimonaZucheta, é Lumia. XI. Limon piri efüigíe, vulgo Peretta, 774/, Limon Peretto. XIL Limon Peretta Perfonzina, et Limon Pe- retta canaliculatus. /£4/ Limon Peretto Perfonzino , € Limon Peretto | incanella- to, XIII, Limon piri effigie five Peretta fpatafo- ra, lal. Limon Peretto fpatafora, - XIIL Limonium Romanum, Z4, Limon di Roma. : XV, Limonium Italice dictum Limon Cor- *5, nagione, XVI, Limon Calaber. 7fa/, Limon Calabre- fe, Ó Limon da Calabria, XVII. Malum Rofeum, 7z4/, Mela Rofa, XVIII, Limon digitatus aut muluiformis. Jza/ Limon Zattella, Limonesqui vulgo Lumiae, item- que Limea Valentina, XX, Lien Galli u Limea Galliciae, Iz4/, Limea di Galliti XXL Limea Longa. Tm Ital, Limea da III. Malum Ciítreum Genuenfíium vulgare, pcm Limon vulgaris, V. Limon Salernitanus, XXVI, Limon Bergamotta, XXVIL Limon Períonzina gentilitius five nobilis, XXVIII Limon dulcis vulgaris, Iza/Limon dolce ordinario. XXVIIIL Limonium faccharatum coniferum, ItA.. Limon Zucherin col pigolo, XXX, Limon Irritator Appetentiae, et B:l. lotinus Hifpanicus. Zzz/. Limon agUZZaape petito é Ballotin di Spagnia, . Limonium Citratum, Cedrato, XXXII, Limon Citratus alter et tertius, XXXIII. Limea Aurantio congener, //4/, Limea Aranzata. XXXIIII. Lima dulcis, 772/. Lima delce, XXXV. Pomum Adami vulgare, I74/, Poma d'Adamo. XXXVI, Pomum Adami Citratum., 7/a/, Po« mo d'Adamo Cedrato, XXXVII. Bizariae genus multiplex. XXXVIII, Malum Citratum Mirabile, flore pleno et fructu prolifero, — /£4/, Cedrato con fioré fugo doppio. XXXVIIIL, Malum Citratum Mirabile coni- ferum, fructu prolifero, Jra/, Cedrato «ol pigolo € fugo doppio, Ital, Limon EIBER Ill HESPERTHVSA, Caput I, De Auraniiis generatim, , Mali Anerentii Vtilitas, 1 LlMalum Aurantium Indicum maximum* vulgo Pompelmoes. III. Aurantium maximum, della grand forte, V, Aurantium Auguftale, I4/. Aranzo Ag0- Ital, Aranzo VI. Aurantium Citratum, — Zcz/, Aranzo Ce* ato, VII, Aurantium Sinenfe, Jal, Aranzo da 5t na, VIII, Aurantium vulgare, VIIIL Aurantium Indicum maximum, vul« go Pompclmoes. X. Aurantium folio crifpo. I74/, Aranzo con foglia rizza, | : XI, Aurantium Hermaphroditum £eu corn culatum, J£4/, Aranzo cornuto € Herma- .phrodito, ' Xll, Aurantium corniculatum et canalicula- tum. . Z:4/, Aranzo Cornuto incanella- to, XIII, Aurantium canaliculatum, JrAA&Aran- — Zoincanellato, : XIII Aurantium Lufitanicum et Sinenfe. Ital, Pomo da Portugal, € Pomo da Sina, XV. Aurantium ftriis aureis diftinctum, Itaf, Aranzo fiamato, ; xw «ed o Be ie mit XVI, Aurantium flriis argenteis variegatum, Ital, Aranzo rigato con foglia ftretta, XVII, Aurantium (ftriatum cum foliis latiori- bus, £4 Aranzo rigato con foglia lar- ga. XVIII, Aurantium Limonis effigie, I/4/, A- ranzo Limonato, XVIIIL Aurantium flore pleno. 774/, Aranzo con fior doppio. XX, Aurantium Citratum, Cedrato, XXI, Aurantium diftortum aut monftro- fum. -Z£A4, Aranzo di(torto ó monf(trofo, XXII, Aurantium Sinenfe pumilum, — Zr, Aranzo Nanino da China, Ital. Aranzo FLORA NORIMBERGENSIS, Praefatio. | Caput I. Enumeratio Auricularum urfi, —. ]l Primulae Veris, III, Septem Ficoidum fpecies, 1.) Ficus aizoides procum Africanae femper virentis foliis, nteo, 2.) Ficus Aizoides teretifolia, foliis cryftal- lineTore elegantiffime confperíis , fori- bus dilute rofeis, 3.) Ficoides feu Ficus aizoides Africana tere- tifolia erecta, cryftallinis micis adfperfa, flore amplo puniceo intus , extus ad fo- lem aureo fulgore fplendente, 4.) Ficus aizoides folio tereti in villos radia- tosabeunte, flore rubro, $.)Ficus aizoides Africana erecta folio trian- gulari breviufculo fimbriato, floribus ro- feis odoratis. 6.) Ficus aizoides Africana teretifolia ere- ct3; caule pilofo, flore purpureo, copio- fo. 7.) Ficoides feu Ficus aizoides Afrifana hu- milis triangulatis foliolis, flore extus pur- purafcente, intus aureo, 8.) Caryophyllus Ghinenfis foliis laete viri« dibus, floribus fimplicibus variis. III, Apocynum Coraffavicum feu America- num, fibrofa radice, floribus aurantiis,Cha- maenerii foliis latioribus, V. Cotyledon Africana frutefcens, folio longo ecangufto, flore flavefcente. VI, Phafeolus Indicus cochleato flore. VII. Datura Aegyptia flore triplici feu ple- no VIII. Leonurus Capitis Bonae Spei, IIII, Cereus Amerk ferr jor arti- culatus, flore maximo, noctu fefe aperiene te, et íuaviffimumodorem fpirante, X, Olea, XI, Laurus, XII. Arbutus, XIII, Piftacia, - XIIIL Mala iníana, XV, Momordica Ceylanica. D CEDE ^ Appendix, I, De Horologii Solaris buxo in area adumbrandi ratione, II, DeHorto in charta ex Opticorum regulis deli- neando III, De Columnis Milliarium, III, De Obelifco;erecto ad exemplum Conftanti« ) lans 1 i E Lnsslos o Rl mes su Ly AN. Mm2 * «ob LN DON A. Litera hieroglyphica. 260. 267 Á Abietis ex minuto femine generatio, 39 AVblactationis m tad duplex 42:43 Abíinthium verminan 64. Accipitris vivacitas, $6 fymbolum, 261.264. dms in Germania nutriuntur et "— nt fed ito femine " : Aculeis armantur mali Sinenfes. 41 Aegypti: Obelifcorum auctores. 217.258 Eorum religio., 259 ex Aéris Gravitate et levitate cauffae petuntur re- rum nàturaà ium. 3 A : 27 Aéris utilitas, 27 A&re libero gaudent plantae, 28 A&r temperatiíItmus, 99 A&ris admittendi tempus, 23 artificium 28,29 Aetas arborum, vid. vita. Actna, es , 87 Aeítu enecatae arbores irrigatione non reficiun- tur, 31 Agreítium circaurbem Noricam laus, 24. Agricultura liis bus Opus, 2 "noftram veteres ftuperent, amar » Aizoidei ficoides, 221-224 Alpes glaciales in Ambulacris bypaethris ftatutae arbores,an Moe feliciter vireant. " 28 Anatomia citreorum, A. 103 Anguium generatio, A . 63 Animalium interitus, $6 Antipathia arborum 12 Antiquitati laus debetur, ob inventionem Wu utilium et prudentiam, *- praeluxit Aftronomia, ibid. ea imitanda, 2 Ania pnevmatica. : 27 A Rymer ii. Ap um generatio e cadaveribus 63 dus fervida noxium contra uera fubfidium,67 Aqua marina edulcatur, : Origo rerum omnium. ibid, tepida arboribus hieme affu ideni | 21 fontana ad easirrigandas minus commoda, | 22 dat incrementa plantis, Aquandae arbores recens plantatae, 3$ Aquatio nimia malis Medicis noxia, 7 4 Aquilo. vid, Boreas, contra Araneasrem edium, 68 Arbores peregre advenientes fervantur dise. c extra citretum, 12 hi iber aqua conf; in 1 E - Meri uiu dm fae ^ E vernae funt optimae, ibid, recens pofitaea£ri fubducendae, 3$ ' anjugipartu enécentur. 26 palis defixae ut curandae, 38 citretis inferendae, tenellae infantibus comparantur, de Arborum coma, 45, vid,Corona., ^ laetificatio, m f * 3 in vafc 3 9 1 peregrinarum] lectio, Arborum peregrinar. dificil cultura apud nos » alacu Benacoduratio, i, ? : onte tortuofi | ibid, u jualiscur? 26 f 55 petia et Antipathia, 12 rigore um cura 38 Putatio;translatio, vid,fuis locis, Arbutus 259 pads cn E 26 Arethufae hortus, 127 fabula, - 1of Afili origo, 63 Aftronomiae augmenta, EH Aurantiaómmatura odorem non fpirant, €o inten is plantatio in Citretis II nomen, !78 Qürobilltüs, ibid, , nota. Bain 179 1 recení(üs Itali 191—185 Indigenarum. 187—208 Vtilitas, 180 maturorum lectio, $4 S SEEN 100 par L Cy IOI Fives in Italiam et Germaniam, 108.178 Auria princeps Melphitanus, 97. vid, Doria, ] Auricula urfi, q21IE Aurigo foliorum, 61 Autumn:les ventiin malos Medicas injuriofi, 28 Autumno arbores tranferendae, 37 BA montis defcriptio duplex, 28—3; B:lli gerendi ratio hodierna et vetus, 1j benac: Lacu: s defcriptio. 88 : 7 - MNT Ne sprae ften 32,11 Bertae ualillariae hiftoria, 84 Bizariae genera 171,175» Boreae flatus obeft citris, 70.28 Bos, fymbolum folis. 26 agricultürae, 264. 265.266 Botanices ftudium per is et quando excultum,4.$ Cer mollioris animi fienum, 45. vid,erints, nd ian hibernaculo temperatura, 7 130 ree ex rbonis excludendi, « 62 hortorum cuftodes, $2 Canna filicem enecat, 1 Carbunculus, vid, Robigo, Carpio;pifcis. 84 Caryophyllos vermes depafcunt, 7O Caryophy lus Chinenfis, TE wom in Cafeo ut vermes generentur, 64 Dieruminaequalitas. Catalogus acruminum, qui ad Benacum enutriun- 2 car eei pro Citris alendis,vid, Citretum et Hi- tur, utum, Catulli patria Domicilii altitudo, IO Caudex arborum evellendarum manibus non Wi materia, comprehendendus, 37 Cedrus ex nuce minutagerminat, 39 Cereus Americanus, 232 Cervi vivacitas, : «6 Chimaera, monsignivomus, $7 Citrea eximiae magnitudinis, 98 Citreorum nota, 161 Citri a Limoniis differentia, II!f origo in Italia et Germania, ibid, poma aliunde allata, 113-118 Norimbergae alta, I19-128 utilitas medica et vulgaris, II2.112 Citretum auctoris, Salodienfe, 18.19 Ripenfe. $84 Citreti area altior,cur ? II Citrus. 100 gummi exfudat $7 noD adeo bene cum limonia mari tatur, 11o Clavus, vid. paze//a, Cochenilla quid ? s €4 Columnae milliares, .. cop i T Condaules. 4$ Contactus hominum citris damnofus, éo contra huncremedium, 61 Corona . : 33 decorae arbores minori copia fructusedunt. 45 Coronalis initio, Cortex arborum plantandarum irrigandus. 3j morbidus, $8.49. in Corticem ut fiat infitio. 41, Vid. Decorzicario, EY T &orricofi fructus nota, Cotoneum. vid, Cydonium, 'Cotyledon Africana, Crear femina ad confervationem generis dE Crines tondentur. 4$ denfi fanitati obfünt, ibid, B rr ioain mollis animi indices, ibid, gent. — . ibid, "Crocus, 71 Cultri vulgaris ufu in horticulturainterdictum, 46 Cuftedia Hortorum agenda. 31.82 in Cydonias infi'io olimincognita, Xx litera quid fignificet, 263 D, pez Nee flore triplici, 231 ecortieata arboran vivere poffit? $7 Devorüssionis. cauffa falfa, : 34 LITE vera, 3538457 i ires NE orum. 22.22.48.51. uvii hujus cau(fae, 48,61.101 medela, 49.50 perDelibratienemintti tio, 4I Deos noctu inter homines verfari, credebant sb ici, . DEVS does hominem modos plantarum sini EA E Plantasi in idiluvió (érvavit, .... ibid, 1I apertura. rr, — quando inftituenda, - locus MN exftructi 9. "o Mind et deftruendi tempus, I uu is Doriae palatium et hortus, divitiae, 9 ^ Monumentum, 97 E, p mn 4I abE is pl tumcapiunt, £,2t Errores errantium culpa faepe committntur, 10 commiffi circa plantationem 37 calorem f ubfidiarium, r? Efferich. 12I Euri flatus citris noxius, 7o Experimentum circa aqu:m, 2I Exíiccantur poma diutius ex arbore pendentia, cur? 3354 F. .Sub [ AbulaLimacis et Bruchi hortulanorum ne- quitia vindicata, 7 pem plantas enecat, Faftorum corre&io. Feneftrae in citretí domicilio ut fieri debeant? rb vando aperiendae? 18 Ficoides Aizoidei, 221.-224. Ficus oleae vicina, huius germinationi obeít. 12. exulet ecitretis. £213 Indica 6 " f, $ Fidtia i przftant ligneis, 33 Filix canna enecatur, | 12 Flora Norimbergenfis. 209 Flores füperflui ut demendi, 49 multiplices dant fructum proliferum. 117 -Florum gemmae ut obfervandae. 17 colores mutantur, 4 frugiferorum nota. 49 examen, 103 Foci füccenfio. J 16,feqq. 3 1 nimia plantis noxia, 20.21 Foliorum examen, 103 Folia decidua laecamen praebent, (25 in hibernaculis arent, cur? $9 remedium, ibid, denía nocent. 45 Forbicinae, 44. Formicarum noxa, 267 ut cavenda. ibid, Fornax, vid, Focus, Fraga Imperialia, Frigore confe&tae arbores calore fubito non Yecr- .. untur 17 Frigus boni noxium. é9 Fructus diverfi eiusdem arboris, $ . copia arboreftlevanda, 49 Frumenti Indici fecunditas, 39 Fullo. Hefperidum hoftis, 6g Furti in agris et hortis pocna, $1.82 Mm 3 G, «d o f» * Ignivomi montes, "ENTE Alli E. '(T3^84 rPr "mm omnium, 24. opiniot nenfes, » Gemmae florum, 17 Immortale nomen ut acq uiratur, re probae nota, ; 44 JInoculatione it afiunt, 40.161 Geniorum hieroglyphicon maiorum 260 [Inoculationis modus: duplex, 43 minorum ibid, Infcriptiones hortorum. 62 bonorum. ^ 261,262 Infíectamali Medicae peítes. 63—66 Genuenfes arbufculae an praeítent illis, quae a acu Infectorum ortus, 63.54 Benaco veniunt ? 22 Metamorphofis, ibid, decorem arborum amant, II Infirio duplex. 4t Genuenfis Pharus. 94 lnítrumentahortenfia femper in promptu fint, 57 In Germania Acrumina 1 raro femine nen $4 lnventores rerum novarum laude digni, Germ odiecultiffim 4 Inventa faepe inutilia, 9 des led tempeftivum. 2j non celanda, ibid, Glacies! f t dice 23 [rrigatio arborum, vid. 44227. Glaciales montes. 99 Iudzorum Efericb, 121 Globi MA meri quid fignificent. 262, EX A CiobaM- Ss 268 e AboreDeus bona vendit, 71 C.G torcol i! 253 ^ $7 Gramen malos Medicas fuffocat. 62 Laetificationismodus et tempus, - 2.26 Grana. vid. Semina. Lanterna Genuenfis. 94 !| t 40 Laurus ornat diss 1 : ut .feminanda, ibid. ^ parvi aeftimatu ius inarea citreti quam in vafa M CI Laurumaquila in Liviae Drufillae gremium Hec 1bi tt, 2 àGrandine damna, 79 Legesveterum mutatae, 1 Grofforum defluvium, vid. Defluvium, Legendorum pomorum tempus, $3- f4 Gummac fluxus, arborum morbus, j7 Leonurus Capits BonaeSpei, 232 5 Limae et Limeae difcrimen, 151 Ecla , monsignivomus. 87 Limea, 163 Hefperidum fabula. 10$ Limonum origo inTtalia et Germania, 106 Hibernaculi commoditas in a&readmittendo. 23,25 recenfus advenarum, 131-171 Hibernaculum vid . Citretum et Domicilium proci- indigenarum, 152-175 trisalendis, - utilitas, 129 neadeo multas plantas recipiat. f dulcium etacidorum nota, 128 Hiematio arborum. | 1j maturitas et lectio. $4 qualis apud Salodienfes, ibid. Limonesin Germania nati füeco turgent, aeque ac Hippodromus Contlantinop. 257 in Ita'ia provenientes, $2.54 Hirundo veris et pluviarum nuntia, I8 Limoniae citreaeque nota, 1H Homo, naturae miraculum, interitui obnoxius. $5 auram duriorem perferunt, 164 Genii boni fymbolum. 261.262 Lingua cervina. vid. Phyllitis, Lo, PreaxíoaNci 777 262 Litis et contentionisorigo. $t I b lefcribendum.24; | Loliumabfit. 62 Horti fepes ex citris, 110 Lucii pifcis vivacitas. $6 optica delineatío, 249 Luna creícente fiat translatio arborum, 37 uftodia, -81 decreícentefiat putatio, r2 Hortulani virtutes, 72 : innocens vita, ibid. M. vitia, s 237475 "Ackian, mons ignivomus. 97 malitia in femine fee cs TUMES Maculae mucofae, p eins morbus. $7. ? : : poena füb fabula lim 77 Hortulani an ftipendio condudad ? 7 fi ibid, fint diligentes et prudentes, 722 probi raro mutandi, 73 deducant, : 62 Hortulanorum Noricorum laus. 24 "Humorumexhalatio in hibernaculis noxia. 18 medela, ibid, caufla, : 70 Asmínum Indicum Operi topiario fervit. 13 ; Ls : avS parróecoQoz, 262 S » ks 2 £x 1 1 3 0. j I gradus ab M Sees augentur, culinaris differt a folari, 5a coloratus, T Mala infana. per Malleolos propagatio, Malus Medica, vid. Citrus,Limon;Aurantia, Punica ju&ta Myrtum plan Cotonea. vid, Cydonia. : Sinenfis ut ab Arantiis dignofcenda, 49 Malva horaria, L eed ms.nif d iterum | exfucca fiunt ex ras fpinaean ferpens nafcatur. Anzan, Melicenfes campos ftercorenon laetificant, i j Memaecylon, Mercatütae laus ecutilitas, zd Meum et Tuum litium origo. íi ; ed in Metallaliquefacere, ingeniofi hominisinventum. 2 4 Metamorphofis infectorum, 6 Milliares Columnae. 2:3 Minerva oleam producit, 23f Minutiora non negligenda, ' a Momordica Ceylanica. Mons aeítatem hiememque eodem tempore add rens, 29 Montes ignivomi, 17 nive perpetua tecti. $8 altiffimi, caelum tangentes, 856 Morbis millehomo obnoxius. f$ Mucus intra corticem et lignum, 61i fant plantulae. $8 Multiplicauo or DEl opus, 29 Mundi hierog!yphic 260 Mutcus limofus , esti si morbus 62 Myrtus et Malus Punica in vicinia Mime 12 ornat citreta, 13 parvi aeftimatur, 8; . Anae arbores. E copiofos fructus edunt. 110 Natura multimammia. 22 Naturae Íymbolum. 260 gmenta, 3 Navolae fons frigidifmus, 91 Nauta SEDCÁ audax, à; 6: Nebula quid ? i 9 Neptuni et Vinervae litigium de nomine Athena um. 21$ Nervum vicus Genuenfium, 99 Nicotiana herba an formicae abigantur, 67 Nilometricae fcalae. pi Nix hibernis prodeit cur? p'antis exoticis noxia et regulae de eius ufu. ibid. Noctua mali daemonis fymbolum, 264.265 Nomen immortale ut acquirendum, 9j Nota, qui flore: fructu rurgeant, 49 pomi corticofi et fuccofi, 'L ramalium 46.47.59 limonis dulcis et acidi, 128 Citreorum 161 Nuces jaslandeshortis noxam afferunt, Nux mof 7i O. E eorum erigendorum cauffa, 258 Obelifci Conftantinop. aetas. 259 fenfuspoliticus. ^ 270 Officina chartaria 8; Oleae fabula, 23$ augmentum impedit ficus vicina, 12 Olea moritur depacta in (exobem quepeus, ibid, Olei exprimendi ratio, | 8 Oleum virgineum, ibid. Olivarum conditura, ibid, Oliveta, $85.86 Ophioneus, / Opus topiarium, 13 disfymbolum, 261 posean Auriae, 96 Palusne nimis propinquus ftirpidefigatur, €o translatis eodem loco addatur, 38 cave naturae fymbolum. 260, 261.262 tavium, 34 ese ae medela. Paftinatio frequens on utilis ? eregrinationis utilitas, 87 Peregrinanóum incommoda et pericula, 16.92 Phari celebres, 9$ Pharus Genuenfis. 94. Phafeolus indicus cochleatus, 229 Phyllitidis femen minutum, 39 S.Pietro d'arena, 24 Pini (emina minuta, 39 fativi interitus ex contactu, 61 Pinifer ns quatuor jeabilia in quatuor mundi plagas emittit, 88 Pifcina facra. 267 Pifcofiin lacus in montibus, 28 Piftacium. 241 Plantatio arborum advenarum, 33 in citreto. 11 malorum aurearum, A Plantarum [ Deus docuit homines, ? mater fol eft. ed infecta, 63,64. Plantae optimaei il f 89 rudimenta in femine, 39 fameenecantur, 13 viae praenuntil, 18 5 corticofi nota, $2 Pompelmoes. 181 Pomum Adami, 91.167 diffectum 102 Paraditi, dmm Effericb. 121 Pori plantarum, 27 Porta Thaufti. 26 Mercurialis, ibi Praeiudicium fabularum mater, íz eft vel intellectus , vel voluntatis. ibid, Primulae Veris, 2 Iden Propsagatio duplex, per circumpofirionem, en eius modus praeftantiffimus, 42 Aurantiarum citrearumque, 39 Pruina malis noxaminfert, a 69 Pulveris pyrii inventio, 4 Putat o citri, 45 uando facienda, 46 P caobier vios ibid, Vercus in oleae fcrobem depacta moritur, i2 Quies arborum, 26 R, Adicesan alted dae? — 33.34.60 Radicum tonfüra, 33,356.50 Ramalia vere amputanda, 46, vid,Psatio, ' Eorum nota, $9:46.47 Ranarum po limoreiicitur, é4 Regio fertilifTima 99 Remedium contra patellam, 46.47 . " Rraneas, 6 -: noxam ex contactu, ex humoribus nimiis in bibernaculo Belles $ maculas mucofas, $8.59 Gummae fluxum, , $7 Corticis rima:., ;8 decorticationem, e o &e 9 Ripenfium citreta, 9 Robigo arboribus vitium infert, 70.26 contraeam remedium, 67 ex Robigine vermes, 67 Robiginis cauffa, $919.66 Rudimenta — Acra tabula. A n l 263. 267 Alodienfium Citreta, 4 Siporem pomi an aqua medicata mutare valeat,67 Satio acruminum, 40 Scandulis citreta teguntur, T Scapus, vid, Caudex, Scarabaci pifularii ortus, &3 Scopuli marini, 93 Scopus auctoris, 2 ex Semine omnia proveniunt, 63 Semina creaturis ad generis confervationem indita, 22 per Semen propagatio citri, 33 ex Semine minuto procerae arbores, j Seminis ftructura, ibid, eratio, 103 ferend: ratio, 40 enecandi malitia, 74 in Semine rudimenta plantae, ibid, Seminibus fere carent Acrumina p $4 Serpe ji 63 : fymbolum quid fi gnificet. . 261. 062 Servandorum pomorum ratio, 44 Silphium. à: : 262 Botas 9 é Sirmio 8e Cacalli patria, 20078491 is aeft 1 mius, 7430 natura s: efficacia. ; fymbola; accipiter, 261 e bos. : ; ibid, Specula, vid, Pharzus, Stercoratio, vid, Laetamen, Sterilitatis cauffa, - 3 26 Stirpes ^. E I o 32. 34 àStolon.b bores pl g d 40 Stolones unde ? $8 S ';ccofi pomi nota, ,3 Succus limonum acrior fericum tingit, 130 uai es ; ds 25,54 ibus j4 Sudorin prese unde? Uo Surculi cura, 17 Sympathia arborum, 2 Per Ice propagatio. h 42 vim )OTng9 Telefcopiis multa deteguntur, 64.100,15 Tellus non omnis fert omnia, 71.24 Tempeftatis variatio ob ervanda, 'erranon omn 6, 69 pro Malis medicis. ferendis Praeparanda, áü in V31CullS w23a S fh 4 incitreto ut, [praep aranda, ; ; mater omnium, 32 Terrae Qoslicates diverfae, 24.32 guítu ettactu nofcuntur. 28 -— Mein poer entoda ; an plantis ferendis Teflae. pet Vafcula, 26.27 e quid fignificet, "Theodofius Obelifcum pofuit Conftantinop. 9 Hes Theolegia Aegyptia in obelifcis defcripta. 258.459 Theut Aegyptiorum doctor, 259, ejus hierogly- hicon. ibid.& 260 Thermometra ut paranda, 16,17 Thermometrorum ufusin hibernaculis, 16 ee cauffa fünt praeiudicia. fà orbol Trabium, fignificatio bieroglyphica, i^i circa Translationem vitia. 37 "Translatio arborum annofarum, 36 impoffibilis vifa, $ in citretum, 12 in vafa, 3f ex vafis in aream. 36 quando fieri debeat, A2. ien peragitur, quam olim, 12,36 Typhon 265 V, Aícula anfis munienda, 37 teftacea ligneis praeftant, 33 ligneain quadrum arboribus circumdata, ibid, 57.58 Venenorefiftit Citreum, 112 Venti noxii Malis medicis, 70 autumnales in malos Medicas injuriofi, i Vermiculi, 16j num ex putredine, an ex femine oriantur, 6 nini arboribus noxii, quibusque fui, "t in cafeo nati, 63 in acruminum arboribus, 6f Veris prodromi, 18 Vereinftituenda e 46 ercoratio, 2j Vefüvius, 87 Vinum fanctum, 94 px, move. 1 2 Vita arborum an (ti inuatur?2 28 Vredoarborum, 2. Ee pri Ü Vulcanus, mons ignivomus, x vti nullus fine vitiis homo nafcitur aut vivit: ita nec liber ullus a mendis adeo re- purgatus prodit, quin plura hinc inde corrigenda fuperfint, ^ Eam igitur Benevoli Lectoris humanita- tem fpondemus, enixe rogantes , ut extantiora, quae inter relegendum obfervata fünt , 7xpopzuare«. fe- quentem in modum emendare haud gravetur, et (i qua alia deprehenderit , pro fua humanitate aequi bonique confülat, Pag. 2. lin, v6, progratileg, gratus. p. 18. lin, f, pro fintleg,fünt. p. 34. lin, 22, poft fructus inferatur comma. p.42.lin, ult, protedeleg, pede, p.45.lin, 19. pro retondileg, retonderi, p.;2.lin. 30. pro eorum leg.aliorum, p. $4. lin. 13. pro Tenaraleg. Tanara, p. 65. lin, 2f. pro animata leg. animati, p.49.lin. 25, pro autummitate leg, autumnitate,p, 75. lin, 11. pro Quidfid? leg, Quidfit? p.76. lin, 13. proaut propriam leg,utpropriam, p.8;.lin. 41. pro moeniorum leg, moenium. p. 88. lin, 11, pro Lacusjbabet leg, Garganus lacus babet, p. 88.lin,12. pro cuius ambitus leg, illius ambitus, p.95,lin. 23. proinquaeleg.inquas, p.95.lin, ro, proetPharus leg.eftPharus. p.99. lin, 2, pro videor leg, videar... p. 1 : f. lin, antep. pro agri Flor.citreoleg.abagriFlor,citreo, — p. 119. lin.1c, pro leg.ferrato, p.123.li .promaturuerint leg. maturuerit, p, 127, lin, 10. pro Aegle et Arethuía leg. Aeglae et Arethufae, p. 145.lin. penult, pro utpotaeleg, utpote, p. 1j1. cap. 23, lin. 2. poft Lodroni add, dignitate, p.165. lin, antep. pro palmititibus leg, palmitibus, p. 164. lin, 22, pro aberraverim leg.aberraverimus, p.165.lin, 19, pro Meus pomi arbos leg. Huius pomi arbos, p. 167. lin, 8. poft reliqui addatur rami, p. 187.lin, 22. pro coro leg.corio, p. 19 f. lin, 19, pro diftinguitur leg, diftinguuntur, p.207. lin. rt, pro foliis leg.folis, p. z*o.lin, 42. proitaicone,leg.eticone, p.25;.inInfcriptione pro vindicemleg.indicem, — p. 254. lin. penult, promappaleg.in mappa. p.z5f. in. y. fublatamirileg.füblatum iri. p.270. lin, 20. tandemque aufpicato partae, leg. ubi tandem aufpicato parta fuerit, CR , *ak EN » í * Rm " M " » 5 E - T. À ; $ . ^ fet r^ I Ls $ v eA m vaL ) Lg - T wal * L] * * - L ; , . 2 L - E A EN " r - iis nsn - SM »». . L * » ME. QE. LU ps Sri , Ohr i sibnom.s sullu 19d? sso. ietecaadd £h0139.J ilovonz ff 465 AS qu - anf0ót DoR me pow Ranae ge ou EU rig iSidO : ciinegatón Tni so EI inedogqob «its £Hp-1-39. bc visu bee 9: siglo: o5 obgitiod — sBDECOHA o vie v Jfiefüistid. m. E. " : ieri ibn SGbsgmmbcbo0: N- zii-zyp deriooita solitis c13 sol ebirbiyDoom : Toe. ddamide i: : : sont ssl misainsoti ow. west taitgo1q : jucevp.r.4ub av p opidi euius O17 .£ i. nit, e$ 4 RH ast 19dedpus;. ! ET «pit 98 ! SpidQficor deiecit yo ct, "m oti PTS i.to [ i t beipaetiim js ^£ 891 Goijz.- 195Q4q..51uS üTSRpiro.m —ce5bie gal "cobre "wem eto Dubia 0108 Su5cipm : ed Hi .tcfg vugiritptisbatgot3io6 esed 38 Q16 2lussg uni | dui :i'nleq od | 2d TS MICHAELIS FRIDERICI LOCHNERI ARCHIATR. CAES. COM. PALAT. NOBIL. ACAD, LEOPOLDINO-CAROLINAE NAT. CVRIOS. EPHEMERIDVM DIRECTORIS, MEDICI NORIMBERGENSIS COM MENTATIO ANANASA NVCE PINEA INDICA - vulgo PINHAS. Ad NOBILISSIMFPM ET SOLERTISSIMFAM HESPERIDVM NORIMBERGENSIVM SCRIPTOREM | /J— NORIMBERGAE LITERIS ENDTERIANIS, Mo. Bot. Garden, l1oeooag3 (— consc esmtaa I cc mien cr Eu ugiat à 2) 3 » - ^ a 1 NS E - — — s —u LILLELETTLTTTTITT] EAT - HILLLLTTTLLLLETI FIRO NOBILISSIMO IOANNI CHRISTOPHORO VOLCAMERO C DAP. m : | | .M. EF. LOCHNER. Agellas de ANANASA confcriptas, nemt- ni cuiquam potiori jure me confecrare potuifle acdebuiflequam TIBI, VOLCA- MERE optime, quilibet aequiflimus re- rum aeítimator facile judicabit, qui per- 272 pendet, TE easdem TIBI jam vindicaflc. COMRSSSes Cum enim, quae de Planta iftac ejusque fructu fapidiflimo , perpetuis Praxeos impedimentis obrutus, ex Hiftoriae naturalis fontibus haufta collegeram, expeteres novo Hefperidum Tomo inferenda; | communicavi iftaec, Íchedis excepta confuüfaneis,non tantum lubentiffime: fed et cum placere levidenfe illud munufculum intelligerem, in ani- mum porro induxi, fub incudem revocare eadem , atque ad- dere, quae fparfim de Fructuum hac Regina ab Exoticarum rerum Scriptoribus fünt annotata. Vnde Schediasma pracfens eft enatam, quod Hefperidum, Latiali toga indutarum Tomo acceflionislocofubjungi queat. Eft itaque labor hic meus RAMVS E LVCO Helperidum Tuarum;quemin fuburbio ab Avo TuoIOANNEyviro candore Germano,Pietate feraque *enectute venerando, plantatum, et ab incomparabili m £o TVO, IOANNE GEORQOIO,. *é ^«^ auctum, ipfe libera; lif[ime alis, amplificas. 34 | Ditaverelocum ingreffae fplendentibus umbris Hefperidum Citrus, Malusque Nerantia quondam Gloria, perpetuis veftitae frondibus ambae Perpetuo flore ornatae, foctuque tumentes -(- "Perpetuo. -. | | Innata quippe VOLCAMERIS naturalium fcrutandorum cupiditas , a Parentebeatiflimo , qui id omne propemodum complexus animo, quod naturalis fcientiae fibi humana acqui. rere mens poteft;ad Filios transmifla eft. | —— Quid de Fratre TIVO, IOANNE GEORGIO, Botani- corum aevi noftri Principe, dicam? cujus ftupendam in hoc ítudiorum genere notitiam — — Aulonius ftupet, Gallus veneratur, et Anglus miratur, I cuto coclica adaftra vehit. | Fratris TVI alterius FRIDERICI, viri dum viveret, candidi ni- veique pectoris , Mufeum praeftantiffimum omnibus haec ftudia colentibus jamduduminnotuit; idque larga indies aug- mentacapita Filio T VO,harum rerum amantifIimo, utpote ad quem iftud;faufto omine haereditario jure eft translatum. .. Sedcumnonidagam, utlaudes Veítras canerem; aliis qui- dem hoc munus concedo. De Te autem non poffum non, ve- ritate fuffragante, praedicarequod aeterno TVO Hefperidum Opere exterorum quoque praeconia promerueris. Germ4- niam vero noftram, cultiflimis accenfendam regionibus, con- tra Taciti injurias dum ftrenue afleruifti , Patria haec noftra TIBI in aeternum obfítrictaerit, ct — Quicquid reddidit illa Gratiarum, debebit: neque enim Tuo labore | fat dignas dederit puto Tibi unquam. Vale. | | CarvT L. "Y j l M (fff E— Z NS " € po I — Emm Z7 S NS RR m. J A NS 1 L—34 AF E [-—ÀÀ - | autant HETEELLELLLELHLLLLLTLTTTT D une ELLE TERTRUHHLLLELLLLUPTITTTETTTITTLO C4 EY na Nasa fructuum Regina. Ex 44wverica primum allata. ZMarz. Bobepaus;Freti Magellanici In- — vwentor. JBrafiliai agnofcit Patriam , quam et Parreira brava, | Ananafae Me- xicanae et Haytanenfes praeftantiffimae, ^ Nafcuntur in Infülis 44s77/fes dictis, 7amai- cA, Framia AEquinoctiali, Cajeuue, . Guajanen[ium praeftantia, ^ E Provincia 5, Crucis in Indiam orientalem transplantatae. In ava majori et /Malabar nunc fpon- te proveniunt majores Americanis. Commelini Laus. In Sz e Peru illatae, Sa- menfes. Benaaleufes. Ceylanen[es Batavicis in Java majori potiores. In Africa alic Guinea , unde accepit Belgium. —— Clufii Laus. In capte E. 5pez plantavit Cleyerus. Germinant in Infula Bewrbonia et 5. Mauritii, Belgae Europam hoc fructu bea- runt. Paludanmus ante hoc feculum coluit, Floret in Hortis Academiae Lugdunenfis, Amflelodamenfi, Muntingii, Parifimo, n Bofiamo pro -4mana[a culta 42074. Hu- jus defcriptiooccafio erroris,Synonyma.Philoj Ànanaíam et Bananaíam confundit, Haec defcribitur, Plures Ananaíae defcriptiones. In Svvebbertiano Horto copio- fiffima ett, In Volkameriano. Saccharo incruftata olim in Mufeo dBes/eriano, Kir- eberi vanus metus, Solum Norimbergeníe optimum colendis quibuscunque plan- . tarum generibus. | TON LecorBenevole! |^ — ^^ : Fructum fructibus omnibus priorem, Qui funt, qui fuerant, erunt, priorem, NANAM fructibus eminentiorem ; Quantum [unt teneris cedri aliii, | Pratis celfius aut jugum Pyrenes, Aut concvallibus infamis mecvo[ae I. 2fipis, s | adm — . Haec jure merito Plantarum , quas orbis Terrarum complectitur; inque finu fovet , dici potefl Regina, in quam omnes guftus fuavitates, omnes faporis illecebras z4/4:»; contulit. Proinde quoque Rex Regum ac Vniverfi omnipotentiffimus Plantam hanc foliacea corona ex- ornavit, ceu luculento in reliquos fructus Pd et dignitatis omi- ne, in quo diademate herbaceo regiae fübolis futurae primordia, plantae- que, e ditifcente morienteque genetrice reviyifcentis, rudimenta delitefcunt, a plaffica terrae vi temporis fücceffu evolvenda et eruenda. | Non autem Europae noftrae eft indigena, fed e remotiffimis regionibus advena, et quidem ex India, : A Praeci- ; CAP L Pyaecipites Phoebi qua rota mergit equos, quae nunc vulgo quidem A4mer;ca dicta, rectius autem; fecundum immor. talis gloriae virum, quondam noftrum Wagenfeilium;occidentalis Bohemia ideo nominanda, quod Martzzus Bobemus, € familia hujus urbis Patricia, lae- te in hunc usque diem virente, ct cum aeternitate, volente Deo, perennatu- ra, oriundus, jam ante Chriftophorum Columbum et Ferdinandum Magel- lanum, Oceani hactenus cogniti terminos ac fines, metasque hominum ex. tremas et ultimam Thulen praetervectus ,' Azores Infulas detexit, Fretum. ue Patagonicum , vel Magellanicum dictum , Lufitaniae Regi radio prius delineavit, quam Magellanus de Expeditione fua cogitaffet. ^ Freto huic Pa. tagohico Eon potius Boheimico, vicina Bra///4, has-fructuum delitiai pri- mitus guftandas advenis Europaeis obtulit, ut fic eandem, quam Paeira brava , nuper demum a nobis defcripta, agnofcat patriam, et binae Plan. tac quafi forores Cannibalum fint natae - - 9 Ww w ow fnb oris, Magajatascue inter duros et pingrvia labra Tappinaquám, facili cverfa quos dicere uon eft, Patagonasque truces, ee nudos membra Tapuyas. Haec tot hominum monftlris infamis regio, c Cl. Breynii Plant. Exot. Cent, Cap.1. elogio, non folum propter mitem, fanitatique humanae maxime fa. lutarem caeli temperiem , atque alios humanae indigentiae fübvenientes commoditates, fed etiam ob varios , quibus beata efl, fructus pracflantiffi. mos, (quos inter Ananafae palma tribuenda, ) imo propter falutiferos ac mi- rabiles plantas , quas Terrae gremium tam larga copia effundit, hanc affccu- ta eít praeeminentiam , ut inde addubitent nonnulli, an ulla mundi habitati regio huic praeferenda ? ac terreflris quidem Americae Paradifus hinc multis vifa: digniflimum certe tali Patria fructum! Mexicanum TE regnum, ab urbe cognomine ; orbis totius urbium fpatiofiffima, turribus tectisque plusquam feptuaginta quinque millibus fu- perbiente, celeberrimum , cum pleraque fui parte propemodum ad luxuri- em frugiferi foli, faluberrimi Esp eter tam fponte fua, quam cultu nafcentium feraciffimum , Ananafae etiam felicitate proventu tanto dives efl, nusquam ut pene gentium fructuum delitiae Ananafis Mexicanis, et in fpecie quidem Hayzazez/bus, certent, tefle Nard. Anton. Recch. Rerum Me- dic. Nov. Hifpan. Libr. VIII. cap. 73. p. 311. & R, P. Nieremberg. Hiftor. Natur. Libr. XV, cap. I. p. 335. Porro I»/slae Antilles vulgo dictae , qua- rum ingens in heniücycli figura numerus ab auftrali maris Atlantici tractu jacet, et finu curvato in aeflivum occidentem finuatur,fructum noflrum por- ripunt. Imprimis natas in earum cingulo, 5. Chrzffopbor: Infula, ab Anglis Gallisque fimul habitata, Ananafas prae reliquis extollit R, P. Thomas Gage ende niecocve eude [eer naeukeurige Reyfe door de [paenfche VVzfl Indien Lib.lll. c.2 2. Infula Jama:ca , Mexicano implantata archipelago , fub Anglorum nunc, olim Hifpanorum dominio, rerum ad vitae affluentiam ufumque fer- . tilitate nulli fecunda,virore litorum et camporum affiduo gaudens, nec Ana- naía deflituitur; cum Excell. Sloane teflimonium ferente in Catal, Plantar. : | in G 45PY Jg 3 in hac Infula provenientium p. 76. in hortis agrisque pinguioribus Infulae ubi- que plantetur, et ubique luxuriet. i | Sic in Frazcia quoque AEquizoctiali, Infnlaque Cajenze dicta, lacte pro- veniunt, ceu hoc refert dans la Voyage de France Equinoxiale en l'Isle de Cajenne le R. P. Biet Libr, III. Imo Guajezezfes Brafilienfibus anteponit $5£to &apean im furtcn Gt vourff voit SceuSricberfanb iib Guajanem cap. XV, Haec cum ita fint; nul- lus dubito afferere, reliquas itidem occidentalis Indiae plagas his palati lcno- ciniis excolendis operam impendere. | Caeterum apud omnes Hifítoriae naturalis Scriptores in confeffo eft , e Braáfilienfi, et in fpecie Sanctae Crucis provincia , in orzeztalem Indiam trans- plantatas fuifle has plantas, fucceffu equidem adeo ftlici;ut Brafilienfes mox vicerint, tefle avtopta Neuhofio ez de gedezkrv-oaerdige Zee en. Lant. Reizen evau OffIndien p.239. J4cva certe major, quae prae foli felicitate nimia culto- rem in plerisque locis dedignatur, nunc fponte Nanas promit, faporis gratia et vaílitate Americanas fuperantes , in gratiffimam dulcedinem euftu defi- nente, foliis licet variantibus, et Americanis anguflioribus: quod de Malaba- reufibus quoque teftatur eruditiffimus Horti hujus, Regii certe operis, com- mentator, Comelinus, Senator Amílelodamenfis, | - Pater Horae — Geuiusque forum, flirpiumque nutritor, Florum perttus et peritus berbarum, uascuuque Phoebus [pectat, aut. alit tellus, 20n noflra tantum, [ed cuncta, quam Pontus ambit aut Olympus incool-vit. In vaftiffimi 5/ze7//s Regni provinciis wantuwm Chiamft et Tokien laete pul- lulare, et ex America Peruviana Chinae five Sinae illatas effejcommunem fa. mam fecutus Z3«zes ille Kircherus in Cbin. illuflr. p. 199. meminit, et ex il- loOlferdus Dapper in Sina. — Siamezfés Ananafas Chriflianiffimi Monarchae ad Regem Siamenfem Ablegatus Dn. de Loubere, dans la defcription du Royaume de Siam T. Il. p. 71. Bezgalezfes Dn. Thevenot Voyages des In- des orientales Libr. I. cap, 40. p. 204. Ceylaneníes iam. citatus Neuhofius ce- lebrant , et hic praefertim Batavicis in Java maiori delicatiores pronun- üat; fucculentiores quippe guftuique maxime abblandientes, Et fic de reli- quis: has etenim fructus in regionibus Indiae utriusque ubique fere nunc plantari, nullum plane dubium Neuhofio. - o - - - Jdes,dites quas fufficit utraque Gaxas Iodia. — T aiii | Nec Africa, novarum femper rerum ferax, hoc vacat fructu. . In Guzez (ubi tanto opulentiora: montium funt vifcera, quanto paucioribus antehac penetrata, quae proinde auro non tantum fimplici , fed prorfus obryzo tur- gent, unde regioni quoque nomen auriferi littoris) hic fructus laetiffime progerminat, tefte Bofmanno in regionis hujus accuratiffima deícriptione p. 314. Imo jam ante centum & quod excurrit annos a Guinea primum in. Bel- zd A2 gium b. d 4 GC Au d. d gium delatas Ananafas; teftatur Not. in Acoflam latiali toga indutum,incom. parabilis Clufius, qui — , ' | - - Quicquid tellus evel America , evel quae India [urgentem ad folem , "vergenfue cadentem lycvifum Europae et zoffris produxerat oris, (quae. cvarüs alit feripferunt fmmgula. linguis) eau Latio felicis munere pennae, .. eximiis fulgens per totum laudibus orbem, Nequeelitoreillo Africano extremo, a fpe optima;quae ex amoeniffimae hujus plagae ac refectionisloci inventioneapud Lufitanos, in Indiam orientalem per Oceanum primum navigantes;oriebatur, non fruílra fe tantum laborem, tam- que difficile iter fufcepifle,Capuz Bonae Spe: dicto,hic fructus amplius exulat, I i. «ct enim littus hoc, montibus ad horrorem excel(is infeffum, leonum terri. bilium aliarumque befliarum crudelium , infinita pene multitudine ibi de- gentium, fit fuftentaculum ; ubi montes tamen deficiunt, et tractabilius in planitie folum, florum fuaviffimorum, herbarum faluberrimarum fructuum- que deliciofiffimorum praedives exiflit hortus , tefle Cl. Breyn, Plantar, Exotic, Centur. Prim. Cap. I. p.1. Tempore equidem Dn. Wilhelm, ten Rhy- ne, ampliff, Soc, Ind. orient. Medici et a Confil. [uftitiae ; illic extitiffe, du- bito, cum in Schediaímate , hoc de Promontorio fcripto, Cap. VI. ubi de Plantisagit;nulla Ananafarum fiat mentio: poft ejus tamen abitum in Japoniam, per Dn. Cleyerum horto, ad Belgici Gubernatoris Caftellum extructo , illa- tas fuifle, Meifler in Hortulano Indic. orientali eloriatur p. 23. easque inibi nunc laete vireícere, teflantur Rev. PP. e Societ. Jefu in Itiner. Siamenf Libr, 2. p. 61. : : Ab Infulis. quoque Africanis non extorres effe Ananafas , probat Franc. Legvat, qui in Infula Mafcurezbas , alias Bourbózia ,. nunc a rérum omnium affluentia Edez dicta, ut et in Infula $, Mauritii, hoc guftus exqui- fitiffimum blandimentum reperit 5 ut alias Afras Infulas hoc itidem fructu fuperbientes fileam. | | Cum autem omnes has, quas peragravimus , mundi partes lucri cupida puppe Batavus aret, quid mirum has dcelitiofiffimi fructus cupedias ab illis Belgio & hinc Europae noftrae, regionum orbis beatiffimae , fuiffe allatos. Sic Cl. Paludanus Not. in Linfchotanum eruditiffimis , principio prioris jam feculi fe jactat, in fuo horto domefílico ex India miffas Ananafae extitiífe plantulas , a frigore Beloici cacli climatisque inclementia deflructas. .Ac- cedente tamen intimiori exoticarum , five in hofpitium quafi exceptarum Plantarum cultura, calorisque debiti regimine et exaltatione, in variis fimul exculta eft Batavorum Hortis, [n Botanicorum Coryphaei , Excell. Her- manni, Horto Academ. Lugd, Batav, exhibente Plantas omnes quibus ab Ann, 1681. ad Ann, 1686, hortus inflructus fuit. , Ananaía quoque p. 37- comparet, In Amílelodamenfi Horto Medico fingulis Annis arte excultam fuifle, et fat magnos ct maturos protuliffe fructus, teftatur Excell. Comeli- nus in Hort. Medic, Amflerod. rarior. Plantar, Hiftor. T. I. cap. 57. p. 109- Horto quoque fuo vindicavit; tandemque operi immortali; — ds Befchry- QGAPRET " Befchrycving der. Aardzecucua[fen CLIX. Hooftfl. p. 494. inferuit Excell, Mun- tingius, quo libro e Plantarum infolentioribus ipe depinxit quicquid 2 cardine nafca fcicverat. Eoo, viderat occiduo, Eodem pene temporis articulo in Parifino culta fuit horto , fi fides adhi- benda fcholae Botanicae Parifinae Collectori. uis Germaniae Hortorum in finum fuum primus receperit , incertum, Quod fi Hortum Bofianum, quoad Exotica a Celeb. Paul. Ammann. Lipf. jam Ann. 1686. deícriptum, infpiciamus, Ananafam noflram Catalogus qui- dem exhibet :- at inflar foricis fe prodit vir caeteroquin £oréra*G., inter reliquos, quos citat Auctores, Horti Malabar, T. III. p. 25. allegando , ubi non Ananafà Oviedi. fed Anona Maram, feu forte Ànona Oviedi comparet, quae Arboris Jakae five potius Atamaram, Tab. 29. p. 21. ejusdem Tom. de- Ícriptae, videtur fpecies; ut fic non Ananafam noílram$ fed Anonam vel fylveftris Nanae fpeciem, tunc cuitam fuiffe, haud obfcure innuat, Quippe cum Nana in aliquibus convenire videtur; fecundum Nard, Anton. Rec- chum enim in Plant, Nov. Hifpan. cum Not, Terent, p.348. et 454. ejus. fructus Abate de Panucbo,totus quafi: e glandulis conflat; pincae nucis figuras f:cundum Hort, Malabaric, autem fructus conum exprimit , pincae pariter fimilem, interius albicantem, nec nón medulla fuücculenta faporis grati odo- risque fuavis refertum. Tantum autem Virum hallucinatum nemo mires tur, cum nominis diverfitas facile quem in errorem inducere poffit. Nec enim 4zazas, Azaza[a, Auanaxes, Naza et Nanana apud omnes audit. Cave. ergo , ne vocis fono deceptus, Ananafam et Anonam confundas;quod a Cl. Ammanno factum : vel Ananafam et Bananafam eandem credas, quod Phi- lopono Navig. in Nov. mund, five Americ. Rev, PP, Benedictio, p. 53, con- tigit: cum Bazazas plane diver(a planta exiftat, Mufa nempe caudice viridi, fructu longiore, foliato angulolo ; five Ficoides vel Ficus Indica longiflimo latifimoque folio, Mufa Serapionis dicta Hort. Beaumont, E delineatione tamen fructus aeri inciía apparet ftatim, Ananafam fructum eíle ; vocisque fonum aemulum errori anfam fuppeditaffe, ^ Vocatur autem a Bráfiliae pri- mis incolis Pzzacous, Lerio, Hoyriri autem, Theveto tefle , Sinenfibus Pzglay, Neuhofio,et Faz-polo-mie P.Kirchero fic fentientes Siamenfibus fecundum Dn. de LoubereSaparor,Malabarenfibus KapaZ/raka,ut ex Horto Malabarico liquet, Nardus Ant. Recchus illam a Mexicanis Mazzt/;, Oviedus autem tres fpecies diverfis nominibus vocari refert, nempe Tajaza , Bouiama et Jajagva, et quae funt alia ! ; E o MEI ect peregrina cvocabula fructus ; pene titeuda [omo guttur laefara loquentis, Poft obitum tamen Ammanni, ct adhuc iilo vivente,in inflructiffimo iftoc Horto, hanc quoque adoleviíle plantam , nemo ambigit , qui in illum ex omnibus mundi partibus plantarum migraíle foetus rariores novit : mul- to tamen citius in llluflriff. L, B, de Munchhaufen PotentiI,. Elector. T | Lune- 6 CAPEÉT H Luneburg. Confil. intim, Horto Svvebbertiano;prope: damelenfe Fortalitium extructo, cum aevi noflri praeftantiffimis comparai/£o, Ananafam noftram excultam fuiffe, hoc certe evincere videtur, quod ibi aliquot centenae Ana. nafarum laete progerminent , cum noftris in oris vix fingulae adhuc ena. Ícantur, Hoc certiffime affirmare aufim , in amiciffimi Volkameri noflri, Na. turae myflae latentis intimi, Horto domeflico, tunc flatim cum de Anana. fie apud Europaeos cultu fama percrebuiffet, illam apparuitle, caputque in- ter caeteros rariffimae notae fructus extulif[e; ut nunc vegetam, vigentem, floridulam intueri poffimus, quam Saccharo incruftatam tantum et immer. fm, effoetam et elanguidam, ante feculum in urbe noflra patria , in Bedle- riano, nunc Engellandiano Mufeo, e« 44579- cum explicatione mox prodi- turo, confpeximus et aeri infculptam admirati fumus, Adeoque metus R, P, Kircheri vanus extitit, credentis, Fructum hunc in aliud transplanta- tum clima ueraGae eic 2o yó« Nullum enim fupereft dubium, accedenti- bus indefeffis culturae curis, fore tandem , ut folo caeloque affueta familia- rior nobis reddatur; fic enim contigit, ut non tantum in hortis, fed et in Agro noflro Norimbergenfi, pro fterili olim arenofoque habito, nunc illae quoque plantae luxurient, quas nobis maximis fuppeditarunt olim fumpti- bus alio fab fsdere terrae Trans Indos, extraque cvias ez fods et anni: ut,quod de Gallia fua omnium rerum feracisfima Rev, P. Rapinus cecinit, patriae noflrae et orientali Franciae jure meritoque adaptare queamus: Efl tamen omne folum Francae Telluris alendis Hortorum arboribus rurique infigue colendo, — ica PVT TL "Ananafne fpecies. Verae et fpuriae, Differunt (1) Fructuum a) figura. Ananafà fructu ovato ma- ximo; gingivam cruentat, Früctu conico maximo , nuci pineae fimilis, Kor. Au- ctor libri de Alimentorum Facultatibus quis ? Kovxeorzere, Interpres 'Theophanis no- tatur. Oviedi Yayama, &) Mole. Nana fructu conico minore. Oviedi Jajagna, Haec Nanaoptima, (z)Foliorum colore et figura. (3) Aculeorum fitu, frequentia, Na- na Americana fylveílris fpinofiffima. Colore et abfentia. Sinenfis, Heffi Error circa hanc. (4) Corona, qua carent fylveftres. —Ka/4ae fpecies. ten Rhyne Horto Malabarico defcriptionem virium addidit, Nanae fylveftris fpecies. | 1) Nana brava Acoftae fufe defcribitur, 2) Nana brava Marggravii, 3) non aculeata P772. AMetla Coulejo deícripta, 4) Kerbita, Species Karaguatae aquofa admodum. An Pinguin? (5) Auanafa Cbicariri tive Palma Bra(lienfis, Auger, Clutii vita et fcripta, Anona pro Ananafa, Nana Pacoba, TéSIN tdnta fructus hujus copia ficri aliter non potuit, quam ut in (4 plures ac diverfas fpecies abiret; — Sunt autem vel verae , vel [puriae five fylveflrres, De his poftea, lllarum quoque mul- tiplex differentia petitur a fructibus , foliis, aculeis, apice folia- ceo aliisque accidentibus, ^ Ratione frwetws funt vel fructu ovato maximo carne albida , videturque haec Ananafa , quam Re che- CAPFT' IL - chefortius et Pomet? s Gallice 47az4s blanc nominant , quamque Oviedi Boniamam elle credit $5: etfter im Sorientalifd)en Seun(t- unb £ujt-Gartner . 20. Fructum hunc látpius octo vel decem pollices habere in diametro, quindecim vel fedecim verc in altitudine Rev. P, du Tertre meminit. Carne gaudet albicante, quae in minimas diflolvitur fibras, cortex autem in flave- dinem, tandem in aureum vergit colorem. — Maturitati proxima fuavem odorem exhalat, qualem cydonia, quem tamen fuavitate fuperat, | Quan- tum autem elegantia moleque prae caeteris huic accedit , tantum guftu prc- tioque decedit , quippe prae reliquis magis invia dentibus , ac gingivis cru- entationem caufando infenfior, Vel funt fructu conico maximo , flavefcente carne , hocque pacto nu- cibus pineis nominetenus comparandae. Pineas etenim nuces, tefle Perga- meno noftro Libr. VII. de Compof, Medic. fec. Loc. c.1, veteres s« voca- runt, et Cedrenus «vor xa27e/.. Simeoni vero Setho, de Aliment, Facult. Lit, K, f. VIII, edit, Parif; Bogd. vel potius Pfello, (hunc enim verum fcripti Au- ctorem extitilfe, et Sethum in Pfellianos labores infaniifle , prodit Chiorum doctiffimus Leo Allatius, intet iege 7«i7« quoque referendus, Diatrib, de Simeon, Script, p. 182.) «doe nuces pinceae dicuntur, Circa hanc deno- minationem ózeL/ess habet Nonum de Morb, Curat, cap. 125, et Myrepfum fect, I. cap. 97. quamvis ultimo non serapesfed zo audiant, | Continua- tor Theophanis Libr, 3. n, 43, mutilato nomine »ep« appellat , ubi inter- pres poma efui apta minus apte vertit, Glycas in Chronico p, 302, zó«« et Myrepfus quoque, »»4e« nominat, Quale cognomen et huic Ananafae fru- ctu conico adaptari poterit; haec etenim efle videtur, quae ad fimilitudinem Sacchari, in conicam formam effigiati, Gallis Pa/z de Succre, noftratibus ait der-Jut/dicitur, | Linfchotanus colo muliebri fafligiato comparat bebben de fatfoem. glyh bet booft cuam em Spinrokkem. — Haec Ípecies priori praepollet guílu, gingivas tamen earum ufui nimium indulgentium,;aeque ac altera cru- entat, In hac Ananafa femina granulaque coloris, fecundum Pifonem Hi- ftor, Brafil, p. 87, fubrufi , magis quam in reliquis confpicua deprehendit Pometus ; eamque Oviedi Yzyamam exiftimat Meifterusquae vocanda prae caeteris prolifera 5 cum corona bifida trifidaque faepius fuperbiat, Vtfigura,fic moleac magnitudinedifferunt Ananafae, Datur quippe Nana fructu conico minore carne aurea;et fructu ovato minore, quae guílus et odo- ris gratia ad Poma, Gallice Reizetze vel Rezezte dicta, accedit, quam faporis a reliquis differentiam , forte Linguae Gallicae ienorantia vel 4e4«»wea fedu- ctus, Meifterus Rhenano Vino aífimilat, et Oviedi Jajaguam credit, — Haec omnibus aliis faporis odorisque lenocinio , e Rochefortii Pometique mente, praeflat; et fibrofa licet carne, ori tamen ingeíla glaciei vel aquae inftar dif- fluit,Nectaris Ambrofiaeque fundens delicias. ! Sequitur foliorum difcrimen: haec quipperatione coloris vel glauca in- que margine ferratajin Ananafa praecoci; vel fubrubentia, in Ananafa fructu conico minore carne aurea 5 vel coloris viridis lucidioris , vulgo 3e/adoz- Grün/ quibus maculae obfcure viridefcentes infperfae; marmoris inflar va- riegati, marginesque foliorum linea rufefcente quafi cinctae jin Ananafa In- diac vulgo Orientalis habita, B a Ra- q C.A-P. KK Y I Ratione figurae folia alia lata; alia anguíla, alia in giadii fpeciem mucro. nata, obtufiora alia : íunt quoque rigida alia et fupra fructum in faflieium excrefcentia, demiffiora iterum alia, Imo novam heic Lectoris oculis Fig, J/. delineatam Ananafae fpeciem fiflimus ,' ex inílructiffimo Generofiil D», Baronis de Munchhauíen Horto Cl. Dn, Job, Chrift. Volkamero mif. fam , cujus folia ab omnibus hactenus recenftitis fieura , ceu intuentibus ap- parebit, difcrepant, Aculeorum quoque fitu, frequentia, colore et abfentia differunt, | Ve. rae Ananafae folia pene omnia funt aculeata; ambitusque eorum ferratus ma ois minusve; inflar dentium lucii pifcis. Aculeorum alii incurvi, alii erecti, Datur etiam foliis fpinofiffumis Ananafa Americana , fed fylveftiis flore pur- purafcente, fructu albo lanuginofo,pugni magnitudine, Tek»s Americanis di- cta; hujus quippe folia fpinis borreutia acutis, o refpiciuut alus baec furfum aliisque deorfum, — hifpida tota fnis bamis fpimisque vecurcvis ^». dborret. i | Dilcernuntur et Aculeorum in foliis colore 5 vel enim funt albicantes/fic- uti in Ananafa fructu ovato carne albida , vel purpurafcentes, in Ananafa carne aurea, foliis obfcure rubentibus. . Sunt quoque; quae fpinis nullis mu- nitae ; et quidem Sinenfis vulgo dicta Ananafa foliis anguflioribus, ricidiori- bus arrectis, fubrubentibus, non ferratis, marginibus aculeis fpinisque plane deílitutis. . He(lus in. Horticulturae Libro, vernacula Lingua conícripto, fingit et pingit Ananafam Sinenfem 5 fed in cjus forte cerebro prognatam; quippe ejus defcriptionem, quam dedit, fi figurae tantum delineatae compa- raveris , refutationem ulterius non requires... Id tam certum eft quam quod certiffimum , quod talem Siaenfem nec Agynenfis Brabantiae , nec Ryívviceníis Hollandiae, unquam nutriverit , nec alibi forta(le talem quis in- veniet, Proin, mi Helle, | | - - Maps ys dà cc ng) sopa Aye, ^g QT« pue mreiceij, P4 Diflingui quoque poterunt Ananafae foliaceo apice et corona. Verae hac nunquam deltituuntur; at fylve(lres pene omnes illis carent... Ad poflerio- resomnino referendae Kaidae Ípecies, imprimis Pezi-Kaida-Tadd; Hort. Malab. T. lI. Fig, 7. et Kaida Tsjerria Fig. 8. cujus fructum haud diffimilem fructi bus Tfiakae pronuntiat Auctor Illuftriff. Florae Malabaricae. | Suboluit hoc £ranorévo Commelino , qui in Not. eruditi(fimis ad Ka/das annectit : «2v ad Kaidas attinet, folia Aloés Americanae uon [unt abfemiha , fructus cuero [ri- «tibus Pinus... Quid convenientius Ananafis. Nec viribus multum diffc- runt, quas huic aeterno operi Cl. ten Rhyne addidit; fic enim ille in Carmi- ne Tom, Il. Horto Malab. praefixo canit: ' : Queis ego (laus abfrt) [ubjeci plurima , Vires omnes adjunxi, queis Medicina cluet, Kaidae ad reliquas notharum five fylveftrium Ananafarum fpecies viam -nobis flernunt ; et quidem ad Nasa bracvam live fylveftrem Acoflae, a i ms jo 4 yo a —————— CAPET.I 9 fio notis illuftratam , et a Cl. Muntingio in opere Botanico aeri incifam. Radix hujus Ananafae noflrae, craíIa, ad latera fibras fpargens, coloris bru- ni pallidioris ; fucci turgida , e qua folia laete virentia, arcte cohaerentia, haud adeo craffa, aloéticis fimilia , illis vero, quae in Ananafis veris repertu dantur, longiora latioraque, propullulant , eodem tamen modo in ambitu mollibus fpinis crenata, fpinofisque cufpidibus inflructa. — Ex his foliis prodit Truncus haílae magnitudinis fecundum Clu(ium, vel fecundum Muntingium altitudinis XXII. vel XXIV. pedum, laevis, admodum rotundus, intus fucci plenus, mali aurei e Clufii, vel cerafi arboris; e Muntingii mente, crathitiei. Singulae arbores fecundum radices fumma tellure; magnam foliorum co- mam fundunt, majorum quam quae in arbore funt. Ramifoliorum fimul glomeratorum capita iolfiem. flaventium admodum et tenerorum, fua- yiffimi odoris, quae nihil aliud funt quam flos ipfe ; ex horum fingulis fpica prodit, Arundinis fpicae non abfimilis, fed cra(fior , compactior et elegan- tior, odore Cedri in terram decidua, — E ramis petiolo longiori dependent fructus Ananafae fylveftris, qui cum veris et hortenfibus nonnullam habent fimilitudinem, Melonis magnitudine,figurae elliptico-fphaeroideae;coloris ru- bri elegantis , vel fecundum Muntingium rubeo-flavefcentis,oculos oblectan- - tis, integri in partes divifi, quemadmodum cupreflini ftrobili, feu nuces ex- ficcatae, fed tuberculis foris obfiti ut procul fpectantibus magni pini flro- bili appareant, — Fructus (quem pauci deguílant;) fapore utcunque fuavi praeditus eft, adítrictionis tamen auflerae et palato parum gratae particeps. Haec fylveflrris Ananafa adnatis fe propagat, aliaeque flirpes ex aliis enafcun- tur, praefertim in fepibus et hortorum ambitu, quos egregie munit. Succedat huic fylveflri Ananafae ,' Naza óracva Marggracvit et Pifonis. Quid vocula éracva denotet, cum ejus nomenclaturam jam in Parreira bra- va a nobis defcripta dederimus;repetere nolumus ; eadem nempe cft ac fyl- veílris, et a Pifone in carduorum familiam, qui nunc humi, nunc altis ar- boribus fupernafcuntur, refertur. — Ejus fructus eft infignis magnitudinis, ovalis, ad citrulli accedens , compofitus e quadrangularibus cylindris in ex- tremitate quadrate pyramidalibus , per maturitatem flavefcentibus , qui ab invicem feparari poflunt, Cavi hi funt inflar oífis in capite vitulorum, quod ben SOtit-3abn (verius SRild)-Sabt) vocamus $ continentes granula ova- lia innumera pallide flavefcentia , papaveris majoris femine majora, fuavia et dulciffimo rore imbuta inílar mellis. Quodlibet corpus cylindricum fepa- ratum exprimitur digitis in os, ac granula illa rore melleo imbuta abforben- tur eratiffimi faporis. Fructus etiam transverfíim difcinditur in taleas, Haec Marggravius , et ex illo ipfiffimis verbis Pifo in Edit. Secund. Hift. Brafil, Anno 1658. edita, qui addit: plura qui volet de hac fylveftri Ananafà five Nana brava, adeat Bellonium cap. 40. fedapud huncaltum de ea filentium Nanis bravis in catalogo Plantarum Americanarum, novis Plantarum generibus annexo, R. P, Plumier accenfet Ananafam non aculeatam, za di- ctam, id quod a Cl, Tournefortio quoque in Inftit. Botanicis, in partes vo- cato Plumerio, factum, | Cum autem plures Pitarum fpecies dentur, Aloé- ticis accenfendae Plantis, foliis in filamenta refolubilibus, by(fumque faepius C aemu- aemulantibus, e quibus fibris tenuioribus Ananafae frequens incola, avicula. rum pulcherrima; (de qua mox pluribus) Colybri dicta , exteriora nidi com. pingit; quae proprie harum Pitarum Ananafae nomen obtineat, non liquet, Si conjecturae locus, crederemus efle illam ,' cujus meminit in Antillarum Hiftoria natürali R, P. du Tertre p. 105. se des deux Pites , qui wa point des petit picquans aux feuilles comme Ü'Auanas; quae [pecies forte erit Paz; (ive Met! leniffimum Hernandez , vel Pati ou. Mangueis leniffimo Ximenes; five Aloé Americana foliis anguflioribus ac minoribus feu tenuioribus abs- ue fpinis Morifonii , quam fub nomine Aloés purpureae levis in Aloédario Icone expreffit, fufiusque defcripfit Cl. Muntingius p.15. Ejusdem accuratam omnino defcriptionem debemus lepidiffimo Anglorum Poétae , Abraliamo Coulejo, quam e Poematum Latinorum feu Plantarum I, V. p. 302. huc integram exhibuifle ac legifle,non grave erit Lectori Benevolo. ^ Ita autem de Mezla canit : | Quia f£ Dominus Cacais edit, omnia. pene po[fidet i». Metla, uec fe facit 1a monetam. Nec Mercaturam exercet : merx omis in ipfa eft. Nec pueris ferz illa Nuces, zec dulcia Poma füemineo parit oblectamiza 7vana palato : À Tota arbor fuus eft Fructus $. folium omnzue teuelhum smanditur, et uictum in promtu dat faacve falubrem s. quod [Gaul ac vires aetate acquirit adulta, texitur 1n "veftes necve im[lrumenta deeffent artifici, fummo flat Spina cacumize fronds , et fit Acus fartori, acus et faa fila cobaereat. Vritur inmodico vicini lumine folis terra ftti damnata, bíc cvicuus cortice "n fons liquidae prorumpit aquae, quae lemter. arctis percolata uii, longo Maeandria flexu fibrarum, nulloque tamen cuitiata colore, jucundum virgo trahit intemerata faporem. Hoc fatis eff Flominum naturae, fed tibi zoz ef? , prodiga Metla, fazis, — Quaeruntur dulcia ? Mellis imflar babes; acris delectat.gufius ? Acetum es, Parcua loquor, Vinum es, generofo pectora fucco laetificas, quacumque ruit, curamque metumque pauperiemque gracvem pelleus, velut aurifer amm, influms im cvenas ; per te miferabilis Indus. - dicves adbuc, liberque fibi, dominuique cvidetur,. et Rege Hifpano ac aliquando bcatzor ipo. Si dubitat quiquam, nec poffit credere Vinum, quam modo "vidit Aquam, plezo fe proluat baufluz (Nam quit aquae parcat ? ) factam de frmplice Nympha fentiet effe deam, et coim numinis ipfe probabit. Delicias fundens tales, Medicamima fadat, Coi CGwW PP. II II Cortice diffillant unguenta. potentia cocto, et pretuim eft lacrymis, quantum non ulla mereri gemma pote(L, oculo pulcrae uec blanda puellae gutta tremens, cum fe pacvitantem dedit amanti: Non illis rabidi praefentior ulla cceneni Antidotus, smedicazt medicatae cufpidis ictum, ^ et gemina exarmant armatas morte fagittas. : Ananafàe quoque fylveílris nomine nota Kerbita dicta Cl, Hermanno Prodr, Parad. Batav. quae Caraguatae fpecies eft ,, quarum plures e Ximene recenfet Lact, Not, in Marggrav, Vocatur alio nomine Karata et Karouta, detorto forte a Karaguata nomine, —Pifo mentionem injicit fpeciei , quae fixis horridis et montibus adhaerere confpicitur 5 fructu fatuo quidem, fed purpurei coloris infigni, quem Azazafam fyl-vefirem quis dixerit, femine nu- merofo turgentem, folis vere craffis denticulatis , amplis, et inflar dipfaci incurvatis; quae aliquando medium fextarium plus minusque aquae limpi- diffimae continent, maximo corum folatio , qui per loca deferta , nullisque fontibus irrigua iter facientes ad hafce Plantas confugiunt, et fitim reflin- guunt, Sicut Pifoni haec fcribenti non femel contigit ; cum indigenis me- diterranea loca perluflranti, | Videturque hujus efle fpecies Ananafa Ame- ricana fylveftris altera minor Jamaicae et Barbados Infulae , colonis ibi de- gentibus Pizgurz dicta, de qua Excell. Plukenet Phytogr. T. 258. f. 4. Vocatur quoque 4424 cbicariri , Palmae quaedam fpecies apud Marg- eravium Hifl. Plant, cap. 3. p. 16. Pifoni de Facultat, Medicam. fimpl. Libr. IV. cap. 10. p.62. vocatur 4a checariri, Eftque haec fecundum Exc. Rajum Hift, Plant. p. 1318. Palma Brafilienfis prunifera folio plicatili feu flabellifor- mi, caudice fquamato. . Plura de hac Anana chicariri fuppeterent, ni invica fors opus de Palmarum fpeciebus, ab Augerio Clutio in tractatu de Cocco Maldivenfi et Hemerobio promiffum , nobis quod dolendum fürripuiflet, Praecipuis certe Hifloriae naturalis Scriptoribus et Botanicis annumcerar.- dus hic Auctor, qui jactis fub Patre Theodoro Clutio, Horti Medici Lugd. Batav. Praefecto, in re herbaria fundamentis, Gallias percurrens in Mhioe- lienfi tandem Academia a CI. viro, Richerio de Bellaval , duobus pene annis vicarius Botanici adoptatus eft. Hinc Horti Regii Medici Monfpelienfis gratiain Africaeinteriora penetrans, ut quicquid ibi novum aut minus vifum naturae beneficio, pro foli et caeli diverlitate natum, in Europam redux re- ferret ; fed obflitit bonis his conatibus fors inimica: ter quippe captivus in- veftigationis laudandae poenas luere coactus eft. Regis equidem Maurita- niae diplomate ter in libertatem reflitutus, excuífus tamen omnibus iis, quae fimplicium teffellas. floridiores reddere poterant, ^ Beleio tandem Patriae redditus praeter jam citátas de Cocco Maldiven(i five Nuce medica, et Ephe- mero five Hemerobio differtationes, Thefaurum Exoticorum meditabatur, in quo ex Indiae orientalis occidentalisque armario melioris felectus fimplicia confarcinarat , Cl. Bontii Plantarum Indicarum orientalium defcriptiones ul- terius illuftraturus et ditaturus. — Habebat et fub manibus Tractatum de Palmarum fpeciebus: quae omnia in Ípongiam forte incubuere, Haec oc- : | C2 cafio. is CAP T III cafione Ananae Chicariri de Augerio Clutio, dicta funto, qui minime cum Clufio confundendus, quod a Viro caeteroquin eruditi(fimo nuperrime fa. ctum mernini. Anona quoque Oviedi inter Ananafas relata à Cl, Ammanno in Horto Bofiano:fed cum hoc de errore alibi jam dictum, hic non ulterius immoror. Nana quoque, Pacoba vocatur a Morifoto Bananas five Mufa: fed haec, uti fupra jam innuimus, toto caelo a noflra -Ananafía differt. Cas vr IL Radicis externae confideratio... Major primus Anatomen Plantarum tentavit. Radicis par: tes internae: Vtriculi, fibrae, tracheae, Caulis exterior. Ejus interiora Cinarae con. vruunt. Cinarae defcriptio e Malpighio. —Folia pro fpecierum varietate variant, Defcribuntur ex Horto Malabarico. Foliorum ordo, aculei, figura; color, gemma, uae Plantae mater, Structura interior, eadem quae in aliis crafljoribus e Malpighio defcriptis, Fructus, Ejus capitulum Strobiliforme. — Apex foliaceus omnes Plantae partes continet, ut et furculi laterales. — Flores cui Claffi inferendi ? Florum color, ftamina, ftilus,... Seminum receptaculum, forma. Circa banc Hefli error, lllorum valvulae. Ananafae in Infüla Bourbonia et Horto Volkameriano femine deftituuntur. Fructuum Caro, corculum. Fructus transver(im diíTectus detegit plexus reticulares, tracheas, globulos, utriculos, : ich | t Lantam ipfam, quoad omtíes rimari partes, acutiusque infpicere, jg animus efl, Firmatur igitur radice carnofiori craffiufcula, quae non quidem leviter in fummo terrae haeret, et fuper illam fibras nudat; fed deorfum defcendit, multisque apricatur fibra- « ..mehtis; ceu ex icone apud Nard, Ant, Recch. Hittor. nov. Hifp, Libr. VIII, c. 78. patet. Non nimis quidem longa eft, coloris, fecundum Exc. Muntingium, bruni pallidiogis ; (Meekbruyn 7verbig ) undiquaque tamen longas, capillatas nonnihil nodulatas fpargit fibrillas, ut llluflr. Horti Mala- bar. Auctori placuit Tom. XI. Cardui edulis radici per quam fimilem pro nuntiat Aeoft. Arom, Libr. c. 44, | | h Ad internam Ííliructuram quod attinet, partibus continentibus, quae va- fa funt, et contentis five fuccis, eas non deflitui ,. nullus dubitabit, cui Mal- pighiana et Grevviana in eruenda Plantarum Anatome, flupenda diligentia, improbusque labor notus. Quamvis, ut verum fateamur,neque in Patriam noflram nosmet ipfi fimus injurii, inventionis gloria, non Anglis folum, non Italis, fed Germanis noflris , et quidem maximo MAIORI ; Kilionen- fium quondam Podalirio,fit tribuenda, ceu ex ejus Planta monftrofa Gottor- pienfi omnibus clarum.. heh z- : nem ; Gaudet itaque Ananafae radix, veficulis utriculisque, ceu parenchymate, plerumque fphaericis, oblongioribus interdum, in fe mutuo hiantibus , ma- gnitudine tamen differentibus , liquore. limpido ; nonnunquam vapore roreque turgidis, qui per membranarum , ex quibus utriculi conítant, poros fe infinuant, cum paàtentior janua, qua intrent, non detur , licet Ex- cell. Malpighius , utriculos in fe mutuo hiantes ct pervios faciat. Praeter utriculos fibrae, five vafa fuccifera , radicis ingrediuntur eompolitionen " k j ym- CAPFT Il 13 lympham feu fuccum fpecificum Plantae deferentia, cui fiftulae aéi exci- piendo et derivando deílinatae , tracheae nempe Malpighianae , accedunt, quae omnia cum adeo parva fint , ut (ine microfcopio aegre confpiciantur, oculosque nudos, non tamen acumen mentis ingeniique fugiant, ab ulterio- ri examine defifto, quae in fenfum incurrunt , in Horti Malabarici flupendo opere reperiunda, annectens. Media nempe pars obtortae radicis formam obtinet, primae radiciformes fcaturigines externe trunci lamellae inferun- tur, foliaque inferiora perforant, et quidem illic loci, ubi folia decidua ali- uantulum putrefacta maxime conífpicua, foliis vero vegeto virore expan- fis, evanefcunt; laterales radiculae triplicem nobis oflendunt pha(in 5 prima fubfufca eft et flamentofa, altera lignea albicans mufcofa, tertia five medul- laris nervea, praedura et admodum firma. Succedit radici pars proxima cau/z ; inter folia e radice exfurgens j nec enim quoad mediam partem fub terra vegetat, quod nonnullis vifum, tefle et refutante hoc Bosmann, Voyage de Guince Lettr, 16. p. 316, Numero is eft unicus, rotundus, rectus, (ine ftolonibus , duobus tribusve tamen foliolis fc- cundum Excell, Comelinum in Hort. Amfílerod. obfitus. Ipfe caudex eft tripedalis, fi fructum annumeres, pro climatis tamen ratione varians, craf- fiolus pollicis ferme latitudinis, viridi nitente glabro cortice obductus , qui femiannulatis geniculis interdiflinguitur. Quoad interiora;nec utriculis, va- fisque lymphaticis, nec tracheis, aequeac radix,deflituitur, humorque in vafis contentus fubdulcefcens pronuntiatur lll, Hort, Malab. Collectori; Cum- que ad Cinaram nonnullis accedere videatur haec planta, imprimis quoad internam lignofam fubflantiam, tefle Dn. de Loubere dans le Voyag. de Siam, nil impedit, quin credam, caulem quoque, quoad ftructuram internam cina- rae congruere, quam indefeffà Malpighii cura fequentibus delineavit: Va- rii, inquit; fibrarum faíciculi in cinarae caule compaginantur, | Interdum tri- plex filtularum lignearum collectio A geminos trachearum ordines B. inter- cipit et ambit, quandoque gemini trachearum fafciculi A. unicum fibrarum acervum B. amplexantur et urgent. : Circa Folia difcrepant Auctores, cum et Ananafae fpecies varient, quod pluribus a nobis jam demonílratum. - Sic Thevetus junci foliis latis, Clufius Aizoi aquatilis foliis , Oviedus cardui generi afpero et fpinofo, Neuhofius vel fempervivi: vel. Aloés foliis eadem fimilia pronuntiant; confentientibusg duumviris Hiftoriae Bra(ilienfis folertiffimis , Margeravio Hillor, Plantar. Libr. I. cap. 16; p. 33. et Pifone Hifl. natur, et Medic, Brafil, Libr. 4.p. 195. Edit. fecund. A, 1658. In prima enim Anno 1648. omiffa funt. "Secundum delineationem in Horto Malabarico confpiciendam, qua ne- mo alius meliorem dabit,folia ex femiannulatis erumpunt geniculis alterno crdine, illorum bina totam trunci peripheriam arctiffimis amplectuntur vin- culis, inferiori parti confertim, fuperiori laxius trunco adnectuntur; oblon- ga funt, fupra fructus in fafligium excrefcentia, finuofa; fenfim in cufpidem aculeatum ftricta; vcl, ut Pifo loquitur, in gladii fpeciem mucronata , inte- riori parte concava , fibris in utraque fuperficie laxioribus et fungofis per- texta, regularique nexu procedentibus , quarum interiores caeteris majores, "di IDE | TD craffio- 14 CAPFT Ill craffiores ac valde durae 5 ubi radiculas ejaculantur obliquo , fecus recto ductu procedentes, candicantes : Interior finus fubviridefcit, illius latera ad unius circiter digiti craffitiem fufco virore nitent, - ]nlaciniis acu/e; , congruo et quafi artefacto ordine infieuntur , inflar dentium lucii pifcis, ut Marggravius l.c. loqui amat, .Vnumquodque fo. lium in duas difpefcitur laminas,cujus convexa pars rarioris, concava autem denfioris flructurae eft 5 folium ordine fextum, per univerfum hunc trun- cum , aliud recta e diametro oppofitum habet , adeo ut totus truncus He- xagonus ; ob circularem et cochleatam foliorum compaginem, dici queat; femilunares foliorum ungues concinna infertione trunco firmiter: adhae- refcunt , füperiori vero membranula , reliquae foliorum fubftantiae , viri. deícentibus fibrillis agglutinantur. In oris folia haec muniuntur fpiculis, ceu aculeis denfis; rigidis , acutis ac incidentibus, verfus cufpidem parumper incurvis, non tamen aduncis; inferior pars circa caulem ad duos tresve pollices fine aculeis eft 5 textura illorum rigida, craffa, dena, fpifa , venulis parallelis , ex unguiculis ad cufpi- dem, quae durior paulo et rigidior flriata; quae ad inferiorem caulis partem prodeunt, oblongiora funt, in vetufliori planta ex viridi fubflavefcunt, ad oras ex flavo rufeícunt, ut et in fpiculis aculeatis , in parte fuperiore, extra oras rubefcunt, colore faturo rofaceo, in parte nempe ima ac interiori j in ex- teriori incarnate rubefcunt, in fuperiori flavefcunt, vel, fecundum Neuho- fium, aurantii funt coloris ; circa latera fubincana pubefcunt lanugine;farina- ceo ac albicante rore. confperfa, € - — Superiora una cum inferioribus ejusdem funt figurae, circa caulis cacu- men interius in una parte fanguineo-faturo ac vivido nitente rubore fuffufa; albicantibus punctis interfpería, rofam tulipamve marmoream diceres, .ver- fus cufpidem fufco et nitente virore, vel etiam fanguineo, fi teneriora funt; in exteriori latere colore vivido incarnato, fuperne virideícentia, vel ejusdem incarnati coloris, farinacea quoque nive ; qua color ille incarnatus; ceu vi- ror in foliis obfufcatur, coníperfa ; nive hac remotajpfe foliorum color ple- nius fcfe confpectui offert, Singulorum foliorum apices praedurisaculeis mu: cronantur : unumquodque folium gemmam continet, quae licet perexigua, integram tamen plantam perfectiffime in fe comprehendit, pedunculo trun- ci circuitui, exteriori nempe ejus lamellae, infertam,. Hoc tamen notan- dum, folia pro varietate fpecierum Ananafae, coloribus, aculeis, fpinarum- que fitu differre. | Hi ier dl xod Si interior flructuraad microfcopiinormam exigitur, crederem , eam non aliter fe habere in Ananafae foliis, ac in aliis craflioribus, utriculorum maxi- 3a copia feracibus, de quibus fequentia ad majorem illuflrationem immor- talis gloriae Malpighius promit : Lacerata cuticula , dum fenfim coftulse evelluntur, pee utriculorum feries reticulariter implicitae reperiuntur quibus tota folii latitudo et craffities excitatur; ^ Sunt autem utriculi ova- lis figurae , et inaequalis etiam , invicem contigui, tunicaque in modum ve- ficae laxata componuntur, quae ligneam fibram et tracheam fecundum lon- c UTEM i gitu- CAPFT Hl 15 gitudinem ád centrum excurrentem, amplexatur ipfique haeret ; unde lace- ratione utriculi frequenter manifeflantur, ] Sequitur nunc fr4ctut ,in quo flores quoque proveniunt. Excrefcit in caule unicus, cacumini ejus infidens, veluti nodus, fuperioribus foliis inferne fuccinctus , Strobiliformis Pini Italici fructum referens, ciparae inflar , foliis futurorum florum operculis eleganti fpecie conílructis , atque in modum cochleae (fi nempe a laeva verfus dextram foliorum ordines infequaris, alias rectius infurgunt, ) ipfum fructum obfequentibus , ita ut fextum in ordine, femper e diametro aliud oppofitum habeat, ubi bina ad latera paria circum. flant, Foliis hifce rhomboidaeis, cufpidatis, furrectis, rigidis, ad verticem fenfim minoribus, etiam in oris, cufpidibus feu aculeis parvis ac rigidis mu- nitis, venis in longum, verfus cufpideim ftriatis, anterius fanguinei ac niten- tis coloris, ut et exterius, ubi albicante farina obfufcatur, in unguiculis viri- defcentibus. E vertice Strobiliforme oblongum capitulum, vcl pulchram potius ro- fam foliaceam emittit; in germinationis exordio, perinde ut caetera fructus folia, rubram, atque in accretione virideícentem , fed ubi lanuginofa tunica obvelatur, purpuream 3 in fui principio arcte, congruo tamen ordine com- pactam , fenfimque magis expanfam , in apice fplendide virentem, — Inte- ger fructus pyramidalibus conflatur capfulis, .ab interiore caule ad extimum corticem decurrentibus. - Foliaceus apex, qui fructui infidet,nonnunquam fimplex, alias multifidus, radicum , facile hic feparabilium, ac lateralium furculorum primordia in fe continet , quae radix non minus ac flylus, fructus medietatem permeans, partibus continentibus,vafculis puta fucciferis, et tracheis five aériferis, idem- que et contentis five fuccis fpecificis, gaudet, ut non mirum, ipfum verticem easdem, quae in tota planta funt, partes includere ; idem etiam; fi obtutum acuas, in lateralibus plantae furculis , propagationi ficuti foliaceus apex de- flinatis, videre eft. , Ad Flores tandem devolvimur , qui in fructus vertice e foliaceis tuber- culis in Europa noítra, Commelino tefle , Menfe Majo vel ineunte Junio prodeunt, e vertice oculorum ceu gemmularum exfilientes, quae per totum, cortice excepto, ad verticem fructus, ubi foliis denfioribus veflitur, ad ipfo- . rum foliorum unguiculos extuberant; funtque florum conceptacula, qua- rum pedunculi florum calices , in fundo rotundi primitus claufi , poftca transoreííum floribus concedentes, deciduisque floribus femet conftringen- tes concreícentesque evadunt. Gemmulae de caetero follicofae funt, et non» nihil ad latera compreílae, conformatae ex tribus rotundiolis; craffis, rigi- diufculis arcteque convolutis foliolis, quae ad fe invicem funt conflricta, cc- loris exterius fanguinei et nitentis, albicante farina, quae ruborem obfüícat, confperíae , intus virides et aqueae, ^ Flores ex hifce eemmulis follicofis exilientes tripetali funt, oblongi, ad verticem rotunde cufpidati , fuperiori parte flricti, inferiori convoluti, ubi arcto orificio, a gemma follicofa, cujus fundo funt inferti, tanquam a íuo calice arripiuntur, Hinc factum reor, ut ab incomparabili Chriftianiffimi Monarchae quondam ArchiBotauico Tour- "23534 D 2 nefor- 16 CAPPFT. IL nefortio, e mente quidem Rev, P, Plumerii floribus monopetalis, veluti in. fundibiliformibus tripartitis fuerit annumeratus, reclamantibus licet Illuflr. Sloane in Catal, Plant. Inful. Jamaic, et Comelino in Hort, Amfterod, qui triperalorum Claffi afferuere. Colorem florum quod concernit, ad verticem funt caeruleo faturi, in- ferne albicantis , petalis marcefcentibus e rubro fufcefcunt. | Acu certe nil fingi, nil pingi potet penicillo nobilius admirabili flofculorum horum con- cinnitate, caeleflem Thavmantiam feu Iridis arcum , fi radii folares rore ad.. huc madehtes colluftrent, oculis exhibente, tefle autopta Rochefortio: Sicut enim cvarios ad-ver[o fole colores bic trabit, et cuifü pulcherrimus aera füleat: ffc quoque cveflitur «variorum flore colorum - Ananas, ac gremio late explicat alma cvirenti purpureo, macula radiantem cverficolore, Staminaflofculisinfunt fex,flavis,furrectis et oblongis dotata apicibus,quo- rum tria foliorum interflitiis , reliqua fupra incifis e lateribus infiguntur fo- liis, ac fundo gemmae follicatae fe inferunt, —S£y/z in illis eminet unicus, candidus, füperne bifidus, trifido apiculo, cujus quodlibet inter(titium bifeca- tur, et crifpatur inflar lilii; Flores e gemmis cufpide acuta purpurea promi- nent, quorum qui in inferioribus gemmulis funt concepti, citiores exiliunt, qui in füperioribus tardiores, etiam in ipfo vigore anguflis ofculis hiantes, -Eregioneflaminum; quaenon ipfis floribus;fcd florum interftitiis inferun- tur, fepulta jacent femiza in quovis nodulato tuberculo , floris retinaculo, terna fingularibus cancellis, triangulari forma, qui trigona quoque infarcitur ac diflinguitur membranula, feclufa, ubi affabre factis, nerveisque catenulis rotundiufculis colligantur corollis, quarum fimbriae eleganti rotundarum gemmularum cingulo obvefliuntur , binos inter colliculos, ficuti pinealis elandula inter cerebri nates, recumbentibus, ^ Quoad femina ipfa , parva funt, plana, pyriformia, Cl, Tournefortius e Plurmerii mente reniformia pronuntiat ; calyptra five involucro tenui , Gallice Corffe dicto, obvoluta, Liquet hinc, quomodo Heffus in Horticultura fua, uti in plurimis,fic quoque. circa Ananaíae femina ineptiat , cum citri feminibus five granis a(limilet. Vbi praecocia ; albicant, maturefcentia apicibus fufcis dotantur, plusquam : matura, caílaneas fuícedine aemulantur , atque in valvulis feu cavernulis; quae intra carnem , proxime ad corticem , vel zemmulas floriferas confitae funt, reperiuntur, rarius in una capíula bina, Ipfae "val-vulae oblongae funt; in longitudine verfus medium ftylum fructus , utpote corculum , directae; atque in illa parte; quae magis ad (lylum accedit , ftrictiores ac veluti membrana nitente candida obductae, et plures ad fingulas gemmas follica- tas, exflantes, Semina haec five Granula Anpanafis in Infula Bourbonia five Mafcareigue abjudicat Dellon dans la Relat, des Ind. oriental; c,3. Et certe in illis; quae amiciffimi Volkameri noflri Hortus producit, uti faepius mihi retulit; defuere, id quod in malis quoque aurantiis citriisque in climate no- ftro prognatis, faepius fieri affolet, —.— iis ! | Puta- - | Ld * Qut Py9^g*. uc. 17 Putamine hactenus fracto, nucleum pulpamque fructus maturi tandem infpiciamus, Caro ex albicante (pro varietate tamen fructus,) flaveícit,fuccu- lenta, faporis prae caeteris fructibus gratiffimi , acido dulcis et vinofi, In Fructus meditullio ftylus feu corculum eft oblongum, rotundum, duriufcu- lum, ex albo flavefcens, carne fubdura, quae lienofis intus eft pertexta fibris, tefle Flora Malabarica, Crederem, ftylum hunc per fructus longitudinem ad coronam foliaceam usque pertingentem , nil aliud quam caudicis caulisque prolongationem e variis fibrarum fafciculis compaginatam, ubi mox triplex fiflularum lignea- rum collectio;geminos trachearum ordines intercipit et ambit, mox gemini trachearum fafciculi unicum fibrarum acervum amplexantur et urgent, ceu fuperius innuimus. Qua autem ratione ftylus hic five corculum ad pinnam five faligium foliaceum fructus pertingat, e figura Turnefortiana, ubi fru- ctus per longitudinem dilectus exhibetur, patefcit, — In fructu transverfim incifo Lectorisque oculis exhibito, oblongae et radiofae (lriae apparent, e.corculo five flylo medio feu meditullio fructus egredientes et ad corticem excurrentes,quarum caro magis fucculenta et fla- veícenss continet enim pulpa Ananafae fibrarum reticulares plexus, una cum contentis tracheis ; et globulis five nodis, acido dulcem five vinofum fuc- cum continentibus, firmatur ; areae vero utriculis lympham aflervantibus perbelle replentur, atque hi in meditullium hiant,veluti in corde accidit,car- neis lacertis et fibris valvulas inibi firmantibus, LJ C aTvor IV. Plures de Plantarum Charactere follicii. Difficultas ab Anomalis. PIumier illam tempe- rare infticuit, De Ananafía nihil determinat. Quidam ad Cinaras referunt, Harum Character e Columella et Hermanno, | Alii ad Carduos, Kircherus notatus, . Alii ad Aizoa, ad Melones, Bráfficam. Nonnulli Nuci Pineae fimilem volunt. Nonnemo Palmae fpeciem facit, Strobilus Indicus, Cur ab Hifpanis Pinas vocetur ? Rajus anomalis et pomiferis infert, —Pinea nux inter Poma, | Poma Fructus omnes Jwdiírs, Male a Paulo ICto excluduntur, Nux eít Mollufca. Sloane herbis flore tripetalo, Turnefortius flore monepetalo annumerant. Volkamerus inter baccifera, Ejus methodus Plantarum, (i35 Nter feliciffima feculi noflri Inventa hoc quoque arti noflrae ac- (39 celfit , ut poft primos et imbecilles adhuc conatus Caefàlpini, * Columnae, Gesneri, Zaluzanii a Zaluzaniis, Bauhinorum alio- S (R rumque, de vera Plantarum methodo, principes Botanici ftudii viri Jungius, Morifonius, Rajus, Hermannus, Rivinus, Tourne- fortius de plantarum certo. characterifmo, cogitare ferius coeperint. | Hoc a floribus et feminibus cum perianthiis et capfulis vel folis , vel junctis de- fumpto, innumerum tandem Plantarum numerum certis claffibus ordine et €x artis lege digeílis inferere, et quas exterae regiones primum vifui noftro offerunt, difcernere ftatim certoque quafi Lari affignare docuerunt ; ut hoc ipo carnificina illa memoriae ; qua nuda olim Plantis impofita nomina in E futu- I8 CUu PY IF. futuram oblivionem mandanda fuere, liberati fimus. — Licet vero tanta ipfis debeamus 3 harum tamen methodorum nulla tam infallibilis, tam congrua adhuc exflitit, ad quam ad regulam quafi Lesbiam , cunctae cosnitae regü. laresque plantae examinari, nedum irregulares illae, finoulares et anomalae cogi poflent, tanquam exceptiones a regulis generalibus, ad libertatis fcili. cet naturae nullis legibus obnoxiae, oflentationem (ut Excell, Raji verba mutuemur.) Addit vir immortalis gloriae, Hifl, Plant, T.I, $2 za£ura re; id pateretur, bumanam tamen boc uon admittere conditionem, — Cum enim Vlantaz YHUL DHIBeTUHS Ingens exiflat, in bis aetati angufhus , memoriae imbecillitate , in zellectus inad-vertentia et caligine ; qui adeo wnicverfalem fpecierum ommium moz titiam, adeoque claram et difiuctam fingularum , fe unquam affequi poffe fperes, ut tali operi füfficeret. |. Quis adeo circum[pectus effe potefl, ut ad onmes ommum concuenientias et differentias attendat, easque fub. uno quaff sutuitu compreben- daz ; quod tamen ad eas inter (e conferendas neceffarium eff, His defectibus fupplendis, cum praecipue tot incomperta adhuc nobis Europaeis plantarum Americanarum genera cerneret Rev. P. Carolus Plü- mier, (quem jam alibi laudavimus,) ordinis Minimorum in Provincia Franz ciae, et apud Infulas Americanas Regius Botanicus , tribus peregrinationi- bus ab Anno 1689.ad Annum 1697. Americanas regiones perluftrando, cun- ctarum Plantarum , cunctorumque Animantium Catalogum defcripfit, de: lineavitque, | Haec dum agit, nova fimul Plantarum Americanatum genera cum orbe communicat erudito;plantasque incertas, certis eeneribus in(ignit quando characterem generis e lorum et fructuum conllitutione ; ac no- menclatura , partim ex Indicorum Botanicorum libris, partim e celebrio- rum Botanicorum aut Botanophilorum nominibus defumit, Non equidem comparet Ananafa noflra inter nova Plantarum Ameri- canarum genera Parif. 1703, in 4to edita 5 in Catalogo tamen Plantarum Americanarum, huic opufculo annexo, Ananafae fpecies recenfentur, cum Excellentiff. Tournefortius in Inflit. Botanic. jam Plantas nonnullas, a Plu- merio fecum communicatas et depictas , quas inter Ananas , in Appendice ad novum Plantae genus revocaverit quidem , nil certi tamen determina- verit. | vc | -.. Quod fi viri ad fludium hoc perficiendum penitus nati hic caecutiant, quid mirum, ad diverfa Plantarum genera a diverfis priorum temporum Botanicis Ananafas fuiffe relatas? Et illi quidem, qui ex Hiftoriae naturalis fcriptoribus primitus Anana- fae fructum infpexerunt, 7 atque caput cimarae compar, fed acutius atque pulchrius ; à Cinaram Indicam pronuntiarunt, fed puneentibus deftitutam aculeis , quod inter plures alios Oviedo, Acoflaeet tandem Bontio aliisque placuit5 Colum el- lam,qui graphice Cinaram defcripfit in hypothefeos patrocinium allegant, Libr, X. canentem | ; DE Hifpida ponatur Cinara, quae dulcis Taccho Potauti cueniat, uec Phoebo grata canenti, Haec — c ——— ——Á— A E o RE GA Pg. IP. 19 Haec todo purpureo furgit glomerata corymbo, Myrteolo modo crige cviret, deffexaque collo ; Nuzc adaperta manet, nunc pinea cvertice puugit, Nunc flmilit calatbo, [pinisque minautibus borret. Pallida uonuuuquam tortos imitatur acantbos. ..' Apte haecomnia in Cinaras, hodie Articbauz, dictas, quadrant ; in Ana- pnafas minime ; nam licet Cinarae caput conum pineum aemuletur, in reli- quis tamen tantum diftant , quantum aera lupinis, cum inter plantas angio- fpermas capitatas , pappefcentes floribus fiftulofis referantur Celeb. Leiden- fium quondam Botanico Hermanno, Cinarae, quae notae ad Ananafas mi- nime trahendae, Oviedus et poft illum Cafp,Bauhinus in Pinace, aliique Carduum Ame- ticanum foliis Aloés vocarunt. Hinc et Ambrofinus Phytograpb. P.1. T. I. p. 2. A4berag, fructum exoticum Brafilienfem, (quo Ananafam nomine in-. tellieit;) cardui fpeciem pronuntiat 5 quod a Joh, Bauhino in opere Bota- - nico, ejusque Epitomatore Chabraeo factum ,.qui ad capitatas fpinofas five: carduos referunt, ^ Etiam Rev; P. Kircherus Chin. illuflr, p. 189. huic Car- duorum Clatfi inferendam putat Ananafam ; annexa tamen hac ridicula epi-. crifi cui nemo unquam applaudet, experientiae quippe e directo. contraria; hanc nempe cardui inflar, quam cartejofoli vocant , pullulafceritem Plan- tam, in Europaeo Climate tandem coníitam, in carduum domeflticum dege- neraturam. : 2M opp (4 Lobelius Aizoi majoris ortu perfimilem, Acoflae autem doctiffimus in- terpres in Notis, Aizci aquatici facie exoticam plantam, efle afferunt. Hinc. Bosmannus in Guineae defcript. Gallicae Plantae fosbarbe dictae, (quo no- mine et Sedum et Telephium intellizunt) affimilat..— Neuhofius Meloni quoad fructum; alius Brafficae Cypriae, fimilem faciunt, quippe quae folio... rum loco in caput conglomeratorum caulem in medio habet craflum , albi-. dum, mollem, palato eratiffimum et florem referentem , unde Cauliflorae. Nomen | Plurimi tamen, penes quosetrepionis et fructuum prima inventionis laus, Nucis Pineae in Ananafà fimilitudinem fe reperitle crediderunt. | . Audiamus, Petrum Colonum, a quo vocatur : certa frutta que parean ptgne cverdi come, le zoflre, benche a[fai maggiori et dentro piene di ma[ficia polpa , come 1l smeloze et, di tmolte piu foacue odore et [apore. —.& Ximene vocatur Pia de los Tudias , que. los Tadias ilaman Mazatli, ^ Petrus Martyr fcribit: effe fructum fquamo-. fum, Pinus nucamentum, afpectu colore, forma aemulantem, cui pollicem. premit Maffejus Hiftor. Indic. Libr, II. p. 31. qui; cum cunctos Indiae fru- ctus recenfuiffet, tandem in haec erupit verba: Verum ex omui genere palma. tribuitur (qui Indicem Maffejano operi adjunxit, e male conceptis et intel-. lectis his verbis, Ananazam palmae fpeciem in Brafilia finxit) z4 quos cvulga "nanaxes appellant. — Planta eft bumlis , cujus e ramis veluti pimea npcamenta. dependent praemollia, baec fuo tempore im frufla diffecta gratiffrmo [apore femul et. odore, uon recenti tautum edulio [unt, uerum etiam im longum tempus ad(ercvan- E E iur p» | CAPF T IF. zur e Saccharo.. Quae ipfiflima Maffeji verba Cafp. Barlaeus Hifloriae rerum per octennium in Brafilia et alibi fub praefectura Comitis Mauritii Naffoyii geftarum, inferuit, Quos hactenus citatos Auctores potiores veteres re. centioresque Hodoeporicorum et naturalis Hiftoriae fcriptores fequi debe. rent, quorum Catalogum pofl ]lluftr. Sloane Catal. Plantar. Inful. Jamaic. congerere nolumus, quis enim poft Homerum Iliada? | — Hinc Monardi et J. Bauhino T. III, Libr, 25. p. 94. vocatur Strobilus Indicus five Nux Pinea Indica. Addidit tamen probe Oviedus, citante Da. lechampio in Hiftor. Plantar, Lugdunenf, fructum, quem Hifpani a Pineae nucis fimilitudine P/zas appellant, non ideo nominari , quod ejusmodi Íqua- mas lignofas habeat 5 fed quod ejus cortex fimili modo diflinctus videatur, tametfi non fquamatim, fed Peponis modo cultello integer auferatur. Recentiores Botanici, qui in Plantarum intimiori et accuratiori fcrutinio omnem pofuerunt operam , cui generi apte accenfenda Nana , dicere"muf- fant, Excell, Rajus, Botanices totius fidiffima Pharus , ad Anomalas Plantas refert, tandem ob convenientiam aliquam, Pomiferarum Claffi ingerit Libr, XXIII. fect. 3, cap. 6. p. 1332. : Scilicet et Pinea nux ad pomifera olim referebatur , quam difertim Po- mum vOCat 'Ezryeauuaro7roióe Bilbilitanus: Poma fümtet Cybeles, procul binc difcede, iator, Ne cadat in miférum noffra vuina caput, ld quod e Cafcellii Jurisconfulti joco forte Poétam haufiffe credit CI. Nonnus de re cib. Lib. l. c, 43, p. 140, de quo Macrobius Libr. II, Saturn, c, 6. Cafcellius ICtus urbanitatis mirae libertatusque babebatur, — Praecipue ta- men is jocus ejus immotuit, Lapidatus a populo Vatiuius cum gladiatorium munut ederet , obtinuerat, ut aediles edicerent , ne quis in. arenam , nifi pomum mifie evellet. — Forte i$ diebus, Cafcellius confultus a quodam, an Nux pinea pomum effet? refpondit : Jf sm Vatimium milurus es, Pomum efl, — Tanto euim odio ati- mium babuit populus Romanus , ut Vatinianum odium pro tmagno Catullus ufur- arit, Sed et extra hunc Cafcellii jocum , inter Poma nux pinea relata, Sic enim Plinius, annotante maximo Salmafio , cum titulum cap, o, Libr, XV. dediflet : omuium pomorum genera et natura : a nucibus pineis incipit, et ejus- dem Libr, c, 22, ubi de nucibus, fo/un boc pomum natura compactili operinene £o claufít, lmo, quod hic «i794 notandum , Pomi appellatione omnes arborum fructus 2e4yira; contineri, quorundam fuit opinio. Sic Hefychius 1 Miser xapris ararróc dés, Idem : wer vac nap, — At vero Pomi appellatione Nu- ces non contineri putabat Paulus L, 20$. de Verb. figunif, Qui fundum cvev- didit, Pomum recepit, Nuces et ficos et ucuas duntaxat Duracinas et purpureat et quae ejus generis ef[eut, quas mou «vini caufa baberemus , quas Graeci sesto appellarent , recepta cvidert, Qua de re fufius Gallorum meA ua Siero Q- Mena- gius in fur. Civil, Amoenit, cap. VIII, Quod(i inter Nuces referenda Ana- nafa Mollufca nux erit; de quaSuevius in edulio,quod infcribitur Moretum: | Molleféa baec nux efl, ue quis forte in[fcins erret, T aec CP d de ds EP IU 21 Haec occafione pomiferarum , quarum claffi ab Exc, Rajo inferta Ana- nafa, Celeb. Hans Sloane Prodr, Hiftor. natur, Jamaic, Part, I, herbis flo- re tripetalo annumerat ; diligentiffimus Tournefortius tamen e Plumerii mente diflentit, lorem monopetalon veluti infundibiliformem tripartitum tuberculis embryonis innafcentem Ananafae tribuit, Haec cum ita fint, et Artis noftrae Dictatores inque Botanico Studio Archidaduchi, quibus baud frmiles fecla tulere eviros , diffideant, nullius certe fenfum, cui proprie Ananafa claffi accenfenda, ad. ftringere volumus, fed liberum in eo cujusque judicium relinquimus, In hac fententiarum diffidentia et divortio, cum Amiciffimo Volkame- ro fermones miícens, ejusque in re tam ambigua, tam abílrufa, mentem ex- plorans, hoc tandem refponfi tuli : cum nova foret Planta, cognitis hacte- nus Plantarum ordinibus eam inferi commode non pofle, Si quis tamen ur- geat, inter baccifera fructu compofíto referendam efe. Haec Vir £rareir«9^, de cujus laudibus nihil dicam,ne homini Amico- que conjunctiffimo publice blandiri videar, . Judicium bac in re provoco cujusque in hoc ftudio docti, qui operis fub Tit. Florae Norimbergenfis edi- ti prolcenia legit : annon illa intimae in hoc fludiorum genere cruditionis gratiam fpirent. Optant vero doctiores, ut porro Methodum Plantarum, omnium quotquot funt certe abfolutiffimam , quae ultimam mox videbit | .manum;in plaufum literarium emittere velit, cum immortali nominis fama, et gratiffimae poíleritatis magna admiratione, quippe Solo boc Sole cviget Plantarum notio vera, SW A UMS Caufarum primarum notitia difficilis, Naturalis Ananafae temperies, Guftus fenfum prae reliquis extollunt Caefàlpinus et Schelbammerus. Dulces Ananafae particulae qua- les? Salinae quoque cornmixtae ad acidum accedentes. —Elafticae, fülphureae, Sapoe ris Anana(ae diverfitas. Affimilantur Praecocibus. Saporem et odorem non foli con- fundunt Noribergenfes , fed et alii Germani , Galli, Latini. Ananafae faporem fimi- em pronuntiant, fragis,pyris Bergornatiis, malis Perficis, Armeniacis Rezezte , cydo- niis, cerifis, Vino Rhenano ; Saccharo, Melli, Peculiaris ineft (apor odorque vix exprimendus, | T Vm nimium angulis mens noflra circa prima rerum conflituti- &£5275 va principia coérceatur terminis, ita ut a cognitione primarum Ew caularum ferme excludatur , et eo res tantum redeat, ut quos unum in alterum corpus inferat, effectus, (actiones et reactio- nes corporumin fcholisphilofophorum audiunt) explorare quea- mus,hosque non ex primis;utpote remotis, fed ex propinquioribus et fenfui obviis principiis ; huic quoque viae tritae nobis infiftendum erit et demon- flrandum, quid de Ananafae naturali temperie guftus nobis promat., Huic enim fenfui prae ceteris palmam defert Vir fui feculi fummus, Andr, Caefalpinus de Facult. Medicam, Libr. I. c, 1. Sol fapores, inquit, cer- tuus et propinquius uon folum temperamentum offeudunt , fed et reliquas [aculta- EF tes is C APT K £es longe efficacioves, tum ad morbos giguendos , tum ad [auandos , et c, lé. c. 4. A Saporibus certiffina babeutur facultatum méicia , uou folum primarum ; [éd e reliquarum ommum, Huic fententiae applaudit, eamque illuflrat ingeniofiffimus Schelham. merus. «Quicquid concimma colorum "Uarietas et ineffabilis ex. eorum "uifcela exfurgeus polchritndo oculis offert , cvamum effe e£ merum prope ex rerum fuper- fície remeauti lumini ludibrium , Matbematici demonflrant : Cui auditum. de. mulcet , auresque titillat , faacvi[frmus et. caelefftum choro aemulus putatus con. ceutus, tremulae motus aurae eff, et panlo plus quam nibil , im quod. promte binc etiain ecuanefcit. — AE fapores ( quod cum odoribus babent commuue) proximo cor- porum contactu ipfas, ex quibus conftant , particulae offerunt : et cum tactus ex- zerna tantum [entiat , intima et vecondita naturae guflus percipit et contemplatur. Quae cum ita (int,quid delitiofiffimi fructus illecebrae guítui communicent, infpiciamus. Abblandiuntur linguae quam maxime, quatenus poros atque tübulos, papillasque nerveas, grata dulcedine laxant ac demulcent, et, ficuti Lucretius 1.2, de rerum natur. v.399. exprimit: — | Jucuado [eafi Linguae tractantur i2 ore, ut facile agmo[cas , e laecuibus atque rotundis Effe ea, quae [eure jucunde tangere pol|uut. Quae Poétarum Philofophus e Democriti Praeceptoris principiis haufit , qui aeiuin yy Tiv eroe d opes é9w, [aporem dulcem, votumndum amplumque,pronuntia- vit, Gaudent enim hae Nanam five Ananafam conílituentes. particulae flexibilitate, mobilique mollitie; omnique pertinaci irregularitate ac figura- rum afperitate maturi fructus deflituuntur, | Involut2e tamen funt his dul- cibus rofcidisque et linguae et gulae blandimentis falinae particulae, ejéros et primario nerveas papillas linguae molliufcule lancinantes , quas fi quis molles aculeos cum Willifio de Anim, Brut. c. 12, de guflu, pronuntiari ve- Tit, licitum erit. Hae falinae particulae a rofcidis oleofisque ac ferofis fol- vuntur et obtunduntur , ac quafi involvuntur , ut linguam ne feriant, fed titillent: aqueis enim ferofisque particulis abundat hic fructus; ut vere in il- lum Hippocratis iftud quadret ? y AU sc. d'Ura uv y oiov. Ud, 9ÀuxU ic gite "T pm dulce ad potentiam cvelut Aqua, dulce ad guftum "velut Mel, Libr. 2. de Alim. c, s. t. 13, Ad naturam vero acidorum has falinas fructus noflri moleculàás acce- dere, guítus faepe dulcacidiufculus, analyfisque probat chémicá; quae eflicit, ut omuia dulcia fpiritum acidum magis ac minus corrofivum fundant. — Elaíticas, fpirituofas, fulphureas particulas in gremio Ananafae latere, et per internam fermentationem caloris ope evolvi , ódor fragrantilfimus in- nuit. Nec enim Theophra(lo Plinioque fides habenda , qui dulcia rro odorata elle perhibent;:quam Brema alibi deflruximus: tanta enim fru- ctus hujus dulcedini conjuncta et commixta elt: fragrantia, ut fecundum Acoftam,odore dieno(ci queant aedes, in quibus afferventür, 3s Ex hac particularum hactenus recenfitarum: modificationie, i.e. figuia, textura, partium fluidarum motu et combinatióne,fluit fructus hujus efficz- €ia virtusque;quae ex Idiofyncrafia fübjectorum fructus comedentium variat; à ut AG Uu PE SP. 23 ut nihil ádeo. certi quoad vires et effectus decernere et definire quis queat, nifi femper. facta relatione ad individuum. ^ Quod cum varium fit , varia pariter hujus fructus vifitur efficacia, operatio et faporis fpecies, — Licet enim negari haud queat, diverías illius recenfitas fpecies , faporis quoque atque odoris parere differentias ,, hoc tamen diffitendum non eft, unum eundem- que fructum; a diverfis comeftum , diverfas impreffifle papillis nerveis , ceu gullus organo, faporis ideas, Hinc Auctorum in exprimendo vero cet adac- quato Ananafae fapore diffidium, . Praecocibus, quae malorum Armeniácorum fpecies, (unde Gallorum Abricot detortum, ) fapore affimilat cum plurimis aliis illuflris Thevenotius, dum fícribit, 4 Jaffe a la bouche um odeur d' Abricor. . Palato mali praecocit odo- rep veliuquit. « Saporem hic cum odore confundit vir clariffimus , aeque ac a Germanis noflris interdum fieri affolet;. nec enim quis folos Norimbergen- Ícs noítros ideo falfe fugillet ; quod in Lexico Germanico Serotini factum, tanquam non nifi quatuor fenfibus ideo fint praediti, cum non apud nos na- ta, aut unice tecepta fit ifla fermonis ratio, qua uno eodemque vocabulo res, ad guítus et odoratus fenfum pertinentes, pronuntiantur et efferuntur, fed et ab aliis id quoque fiat. De Dialecto Germanorum Auflralium Hel- vetiorumque, ex Hilloria Concilii Conflantienfis Vlrici de Reichenau, item- que germanae fidicinis lyrae; acutiffimi Opitii, paraphrafi poetica Cantici Canticorum. hoc fufe probavit. s2«545479- Wagenfeilius de Noriberg. «Reb. notab, cap, 16. p. 110. Penes Gallos quoque hanc vim normamque loquendi effe, ca; quae e Thevenetio modo adduximus , probant; et apud Latine fcribentes$ frequentiffime legimus; aliquid Hyblam Atticosque flo- res fapere, pro bene olere, et vice verfa, Sed ad faporis Ananafae varietates redeundum nobis, |... * .- Fragis fimilem pronuntiarunt plurimi, quos inter Neuhofius in Bráfil. de- fcript. p.240. et in Itiner. Sinic. p.346. Bontius Hift Natur. et Med, ]., 6, c. $0. cooonor Qui legitis Cinarae atque Indica dulcia fraga, 5d sd Margerav. Hift, Plantar. Brafil. Libr. I. cap. XVI. p, 33, aliique, «5-5 Pyris, a Bereàmo Italiae urbe dictis Bergamatiis, fucco faporéque epre- iis, comparat Ananafae faporem Cl, Muntingiusy qui mox talis Perficis, quod ad guftum , aequipatat. Dn. de Loubere-vero delicatiori malorum rmeniacotutm fpeciei, Gallis Pacv;e dictae. — Malis, quae Gallis Rezerte, five rénáta, Anelis Prppiz dicuntur, affimilanit Rochefortius et Pometus, vel; ut Martialis verfü exprimam | | iude wines | ee. aiti dulcibus aut certent quae Melinela facvsm, | Cydoniortim*et: Nucis mofchatae mixturam Ananafam exprimere credit Meilleius:exillimant. [5306 tions cob cose oi 22 Ao 1s MÉu T) xapdpuavor à owylpirit cae tus five Melarundineum;quod Saccharum dici. me expediam, illi denique; quibus intimius Indias perlull:are, resque natura- A Fa les a4 CAP T VI. les accuratius noffe datum, fateri cogunturjineffe fructui huic peculiarem pla. nefaporem, qui ex innumeris fuavitatum plurimarum conjunctionibus mi(lus omnes, quas hactenus recenfuimus, delicias exhibeat;adeoque verbis vix ex- primi queat. Vt major his, quae fcribimus ; habeatur fides, tefles advoco autoptas, Rochefortium et Pometum, quorum ille in Hiíloria naturali et mo. rali Antillarum Infularum Livr. I. chap. X. Artic. VI. p. 120. Edit, ult, in IVto, Ellea un goüt [f relecve, ez qui lut eft f£ particulier, que ceux. qui l'ont cvoulu parfaitement décrire, ne pouvant le fame fous une [ule comparaion , ont emprunté tout. ce qui fe troucve de plus delicat , en l'auberge, en la fraife , au Mu[Gat , en la Rénette , et apres acvoir dit. tout. cela, ils ont. effe contraims de confe[fer, qu'elle a encore un certain got particulier , qui ne fe peut pas aifement exprimer .i, e, Tam fublimi,peculiari plane ac fingulari fapore gaudet;ut accu- ratius illum defcripturis, cum füb una comparatione id fieri nequeat , opus fucrit, omne illud trahere in fubfidium, quicquid in malis Perficisfragis,uvis Apianis, malis renatis et melimelis fuavitatum et deliciarum elt, At pofl. quam haec omnia dixerunt, fateri tandem coguntur, ineffe huic fructui pro- prium et verbis vix exprimendum faporem. | Pometus vero l'Hifloir. gene- ral, de Drogues haec de fapore Ananafarum habet : E/e eff ff facvoureufe, que je ue la fcauroit mieux exprimer, ff non en difant , qu'elle a le gor de la Pé- che, de la Pomme , du Coiug , et du Mufcat tout eufémble, i, e. Tanta faporis ex- cellentia,ut melius vix me expedire queam, quam dicendo quicquid delitia- rum in Malis Perficis,A ppianis, Cydoniis, uvis Mofcatulis, in Ananafae fructu fimul commixtum efle. | Nec minor diverfitas odoris eft, quam eratfaporis, Alii Rofarum fra- erantiae, alii vinofae fuavcolentiae, alii pomorum , folis calore ad maturita- tem tendentium, halitui, alii illi Perficorum generi , quod a malis et coto- neis nomen apud [talos et Hifpanos invenit; iterum alii ili, quem ipfa Cy- donia fundunt, haud diífimilem pronuntiant , fando haud accurate expri- mendum, nec calamo circumícribendum. | Propius accedes,fi vinofum pro- nuntiayeris, ' Capvr VI Omnis Terra Ananafae colendae apta, Montofá; umbrofà , arenofa et aquofa loca, In Se- ptentrione terra calidior fimo equino infecta eligitur. Irrigatio. Aér liberior. Bo- reas inimicus, Aedes feneftris obductae, Rudbekii fornaces fübterraneae. l'rimo vere Aéri non eft exponenda, — Propagatio ex apice five Corona, quae humidiffima: g germipiaus caulis; ex femine dubia eit; ex foliis, Per folia propagantur Opunti ICO1Q€C5; Citrus, ze) Vm Ananafa non (it ex illorum fructuum genere, quos originis ws fuac genialis amor adeo delinivit , ut nullo labore , nulla indu- e [lria, ingeniove et arte alibi, quam ubi primum nati ad cultu- Zi ram difponi poffint ; nullam enim terram, culturae officiis ftu- dioque debito praeparatam, dedignatur, nunc, quale folum -diligat fructus noíler, | : . Nec G X PVWVTSMYI 25 Nec «vero Terrae ferre omues omuia po[[uut , difpiciendum. ^ Variant exoticorum Auctores in folo huic plantaeaffignan- do. Nard, Anton, Recchus Mexicanas Ananafas montofis locis, Neuhofius in India orientali, in umbra; fubeunte tamen humoris falubritate, felicius eer- minare aflerit, additque, Terram feligendam, vulgo fcete e». gulle, dulcem et mollem dictam. | Secundum Floram Malabaricam arenofa et aquofa loca amat, et 2T v pullulat in campis ficit atque aequora juxta. In regionibus noflris Septentrioni proximioribus,ubi major adhuc in cultum plantarum exoticarum .- * " labor eff impendendus, et omnes cogendae ad fructum, et multa mercede domandae , eioitur terra mollis, pinguior , calidiorque , cujus nativa macies deciduis arborum folis, vel ligni Ícobe , in putredinem refolutis , fimoque equino récenti corrigatur et acuatur 5 et quoniam iteratis calefieri vicibus amat , ali- pes fimo recreetur equino; feneflrisque ab omni inclementiori aére de- üper muniatur, ne velut foetus in ipfo utero ante partum tabefcat, — Cave, ne ficcius tractentur A fae: irrigandae ergo per foffam,ne cau- lem attingat pluvialis humor, | Hoc ut impediat fedulus hortorum cultor, caulem arboreo cingat mufco, humiditatem longiufcule confervante vel ar- cente. Opera quoque danda, ne crebrioribus imbuantur imbribus, ac plu- viales foliorum interflitiis inhaerentes guttae, cauli damnum inferant in pu- tredinem vergenti, -Aér eligatur aliquanto liberior; quippe cujus beneficio furfum erigun- turin germinatione, confervantur in augmento et vitae proceflu, füuccorum- que pariter circulus et fermentatio facilitatur. Ab omni Borea immun cum Boreas (emper Nauae faecviffimus bofhis. * Hinc cum e calidiori climate in noftrum transvecta planta; (quae nullum fere nunc caelum aut folum fugit, ) in areolis fimo repletis et defuper fene- ftratis aedibus , quibus calor intendi, ficque ad debitam maturitatem cogi,et a frigoris injuria defendi poffunt, confervandae, aediculae vero illae ingru- ente inclementiori flatim autumno claudendae, | Vel fi aedes e vitris. confectae aliaque commodiora defint hibernacula, ad ductum Cl, Rudbekii fubterraneae fornaces in ufum trahantur, quarum beneficio vegetantes orientis calores aemulatione quadam, ad nivoíos borea- lis climatis horrores retrahere liceat, et g inati jem exoticarum flirpium, (etiam. ex ipfis feminibus) defperatam huc usque promovere 5 de quibus maximus naturae myfles,Major;in Gen, errant, cap. 11. Plura itidem de for- . racibus his fubterraneis Heffus. icis esie: Mollem igitur ne laedant frigora Vlantam, HE baec contra duros biemis fercanda rigores, dogec agat xephyros annus folemque reducat, Cave tamen , ne vere ineunte [latim aéri exponatur , priusquam aeílas G appro- 46 64 PU qw pacta; fecundo poflhac anno ad frugem ruríus perducantur. | De Ananafae per (emen productione altum apud plures exoticotum fcripto- resfilentium, | Si fides habenda foret Henrico Heffoin Hortulan,German.ver- nacula lingua confcripto et editores eflet facillima. Sic enim ille: E feminibus; qualia nonquidem in fructibus apud.nos coacte maturefcentibus ; fed ex India allatis, reperiuntur, propaganda Ananafa, id quod fequenti contingit modo Semen,citri femini fimile; coloris tamen magis bruri, vere ingruente per dici unius fpatium aquae committitür:, exemtumque iterum Íiccatur, et fatis profunde in folum pitigue optimo fimo equino: praeparatum, atque in vale vel cifta enutritioni plantarum deflinata; aifervatum deponitur ,. probe irri- gatur, et ab omni rigoris pruinaeque arcetur acceflu. Vas, cui committi- tur, fit fatis amplum, ut diutius in illo confervari poffit, cum non fine evie denti periculo transferatur, Interdiu quoque femper obtegenda planta ; ad concentrandos folis calores, Menfe fecundo plantulam' videbis feminalemi cinarae inflar prodeuntem, foliolis anguftioribus ; indies tamen in majorem molem tendentibus, usque dum ad debitam magnitudinem pervenerint. Haec Hefílus, penes quem fit fides, quae pluribus vacillare creditur. A. Omnem fidem et experientiam: primo intuitu fuperare videtur, quae d$winG- alias Kircherus de hac Ananafae propagatione per folia tradit, Re- fero ejus ipfiffima verba Chin. illuflrat. p. 189. Iz 4zazafajinquit, admiratione dignum occurrit, quod mon femina folum in terram projecta, [ed et [urculi , quia et folia ipfa terrae implantata,mo-oas fmilesque plantas fructusque producant, quod et multis alis plantis contigit. es | i j Mira haec per folia propago, non tamen impoffibilis, modo curiofitatis amans eperi exasipiei rosse, Sed fiperanalogifmum Opuntiae quis propagem per folium perpendat, Kirchero omnem non abjudicabit fidem, | Sic e^zero «e» Cl, Volkamerus retulit;in fuo horto foliola Ficoidum nonnullarum in tetram decidua, laete veoetaffe, ficoidemque produxiffe;: id quod de Aloé Africana breviffimo craffiffimoque folio,flore fubviridi, quoque annotavit Exc, Com- melinus Hort. Amflerod, P. Il. p. rt, Citri nova per folia productio certe habet, quod in admirationem rapiat curiofos. Quis unquam credidillet E d pohe; ffe, ut exfucca pene folia tertae mandata, radices agant, e fibrillis protru-. dant folia in ramuículos fe expandentia, dorfalisque folii nervus caulis trun-, cique tandem vicem (uppleat. «. Conjunctiflimi Fratris, Paftoris Furthenfium vigilantiflimi,citretum centenis experimentis hoc artificium commonflravit, indeque Summorum Imperii Procerum promeruit gratiam , qui rem mi- randam.clementiíTimo dignati funt afpectu. — Hancque novam, a Mirando- la. olim jam indigitatam., foliaceam citri productionem , Hefperidum Nori- bergen(ium Tomo fecundo folertiffimus operis hujus laudatiffimi Auctor; Vir nobiliffimus et integerrimus J. C. Volkamerus uberius declarayit.. *9$ ! P" ' 1 bed Vfus Medicus, Succus roborans.eft.: in malo, Esf/zados dicto. Vis cordialis in Electuariis, -. . analepticis,. Siti medetur, Sanctorii Inffrumentum, Melones Aquaticae praeftant in fiti reftingüenda Ananafàe. Num in Febribus exhibenda ?'-Petrofelinum, Noribergen-: 555 fium deliciae; ulcerofis fere letale, Ananafae vis diuretica unde ?: Suinsxedo tempe-, adi 1 randa ] qus dioretica d hydrope. . Ab Ananafa 2g? 4rpise. Víus in Gonorrhoea, Vis E, alexiteria. AquaAnanáfae fpirituofà, 3 . fBO:1(C XS 3332515383 BISIV Usum Tulnot xov? yv. LITOPHI tad d9RID $5,€ ieri Icet apud nos, ob fructus adhuc raritatem; indeque fluer.tem ca- aeo ritatem; in-officinas Pharmaceuticasufumque me licum non- S6 - dum fuerit introducta Ananafa recens; utraque tamen, S India fargeutem ad folem,cvergenscoe cadentem. virium Medicarum notitiam habet. :- am enim illisin-oris ; hujus remedio - Siiple Ufupee oen. ooi rm Uri 'Ofti 2 , s 5v smunilolo jos faeda malorum a i . Pefliferum dat terza cobors, praenuntia leti Aesecoont oVicta jacet legio, debellatique dolores, ..— j i2 Succus Ananafae in optimorum roborantium nümero efl , quatenus por- tionibus aethercis, elafticis; fülphureis, motus fanguinis turbatos impeditos- que, ad circulum rite peragendum revocat et invitat, five, ut nonnullis pla- cet, Ípirituum e fanguine ortum atque vigorem, promovet, inflar Vini ge- nerofi. Hinc in malo; Es/2l-vados dicto; quod eft debilitas e nimio Vene- ris oeílro proveniens, (de quo Dellon Trazré des ;waladies des Pays. orientaux chap. 9.) mira praeflat; ideoque laudibus extollitur a Rochefortio, Pifone; Marggravio aliisque, iud: q udh xh boss ^ Ekodem modo magnifice animum languidum recreare , fpiritus fopitos excitare, amaráque curarum (ut Vini laudes a Lyrico mutuemur) efficaci- ter eluere, Muntineiusteflatur. Vim ejus cordialem celebrat Rochefortius, hocque titulo in Electuariis analepticis Ananafa in Indiis condita locum in- venit ; quippe fanguinem nimia ebullitione attenuatum , adeoque in cordis thalamos majori, quam par erat , impetu irruentem , patticulis dulc-acidi- ufculis placat et compefcit. ERU UR Eu ^ Siti intenfitfima ardentibus propinandam Nanam fuadet Hiftoria Mexi- cana: rofcida nempe humiditate ; qua olaciei inflar in ore fe refolvit, lin- guam ficcam et exfíuccam uberrime irrigat, ^ Carere igitur poflunt E» iso : G2 eie- àg QudPP*uT I. elegantiffimo Inftrumento;quod pro fiti fedanda a Statices illo ingefiofiffi- fio Statore, Sanctorio, Comment. in I. Fen, Avic, quaefl, $7. excogitatum eft ac defcriptam, — Quod fi tamen et hoc infüper expeterétur , Avanafae impleri fucco fuaderem , quo per foraminula fen(im exflillante , ómnis (ca. brities linguae ariditasque , quae aeftus febriles comitari folet, füeatur. Quamvis ad extinguendam febrilem fitim, tanquam meliores. et fecüriores Nanis, citrullo afines Melones aquaticas Brafilienfes, vulgo Mélezs d'eau, Germ, 9Bafjer-SXeelonen dictas , fubftituat Bosmann, dass Ja deferipr, de Guinee : quem fructum poft Margeravium et Pifonem , vivis quati colori- bus exhibuerunt, Rochefort, du Tertre, Purchas aliique Hifloriae Indicae fcriptores, quos pagina non capit omnium tamen. optime nuperrimus Vir- giniae Encomiaf(tes dans la defeription de la Virgittie. At circa ufüm Ananafae in febribus in diverfum tendunt Auctorum fen. tentiae. Hifloriá Mexicana tanquarn febrium refrigerium commendat; Pi: (o autem febricitantibus, vulneribus et ulceribus iofeflaris (febres forte in- nuit fymptomaticas , iftis plerumque connexas) abflinendum ab hoc fructu monet. Adeo enim humores accendere ait, ( forte illo Hippocrátíco Libr. 2. de diaet. c, 33. motus, sa 52vxia Sregyaativeiy qríquxe, dulcia calefac ere folent 3) utnon folu degrorum impediat reflitutionem, fed et in pejus eos difpotiat: quem infelicem fucceflum cam Celeb, Wormio, a fructibus crudis, er ad maturi- tatem debitam nondum evectis, acidoque adhuc corrofivo fcatentibus; pro- yenire reOr- DOMUM c e tsi vta xs : ^ Negandum certe non eft ,. diuretica; ( quorum claffi huüc. fructum inferendum effe, latius mox probabimus,) effectum hunc, Ananafae a Pifone adícriptum , faepius in cafibus fimilibus prodidifle. Sic Petrofelinum, five Apium hortenie , quotidianum civium noflrorum alimentum , quod non ut alibi fieri confuevit, carnibus pro grato fapore conciliando incoquunt, five, ut Plinianis me expediam, zzrer oblectamenta magus , quam cibum recipi- tzt ; fed plenis buccis ingerunt, ut reliquae culinares herbae hujus refpectu ipfis pro nautea , nullum quidem benevalentibus incommodum parit : at vulneribus et ulceribus afflictos inflammationes ex «eweeeecs fenliffe non leves; fed eryfipelaceas;aeítu fübfequente febrili incredibili;ecordor. Idque malum toties recruduit, quoties herbam hanc comedere repeterent, ut et ipfis ferme letalis fuerit planta, apud Romanos epulis dicata feralibus. Cau- fa quaerenda eft in particulis acribus, plantae huic inhaerentibus : unde vis diuretica «we dependet, quibus ferofae funt immixtae, ut guílu ftatim difcerni nequeant. Quis hic non cum philofopho Poéta exclamat: : Nec ratio remedi communis certa dabatur : Nam quod alís dederat -vitaleis aérit auras, Vol-vere m ore licere, et caeli templa tueri, Hec alus erat exitio , letumque parabat. Eodem fe modo res cum Ananafa habet , cujus vis diuretica reliquis omni bus praepollet, Neuhofio, Pifone, Rochefortio teflibus, qui in urinae fuppref- fionibus pellendoque calculo Nanam , incantamenti inflar;folatium affctre conten- ants unm C EB ED C e iet ma n G vGP-Z T «II 29 contendunt : quali ratione autem vim diüreticam exferat , faeile colliget, Ípur sara Supr Uripodesarro voeai, ut Homeri verbis in Hymn. Apoll. utar. Cum enim fructus hi comelli copiofam materiem aqueam , elacici inflar in ore diffluentem, fuppeditent, quae ad renes poflea propulfa , et in ureteres per carunculas papillares angufliffime perforatas transcolata , in veficam deni- que, veluti corporis matulam, derivatur ; nemo non videt fructum hunc merito inter diuretica reputari, Etenim fub tenaculis fuis mollibus, dulci- bus, vifcidis, junctum habet characterem falinum , qui vifcidum tenaxque coagulum in renibus attenuat, liquat, abílergit, fundit, ferumque a fanguine fecernit, Sunt hae particulae falinae in Nanis immaturis adeo confpicuae et acres, et calculum tanta vi protrudunt in urethram, ut, exitu ipfi denega- to, vitae difcrimen nonnullis attulerint,referente hoc Ampliff. Cleyero, Pro- tomedico et Confiliario fupremo Tudicii in Batavia Infulae Javae majoris fplendidi(limo, Dec. II, Ann, IV, Obf, V. Ephem. N, C, qui proin modum, quo tutius exhiberi queat, praeícribit fequentem : Sumitur integer ad ma- turitatem redactus fructus, inque taleolas fectus Mariae balneo immittitur, ut fuccus exfudet, et accedente calore , vis aliqualis cauflica fructus in ma- turam dulcedinem convertatur ; qui poftea fuccus blandiffimo balnei calore correctus, jucundius tutiusque remedium exiflit. ——— | Folia quoque diuretica non deflituuntur facultate: haec enim in Aqua Oryzae (quae tefte Dellon Traizé des maladies des Pays orientanx chap.s,p.24, Ptifanae noftrae vices füpplet,) cocta et pulvere Baliari mixta;in potu affumta, hydropicorum ventres purgant; tefte Hort. Malab. loc. cit, Eít et Ananafa remedium, Venerem quod roborat aegram, dum ingripn motum auctiorem reddit, cum dulcia plurimum $e» 5» corpori foenerent, fespque igyxrp, partim et vis illa diuretica, genitalia ma- jori cum impetu extendit, vafaque fpermatica turgidiora efficit. Sed plane diverfas hunc fructum in gonorrhoea vires promere, Muntingius ilii nifi gonorrhoeam benigniorem , a füperflua feminis generatione ejusque turgefcentia fubortam, intelligat. | Abdominis ex flatibus intumefcentiae immaturos fructus mederi, Hor- tus Malabaricus loc. cit. annotavit. Alexiteriam huic ineffe vim , Cl. Pifo Hift, Nat, et Med. Libr, IV. Edit, fec, probat , dum Ananafae fuccum venenis , imprimis fucco Man- dihocae , Mazipura dicto, largius et crebrius haufto, adverfari refert; qui, Rochefortio fubfcribente, porro memorat , Ananafae radicem idem prae- Álare. : pt Ex eodem fructu fermentationis via, ut Chymicis loqui fas eft, humida tractato, aequaliter fic attenuatis per motum inteflinum particulis fulphureis acthereisque ac fubtilifatis,et exculfTis vifciditatis vinculis , fpirituofa ardensque obtinetür aqua; in qua concentratum, quod in fructu maxime activum 5 adeoque parva dofis majorem fructu effectum praebet ; fi tamen largius fu- matur, Pifone et Rochefortio hanc cautelam fuggerentibus , vias urinarias | : 7 1. ANE E. ^ corro- 30 CHPXFYX T PH " » " E . e corrodit. Hinc Auctores fuaforesque funt omnibus , ne illam, nifia pru. dente medico;qui acrimoniam corrigere novit, exhibitam, quis affumat, Carvr VIII Poma mitia. Ananafa in conclavi maturefcit. Na»Ae cacabae. Cibi inde pàrandi ratio. Vino, aquae, muriae immerguntur. Crudae cum aromatibus comeduntur. Fructus ho. raeus eft. Mycalefiae Cereris fructus. Conditae in Europam afferuntur, Succus cum * * aqua miftus. Vinum inde paratum. ANa94j4. um Raeclaras Ananafae virtutes, et quot quantaeque in genus hu. manum, fingulari DEI optimi beneficio , inde manent utilitates, vidimus. At jucunditate, qua hominis palatum demulcet,non minore pollet, utpote deliciis omnibus longe praeferenda, Ex- petitur autem Nana adulta maturaque, ^ Maturitatem in pornis Virgilius per vocem mitia, interpres autem ejus, Servius Maurus, melius ad- huc expreífit, definiens , mitia poma efle, quae on remordent , eum mor- dentur, Kloc pariter in Ananafa evenit, cujus mitis maturitatis dulcedo, non immaturae immitis cruditas defideratur. | At vero quae vi folis maturefcunt, minoris fiunt apud Indos, fecundum Pifonem, quam illae, quae in conclavi vel oporotheca aliquandiu fufpenfae - funt, ad imitationem Martialis in fufpendendis pyris, | quae lentae peudent veligata gemfhae, Vocantur autem Nanae ad maturitatem eductae, et fuo tempore adultae, Margeravio tefte, Nazae cacabae, quibus tamen, (i deguftandae, externa prius cutis auferenda, M | | : Decorticatam Nanam, inque taleolas fectam ; Vino madefacere folent lautiores Hifpanico ; fic enim tolli illius noxam , non fruflra exiflimant, modo tantum temporis in vino haereat , usque dum hoc proríus im- biberit , fupereturque eo modo fücci pravitas. Impraegnatas fic vino ta- leolas, cinamomo faccharoque infpergunt Africani litoris auriferi incolae,tefle Bosm. in deícript. Guineae. | ! ... Quibus vinum non füppetit, aquae immittunt fructus diffecti fruflula, ut acrimonia extrahatur, telle Neuhofio in Itin, Indiae oriental. p. 209. Mu- riae quoque immitti , Hiftoria Mexicana his verbis meminit, p, 311, Recezzi2 fecantur 1n frufla, ac muria permittuntur immadefcere, ut pars in bilem apta na- £4 concverti exficcetur, ac cveluti ervane[cat, | | Nanas autem plerumque in menfis exponunt fecundis , quarum oble- ctamentum et ornamentum funt, ^ Crudae comeduntur, nunquam tamen fine aromatibus nec citra vini irrorationem, — Eflur quoque cruda cum pipere. | | Si diutule afTervetur, putredinijinflar aliorum horaeorum fructuum, ob- noxia: nec enim per annum durat, ficuti fructus Mycalefiae Cereris in Boco- tia, qui ad fimulacri pedes expofiti, integri vegetique per anni fere totum . fpatium perdurabant, fi Graecorum narrationibus habenda fides, Vt a cor- -iuptione igitur conferyentur , Saccharo condiuntur in univerfum annum, EL x quae CUM PEPST. XX 31 quae partim aegris fitientibus maerifice auxiliantur, partim, ut Plinii ver- bis rem eloquar, cozdiemdu cibis miram conciliant. fuacoitatem, Atque hos conditos,omnium ex Indiis allatorum fructuum delicatiífimos pronuntiant Rochefortius, Acofla , Neuhofius , Muntingius aliique ; eosque Lutetiae Pa- rifiorum venales femper proflare, Pometus teflatur, Fructus per longum diílectos, via ficca cum teneris foliolis con- diunt, et poftea fecundum artem iterum conjungunt , glacieque incru- flant faccharina , ut hoc ipfo figura fructus foliorumque inteera conferve- tur, et Rochefortio fcribente : Fat voir ez ces beureufes contrées, non obflant les chaleurs de la &oue torride, une douce image. de trifle productions de l'byvver. ie, In feheibus bifee regiouibus, (de Antillarum Infulis loquitur, ) zo obflante qonae torridae aeftu, dulcis fuueflorum byemis effectuum imago exlibetur, Amplius fuccus Nanae exprimitur et pluviali fontanaeque aquae , hy- dromelis inflar, commifcetur, tefle Margeravio, Nanajam , Vinum ex Ananafis paratum , nominant, eodem Maregravio annotante, quod Malvafino comparant Rochefortius et Pomcetus , genero- fiusque cunctis alis Vinis pronuntiant, Nanaja haec tribus feptimanis fe- pofita, in fermentationem abit, corruptioni proximam. — Quod fi quis toti- dem adhuc expectet hebdomadas ,. in integrum reflituitur hocce. vinum, generofius longe priori evadit, voluptatumque lenocinium exiflit, (i modice quis eo utatur mediceque. Spiritus etenim recreat animales, languenti opi- tulatur cordi , ftomachique medetur naufeae 5 urinae fuppreffiones tollit, omnibus malis averruncandis,quibus et fructus;infervit, de quibus jam plu- ribus actum efl, | | La C x pypEX. Fructus immaturi exitialess maturus an ferrum arrodat ? Foetum abigit, Slyptonge. Bilem auget; ut dulcia omnia, Anginam efficit et inflammationes, haemoptyfin, ventris tor- mina, Luxuria Indorum immoderata, vg Vm zil profit, quod mon laedere po[fit. idem: Ananafae quoque, aut $ intempeltivus aut intemperatus Víus plus Aloés quam mel- EXP lishabet. (575 [ntempeflive comeduntur immaturae;quas fumme exitiabi- les funeflasque pronuntiant Indicarum rerum fcriptores, Quod fi, ex Acoflae et Linfchotani fide, cultellus maturae infertus Ananafae , per aliquod temporis fpatium;quoad partem vulneri inhaerentem fere confuma- tur: ( hinc Dureto fructus ferrum comedens, Frsit qui. mange le Fer:) quid de immatura expectandum ? et quae turbae ex ejus efü metuendae ? Diffi- mulandum vero hic non eft, cultri Ananafàe infixi erofionem erroris re- dargui a Cl, Bosmanno in defcriptione. Guineae Epift, 7. p.316.et Terentio Not, in Hifl, Mexican. qui hoc merito fabulis accenferi anilibus, conten- dunt: cultrum enim, non per horae dimidium, fed per dimidium anni, huic fructui infixum non corrodi, licet acies ejus obtundatur, quod ab omnibus acidis, malis citriis, tiis, limonibus aliisque fieri folet. Lii Hy — Intem- Qd PRIZES WE 32 Intempeflive etiam hunc fructum praegnantes fumunt; ob nimiam aquas et calculum pellendi vim : quid mirum igitur , fi utero gerentibus exhibitae, et ab illis comeflae, foetus abigant, inftar fructus Caraguatae-acan.. gae quae non fecus atque Ananafae immaturae , acidulo fapore dentium fluporem non tantum inducit, fed et linguam atque fauces fauciat, palatum. üe excoriat, ut non immerito Slyptonge a nautica pube nominetur, Hujus facultatis non ignarae meretrices Indicae , ut viris tuto fe profti- cuant, fceleratum infanticidium efu Ananafae immaturae et Caraguatae exer. éere memorat Pifo Hiflor. natur. Brafil. Libr, V. cap, 82. p, 11. Biliofis hunc fructum minime conducere, Hifloria Mexicana annotavit, tum balfamicum bilis liquorem nimium quantum adaugeat j quod ab omnibus dulcibus fieri vulgo creditur, . Et ex effato Hippocratico Libr, 5, de Morb. c, 29. t, 10. 4242 7d »»via váer vuoto. Venufinus vates infuper ratio- nem et caufas fuppeditat Lib, 2, Serm. fat, 2, Dulcia fe in bilem -vertent, flomacboque tumultum lenta feret pituita; | | quatenus nempe particulis vifcidioribus glutinofis facile obflructiones pa- riunt, bilemque adaugent, | Quos dirae febris aeflus excruciat, faucesque jam paululum erofae , illis Nanae | aunflammat liquor fercvore furenti ur | gulam, letalesque inducit anginas; Neuhofio tefle. — Alias infuper produci hujus ufu inflammationes , velut Duriones Malacenfes , teflis eft Acofla p. 285. qui de Durionibus plurima habet Hiflor. Aromat, p. 2 3 r. : cuida -Pulmones labe jam aliquali infectos, ulterius erodit, atque haemoptyfin efficit, ut queritur Bosm. defcript, Guin, p. 316, Qui in ventris tormina proni, Ananafis abílineant : haec enim excitant; cuentriique fluore fatigant, | DEM Hinc Cl. Bontius Hiftor, natural, et Med. Ind. orient. Libr, VI, Cap. 50. p.145. de Ananafa canit: Mises «Qui legiti cinaras, atque ladica dulcia [raga, Ne nimis baec comedas, [ugite binc, latet angui im. berba. Ne tibi letifero faper impleat ilia fucco, | | Quod fi nonnulli luxuria immoderatiffima allecti, fructui huic inhient, plu- res quippe in India — cix cuicvere po[funt Hus fene, tanta ilis ef gratia, tanta cuoluptaa : illas quoque luent poenas, quas zot pabula. luxus et recte gladio plures occidere dictae - j féitamenta. gulae ; corpori humano intemperato ufü accerfere folent, Sic Ananafae optimae, intempellive et intemperate fumptae nocent, ut cum Plinio tardum dictu,pluribus profint, an noceant ; neque viribus corpo- ris utilius aliud, neque aliud voluptatibus perniciofius. é APVT & JUPY CH. yx '33 ET moe Ananafa animalibus, volucribus,infectis, grata, | Guiza7b; Avicula minima cur Towipeo dicta. Ejus roftellum. Lingua, Cobr: illius fpecies. Caput, pedes, alae, volatus velociffi- mus, Anglis Hwmemiszbird , Germanis $B[umten-Cpedyt / Sinenibus Tacbonfung unde dicantur ? Plumarum venuf(tas, unde varia nomina. Ex his Icones pingunt, in- aures faciunt, Bene olent, Paffer mofchitus. Niduli;,ova: utraque in Mufeis vifuntur, Num ex Erucis ^ii ie an hyeme moriantur ? R enatae, Captae vix per diem vivunt. Can- tus ut pafferum,non luftiniae. Ho77z4£2//7, V(us Medicus, Hcftis Nbazanu Guacu,a quo dentifcalpia, defcribitur, Hoftis Apanafae, Infectum Ka£Eer/akke, quale $5 a Meriana depictum. Neuhohii circa hoc Infectum obfervatio, 2$: Ntequam coronidem huic opufculo imponamus , paucis juvat 3 annectere, non homines tantum allici delitiofiffimarum Planta. 5$ rum praecipua hac Ananafà ; fed et animalia, v.g. fimias , Kir- $ chero in Chin, illultrata tefte , volucres et infecta, quorum D catalogum recenfere longum nimis foret, Seligimus ante omnia verum naturae miraculum,eo quod prae caeteris fructus hujus mellea in flo- ribus latitante dulcedine delectetur, ac e Nanae bravae five fylveflris , Pita cde niei cda ML si Md ue Y dictae, filamentis exteriora nidi compor .. Avicula eft e minimis quidem, magnum tamen flupendumque DEI, lu- dere gellientis in rebus productis, opificium, ut vere dixerit Plinius, naturam nunquam magis, quam in minimis totam efle, . Pro varietate gentium, Ípecierum, (quippe novem defcribit Marggravius) et qualitatum, varia quo- ue fortitur nomina ,. e quibus Gwizambi vel Guaizumbi generale credit Pifo Billor, Braül, Lib. V. p.sro.Edity 1658... Magnitudo molesque itidem varia fecundum diverfas fpecies, cum ali- quae cicadae;crabronis vel bombylii; aut mufcae majoris (hinc Illuftr. Dionyfio in Hiftor. natural. Americ, Septentr. c, X. p. 152. mouche dictae,) vix exce- dant. Mirum ergo non eft, íi tantae levitatis ; ut unum duntaxat To- mino Hifpanicum ,-five Xll. grana pendat , üride quoque nomen 7s- minejo fluxit, quo 2viculam hanc Tofeph a Cofla Hiftor. natur, et moral.Ind, Occid. T. 4. c. 37. et Nieremberg, Hift; Natur; Libr. X. c, 88. p. 239. defignant. Minima harum fpecies in Aruba dominii Belgicae Coloniae, in Curacao Infu- la commorantis, repertu dari, Rochefortius teflis eft^ Neque minor in ca- pite pro fpecierum diverfitate varietas; utplurimum cum pennis cerafl dulcis mediocris magnitudinem vix aequat. — Koflellum fubrotundum, aequale, tenue, et valde acuminatüm , rectum , paululum tamen veríus extremitatem deorfum vergens, Color hujus niger, excepta inferiore parte prope exor- tum, ubi rufefcit, Lingüam habet duplicatam five bifectam tenuiffimam, ! nonnullis-inflar acus; qua veftes farciuntur, fecundum Oviedum; in aliis inflar futorii fili cerei, (as a Scboomakers cu-oaxed Tbread) fecundum Nehem. Grevv in Muf. Reg. p. 61. in aliis denique inflar ferici fili tenuiffimi, fecun- dum Pifonem et Marggravium. ^ "Hanc extra roflellum longe exferunt, ut Tiorum melleum rorem extrahant etlambant,/ .- ^... 5 o - I Ex Ex avicularum harum numero quandam Co/y£ri dictam , Rochefortiug in Antill. Hiflor. natural, et moral, cap, XV. Art, XVII. p. m. 176.et poft illum Richard Blome dans l' Amerique Angloife dans la defcription de l'Isle de St. Chriftofle , defcribunt, quod plumeam in fummitate capitis coronam oe. at, quam in criflam pro lubitu erigere valet, eamque folis illuftratam radiis, pretiofiffimis lapidibus difltinctam et corufcantem e Rochefortii mente quis judicet; qui infuper oculos parvulos , par Adamantum chalybi politiffimo caerulefcenti infixum, adaequare credit. : : €rura et pedes aviculae huic minimi brevesque , cum Ebeni ligni ni. eredine certantes 5 in pedibus quatuor digiti, tres anterius, unum pofterius veríus longis Íemilunaribus ; acutiffimisque unguiculis praediti, ^ Alarum ,, remigium optime a Marggravio fequentibus defcriptum : | Alarum pen- ,, nae fingulari arte a natura funt compofitae, |. Ab. exortu. enim alarum 5 ad tres quartas partes digiti circiter duplex ordo pennarum elt , unus lon- » gior altero, et fuperpofitae funt ibi invicem pennae ; quafi alae breves fu- » per longas 5 hinc polt has pennas alae pennae (quarum circiter dece » funt) fequens interior femper longior fit antecedente exteriore, ita ut idi » ma fit omnium longiffima finem alae definiens, .. . ES Ex hac alarum flructura volantes velociter alas movent , et tanta qui- dem pernicitateut/fecundum Illuftr, Rajum in Willugbejano de Avibusopere, vifu percipi motus minime poflit, avicula vero alis potius carere videatur. Inter volandum flrepitum quendam edunt , fic fentiente Marggravio inllar 'Bruchi, feu rectius Hur; bur , bur , inflat rotae linteariorum, quae circum- volvitur, vel fecundum Excell. Rajum inflar apiculae ; ut qui praetervolan- tcs viderit, apiculas, vel crabrones potius, quam aves effe exiflimet. — Inde Anglis Hummingbird dicitur, quippe zbe Hummiug of bees , bombifationem; five bombum et fonitum apicularum denotat, ! Librant fe quoque alarum ope per fat longum temporis fpatium in aére velut quietae, transparentibus pennis alarum expanfarum ; adeoque flores; quorum fucco; rore et melle victitant, rofis tantummodo exceptis ; roftellis fuis inter volandum carpunt, floribus minime infidentes. A victu hoc; e flo- rum rore parato, Beleis Germanisque S3lumenz& pedyt audiunt. |. Hinc fa- bula quoque fluxit , apud Sinenfes in. Provincia. Suchven. hoc. elegan- tiffimorum volucrum genus e flore Tuzchoz naíci, quae proinde Tuzchoz[ung Sinice appelletur, tanta velocitate a natura dotata;ut alarum remigio acrem tranans, florem expanfis foliis pulchre exprimat. Vid. Kircher. Chin.illuílrat. P, IV. c. VIIL p.192.Íqq. ^ P NUR * ir Plumarum, caput, collum fuperius et ad latera , dorfum totum , ét ala- rum initium invellientium;tanta eíl varietas, tanta venuílas, tantus fplendor, ut calamo exprimi haud queat... Hinc ipfi nomen Qwr/ffrze. five. radii folis, Guarigcoba, capillorum folis Guaracaiba radiorum. apud Americanos fluxit, cum | | 38225. mille trabant. varios ad-oerfo fole colores, uM 1 Expediam me ab abíolutiffimi, quo gaudet .avicula , pennarum ac plumu- larum veflitus defcriptione , verbis difertiflimi Patiis Joh, Bifleli e Soc. Jc 23 | in CA TTPNCE S Xj 35 in Argonautico Americano, five Hiftoria periculorum Petri de Victoria ac fociorum ejus, Libr. XIV, p. 428. Pezzularum zidor, Ícribit, everfécolor. lucet, fíc ut fimaragdimum cirorem fplendor fappbirinus , purpuram cero luteus auri fulgor procvocet. — Denique quicquid oculus trabit colorum, id omne fupra Parvo- gum ec lridit, Admiratiomis feliae a veteribus dictaeycvarietatemy, tu illo volucris brecviario. natura, mifcet , miffumque denuo fecermit , baud ineleganti compofttae evenuflati difCordia, — Pictorum tormentum in-vidiamque dixeris , aut profecto amante. Apelleae folers compendium, | Graphice certe haec Biffelius. Hinc eft , quod a Phrygionibus , tefle Gomara in Hifloria , quam de Mexicánae Vibis expugnatione fcripfit, admodum expetantur plumulae hae verficolores, ut aureis intertexant flaminibus. Imo Lactius Not. in Marg- gravii Hift. Prafil, teftatur , fe vidiffe plures Icones, artificiofiffime ex hujus aviculae plumis concinnatas, ut colore pictae viderentur: fi enim foli obver- tas, mirabiliter fplendent. Cui alffentit Hluftriff, Willugby , qui apud ha- rum rerum curiofos plures fe deprehendifle fcribit. | ^ . Rochefortius infuper annotavit, licet mors aviculae plurimum plumu- larum venuflati detrahat; a foeminis tamen loco inaurium eeflari eas, cum pretiofiffimis certantes. — . x Nec vifus tantum, fed et odoris illecebras illam provocare,autumat mo« do laudatus Rochefortius, quippe quae Ambram mofchumque redolete fo- leat, indeque forte ab Oviedo fummar. c. 48. Paffer mofcbitus dicatur, S Nidulum pro corporis exilitate minutum, poft Pifonem,Dionyfium, et Neuhofium,nemo eodem Antillarum fcriptore accuratius prodidit. Gofly- pini vel aurantii arboris ramufculis agelutinatum , tam apte; tam concinne fub foliis abícondit, ut ab aris aliisve injuriis immunis fit, Architectonices quafi peritiffima nunquam Auflro et Boreae , creberrime in regione illius patria flantibus , exponit. Externa domunculae pars e tenuiffimis Anana- fae, Pitae dictae, fibris lamentisque contexta efl. ^ Has tam affabre, tam arcte et concinne roflello nectere, ramoque curvo pro fexus propagatione implicare novit; ut intuentes laborem ftupeant ac admirentur ; et Dn. Edoard Graeves dazs la Relation de tous l'Etaty et Pays des Apalacbites, in haec erum-. pat verba: Je Colybri fait um nid, d'un f£ mercvetlleus artifice , qu il efl acrain- dre , que P Arabie beureufe. n'oublie deformasm celuy de fom Phoenix , pour. celebrer celuy la, i.c. Tam miraudi artificii pidum componit , ut metuendum, Arabiam fe- licem simpoflerum mdi phoemtcit oblicvi[ci quo binc celebrare quezt.Contextam fic externe, et corticellis tenuiffimis, herbulisque firmatam , aediculam xyli floccis plumulisqne, fericum ipfum füperantibus, implet, Nidulis ita paratis foemellae ovula albiffima, utplurimum duo, fecundum Pifonem pifa mino- rà, fecundum Rochefortium vero majores margaritas aequantia , impo« nunt. Niduli hi artificiofiffime fabricati,' pro Mufeis cum arefactis avicu- S ovulisque expetuatur, quorum plurima Dn, de Montel ex Indiis Europae intuliffe, Rochefortius teflatur, — Sic Hifloriae naturalis exoticorumque ra- riffimorum interpres folertiffimus , Excell, Ruyfchius in Thefaur. Animal. Tom.1, p.6. nidulum Americanae Ouriffiae cum oyulis ét avicula — d i exhi- 36 E Vb,IELSS. exhibet, Miror,virum in Hiftoria naturali perfpicaciffimum; Pifonem ertore haud condonando fecundam Hiftoriae Brafilienfis Editionem , ues bon) avicularum genefin inquinaffe, . Poflquam enim de nido ovisque a foemel. la illic pro pullorum exclufione verba fecit, ad generationem, aequivocam in fcholis olim dictam, dilabitur , et aviculas has ex Erucis Brafilienfibus (Lagartas dos Vergas Lufitanis dictis) transmutari credit, | Adfcribam ipfiffi. ma Pifonis Hiílor, natural. et Medic. L. V. cap. XXI. p. 319. verba , fictam hanc avicularum metamorphofin exprimentia , ne quis injuriam me feciífe viro alias folerti(fimo credat, — Cw ezarratae Erucae , (cribit, 72 bas acvicula: incipiunt transmutari, eleganti[[imae plumae cum ad primo apparentyita ut tuuc manifefle con[pici detur. forma erucae , quoad. corporis partem inferiorem jam in arviculam trausmutatae. — ldein de Papilionibus. dictum -volo , qui [ubinde in easdem acviculas eodemque concvertuntur modo ; atque durante illa concverffone na[centis acvis et. dena[centis ipfecti utriusque. medietas eodem tempore. liquido apparet, At mi Pifo : Ez 4i c2 Znusus &4o. .— Producit equidem hujus me- tamorphofeos tefles, Theoloum Lufitanum monachosque nonnullos,aequi- vocae generationis, jam a fanioribus philofophis explofae, forte patronos; cum famen univocam generationém per ovula jam ipfe defcripferit Pifo, cur illorum narrationibus tam temere fidem habuerit , non video. "* Ejusdem farinae commentum effe videtur, quod hyeme hae aviculae moriantur, fcu potius obdormifcant,pedibus nempe e ramo aliquo appenfis aprico loco, fecundum Fr, Lopez, vel roftellis pinuum aliarumye arborum truncis affixis fecundum Hernandez et Nard. Ant. Recchum ; vere vero revivifcant, feu expergifcantur, unde et Rezazae Antillarum Infulis vocan- tur. Tamdiu fcilicet fuperflites effe ajunt, quamdiu. melligerarum herba- rum fructuumque, ut Ananafae noflrae , flores, e quibus aluntur, perdu- rent : quibus decidentibus integro femeflri fpatio obtorpefcant, immotae- que maneant, donec flores denuo renafcantur. |. Nec "ugae fuut, inquit Her- nandez, aur cuiquam debet effe dubium : obfércvata quippe efl mon [mel acvicu- la flpiti intra cubic ulum affixa, et cum [ex menfes exam pepeudilet, qua tem« pore fébi a natura, comparatum eft l'eCUlxit, et demu[fa 42 "VICIZOS agros acvolarvit, d ix 3551 v wit: d : "pot Re Quz avayupice, judo, apnSremti cremoibax Credat qui velit, ego non füm credulus illis ; ut cum Excell. Rajo in opcre Willugbejano de Avibus loquar et fentiam : fcribit enim vir in Hiftoria na- gurali accuratifTimnus , 7279 erus $2252, Margoravius,eas magno numero in fyl- vis inveniri per totüm annum, — Rochefortius quoque, fidus naturae inter- pres , fabulis acc enfendum. putat, zzaz zous u avons garde de meler ce conte, 4 la veritable LHifforre de notre Colybri, — Sed abfluimus hanc fabulo[am narra zionem cverae acviculae noffrae, Colybri dictae, immifcere bifloriae, Muftrifl, Dios nyfius ejus educationi et confervationi omnem impendit operam, vano ta: men conamine, cum aviculae captae vix diem füpervivant ; id quod in Hi- lor. Natur. Americ, [eptentr,c, X. p.152. teftatur. 2 * -is m De d CUOUETRAARTZSME | 37 De cantu earum dubius Rochefortius , cicadarum fufürrum aemulari putat, fibique confentientes habet Margeravium et Pifonem , qui aviculas has magnum ftrepitum excitare fentiunt, non quidem canendo, ut nonnulli prodiderunt , fed paflerum more fibilando /crep , férep , fcrep. Quem igitur füublimem et faavem,luíciniae non cedentem,cantum aviculae huic cum Le- rio et Theveto affingunt; non Guinambi eft, fed Gonambuchae, avicularum harum forte fpeciei, quae nivei candoris plumis alisque lucet, nulla colo- rüm caeterorum tinctura, Maizii five cujuscunque frumenti, caulisque * Aulo celfioris, (uti Ananafae quoque nollrae) cacumina diligit. Eam * edem et quietem affectat occupatque, nec inglorio tamen otio, fegrive *« defidia, Cantillat enim perpetuo vocis ac fpiritus luxu, Quodque prae- * cipue ftapeas; cum corpufculi menfura vefpam tal ve fylveftrem non ** excedat: carminis tamen volubilem fubtilitatem cum fonitus altitudine, pe- ** netranteque claritate, fic Conjungit, ut Gonambucham te videre, fed lu- « fániam audire putes, | Haec Billelius Soc, Jef. Pater. eloquentiffimus, loc, fupr. citat. — Saepius laudatus Nard. Anton, Recchus, qui fub nomine Hozzitzlz avi- culas noftras deícripfit, cjus pulverem feu potius cinerem epilepfiae mederi tradidit. De Guinambi illud porro addo, naturae hoc prodigium in gulae oblectamentum a gulofo appeti Apicio.: Sacrificulos enim-Surinamenfes his aviculis in cibis delectari ; teflatur civis olim noílra, celeberrimi Pictoris et Calcographi Graefii marita, nata Meriana, in fplendido Metamorphofeos In- fectorum Surinamenfium opere. | - Annotavit praeterea haec foeminarum curiofiffima , aviculas has verna- cula linoua Cobritgens ( quippe diminutivum a colybri) infenfiffimos expe- riri hoftes, in Brafilienfium Aranearum maximo genere, Nbamd» Guacu di- &o , a Marggravio Hilt. Brafil. Libr. VII. de Infect. cap. 3, p. 248. et Richard Blome dans l'Amerique Angloife p.65. 70. defcripto. . Totum Aranei hu- jus, feu potius phalangii maximi , corpus tres et femis digitos longum eft et bifectum. — Anterior pars major eft, et pene duos digitos longa, fesquidi- gitum lata, fubrotunda et compreílà ; polterior magis orbicularis, nucis mo- Íchatae majoris magnitudine et figura , fesquidigitum longa, In dorfo me- dio verfus pofleriora foramen habet umbilicale. ^ Capite caret fpeciali, fed fupra os in anteriori parte corporis ocellos habet minimos , fplendentes, iir punctulorum. Ordinem oculorum aranei hujus exhibet Cl. Blan- cardus in de Schovvbourg der Rupíen, Wormen, Maden en vliegende Dier- kens cap. XXXIII, Ad. utrumque oris latus habet prominentiam unguifor- mem, femilunarem , femidigitum longam , in extremitate dentatam , dente femilunari nigerrimo fplendente, femidigitum longo, quibus pro dentifcal- piis utuntur auro inclufis : hinc in Mufeo Regio Anglico, ab Excell, Grevv edito, reperitur ze Tbooth of tbe Nbamdu Guacu or Babama-fpider. | Crura ha- bet decem, utrinque quinque, et praeter duplicem articulationem , qua cor- p junguntur , quatuor internodia : omnia autem crura in extremitate duo abent exilia cornicula, nigra et bifecta inflar cancri. Prope anum funt bi- ni proceffus femidigitum longi, juxta fe pofiti,fili craffioris craffitie, quibus K nere 38 Ci RFT uu» nere folet totus araneus, — Veflitur cute pilofa,brevibus pilis nigris ad vifum tactumque inflar holoferici. Sed in hujus defcriptione , parciori mihi effe licet, cum paffim in Mufeis aranci hi Surinamenfes , inque Volkameriano quoque Gazophylacio confpiciantur, . Illud tamen moneri non ab re erit, innocentilTimae Colybriculae infidiarijnon tantum dum in nidulo ovis incu- bat, Nhamdu-Guacu, fed et illam, ceufigura —— exhibet, ungulis arreptam jugulare. | Guinambi addimus Ananafae hoflem Infectum Indicum; quod inter Metamorphofes Infectorum Surinamen(ium Merianae;pictoriae artis peritiffi- mae, hincque veterum Ariflaretes, Timaretes , Glyceras, Helenasque, (fed quanta haec apudantiquos nomina?) longe fuperantis;depingitur, Cl. Svvam- merdammiusin Hiflor, Infectorum generali p.g4, Edit,Hennin, hoc Scarabaeis, aemulum effe vult , et inter Infecta quae ad fecundum Mutationis naturalis. ordinem, cui Nymphae-Vermiculo nomen fecit, rcfert. | Vocatur Belgis Ka4Aerla4lre, detorto, ut Nobiliff; Neuhofius: opinatur, a Lufitanico KakkalaAtzs nomine, —Impofitum ideo huic Infecto ; quod, ovula copiofiffima, et aranearum more exclufa et 'coacervata, colore Gum- mi Laccam aemulentur, . Ex his ovulis ad maturitatem redactis, animalcu- la fibi exitum parant, formicularum magnitudinis hinc inde flatim celerri-. me polt exclufionem difcurrentia, et per intimas rimulas arcarum, ciflarum, fcriniorum loculorumque et ferarum aperturas aditum quaerentia; dumque indies corporis mole augentur, eam tandem affequantur molem, quam fcita Meriana expreffit. Coloris hoc infectum eft bruni , flavefcentibus lincolis interfectum, caput antennis longioribus inftructum , cum ad juflam magni- tudinem pervenit, illius dorfum rumpit, avolatque Ny mpha,relictis integris Infecti exuviis. . Vix nocentius in Indicis plagis animalculum , cum alimen- tis omnibus, aliisque e linteis, lanis fericisque confectis rebus; operofiffime licet reconditis, exitio fit, dum illos difcindit , et arrodit, ^»Neuhofius hoc de illis peculiare annotat , quod in navibus etiam noviter fabricatis na- fcantur , et quidem tum maxime, cum fub linea verfantur, ubi pediculis .pereuntibus haec propullulat peflis, ' Patriam vero refalutantibus navibus, et linea praetervecta, pediculi iterum his infectis füccedunt, ^ Dulcibus im- primis inhiant; ideoque infenfiffimi Ananafae noflrae hofles, fructus ut tan- dem finem imponam, | - - - Quo vix major 12 ullo Nobilitas apparet, odos gezeroftor exit Ambroffusque fapor , perfundens ora lique[cit et rubet afperfo lemiter color aureus offro. "2-205 Caro turgida nectare multo Eflur potaturque [fmul, — Properate fugaci Maturaeque dapi, quid parcitis ? i | LEONHARD DAVID HERMANNS, PFARRERS IN MASSEL4 OELS - BERNSTAEDTISCHEN FURSTENTHUMS, WIE AUCH DER KOENIGLICHEN PREUSISCHEN SOCIETZET DER WISSENSCHAEFFTEN MIT - GLIEDES ZUFALLIGE GEDANCKEN UBER Tit. H ER R.N D. FRANC. ERNEST. BRUCKMANNS MEDIC. PRACTIC. IN WOLFFENBUTTEL &c. OCYMASTRUM FLORE VIRIDI PLENO UNIGE MASSLISCHE OBSER VA TIONBS B RefiNlO VEGETABILI ANIM ALI . MASSEL, MDCCXXXIIL AM 37 3 3 72^ : 'iffenfchafften hochberühmtes Mittglied, hat A. 1772. eine Obfervationem botanicam de Ocyma. ftro flore viridi pleno cum fig. in Druck gegeben, welches Ocymaftrum oder Walcken-Kraut, indem hochberühmten Wolfenbüttel-Saltzthalifchen Luftgarten gewohnlicher Weife Purpur-Farben, diefésir; i732. Iahr aber grüne geblühet hat. Gedencket auch, wie eben diefes Iahr dergl blühende von jemanden anders foll feyn gefehen worden, Sonften aber. auch Er felbft andre Wigs, als Primulam veris, uríd die Violam matronalem in obgedachten Luftgarten grün-blühende gefehen hat, Proponiret diefe Obfervation denen Naturz curiofis in ihre Inquifition, Cum externe plerumqu cauf , An fo as pr&tér modum humida, ante fufficientem humorum in 'Tubulis & venis planiz cocti onem, immaturos crudos virides pro foliis alias deftinatos , humores jufto citius in lorum petala : truferit. Diefes geftochene und illuminirte Ocymaftrum flore viridi pleno und dié darüber elaborirte E. fervation hat mich fehr vergnüget und beweget meine Gedancken davon zu entwerfen, welche aber, . da ich meine Sch vachheit gerne erkenne, bitte den geneigten Lefer zu pardoniren. Ich glaube und bin überzeuget, daf$ dergleichen Dinge in Regno vegetabili óffters mógen fürgehen, wenn wir beíler Acht drauf bios wolten ; Unterdeffen ift die Obfervation gar lóblich , und an fich felbft eme folche metamor- .phofis angenehm. Unterftehe mich anbey, demgeneigten Lefer eine Anzahl der Naturalien,, welche mir zu Gefichté gekommen, und ich fie in meinen Hánden habe, gütigen Anfehens und Obfervation zu com- in mit diefer Bibicheirpe yen Davidi : Grofs Jud die Wercke des Here, und ver ibr achtet , bat jo Hr. D. Franc. Ecn, Brückmann , Med. Pra&. Wolfenb. wie auch Meckafileh PreufifchenSocietzt der üdeter Fleifs, ift vie in xidabs bisher gezeigtenu, inquirirten Phifi- nifthen Obfervation de Ocymaftro bi lig zu rühmen. Wir konnen zwar en , die GOtt und die Natur thut, ihre. Rationes phyficas apodi£tice anzeigen, ; afsfonftfeine Ps Proprietat ft, in den Bláttern in der Blütheund der Fleins a t lange gzu einer folchenCognifance, da f ; man doct nüherad cauf: 1 gelanget, und nicht allemahl als bey einer Ott qualitatem ac iren darf, ' Diefes mercket urfer Curiezfe Botanicus gat | wohl, denn da Er das Ocymaftrüm. fi ehet, und hüret, .bald hohil, bald gefüllet, bald seifs, bald roth und . grün Mühcn i Er nicht mehr als piret,c diefer Verinderung ander Couleur gründlich nachzu- nnen, E phy cas he z ügen, und von erfahrnen Phyficis nahre Umftànde einzuhohlen. 1 ;gfte untef denen Naturz Cultoribus, und der gewürdiget worden, "obgedachte Obferva-- ucro hei de Ocymaftro flore viridi pleno von 7. des Hrn. dutoris gütigen E enzu empfangen, will mich aber nic tw'as Apad tee. die in hoc fcibili eine vollkommene Expert- ndern derer Urtheil lieber erwarte 5 beyzuletzen,, was ich dabey ibferfiret babe. So befchreibet mir der alte Pfiltzifche Botani- cus Tabernzmontanus Lib. Hl. c.IlL p. 679. fig. I. & II. edit. Bafel. 1664. diefes Gewachfe alfo: Ocymaftrum oder Wiederftofs , Walcken-Kraui ift eine Art wie Bólfen-Kraut oder Margen -Rofel mit eimem weiten Bauche , engen Halfe (wie Krügel o i eine Elle hoch, ; die Blumen wes ft gebildet, der sns : (auch roth Prifi Ichen, der Saame CURE - wieCurnder. Fi ig. Ill. Ocyn Wiederftofs ift dem vorigen Gewüchfe gleich , nur gróffer und | ftárcker am Stengel, Blumen und Hulien. Diele hat man "veifs, Rofinfarb, neben einer a»derzi Art, welche grüne Blüthen bringet, und ofimahls zwo Bluhmen auseinander wachfende hes loc. cit. es 679. NB. Wafs das vor eine andre Art feyn foll, würe gut, eine nihere Erklihrung drü zü ha fo LA man Buen, ob diefes Gewáchfe beitin- dig, oder nur zufalliger Weife grüne Rh bnnge ;d - Hernach ift bekandt, dafs er lpmen. bat, die in Coul wunderlich untereinander changiren n die Nelcken, Primula veris ,. Viola natre ali A mth 1 érricólor , der an Blittern roth, grün und g be fpielet, und die B. F. sa praef iret, Viola Pera ian: : ; Balfamina, Tulipanen, Levcojum» . Hollin Var ot Unter di htiret fich auch zuweilen die grüne Couleur, wie Taber p esent Mies bekandt worden, s r 1 veris grüner Couleur anfithfet. Und wie ne 4 | | "T NEP Mode i. LL c acaccslln I e Urfsche haben werden, Ich habe auch ehemahls grün unter einander fpielende rothe Rofen , auch grün anderte Negeln gehabet, und niemand weifs, caufam naturalem zu geben. Endlich hab ich meine Gedancken über der Giirtnerey , die durch Kunft und Wiffenfchafit den Blu- men allerhand Farben geben kan. Wer viel davon lefen will, der lefe des berühmten Hr. Abts von Val- -. Jemont Merckwürdigkeiten der Natur und der Kunft in Zeugung , Fortpflantzung und Vermehrung der Gewüchfe Cap. XI, Von Kunft-Stücken, die Pllantzen, Blumen und Früchte grófler und fchóner zu ma- chen, in fpecie S. XVIIL XXV. Wie man denBlumen allerhand Farben geben kan. pag. m. 282. 297.307, conf. den Curieufen Künftler P. II. lib. Ill. vom Baurn-Blumen-und Küchen-Garten n. 16. p,m.286. . Von Blumen, denen fchóne Farben zu geben. n. XI. XXI. p.m.282. Schóne grüne Rofen zu machen. Theo- . dorüs Phythologus im Garten-Buche von Farben - Verándrung der Bluhmen. Cap. IV. p. 113.355. In fpecie ein Blumen-Buchel R. P.'T'himothei von Roll Capuciner-Ordens gedrucket A. 1669, zu Conítanz in Drodez. Diefes hat am Ende p.167. einige Arcana oder Geheimniffe von den Blumen vie man ihnen unterfchie. dene Farben geben foll, und zwar in Lateinifcher Sprache , die von Liebhabers follen approbiret gefun- den worden feyn. Ob man nun wohl der Natur durch Kunft helfen, oder wie viel man helfen kónnc? dafs uberlaffe ich andern zu probiren. Das Wichtigfte hier ift zu unterfüchen. Ob die Erde, oder die : Blátter der Bàume die fonft griine find, gelbe, roth, braun und fonft meliretwerden. Ich gebe nach meinem w'enigem Verftande dem Hrn. Autori Beyfall, welcher deme diefes Iahr 1732. gehabten naíTcn, oder feuchten Sommer Urfache geben will, davon diefes Gewüchfe nicht hat vollkommen reif werden, und zu feiner Vollkommenheit gelangen kónnen , fondern unzeitig und unreiff geblieben ift, und die zd und andern gewachíen , davon laffen. Vid. Masl gewachfen it, Sonít was ein hoher? 1725. einen gemahlden Haber-Halm ie gewachfen, di auch 3. Ellen hoch ; und mit mei- ein, odé fo genandten Metz- then aberrantes Naturz fonderlich an nen. Die unterfte Birne ift mit ihrem erculis befetzet war, ausdem Stengel ihren Gribfch angefetzet, fie mufs doch aus dem | Kern ner-Aepffeln dergleichen Mifs V. Monttreufe Koya-Bire , die gew ener Birne nicht fo leicht, als wiea Stengel vollkommen ausgewachfen, hat a einen dicken callofen Stengel getrieben , der aber kam wieder eine formale Birne herfiir die 6. * Ketn der unterfien Eirne ausgefchoflen feyn. / Die Bime hebe ich fo lange fie dattren will, habe fie laffen einen Bildtisuee ad vivum fchnitzen und den Mahler mahlen, folche als ie und dinaire: zu conferviren. Anno 1758. fand ich wilde Birn- Báume auf dem Felde, welche, da fie vol. le Eriichte hatten, hatten nicht alle doch viele Birnen vollkommne Bluthen um den Gribfch fte : ift aber keine Birne draus worden, fondern der Herbft-Reiff hatte fie zunichte gemachet. | Dayon es ich was in meiner Mafilographie. P. IL c. 12. $. 8. p. 245. gedacht und die bliihende Frucht im Ku iin gezeiget.n. 9. Von folcher Extraordineir Efformation der Aepffel und Birnen ift zu lefen D. coe d Werck von den Brefsl. Sammlungen An. 1724. Menf. Aug. Claf. 4. ACt.. p.182. VI. Hafelnu/fe von einem Strauche, die mehreritheils gedoppelt, drey- oder vierfach find , und probj ret werden foll, ob fiegleiche verdoppelte Fruchte bringen werden. Doch entfinne mich eines Hafel- nufs-Stráuchs in meines Vaters Garten. der alle Niiífe monftreus brachte , aber der Strauch verdor. ben ift c À VIL. Mifsgebgrthen an Kraut, Ruben; Mohren, Érdápffeln, und andren Knollen- Ge wichfen find "Zahl zu fehen geweft, von w'underlichen Geftalten. : VIII. Mohn-Haüpter, die an fich felbft felir grofs worden , und unten aus dem Boden oder Knoten ei- ne groffe Anzahl fehr kleiner, nut wie Erbíen groffe formale Mohn-Haüuptgen bifs 49. to. an der Zahl etrieben , ordentlich umher gefetzet , und folche anzufchauen eine ungemeine Augenluft giebet, IX. Kiürbs-Rancke, die bis 12. Ellen ausgewachfen, und breit gezogen, als hatte fiefich zwifchen zwey Steinen durcharbeiten miiffen, Vornen an der Spitze haben fich nach der Breite lauter Augen ange. fetiet, aus welchen Blátter, Bluthe und kleine Kurbfen zu wachfen anfingen, aber verderben muften, X. Spargel-Stengel oder Rancke. Da fonft der Stengel rund ift, einer Ellen hoch, ift er auch breit ge- zogen, als hitte er fich wodurch gezwenget, die Stigmata oder Augen, und das daraus entfproífene Grafs oder Laub ift ordinair wie font an der Spargel-Staude zu fehen. Und weil fich das Gewiüchíe in die Runde , wie eine Wendel-Treppe , gezogen, hab ich mir einen Caduceum oder Mercurial. Stab daraus gebildet. | : XI, Tiirckifcher Bund, von welchem gleichfalls zu remarquiren ift, dafs das Gewüchfe, welcher Sten- . gel fonft rundin dieBóhe wüchfet, hier ebenfalis breit ausgebreitet ift, und vornen ein groffer Knutfch - von vielen Türckifchen bunten Blumen bey einander hanget, und ohne Abfall der Blitter abgetrock- net bleibet, | XIL. Ferula Incubi, Alp-Ruthe, oder fo genanter Schlefifcher Palm-Zweig von einer Satz - Weide , die Ruthe hat zwey Zwiieln,: und da fie folte rund feyn, wie die Weiden-Ruthen, fo ift fie auch breit epletícht ausgewachfen, gleichfam als waren mehr denn eine Weiden-Ruthe: aneinander geleimet, aran man die Stigmata oder die Augen fiehet, ordentlich au-und niedergehen, und vorne aneinan- der gefetzet.. Der Aberglaube davon ift, es hátte der Alp, oder die Hexen und Unholden diefe Ru- the alfo pletfchicht gedrücket. Ich habe zwar noch zwey aber nicht fo fchón und vollkommen wie die Obige ift. : à - XIII. Mesi Proliferz. " Auseinander gewachfene gedoppelte oder dreyfache Rofen, diefe find manches Iahr fehr Luxurieus, denn wenn fie viel Sat haben fchieffet aus der unterften Rofe noch eine , vnd aus diefer wieder eine andre, und ferner noch mehre Rofen. —— MOBSERVATIO - -: Aus dem Regno Animali, RONEGT ao] ME VAY "d * | Ich habe im 1752. Ial e Obfe mit: gemeinen Waffer- Schnecken ziemlich gliick- lich fortgefetzet, und werde nun bald apodiéticé, und nicht mehr dubitative behaupten konnen dafs wir in Schlefien 1) auch tragende Perlen-Mufcheln haben. 2) Wo, ob im Fleifche der Schnecke, oder in der Schale der Locus natalis generationis Margaritarum fey ? Heuer wo ich lebe habe ich noch einen Umftand zu perfcrutiren, derjenigen ihre Opinion zu wiederlegen , welche fepe. die Perlen generir- ten fich erft braun und w ernach immer klahrer. Da ich aber die kleinften Perlgen gantz helles ich, dafs die braun erfcheinen fchon abgeftorben feyn, die Probe will : braun und würden he sveifs und klahr antreffe, glaube ách machen mit tragenden Perlen-Mufcheln, wo ich ihr wiircklich finde will ich fie in Loco natali wenn aber die Schnecke abgeftanden ift, hernach obferviren, ob ich die Perle weifs oder braun finden werde. — Es foll meine letzte Arbeit feyn, wo Gott will andich lebe, diefe curieufe Materien ex aU- fia zi ttaduren woo E ch etes cg Dabey denn die Frage vor ommct Minerale gehóren * /3 i PH » LZ gum 5 ^UMED; DOGTu: 5» 15555 Nc "ow T (007. CO0BSEREATIO BürdNiGA 7. un FLORE VIRIDI PLENO. CVM FIG. TUI SEIL RE nilo. 4 Lu H D LE Y "34 rd | 22310820 ; 1 kd i1 ET x n attinet 5 S ETGHMMIU GITTI5 JOlon£ fUBI £35 5ig. FH» : " Ariores plantas, vegetabilium monftra, abetráuoncs naturzà recto & cenífueto tramite in -«Kegno;vegs- ;, tabilicuriofas, mutàtiencs florum & fructuum- in: 7-7 gulares ratione magnitudinis, ..ooleris: & fic, perre Botanophili nunquam non accurate obfervarunt .& annota runt; his non immerito annunierarda venit peculiaris ifta coloris purpurei florum integre plante in. elegantem. viri dem mutatorum obfervatie; Quos flores;oculis luftrarc non fine animi hilaritate nuperrimé nobis eontigit, - dum due & feíto a(cenfionis Chrifti; delectationis ergo , amoeniffimum cultiffimunique principale viridarium: Saltzdablenfc ;Vifitaré4 mus. Vocátur hec planta Florz cultoribus, nomine Botas nicis recepto; Ocymaftrum, quod. fequenti. notà - chara&te: riftica ab iisdem fignatum, : quod fit: nempe; plante :;genus flore regulari pentapetalo, ; feminibus tectis capfula fimplici, cujus fequentes- potiffimum: apud ipfos recenfentur fpeciesz 1) Lychnis fylveftris alba-fimplex C. B.. Pinac.-p.294« quz à Matthiolo, Gefnero, Joh. Bauhino ; T'abern. icon; 299. quo^ que Ocimoides , album; :Báfilicum.fylvctre; Ocimattrum; Struthio. fimilis, 9Baldfenfrau£ vocatur. ..:2;). Lyehnis alba multplex:C. B. l. c. pag. 204. que :Botanicis audit Ocimor- des album flore pleno, |Ocymaf rum mulufórum, Lychnis multiflora Anglica. .3) Lychnis fylvcftris f. aquauca purpu- rca fimplex C. B. l. c. p. 204. qux & Ocimoidcs purpurcum, Ocimaítrum rubrum, "Mcelandryum-Phnii murm;- ee. Vocatur, 4) cadem & flore pleno f. mu ipligi in hortis Flo- EN RORINS SHBDIAR SER i: * FE 'oa tme e en rz cultorum fzpenumero occurrit, & hanc fpeciem die afcenfionis Chrifti in jam laudato viridario Saltzdahlenf flo- re viridi pleno, cleganti, magno fuperbientem. obfervavi- mus. integra planta, quz arítate praterita 1731. & antecc- dentibus annis flores purpureos plenos clegantiffimos majo- res nunquam non emiferat, hoc anno omnes füos flores vi- riditate eleganti confpicuos admodum magnos, extremo florum margine obfcurioris quafi brunni coloris, in appofi- tà fig. videndos, protruderat. — Peritiffimum rei herbariz Flerzque cultorem, infpectoremque hujus principalis viri- darii vigilantiffimum, Dom. Knüttcl, Interrogavimus, an s forían de caufa quádam externi, e immutare potuis- et folitum purpureum hujus vegetabilis colorem in gratam oculis viriditatem, conítaret, qua vero ipfum planc [atebar, cum planta Jam aliquot annos immota, nec transplantata, fib: relicta in terrà iftà, in qua ipfam videremus, pofita fuis- fet, quatannis quoque omni zftate fuos purpurcos protu- lifíec dores, quales etiam in eádem planta fpccie, € regio- ne huic pofità, non immutatos, quod ad colorem, fed ru- bros purpurcosque confpicere liceret. — Jam citatus C. Bau- hinus Pinac. Se&. l. L. VI. pag. 204. Lychnidem pro- feram flore viridi, quam chnidem agreítem ab- orüvam multplici vindi flore, Lobel. icon. f. Ocima- Hore pleno viridi Cam. ep. Matth. vocat, adducit, quam, nifi prolifera fuiffet, eandem plane cum noftra judi- caremus. — Primulam veris interdum juxta ac Violam ma- tronalem in integra planta floribus viridibus in hortis Wolf- fenbüttelenfibus & aliis obfervavimuss ex amici relatione habemus, fe vidiffe hoc anno Ocimaftrum &ore fimplici viridi, forfan & alii Botanici alia vegetabilia non confüetis naturalibus aliquando annotarunt & invenerunt. coloribus, eujus mutationis caufam inquirendam phyficis acutiffimis, m externz plerumque cauíz lateant, re inquimus. Án forfan zítas preter modum humida, ante füfficientem humorum in tabulis & venis plante. coctionem, immatu- ros crudos virides, pro foliis alias deftinatos, humores - jufto citius in florum petala pro-- truferic ? "m Sme— - —— -— Wolffenbüttele MDCCXXXIL ^. — M LI - y. : dg [ ^ » ^ : | » : e x T LA z n , j e A ESSA t i bem u. " " no " » E E V bd Ro No 3 s udin poss m ANNIS. GEORGII KRA ME Jo Philofopb., € reroruy etd " TENTAMEN BO LANI UM ; & AUCTUM: METHODUS RIVINO-IOURNEFORTIANA EMENWDATZAj;t AUCT A, COGNOSC E NDI Omnes Phugtot facillime, easque proprio fuo nomine appellandi abfque ulla antegreffa alia iüformatione ex flore & fructu, florisque fitu , figura primaria & fecundaria ; lorendique & fractificandi modo & loco natali , omiffo- etiam £o- rendi tempore, a EN GI: Septentrionalibus i in fuo climate ferotino, deindc vero p unes pro! ato, ato, idque etiam abfque. omni memoriz gravamine, Sppehe- n d Botanicos tante xítimationis , mutatione &c. ut pateat ad ?lantaru gnitionem , Yn: folam fufficere, e(feque Univerfalem a condito mundo Mie ad interitum fuum conftantem, & ideo naturalem, longeque 45 faciliorem ; & clariorem, quam ulla alia hucufque ab aliis clariffimis viris inventa Methodus : d gui uilibet totius Y iara ignarus ex primo intuitu cujuslibet Plantz florentis € ru s, five in | hortis obvie illam ex hac Methodo ftatim nomine fuo proprio nominare fciat, "usque ico-Medicas aut Oeconomicas pare. uc-notas in Rajo vel Bauhinis aliisque nté pede ex ie it id portatili in Prefatione docende & eodem cum hac ! Alphabetico ordine digefto , una cum totius plantz pleniore defcriptione & tmatione icere valeat ; quibus in hac editione accefferunt plures obfervationes neo - in- voe & ab Authore undique conquifite plantarum novz vires , quz alibi non extant , ut etiam 'epticorum quorumdam criíi, in Prefatione fingulariter allegate ,fatisfadum fit : Addita etiam Ta* - bula nova de Vitis fpeciebus apud omnes Botanicos aere confufis & obícaris & inde differtatione brevi de Vinorum differentiis generalibus & fpecialibus, D A '"undum Petalorum Floris zqualitatem & inzqualitatem in fitu, magnitudine , ume numero ,Gigura, fecundum floris ipfius in cadem planta fitum , numerum in caule , ramis , capo, '"U&ificationisque modum , imo etiam ultimo, ubi in nimiis claffibus opus eft, locum natalem, in» digenatum , exoticitatem à foliorum , radicumque & florum figuram , fugacitatem, & durationem, magnitudinem, colorem , faporem , odorem &c. in Tabulis ita exhibita, ut mox primo intuitu plantarum congenerum fübalterna differentia ultima cum jp6us plante nomine proprio pateat, CUM PR/EFATIONE, Sive aededoftiong Senerah eae ad qua Regule hujus Methodi , ejusque ufus, terminique licantur, cum tribus tabulis eneis , omnia omnia Mechodo Tabubri .qua iatel- acutifni ingeni viro Linnzo, nulla clarior & acceptior eft, & que : er fub Schemate Genczali , non vero particulari , IE NN JE dUSTRIA, pere yrusardeie gene JOANNEM KALIW OD A, Uaiverfiratis Typographum. MDCeXU. QUESTIO AD PHYSICOS & BOTANICOS: Quare pratorum ad Tíchaccovam in Bannatu m riz fitorum gramen boves rcliquosque greges lon- ge citius quam aliorum locorum gramina impin- guat ? quod idem obícryatur Fifchamentz in Au- ftrie oppido & pago, cum fuis pafcuis propriis a folo amne feparatis, cujus prioris lac bubulum al- ccro tanto copiofiorem cremorem , ideoc " rum przbet, quam pagi ? 99. seii tnpdssA dis Vaneon ft P TF. ILLUSTRISSIMO. EXCELLENTISSIMO. GRATIOSISSI MO DOMINO, DOMINO j j 0 sf PHoO COMITI KYNSKY J. TETTAVIA, HAEREDITARIO DOMINIORUM CAMNIZ /E,SCHLONIZ/E,& POSTOVIZZE «c. SACRE REGLE SUE MAJESTATIS HUNG ARLA& & BOHEMLZE €c. .ACTUALI CONSILIARIO INTIMO, A SECRETISSIMIS DELIBERATIONIBUS, CAMERARIO, PER REGNUM BOHEMI JE ARCHI- CANCELLARIO, AUREI PI EQUITI, DOMINO DOMINO SUO GRATIOSISSIMO. -ILLUSTRISSIME, - | EXCELLENTISSIME —— DOMINE, DOMINE GRATIOSISSIME.- CS rere wOJ/JTuam ultra Seculum in Auflria. primor- HR NUS dia utili]]imue €. jucundil]rzue. generi ba- £253 ano Botanice , ubi C9 im qua primo S I$ omnium 1n tota Europa a Carolo Clufio fub 5 eu ErA clenenti/imis aufpiciis MAXIMILLANI Secundz Romanorum glorzofiffumi Irnperatoris ante fex lu-. Jira fuerant. jatla , bisce temporibus plane sterum concejJe- rait, TUA vero fumma, qua ufque in Angliam fplendes , - Sapientia €9 Scientia fola bujus utilitatem C9 nece]fitatem . pro genere bumano , fidelibus precipue. fabditis Sacre € Gloriofiflimue noftre REGINE , perfpetiam babet , &2 &flmat , buicque in patria Jua. reflaurande velut. alter MA- mM—-———————Ü M — EA —— wn ! A3 MAXIAMILIANUS Secundus , etiam znter smaximos Martis. tumultus intrepide , clezsentil]imeque allaborat , fa- cile ignjftet EXCELLENTIA TUA, € concedet, quod in eternam bujus opere IU E ter. optimae - znemo- - rum prafius paroum monumentum , per TUAM EX. : CELLENT TIAM reufcitate in duftria FLOR AE X Jpeconen , ILLUSTRISSIMO & EXCELLEN. — J1881MO. TUO NOMINI erzgam , 1dque- veluti phytopimaci: publice in vei bujus. laudabiliffime € gratzo- filine a. 1 E. gefle anemoriam eternam. infeulpam , €8 cuz tota Flora , omnibusque Botanophslzs Auflrie 'TU E EXCEL L EN'] LA confécrem , cum snille votis publi- cis maxime e felici]fune longevitatis , perennaturus ILLUSTRISSIMI ..ET |». EXCELLENTISSIMI NOMINIS TUI Viennz Auftix, 15. Decembris, 1743. Hamillimus & devotiffimus Servus AUTHOR, c — , Utm, fapientiam , do&rinam , gratiasque ; quibus labores botanicos INTRODUCTIO Ad Methodum przíentem, totamque Botanicam uti- utiliffimam & humano Generi maxime neceílariam Phyfices partem. L X Hiftoria Botanices , qua excellunt, & a me omnibus laudibus merito commendantur Linneus & Stolle, quorum hic idiomate germanico fcripiit , &in.eis futtg ur. SDifforie Der SUgebicini(dyen . it; alter vero latinam edidit, qui ambo omnes Authores Botanicos ad noftra ufque tempora receníent, cum fuo decremento .& incremento, aliisque fatis Botanice , patet , quod jam ante multa fecula multi viri, imo etiam fümmi Principes ultra plebem fapientes, omnes nervos intenderint fuos, ut Plantarum cognitio, cum illarum viribus Phyfico- Medicis &-c-conomicis magis magisque illuftraretur, ex- coleretur, & facilior acceptiorque fieret: inter hos fuit omnium primus in tota Europa, in noftra Auftria Maximilianus II,. Romanorum 1mperator., Carolo Clufio in hac fua opera 1571. circiter utens , poft hunc Galliarum Rex Ludovicus. XIV..poft hunc meo tempore Fridericus Auguftus I, Poloniatum Rex, quorum ille opera Tournefortii , hic opera Excellenti(fimi viri Hebenftreit Pro- felforis Lipfientis in fuis aufibus, utebantur precipue: neque fas effet filentio praeterire Principem Do&rina omnis generis clari(Iimum ultimo defundum ex eodem ftemmate Auítriaco ortum, Dur- laco - Baadenfem Carolum , de quo cum D, D. Hebenftreit atteílari authopta poffum , quod hor- tum botanicum omnibus plantarum generibus referti(imum , nullique in E fecundum colue- rt, atque D. D. Hebenftreit Hortulanum comitem in Africam. pto hoc fuo deíiderio dederit. In Anglia idem tentabant Robertus Boyle , per Rajum vero.Dux Willugbejus, his vero citius & fta- tim poft Imperatorem Maximiliahum. lI. Romanorum: per. Carolum Clufium Potentitfimi Status Bclgii fcederati, in quorum ditionibus ab eo tempore Flora continuo adeo exculta,& tantum adepta elt incrementum , ut dubitem, an parem & amulam in Europa habeat ; hoc autem certo conflat; - quod illam alia in Europa non excellat. . camtein ., 2. His magnis Principibus Regentibusque antefignanis mox fefe affociarunt & quidem Omnium primus. TP aea oda (HF ca ARR Ae Excellentiffimorum DD. Comitum lani Avus vel Atavus, Maximiliano fcilicet Il. Romanorum Imperatori, cujus magnanimita- Ms. " :s Clufii ovebat, juvabat , imo etiam comitabatur, fatis laudare nequit Clufius : Secundus, huic fuit ex Seren(fima & Iliu- firiffima familia ortus Fabius Columna in. Regno. Neapolitano, qui fuo &vo , teftibus fuis doGti(i- mis opetibus , Boranicorum Princeps doctrina & nativitate fuit, coe vum & juvantem habuit , ma- Joribus tamen aufibus clarum. pariter virum ex nobililima profapia Romana ortum Petrum della yall , itineribus Orientalibus & ftudio Hiftoria naturalis clarifimum : in Gallia Medicorum comes Fagon fui Regis labores valde juvabat. — ES Ab his incitati funt vatii sli viri clariffimi , quos fupra dic hiftoriz accurate recenfent, quo aliter fieri ,non potuit , quam quod varii fuerint. excogitati modi , non tantum omncs plantas "s Zeneres & cogaatas reducendi in füas ordinatas claíies, fed etiam fingulatim quamvis plantam cile cognofcendi , ut tandem etiam illarum. vires adhuc ignota , qualibet artc & ftudio, inve- Diendi veritates, erui poffent. — E odiuer Anti- | | 4, À $ Antiquiffimi Botanici nullum fervabant ordinem , neque certas dabant plantarum de. fcriptiones & figna, unde factum eit, de quo adhuc totum humanum genus dolet & luget, quod Diofcoridis & fuorum anteceíIorum plante, & omnia fic dita fimplicia medicamenta fuerint per- dita, & vix plura, quam folum Rbabarbarum ,, utilia nobis tradita adhuc fuperfint , non obftanti- bus & contranitentibus multis choris & cohortibus Medicorum in Diofcoridem commentantium, & inter fe ad mortem ufque difputantium , & litigantium publice & private, de die & no&c & - omni tempore. ye ue iw ^ s | s. Gefnerus 1405. in Helvetia natus, Hiftorie naturalis ftudiofiffimus , & fuo tempore clariffimus , primus modum invenit, quo plantarum nomina & fpecies recte detegi, & fuo ordini reftitui , illarum conftantes & infallibiles note & chara&eres dari poffent , fcilicet ex fru&u & flore illarum: fed charus & clarus hic Germanus tanto oneri impar folus , negotium hoc non abfolvit ; fed Cafalpino Italo, 1603. nato , tanquam anfam reliquit , & clavem; Botanicam aperiendi, qui fpecimina quzdam multarum plantarum fecundum fruclificationis modum in certas claffes di- gefta typo evulgavit , fed non abfolvit, | | Et Patris magna collectione , omnium terrarum fisillatarüm totius mundi , P uot faltem haberi nia fuiffet in locum in*. xcell. D. D, Quelmalz & Hebenftreit, cum D. D. Exce (imi, fcriptis fapien-. tiffimis clari, fed nefcio , quare, a multo tempore jam filentes, & Rivinianam gloriam negligentes, que Riviniano am, quantum (cio, hucufque amplius profequentes, — — — — .- Ard s - o quidem fratrem in bi-. tione Cafparo perfe&iorem * e ^ : t Yu x ^ pes ' *A . a7. ras &c. bulbofas , grami*. E YE AT $c a s: ! ixRs. ; ee Es t f: E : s s: » ov d : : t. Vt nt: "T ddl h 0 E * M as potiffimum ad fru&um & faciem plantarum externam fimul — ooo o o o og 0 o PREEFEEEENEEEEEEEEEEEREEEEEEEEEEEEEEE——-—-—-—-—«^-———————ÁÀÁ—ÁÁÓÁHMÀ :"mEMIMIEHLILI---——--»-—-—-—-—---————E—MMMMMMMMMM Moe (o) X3 9 Afperifoliis, ftellatis , verticillatis, bulbofis , filiquofis, filiculofis, graminifoliis , umbelliferis &c. methodus fi accurata in petalorum numero & confítans, non beteroclita effet, parum a mea differret, & idco a CI. Dillenio nunc Profeflore Regni Angliz adeo laudatur, magis vero laudatur ab hoc huic fimillima fere methodus Hermanniana Profefloris Leydeníis & Rajo fere coevi , fed in floris figura, equalitate vcl inzqualitate, ficut etiam in petalorum numero adhuc valde manca, facilis tamen corre&u, & dum correa eft, a methodo Rajana & mea prefente vix diverfa. Rajo tamen ca manct laus & gloria immortalis, quod veítigia Joannis Bauhipi hiftoriz plantarum pref- Áerit , & continuaverit, omniumque plantarum defcriptiones ab aliis veluti Columna, Clufio &c. cum Bauhinianis in tres tomos digefferit , necdum vero abfolverit, fed plurimas precipue in tertio tomo folo nomine & patria tantum indicaverit , imo plurimas defcriptiones fpecialiter Hieracio- rum & Sonchorum adhuc imperfectas reliquerit , quas nullus adhuc hodie continuavit, nec alius facile audebit, forte ut folus Rajus fupcriorem non habeat, 9.. Tournefortius in methodo fua magis ad florem & früu&um fimul, & tantum refpexit, & quidem magis quam anteceflores fui omnes , multumque correxit C. B. Phytopinacem , nefcio tamen quare , & an multitudine plantarum tunc valde confuía obrutus , aut an regulis botanicis non fatis femper perfpectis & interdum carum oblitus, in methodo fua fepe ceciderit, ita , ut nemo, cni frudus & flores fuorum Ranunculorum, & Hellebororum noti funt, fatis mirari virum it, quod flores tripetalos, pentapetalos cum polypetalis, & tubulofos ia Helleboris cum planis ve ipfi rofaceis mere confundat ,. icut femina etiam habentes in capitulis convexis aculeata & plano convexa, cum foliaceis utrinque compreffis in capitulum vel (impliciter planum vel preterea etiam in trigonum.congef(lis: tacco, quod multos flores ipfi rotatos, mihi ftellatos, cum fuis rofa- ceis confundat, ipfius claffes etiam non infringat, (ive capfula feininalis fuerit 3partita , 4partita , aut Spartita, eaque vel nuda vel vefica teda , ut tabula füa Ketmiarum clare probat: de reliquis tetantur. paffim prefentes tabule, que ex refpe&u debito erga virum, tantos labores paffum , lu- bens prztereo , ipfumque excufo , quod magnus hic vir eandem cum recentiífimis fequentibus Bo- tanicis forte habuerit intentionem, fcilicet genera plantarum prafcindendi , abbreviandi, & in pauciorem numerum redigendi , de qua inferius plura. dem, quod repetere ex priore ex illius catalogo ! methodo mea congruas , & intell MILTICAY ate, & 5 p oV I in unum caudicem confluat , in atbo- LES onto liis EL ] arduus, f: À ribus in F ac : iophilus ante omnia in planta occur- icis mollitiem , five lignofitatem & quantitatem, hujus E que * Io 322968 (o) XMOBRK ue partium integrantium , quem ubi adverterit mollem & parvum, plantam inter herbas querat; " vero lignofum durum, & quantitate fua pro herba majorem , inter frutices & arbores in unam eandemque tabulam congeftos, querat: Zr&or enim a £rutice non differt , quam fui caudicis, ra- dicis & ramorum majore proceritate, quantitate , menfura & pondere : Dantur quidem Frutices precipue inter verticillatas Tbymus , Salvia , KRofmnarinu: &c, inter 4las Leucorformes Leucoum ff. inteo, Tbiafpi Rofa de Hiericho dictum , & Buibouac , qui in tenera fua etate ante adolefcentiam fuam cau. les molles habent, fed tunc necdum florent, neque fructum ferunt, & ideo planta funt adhuc im- perfecta ad ftatum fuum debitum prog:edientes, quem ubi adepte funt, mox ctiam frutefcunt, & ad frutices pertinent , quos f1 adultos Botanophilus femel noverit, reliquos juniores & teneriores etiam facile nofcet; Hos & fimiles plerumque tamen inter Herbas recenfui , & fimul inter Fruticeg notavi. | 13. Notandum itaque ante omnia Botanophilo eft , quod in Tabulis fequentibus Herze precedant, Frotices & Arbores , utpote quorum Tabula omnium ultima eft in hoc opere ? Sepa- ravi autem ideo Herbas a. Eruticibus & Arboribur contra fententiam Rivini, partim ut numerus claf. fium in hoc opere, absque cis plerumque ingens , nimius non fieret primz fronti , partim quod Frutices plurimi a Tournefortio aliisque recenfiti nobis Germanis fint adhuc plane ignoti, neque de illis nobis plus conftet , quam illorum Floris fructuumque figura & ftru&tura , fitus vero horum adhuc cimmereis obtegatur tenebris, quod claritimum eít in £ruicibu: flore perfecto fimplice Ir- regulari Tetrapetalo Papilionaceo , quorum plurimi nobis non nifi nomine noti funt. —. Ad hac : facies fruticum arborum tam infignis eft , ut pre flore magis in fenfus hominum incurrat , & dein- de & poft hujus confiderationem Flos ejus cum fuo fru&u vifendus effe a natura videatur, I4. Omnis Herba, Irutec , Arbor florem habet refpe&ive Perfetlum, vel ImperfeGum, vel loco floris analogum quid, ut Awfci, vel flore tantum vel flore & fructu plane carent omni , veluti Tubera fuübterramtea Gc. Fungi, | Herba, Frutex vel Arbor Flore perf2&io gaudens, in fequente me- thodo in Tabulis fuis debitis (13.) dictis femper precedit eum, qui florem fert imperfectum , & hic iterum eum , qui omni flore & fru&tu caret, (cilicet Herza inter Herba, Frutexc & Arbor intet Frau nces & — ArPorer, j . 15. Flos autem refpeáive fic dicus PerfeZur ( verbum. durum Philofophis nominalibus , fed tutum fuaveque Rivinianis pra&icis) eft pars plante figura, colore, odore; fitu, raritate; de- terminata duratione, partibus fuis integrantibus , veluti Thalamo five placenta, utero , tubo [ive piftillo exhalatorio, ftaminibus, apicibus, petalis, calice, fru&u five foetu ; ceterisque fru&ificatio- . nis fic didis organis &c. a reliquis plante partibus manifefte diftin&a , de quibus partibus com- ponentibus florem videatur Tournefortius , prz hoc vero Anthologia Pontedere, omni eruditione antiquorum & recentiorum locupletitfima, ficut etiam Excell. Linnei Botanica , que omnia arca- na Florz prodit & detexit ftupendo miraculo penetrantiffimi intelle&tus humani. Obiter tantum hic noto, quod omnium florum bafis, ipfius ctiam Stramonei mellis inftar dulcefcat , manifefto igno virturis digerentis fpecifice pro fru&u. | Item quod fyfítema Toutnefortianum de fru&ificatione la- pidem Lydium non ferat, dicendo de ea, quod vel calix, vel flos in fru&um abeat . in Orchidi Ípeciebus omnibus enim ornis flos calice caret , & flos fructui infidet , & ideo petiolus floris in fructum abit ; ex gloriofa crifi D. Popoviz. Idem fit in Cerco Serpente &c. cujus flos & calix fru- &ui infidens decidit, & petiolus in fruQum abit. imde exciussgqe | 36. Flos contra refpeBive Imperf?&Hus colore, & odore a reliquis plante partibus vix differt, fed fere fola figura tantum, & fitu, raritateque & fru&tificatione , & confiítit plerumque tantum in meris apicibus cum vcl fine ftaminibus, nudis omni calice ex merisglumis pendulis, ut in Gramípi- bas velcalice quodam flipatis, cum ftaminibus, ut in Urzíca, Acetofa , Lapatbo &c, ille cx folis glu- mis pendulus filamentofus ab omnibus Botanicis fmperfeSzs & flamineus dicitur, hic vero calice fti- patus a plurimis difputatur , etiamque Perfediu dicitur, ideo a me in Tabulis fequentibus bis receü- - fetur, femel inter flores Perfé&os petaioideor , cum epitheto non PraZeatu;, & fecunda vice inter flo- res Imperfztios caliciformer five calici fimiles , divifusque iterum eft in fuas claffes, fcilicet in eum; - qui a fru&u fuo non eft remotus , fed fru&ui fao adheret. veluti in Pafferi»a Rup. & Riv, & alte- rum qui a fructu fuo eft remotus, isque iterum iri eum, qui a fru&u remotus eft vel in eadem plan- ta utin Ricizo, vel tota planta ,ut in. AMercuríali ;: Huic Flori imperfésio cum llluftri Heuchero ami- co mco ad cineres ufque venerandiffimo ex fuo horto Wirtembergenfi addo alium florem impet- fectum, omnium aliorum florum obfcurifTimum,, quem grawulatum cum ipfo voco , qualis eft £ili- eibus & omnibus fic di&is Epipbylio/permis : qui in. Lycopodio ad oculum nudüm clarus eft dum fin- gulum femen globofum nitidum in apice duo capillaria ftamina habet , que piftillos nemo prouabit. 17. Hunc -——-REET Ao9 (o) Nem. i 17» Hunc Florem imperfetisem. plurimi Philofophi & recentiores Botanici , omnem florem tantum ftamineum ftatuentes , difputant, & tam perfe&um eum dicunt, quam ullum ex aliis maxi- mis & elegantiffimis, quod ctiam Riviniani non negant, certo faltem refpectu: refpedtu enim fuarum partium eum componentium , viriumque frudificantium fuarum zque tam perfe&tus eft , quam alius ex maximis elegantit[ime figuratus , coloratus , & fuavillime maximeque odoratus &c, cum tamen careat — & infignitate patalorum , o&oris fuavitate &c, co refpe&u certe longe eft imperfe- &ior altero. 18. Omnis Flos Ferfitius eft vel Simplex , qui tantum unico vel nullo, düm fterilis eft, con- flat tubo five piftillo (15.) unicoque flore, unico Thalamo, unica placenta feminali donatur, dum fertilis et. — Vel e(t Compo/it»: , qui plures flofculos plus minusve tubulofos, placentasque feminales plures intra unum eundemque calicem comaunem tanquam matricem continet ; atque hic Compo- Jitis omnium ultimus poft Flores perfe&os ffmplices omues inter Herbas , i Herba fuerit , vel inter Fra- tics & Arbores, fà. Frusicis five Arboris fuerit , fequitur , licet pauciflimi dentur Fratices vel Zrbores jhre perfecio compofito gaudentes. 19. Occurrunt quidem in hortis per Mangonium & artem Flores fic di&i pleui (ive duplicati, five multiplices, quos Tournefortius fepe pleuifJrmos vocat , fed plerumque Tubo five piftillo & fru- &u apicibusque omnibus deítituti, & idcoa flore fimplice przcipue polypetalo facillimi diftin&u, precipue fi antea flores illorum naturales fimplices Botanophilus noverit : rari(fimi enim funt flo- 1ts pleni fructificantes & piltillo donati , & ha&enus vix alii noti quam in Leucoi;, Deiphiniis , Tuni- cirque , iique potius Pro/iferi quam pleni dicendi: neque unquam rales flores femitubulofos aut Tu- bulofos (icut Flores compofiti habent , ut ideo ad Flores compofitos petalorum numero referri etiam nequeant 5 ad fimplices vero flores referri nequeunt ob fimul nimium , cumque crifpum, petalo- rum five laciniarum numerum & fitum: optime autem (i tubo aut fru&u gauderent, a Botanophi- lo dignofcentur a flore fimplice polypetalo- & quidem facillime , quando petala talis floris pleni fufpenía manu ex calice fuo extrahuntur , € unguibus fuis cohaerere, aut omnibus abruptis viden- tur, utpote quod fignum de (implice flore polypetalo nullo, ficut neque de ullo compofito dici poteft. 20. Lo: Ferféius fimpleoc (18.) iterum dividitur in Regularem vel J]rregularem. Regularis eft, cujus petala , id elt foliola, (ive lacini magnitudine , &gura & fitu inter fe funt equalia & unifor- mia, & ideo talis flos ab aliis , v.g. Rajo , UIpformis etiam dicitur. Irregularis five Difformis fimpleoc eft, cujus petala five laciniz inter fe figura, magnitudine, & (itu funt inequalia , (ive di(fimilia: de his autem Botanophilo apprime notandum eft , quod , 21, Quando omnes tresnote (20.) in uno eodemque flore fimul occurrunt , absque omni controverfia tunc flos Jrregsaris it, & quod flos etiam Jrregularis omnibus fit, quando ejus petala fi- ve laciniz figura & magnitudine tantum absque fitu inequali inter fe inequalia funt , exceptis flo- ribus quarumdam plantarum Tetrapetalarum Planarum five flore perfe&o Simplice Regulari Tetrape- talo Plauo , veluti Papaveris , Glaucii &c. in quibus petala 2. interna, duobus externis paulo minora funt, omnibus tamen , ficut mihi, regulares funt; (1 autem folus petalorum vel laciniarum ejusdem magnitudinis & figurz in flore obveniat fitus inzqualis , a Cl, Dill. merito difputatur , eoquod ta- lis fitus fit fallaciffimus; neque conítans & femper durans in eodem flore, veluti manifeftum eft in floribus Tulipe, Ramunculi, Geranii. Robertian: , aliisque fic diis de no&te aut die fefe explicantibus, in quibus antequam plane aperti five arre&i funt , aut explicati plane , fitus petalorum maxime & manifefte eft Irregularis , ideoque Tyroni imponens; Cl. Rivinus hoc in flore & paflu rigorofor paulo fuiffe videtur , ne fcilicet lorum Regularium numerus nimium increfceret, & genera planta- rum affinium flore Irregulari , veluti Geramia , diftraherentur ,quod adverfarii illi absque eo continuo objiciebant. Flores hos fitu dubios accedente parva inequalitate petalorum veluti in Gerazio Ro. 140 &c. nihilominus pro Tyrone bis repeto, femel fcilicet inter flores Regulares ; & deinde etiam intet flores Irregulares in locis fuis debitis. Idem fit cum Campaniformibus & Tubulofis flo- ribus minus aperte five manifefte Irregularibus, veluti Belladonne , Hyofciami , Nicotiane , Peti , Eibioi- ibus, Buoloflile &c. Caute itaque tales flores ante omnia a Tyrone funt examinandi femper , an- tequam eos Reoulares vel Irregulares declaret, illiusque floris plante nomen in tabulis quzrat , flo- resque tubuloli ante latum judicium femper ex fuo calice füfpenfa manu funt extrahendi , tubus- que illorum examinandus , an non curvus, aut faltem gibbofus fit , quoniam horum florum tubulo- forum tubum re&um. pro fua regularitate Rivinus & eum fequentes poftulamus. | 2, Ab hac regula ( 2i.) de tuborum re&irudine excipiendi funt florum compofitorum ex meris regularibus &ofculi tubulofi Rivino ejusque affeclis femper regulares , licet corum tubuli rc- | b2 Pure 12 . Sem (o) WOENE aitudinis atnaffim non füftineant,, imo etiam in Jaceis externi cum internis non tantum difformes & irregulares fint , fed etiam flofculorum lacini& revera fint inaquales, & difformes , Knauthiiq; Obfervatio vera fit , quod Cir/ii flores fere omnes ex dicta ratione magis recti & ideo regulares (int, quam Carduoram flores, quorum extremi flofculi manifefte funt curvi: Jaceas nihilominus , coquod earum flofculi tubulofi manifeíte di&o modo, fitu, magnitudine, figura funt difformes , inter flores etiam Irregulates repcetii. 23. Flos bic Regularis & Irregularir Simpleoc Perfetius (20.) iterum fübdividitur fecundum petalorum füorum , ex quibus componitur , numerum in AMonopetalum , ex uno petalo conftantem, Bipetalum ,ex duobus petalis conftantem , Tripetaitrmn , ex 3. petalis:conftantem , Tezrapctalum , ex 4. petalis conftantem , & Hexcapetalum , ex 6. petalis conftantem, & quicunque flos ex pluribus petalis quam fex conflat , v.g. feptem, odo, novem & pluribus , unguibus fuis non coherentibus , quan- do fufpenfa manu carpuntur, 19g. Rivino nobisque Polyperalus dicitur , licet revera pobypesa étiam Pexapetali jam dici potuiffent, ob parvum Hexaperalorum & Polypetalorum numerum, & quod plurimarum plantarum ad eas claffes pertinentium flores petalis fex & pluribus varient , ut ideo bis imo ter a me repeti pro Tyronibus & certo harum tabularum ufu debuerint, 24, Hic autem petalorum numerus computatur in flore, in quot ille petala aut fponte - collabitur , aut manu füfpenfa & fubtili abfque unguium fuorum laceratione , & cohefione ( 19.) difcerpitur , ita, ut petali unguis five pars frudtui aut calici contigua, integra maneat , neque cum alis cohereat, (19) pro monopetalis autem precipue Tubulofis & Planis , qui fponte fua non de- cidunt , neque quorum petala dito modo a fru&u five calice illefa carpi poflunt, Rivinus füpre- mam dictat legem, abfque qua omnes relique fallunt, ut fcilicet Botanophilus attendat, an flos talis fru&ui fübjaceat fuis unguibus , aut an ei infideat ; fi fübjaceat , tunc tot petala numerare ju- bet, quot lacinias flos habet; fi vero fru&ui infideat, monopetalum pronunciat: Tale florem ha« bet Pa/Jeri»a Rup : qua autem Regule de corolle in Thalamo five fru&u tuberculis tanquam pe- talorum delapforum cicatricibus, five (tigmatis, horumque numero tot lacinias indicante ab aliis di&antur, mihi ex ea ratione difplicent , quod aut microfcopio continuo, aut vifü acutiTimo pro eorum numero judicando opus fit: Illa autem aliorum Regula egregia , quod flos monopetalus fit, fi petala five lacinie floris cum ftaminibus cohereant, fivc f1 (tamina ex ipfis petalis five laciniis egrediuntur , refellitur a flore omnium All/orum filvef/frivm omnibus Botanicis polypetalo five potius hexapetalo, X difcerptudido modo nunquam poffibili quin fingulum ftamen fuo cum petalo non coh&reat. ! 29, Heptapetalus & Ocfopctalus &c. ut 25, jam monui, Flos non nuncupatur a Rivino, fed quicunque flos plura quam 6. petala habet , etiamfi 7. tantum effent, polypetalus dicitar, unde le- ges petala numerandi Rivinianz 24. recenfite Tyroni maxime notande & obfervandz funt. .. 6. Huic Methodo Riviniane accuratifime & pretiofifime 6. additur a me in Tabulis przfentibus methodus Tornefortiana,a floris five potius petalorum figura defümenda, & (ic di&a comparativa, antiquiffimis Botanicis in fuis plantarum defcriptionibus, precipue Cordo & Clufio, familiaris, a me vero, quod Critici notent ; parum mutata , magisque aucta, eo quod Tournefortia- nam non füfficientem invenerim , faltem non fatis diftindam , precipue vero, quod illius & alio- tum flores anomalicos di&os fuperfluos , imo obfcuros nimis Tyronibus judicaverim, Flos ——n—— A986) (o) 28m 13 ; nelvi f, M ERE - DNICFA . " pelvitormis five (impliciter, ut in comvallio Ca L a. fz, : . lconicus £165, ut in Cosvoloulo, 3. — | e |Campaniformis;" ^ ^ "jangulofus five Pentagonus, ut in Stramonío, - cilindraceus, T fortio campaniformi tubulofus , ut in Simpbyto, s. E [globofus, aliis UIrceolaris ut in Mafcari & Rafco,. 6. ". à; & | Lübulofus , Tournefortio Infundibuliformis & Hippocrateriformis, ut in Bucloffo, 8. 5 |Stellatus , Tournefortio Rotatus; ut in Borrapíze , Solauo, 9:33.27. Z |Planus, Tournefortio Rofaceus, ut in Opz/o , Polemoni Ó , puto , 0Uio, 1O. z lLiliaceus, utin Colcbico, Croce. 11. | [^ 'Stellatus , ut in Szellavibur, Alio, Juuco, 12. E Tulipaceus , ut in TzZpa , Tircca gloriofa, 13. 2| |Planus, Tournefortio Rofaceus, ut ia Rofa, Maio, Eyro, t4. EM Leucoiformis , Tournefortio Cruciatus , ut in Lescoo, Rapa , Rapham , ad quem etiam re- zl. fero omnes flores, quorum petala funt oblongo-rotunda five Ellyptica. 15. 7» |Liliaceus, ut in Lillo , Martago, 16. 17. S IpssinssuUIPlanus,utin Pestapbyllo minore , & ereo majore, 14. 18. 2 EmatgtnatUs|r coc Oiformis ut v Gruinali folio dide Males, Rup. 19. «m iue » ts 3; planus, ut in Z//ise, 2o, &-| PIQUE ANE EIE Ex REPAS Ditidis t angaiformiss S Lychnide nolufora, ) B. 12. | |£Fimbriatus five laciniatus, id eft, ex petalis laciniatis,ut in Lzycbauide prazenfi. T. 25. *| [Lg|Cariophyllzus, uc in Tu»ica, 235. | "| * jStilatus & apicatus, vel cufpidatus, ut in Melauzbio , Potamepeto, 26. E Crenatus, ut in Rura borte»f?, Hyperico ouigari. 24. 47. TT (7) Lrifidus, id e(t, ex petalis Trifidis compofitus, ut in Hypecoo , Cacubalo. 27, o E : (13 1513 4€ 4S 4E GS é (Campaniformis quintuplice modo ur fupra Regularis in Scrophularia , Hyofciamo, 28. 29. "1 Tubulofus, ut in Ecbio;de, Bugioffoide, 32. 5| , |Stellatus, ut in Raprsculo. 33. C. (S iPlanus, ut in Z'erosica, 24. $| |. |Liliaceus, ut iata E 30. 35. [s « (recto, ut in Lígaria. 37. Ü 5 Calcaratus,, calcare [curvo five adunco, ut in Cimbalaris , Elatiue, 38. 8 |Perfonatus vel Ri&iformis , ut in A4nzirrhivo, 39. 40. | - Papilionaceus, ut in T;folio rubro, 42. & ! Auritus, aliis Semififtulofus , ut in Zriflolocbia, 35. 51. - |Cucullatus, ut in Arifaro. 43. | de | (claufus, ut in Ca[Jide. T. 46. : -"S| [Labiatus | (unilabiatus (ive Barbatus tantum, ut in Chamedri. 4«. : rg pen lbilabiatus vel galeatus & Barbatus fimul, ut in Gakop/f. $0, $1. $2. E| Fimbriatus five laciniatus ex petalis mbriatis, ut in Lwreola, 53. 'Planus, ut in Pyrols, 48. — I | Leucoiformis, ut in Geraw?s. 52. S8. | 2 |Papilionaceus, ut in Pjfo, & Fa£a. 53. 54. S5. 56. S | Calcaratus, ut in J/1o/a, 38. 64. ue *? |Cucullatus vel galeatus, ut in Naepello , Z1quilegia, $7. $9- '8 | Emarginatus, ut in Tordy/iv. 6o, 6r. 9 |Bifidus, ut in Refeda, Staphylim, 62, -— |Fimbriatus five laciniatus, ut in uteo/a, 63. & |Velofüs , ut in J/jola. 64. | Liliaceus, ut in /reo, 36. 66. 65. [Barbatus & galeatus , ut in Orchide. 67. 63, in omnium Végesbiliaw fpecie ewipet-conftantitlimo , ita ut vix fex fpecies plantarum dentur , qu fui floris petalorum vel laciniarum numerum , nulla vero omnino , que corum figuram ean ticam mutant , additur in Tabulis fequentibus finguli floris fitus & numerus , in Plante pm et b 5 € 14. 358p (0) S280 caule, ramis, foliis füperne vel inferne, id eft vel fupra foliorum partem pronam, ut in. Rofco, vel fupra fupinam , ut in Epiphyllofpermis omnibus, v.g. Líugua cervina , vel ad foliorum & ramorum alas , quas non tantum ob fpatii anguftiam, fed ftudio plerumque ad latera caulis & ramorum fitos, plerumque dico, eo quod non tantum plurimi tales flores non ad foliorum alas ftricte fic dictas , Íed tantum ad caulis ramorumque latera fiti funt. | ZOnT 29. Quantum hic fitus ab antecefforibus noftris & adhuc quotidie a coevis Botanicis negli- gatur, nemo credit alius , quam cujus'intereft , methodum utilem & facilem pro plantarum cogni- tione & diagnofi conftruere, quod iterum Criticos moneo, novum effe& difficillimum in bac mea Methodo , quo antc me, neque poft me, nullus Botanicus conftanter & methodice eft ufus, neque illi facile füfcipient, ob laboris maximam gravitatem fine his meis Tabulis, 40, Omnis enim flos fitus eft vel in fummitate , vel caulis ejusque ramorum , vel fcapi , quam antiqui apicem vocarunt , vel ; ut 28. indicavi , ad latera : de hoc fitu apprime notandum eft Tyroni, quod omnes plantas lateraliter florentibus annumerem , quz aliquot flores ad latera, id eft foliorum alas ferunt , licet alios preterea fimul in fümmitate ferant , (icut e contra in fummitate . florentes dico plantas, quecunque flores gerunt in petiolis aliquot, aut etiam uno tantum altero- ve foliolo amictis, quos, licet breviffimi fint, foliolaque illorum non raro valde exigua , ramulos Y puto; longiffimos vero petiolos five ramos foliis nudos; & in fümmitate flores geftantes, petiolos dico, ut in Latbyris : dantur etiam plantz flores ferentes in ipforum fuorum ramorum divaricatio- nibus & furcis , ut Z/five , Offea Riv. quas tamen in fummitate florentes dico, & ut illas Tyro in Tabulis facile & ubique, forte dubius de fitu , inveniat , inter laterales fere femper repeto. 31. In Tabulis itaque fequentibus omnes flores fui generis & fpeciei in fümmitate fiti pre- cedunt flores füi generis & fpeciei ad latera fitos , five fuerint fiti in alis, five inter alas , five fupra vel infra foliorum dorfum : inventio hzc mea longe majoris in Botanica eft utilitatis inftruendi Tyronem rudem nofcendi plantas, quam accerborum modernorum Criticorum ftaminum numerus & cum florum petalis equandi rationes. nés | "3 32. Situi huic ad eundem fcopum, naturam fcilicet imitatus, ego etiam omhium primus addidi florum numerum ,an fit folitarius , 11, 96. fparfus vel difcretus; 104. fociatus, 10o. vel etiam absque figura aliqua confertus, id eft, numerofus,' 102. aut an majore fuo numero figuram compo- nat , v. g. capitulum convexum 73, globofum , 85. oblongum; 108, corollam, Mufcarium , rir. . X13. umbellam , 110. fpicam, 101. 102. racemum, 115. corimbum, 112. eaque velin fümmitae te vcl ad latera, ubi etiam eft vel fparfüs , 105. vel fociatus , 106. vel confertus, 106. vel femi- verticillatus, 106. vel verticillatus; fi. v.g. flores in figura 106. circa totum caulem corolle inftar fint congefti, ( ( ' " de : dpi ; 33. De quibus iterum Tyroóni notandum eft pro redo facilique ufü pra&ico harum tabula- rum , quod flores fui generis & fpeciei in fümmitate fiti , precedant in tabulis fitos (ui generis & fpeciei ad latera fitos, ubique autem folitarii difcretos, difcreti confertos , conferti in figuram con- geítos , veluti Mufcarium , Racemum , lImbellam, Corimbum , capitulum, fpicam &c, id eft quo laxior eft figura, co magis femper in tabulis fequentibus precedit florum figuram denfiorem. ..84. Etlicet magnus plantarum numerus floris fitam. per majorem etatem mutet , Bota- nophilus tamen banc mutationem in tabularum ufü curare non habet, fed plante florum (itum in eo ordine & fitu in tabulis femper querat, in quo ipfi flos plant occurrit; quia etiam hanc muta- tionem plantarum in tabulis notavi , plantasque has in locis fuis debitis repeti. ——— .35. Et hoc iterum ex mea fedula obfervatione fluxit , nunquamque recordor, de hac fitus mutatione quidquam me apud Botanicos legiffe: quantus autem hic 31. 32. 33. 34. & quam recentis ufus pro regula labor fit , & quante utilitatis pro plantarum diagnofi , (i Critici cum fais affeclis non »erfpiciant, tunc videntur craíIo aére nati effe, M We des d oues $36. His momentis magnis in quavis tabula premi(fis tandem additur florem talem fequens fr uctus , ejusque facies & qualitas , qualis fcilicet, quotus & quantus fit , an faciat five conficiat Íci licet femina nuda , quot & qualia, eaque vel folida , id eft absque pappo; vel pappofa, id eft pappo infiruCta , av faltem involuta, vcl an femina tecla fint capfula- brevi fimplice , apart. apart, 4part- . 8o. 89. 90. 9t. vel longa filiquofa (implice, 94. 2partita, 87, vel multiplice, quam cum Clufio corniculatam voco, 97. 98, velan fint tecla pericarpio, id eft fru&u carnofo, pomo, pyro; prt - s no; — | ! | Ll — 966) (o) 3996 : Ig no, bacca &c, monopyrenis, dipyreeis , 3. vel 4trapyrenis, vel polypyrznis, Imo non raro pro ultima differentia tam capfularum, quam pericarpii figura & tota facies externa fpecialis , ficut etiam feminum additur, in quibus nullus ante Rivinum & Ruppium fuit accuratior , Tournefortium , ut. füpra jam monui , multis parafangis fuperantem, 37. Neque hec 56. fine ordine in tabulis meis memorantur , fed perpetuo conflantem fer- yant iterum fuum ordinem , ita ut plante femina nuda poft flores ferentes antecedant alias femina capfula tecta ferentes, monogymnofpermatice , bi , tri, tetra &c. Gymnofpermatice antecedant lygymnos fpermaticas , omnes vero he angiofpermaticas , id eft femina capfula vel pericarpio te- ho ferentes , eaque iterum co ferius & inferiusin Tabulis fequentes , quo magis capfula aut pericar- pium funt partita ,ita tamen , ut capfulifere precedant femper eas, que femina pericarpio majore & duriore veluti pomo vel pyro tecta ferunt , quas ultimo fequuntur omnium in eadem claífe con- generes baccifere. An autem hic ordo tam facilis & promptus fit, & ab aliis etiam ubique in fua methodo conftanter obfervatus, judicent inter me & durum Criticum zqui judices le&ores. 38. Nonraropro ultima & clariffima differentia plantarum in majoribus clafTibus nimis co- piofarum ad faciliorem & quafi fpontaneam fpecierum ultimarum & füperiorum diagnofin his pre- di&is omnibus addidi planta faporem , odorem, figuram , magnitudinem tam planta , quam folii, radicis , floris &c, imo etiam locum natalem ini ficcis vel aquofis , an fit exotica, aut indigena, peren. nis &c. quem laborem nemo majoris eftimabit , quam qui eum peregerit , & cx eo fru&us collcgerit, 39. Moneotamen Botanophilum precipue tyronem de feminibus , quod ubicunque poft florem ponitur (fimpliciter femen nudum, femper fubintelligendum (it folidum, & nulló pappo vel criftatum , vel involutum; femen autem pappoíum dicam omne id , quod vel pappo cít criftatum , vel pappo tantum intra calicem vel capfulam involutum, 49. Preterhec omnia Botanophilum his meis tabulis pro re&a & infallibili diagnofi plan- tarüm uti volentem moneo , quod in iis omnes plantarum fpecies & geuera , quotquot habet Tour- nefortius, huicque addiderunt & correxerunt Rivinus , Ruppius Cl. Dillenius, & Mickelius , Bo jr. ven, & Linnaeus &c: recenfüerim, methodo etiam nova, fuccincta, & tabulis , ambages non fe- rentibus , congrua & debita, Botanophilo forte di.ficili € obfcura, nii clavis e1 prebeatur, qe ea et, quod Tournefortii fpecies harumque numerum, qui apud ipfum v.g. de NarciJiz , Croco &c, p:u- res paginas explet, etiam in brevitfimas tabulas redegerim, fervatis iisdem Tournefortian $ verbia, fpecierum ultimam differentiam exprimentibus , fed per articulos & fubdiviliones expretlis, ita , ut Botanophilus, fi plantam obvenientem incognitam in manu teneat quoad ad ultimum fuum genus ex füpradictis notam , v. g. flore Perfc&o impl, Regul, Monopetalo Liliaceo in fummitate folitario vel fociato: fem. te&, capf 3part, minore , foliis anguftis gramineis, radiceque bulbo(ía Crocum, de fpecie inventa primo legat & applicet pronuncietq e in primo articulo fcriptas differentias, quae 1 CM : ebu (75 ; - ^ jMmregularibus| huc numero florem Helk£or; , quem vide in T ournefortio. 16 ^ $289 (o) $3205 Caterum Flos compofitus a Rivino & "Tourncfortio is dicitur, quicunque uno calice ofculos aut femiflofculos , aut etiam flores petaloideos continet, cum fru&u plc. rumque maltiplice fingulum flofculum (ive florem fequente , five fingulus flos fingulum habeat cali- cem privatum intra calicem communem fivenon , utin Szarice , ubi fingulus flos preter calicem com- munem etiam adhuc privato ftipatur & continetur caliculo. 43. Flori compofito ex meris regularibus tubulofis annumero etiam cum Rivino Cardao;, 44. Omnis Flos compofitus in tabulis iterum fabdividitur in fuas claffes fpeciales fecundum calicem pappigerum & non pappigcrum, id eft, vel femina pappofa vel folida continentem, ficut etiam fecundum figuram planam, convexam cilindraceam , conicam , globofam calicis, fquamo- fam vel non fquamofam, an fit in fua bafi nudus , aut obvallatus foliis , fccundum figuram flofculo- rum compofitum conftituentium , fcilicet vel in capitulum convexum, ut Scabiofe , vcl difcum , ut Balfamite , vcl fafciculum , ut Cardi flores congeítam, imo etiam fecundum fuum fitum, numerum, & 6guram fecundariam , v. g. umbellam, ut in Millefiioe, Item an fquamee calicis floris radios fin- gant coloratos vel non, aliaque plura fpecialia , quz Botanophilus facile uno confpe&u intuebitur iget in Tabulis Florum compofitorum , fervato tamen ubique eodem ordine, fupra de Flo- 42. communi plures fi & 1ntellig ribus perfe&is fimplicibus prafcripto. 4€. Nihilautem difficilius mihi fuit, quam inter Flores perfectos compofitos Hieraciorum copiofiffimorum ordo & fubdivi(io, utpote quorum hiftoria & defcriptio tam mancacft, ut non fa- tis authores mirari poffim , qui nova edificia fundamentis debitis accdum ja&is jamjam fuperftruunt; Idem puta de Floribus compofitis ex Regularibus & Irregularibus fimul five Radiatis Tournefortii , quorum numerus reliquos omncs facile fuperat ut vix fatis diftingui & fübdividi clare poffint ad cla- ram notionem ufque fingule fpeciei, ideoque duplex medium arripere habui, Flores hos & omnes reliquos primo diftinguendi in cos, preter fupradicta , qui femper funt aperti, & in eos, quitantum coelo fereno vel calente fünt aperti ; veluti Caleudule , Pilofelle, Tragopogi &c. Flores. Poftea refpe» xietiam fpecialiter ad Flores radiatos, an illorum radii fint mucronati & non crenati ,ut in So/e, 4//c« re attico, Leucantbemo , 81. aut crenati , ut in Calendula, 78, Helenio , Arnica- &c.. Item an hi radii fint longi & refpe&u fue longitudinis angufti , ut in omnibus citatis, aut orbiculares , ut in 7Millefo. lio , Ptarmica 80. &c, Iteman fint manife(ti & vifui ftatim & facile occurrentes , aut pufilli, & fe« re obiter intuenti invifibiles, ut in Prarmica Jutea , & Jacobea Seuecianis folio &c. Et fecundum has laboriofas obfervationes iterum fubdiviítones inftitui pro cujuslibet fpecialis plante clara & diffin&a notione Tyroni porrigenda. Hacque inventio iterum mea e(t & nova , quod Critici iterum fibi notent, & nullibi apud Authorum defcriptiones plantarum inveénienda , & icones, quas habemus; copie hoc in paffu funt plerumque falíz, & non fideles, -fpecialiter Morifoniane, ubi Zfraics adiis mucronatis falfo reprefentatur. Hinc mirum non erit Botanophilo, íi in hoc (ignointerdum hallucinatus fuero , quoniam errare humanum eít, icones fideles nulle proftant , occafio & experi: menta in —-— harum herbarum numero fint difficilia & rara, memoria autem nulla fufficiens , cis retinendis. 8i is ip, Auditor vs 3S elTón sidbnag en nucis ditates nullas ferentes , fed in corrup ionem ab iis e pluvie cadunt , quas ruricola germani S9ebL Sat ctiam & praeci : Boe ^ ambabus ! ambabus manibus, fi coitum tuum plantarum cum Vaillant magis probaveris: fed metuo,ne , fi tibi hic dicam rationemphyficam meo labore & füdore dete&iam , hujus phznomeni, tu ftatim illam di- rce applices ad tuam fpermatologiam vegetabilem, hoc fi feceris, minus tibi invidebo, quam tu alia viris aliis honeftis, de quibus paulo inferius plur; dicam ego , qua res fit & fiat, & non (icut tu, que forte cít, aut forte bierí poteft: infra calicem v.g. Tragopogi Floris caulis valde in conum in- veríum , fatis largum , & interne plane cavum, quafi fola membrana undique cin&um intumefcit,in illo copiofus continetur aér, quia radiis folis per membranam femipellucidam fide omni magis in- calefcit , tuberque didum conicum mire expandit, ficque fibras ad calicem & flores &c. ex caule tendentes extrorfurn premit , & quaíi trahit, calicemque cum flore aperit, ceffante vero pr 1 aéris inclufi calidi , "a refrigefcente Gbre di&e iterum laxantur, calixque iterum cum flore clau- ditur, idem (i vis, vide in Secali & Tritico &c. fed divina, quare Trizi«» hunc morbum patiatur magis & frequentius, quam Secake , an fpica Secalis nutans & cernua ,& Trizici erecta , gluma Tritii triplices , & Seca/is 2plices , aut utreque & amba fimul abíque anima fpermatifica caufe fint hujus mali? Nova hic habes non diftra&ta neque cruda, fed bene co&a ; meliora fequentur infra, — 48. ores perfetlos Simpliees & Compofitos Regulares & Irregulares &c. Give potius Plantas Flo- re perfe&o fitnplice.& compo(ito Regulari & Irregulari &c. in fuas clafles 12, diftributas fequun- tur nunc Planta codem ordine 12. dicto, que fre gaudent iwperf?3o. 16. 17. eeque iterum funt vel Herba. 12, vel Frutices & Zirbores..— Herbe (unt Graminifole, id cft Graminibus fimiles, tota fa- cie, 6ve ut amant Critici, toto habitu Graminibus fimiles , & non Gramipifilie, que fcilicet neque HaarrnM , neque faciem Graminum , neque folia illorum, fed latiora , aliarumque herbarum fimi- lia babent » femina vero vel nuda, vel capíila te&a &c. (icut omnes Herbae Flore Perfedo, Ut au- 1entem tabulam de iis generalem, nose rc oe saidedasaó curisce coris cc: fff esldi ra, b:9go? unes qup (calici fimili aliquot íta itat »j - Anh equ — | «continentc. 8s. FI REM 59x: c: |.picatim &c, non Graminifolie.flore im- 5o teo poci x» esies cesi - .perfe&o gaudentes funt lad latera — 95- | vcl flore partem. pronem, eee ocoo ov. - (granulate, ut in Lisgua ceroina.: 95. : z E i5odvotio5 (nom remotis». - nudis d Ii démon iat: jode simul féldem:óe | -- '(calice'uniformi & ejusdem figure, BO grafogectxs soper Morealia [capt |difformi in eadem planta , ut vas sn oo canodtb amas s casdsebp (olatafanipd 4x3 BO f006* MIU DL. Ste | - fterctejgenicu - |Graminifoliz , &oreq;(culmifer *|- (non; ud E di "^ : e tR Vi ^" [minore & fere inviibilit Gramima lixGrominifoliartit — aedes MIUIcoruir appenfa, quam de Silv ribus veri Agroftographia conge(fi,& meth do mea digeiTi , & plurimis fpeciebus , qua Scheuch» LN Dra 9 aei Typhis, : ; s 'Arundini d & omnibus fpeciebus rip foliarum hujus ica Ww xi Kd onodesbunamoda mop eso [ [Hbz Fw, Aige &c. siccum eoteriqesq o2H5E0-1 12v ook on Rd lane ,| Fungi , & quedam mati do Dfebkbetomeo xim uosuddA. 3351039 odgivzonuiggdtx2 : üí — Dà vegetabilia. ; Glistat 3 301255 61Rstto6 tg sla ot 95wy192 T JS um resp d "a odii da dÉofulcduibu *- $a | s1. Po quejoné érageo gor dus Duis cun $6. 1:8 QOG (o) X96OI ir i Poft hec ultimo omnium fequuntur Frutices & Arbores, & quidem fpecialiter primo -&o fimplice & compofito, poft.eas Flore imperfc&o 16. & 17. pro quorum flore perfe&o imis regulari 4lo flore gaudentium tabula ajia methodo coactus fui uti , omiffo in pluribus pla- tis.a que raris & rariffimis , lorum fitu , que tamen Botanophilum in earundem notionem & cognitionem nihilominus ita ducet , ut fi earum quzdam iptiin hortis fi- viii Africa, Afia , aut America occurrerit, ille ex tabulis eam ftatim noviffe & nomine füo proprio appellare tamen potuerit, quod Critici acerbiores & alii füa methodo nunquam promittere audent , neque poflunt, ego vero ab experientia edocus cuilibet affeverare poflum per teftes tam mortuos, quam adhuc vivos,qui me abíentc ex priore Tentamine minus perfetto & completo , quam prefens eft, Botanicam , id eft Scientiam nofcendi & re&e nominandi plantas, didicerunt: quod etiam tunc 1anquam fpecimine intendi, & ad id tantuin laborem tunc & nunc longe majorem iterate fufcepi, íclicet non claffificandi plantas; fed modum peer d quo fponte omnes plante nofci & no- minari fuo nomine poflint. 2. Addidiffem libenter fingule fpeciei nomen germanicuris cum latino meh (ive ide — V. g n Cterns Svaut/ Elicbryfi, GolbrsStraut / Zlliarie, $&noblac).Sraut/ Hefperidis, b. feraut/ Leucoum , 2BdfoSiraut / Bralfice , $apyes | Epimedii , Ubermittel; Peratri, G5piefs ^iubm / Lencanthemi , 2Beifs3lubm / F Pilofelle , f$aarfefd / Hieracii , : &djónbeit &c. fed fpatium animusque defecit ; hzc us vegetabilia univoce cum Latinis & Grecis nominandi , videtur mihi fciernitiam nimm inter plebem non parum juvare , & promov & commendationem etiam longe majorem meretur in ipfa Medicina , quam ullus alius fons illius, tanquam. optimum medium inveniendi veritates & fonsreliquis duobus longe major facile recens , reliquisque ctiam longe praftantior , cum hodie lip ippin & tonforibus conftet , quod ani- malia & miueralia , atque ex illis etiam quavis arte 'Bombaftica five Chymica preparata , a fimplici- bus vegetabilibus longe fuperentur; infeliciffimusque fit Medicus, qui abfque vegetabilibus , abs- que quibux ne quidem febris iatermittens curabilis eft, morbos curare , aut longevitati allaborare audet: imo affeverare audco ex longa ne ; quod homo abfque vegetabilibus. ru — vivere | ne- queat, precipuc in climatis calidiorib. 55; Quod autem multa & magna media in regno fic dicto vegetabili initis idbeni ota, boni recenti(lime intem juotidie , (i voluerint Medici , adhuc invenienda nova dier ta: Ut Airsica a Fehrio ante 4o. annos contra contufiones internas & | ;anchreft & infallibilis ; dummodo contufio fuerit abfque fra&ura & ruptura vaíorum majorum. Pbelandrii feminis cíTicaciam: contra quaslibet febres intermittentes , etiam inveteratas quartanas , veram teftor Ernítingio nuper dete&tam ; & fuam experientiam confirmo cafu medico nuperrime a me curato in viro quartana fefquiannum laborante , multisque remediis cum copiofif- fima chinchina contra eam fruftra ufo , ft ftatim di&o femine — s uie foliorum ufum topi- cum ,aut fucci Cardui tomento(i Acanthi. on didi, externum ufüm con- tra cancrum, interne vero infufum vel decocium Hb. Eryámi rudi nanbds feirrhos a comm. Lit. Norimb. recentif . confirmatur. Epipatiis , Helleborines fpeciei , effe&um contra flatulentiam, Herbe purgationis potentiam contta Gonorrheam , Gefzere ligni , & ex nuperrima fideli commu- nicatione D. D. Heinel corticis medii [9f pe sri des y ua uinalios radicis ZAlcee vel Auonidis anum dosi vires aes Mach luem veneczale btaibtotos « non annota egregiorum Mitos sm $e . Mlcera inveterata. ex recente vero. Élae quaffata : " contra cancrum Rajo de e mecopis PM oat digeflione m fadum Mei contra terribiles à lo^ : Bes tonius corporis ab incendio vidi e 1caciffimum, & communicavi Illuftri Commercio kisdbario ». eidem radices C ini vires ' E saeiveicióm x W/allachis contra di- : ! veis viai andi ol Balneo Mari | : communiq catione D.D. Walliskáj deitilantu, ileptico propinatum medicamina hucufque | fim j 2 excitat. Abje&iffima vitis folia exfi ü ! ich mam u unam . his , terve in die iaa fpecifice & infallibiliter curant omazm &morrbagiam ; fpecialiter hzmoptoén & hemorrhagiam uteri , ut vix quarta, 6ta vel $va dofis E. : nece í[a- 4288 ( o) 0386 : 19 | ia fit, ex communicatione Do&iff, D. Do&oris W'alliskáj: quod Rajus in fua plant. hift, de | aqua deftillata fl, Periclymeni habet, pro ufü cofmetico externo contta varios Lichenes &c. cer- | tiffimum (cio, fc. ut ea bis, terve facies mediante linteo abftergatur. A celeberrimo D. D. ex Bra. filia reduce nuperrime aqua deftillata ex excrementis bubulis gratiffima bisin die ad cochlear 1. pro- pinata dyfenteria epidemica & lethaliflima in Styria circa weizen graffata, ftatim fuit fugata. $$, Onagre flore luteo radicem, nunc in variis Germanie ditionibus precipue circa Vien- nam & Dresdam indigenz aut fáltem fpontanee efculentam & delicatam effe in acetariis in Sty- tia, communicavit mihi nuper D. Popovitfch , & ipfe nuper guftavi, licet forte luridus & carnifu- mate (iilis color omnibus appetitum non excitet, Quenam fit Hernandez pag. 172. Efula , qua "Tezcoquenfes in America contra luem veneream feliciter utuntur tanquam infallibili remedio , ne- mo determinare poteft , quam qui nobiliifimam Botanicam didicit. Idem puta de Herba ejusdem Falanacapatii contra eundem morbum infallibili; Quisnam elt aut fuit ille frutex aut arbor, quo cum olim ad-exteros ex Auftria fiebat fat celebris & confiderabilis merces, ad corium lanamque tin- enda? An Cotisur ? quam Clufius ad Thermas Badenfes Auftriacas (ao tempore indigenam dicit, P odie vero non amplius in tota Auftria invehitur ? an Ber£eris filveftris lignum, adhuc hodie cum Corm tam bacca rubra quam alba copiofe in Auftria crefcentis ? an Paliuru , quam neque Clufius, neque ego , nequealius unquam in Auftria indigenam & fpontaneam vidit, copiofiffimam & vul rem vero in Servia circa Niffam, ficut Cor/vwn» copiofiiTime ftatim infra Carlowiz in monte fic dicto Carlowicenfi , ubi etiam fingulo tertio vel quarto quintove anno copiofe ceditur, ficuti etiam circa Semendtiam infra Albam Grecam. | $6. De hac Cotizo fequentes duas obfervationes commilitonibus , precipue Criticis duriori- -. bus,trado ruminandas & enucleandas , quod fcilicet Tournefortius in fuis inftitutionibus de Cozizo explicite fateatur,quod femen ejus ipfi non fatis notum (it, eo quod Cori»i fra&tusin Gallia non mature- fat, manifefto gno, quod Gallia clima Serviz in eítate faltem multo calidius fit: de foliisautem. Coriní deprehendi ex guftu & odoratu » quod una cum aftritione moderata valde aromatica fint , | eum amarore faporeque fuo ad corticem aurei pomi valde accedant , & ne cortici Peruviano viri- bus fuis equivaleant, ceterum etiam ad prz parationem corii valde-laudantur, - | &7. De Martagi radice efficacifimo & veriíTimo medio curativo. & prefervativo contra Epidemias porcorum , in Sclavonia, fiivis & quercubus abundante ab incolis ibi potius Thracibus quam Slavis copiofiffime pro tota etiam Germania & Italia quolibet anno enutritorum & eo mit tendorum , in Epidemiam contagiofam proniffimorum , dum in nimia ficcitate & fervore eítatispa- ludes & aque pro fuo refrigerio neceffarie exficcantur, recentiffime detexit & communicavit Do- minus Popovitfch , quod fcilicet unam alteramve radicem va(i indant, ex quo porci continuo vo- rant, aut bibunt, ficque radix in potu & pabulo porcorum continuo infündatur , hocque infüfo . porci utantur tanto cum effectu , ut , etiam intadla radice, porci contagio infedi certe cor j | fani Vero certe etiam a contagio przferventur, & quidem absque excretione manifeftla, — - | dobo condu&e ex epidemia | de hac | | hac epidemia ( etiam hec obfervatio fluit ex communicatione Domini Popovitich, Quid fi hoc Setaceum etíam hominibus adhit in morbis acutis contra quos tota medicina adhuc nullum ha- us eretur in morbis acutis contagiofis , cc bet pofitivum auxilium ,aut medium 5 quod autem idem effectus ab hoc medio (ive Setaceo in ge- eA x | C.24 nere 20 4986 (o) Moe nere humano expe&andus fit , fupra memoratum femen Phellandrii certum fpecificum antifcbrile ; P antca etiam tantum veteranariorum medium, fatis probat. . . $9. . Idem D. Popovitích toties inhoc opere landatus communicavit , de Peronica. mare angu flifolia Morifon, quod ruítici in Styria utriusque fexus boves curent egros ex tumentibus ventribus, aut aliis partibus , forte a venenofis vegetabilibus voratis , herbam dictam recentem tenuiter inci- fam frixando fufficiente quantitate axungie porcinz ,tam diu ; donec non amplius ftrideant , dein- de frixatam maffam adhuc calentem per linteum colent & exprimant ,. hocque linimento dorfum, totumque. corpus zgri ungunt , ungendo femper verfus extremitatem quamdam proximiorem , & , fi poflibile fit , przcipue & ante reliquas extremitates verfus caudam , a quo morbofe materie mes aliafis brevi fit vel in cauda vel inalia extremitate, verfus quam undo fuit directa: addidit etiam doáiffimus didus obfervator , quod hoc unguento dici incole etiam utantur patfim contra alios morbos etiam contagiofos in. zítate , quamdiu didam herbam recentem habere poffunt, in hyeme vero fupra laudato Setaceo utantur : ex hac obfervatione fluit etiam alia notio , quare fcilicet hec plantula paucis nota , ab omnibus autem fere neglecta tam copiofe paffim in omnibus pratis ficcio- ribus totius Germaniz ex voluntate benigniflima divina crefcat. : 6o. .. Idem do&iffimus vir detexit, quod Empyricus quidam rufticus in Styria non procula civitate Seccavienfi habitans citiffime & tutií;me , jucundifimeque curet omnes fpecies febrium in» termittentium , refinofiífima & aromatica radice, hucuíque etiam a Medicis neglecta Cervarie Rivi- ni five Dauci montani C. B, copiofi(ime circa Viennam & in Bohemia in montibus petrofis crefcen« tis, in quanam autem forma Empyricus hic hanc radicem adhibeat , dicere non potuit pravfatus vir, certe non in infufo vinofo , neque aquofo, quoniam mea experientia vinum parum ex illa infufio- ne extrahit ; probabile mihi eft, quod fpiritu vini Extractum vel Effentiam factam propinet: fime : plex decoctum aquofum cum farina ífrixa feminis Cari aqua factum & calideante paroxifmum hau- ftum cardilagiam periodicam ditficiliimam curatu fpecitice & infallibiliter curat. "eg 61, .Deco&um radicis Juniperi preftantiffimum & efficacifimum remedium eíTe contra Arthritidem vagam, a Medico Árgentoratenfi detectum ante aliquot annos mihi comrnunicavit ll- lufttis & Excellenti(fimus D. Archiater Onoldinus Do&or Trew Norimberg. amicus ad cineres uf- ue colendiffimus, & quod hoc veriffimum fit, docuerunt me ab co tempore fa&e aliquot ftupen- de. & (i hic narrarem , Medicis hyperbolice videnda , experientiae , ita ut affeverare nunc de ea poífim , quod Arthritidem vagam , &. líchiadicam citiffime curet, & mala hec duo Medicorum Ícandalis amplius annumerari non poffint, De Meo herba Carinthie & Styrie inferioris alpium indigena, pro certo D. Popovitfch mihi narravit , quod ibiin una alpe ni fallor, Bruch , aut San- &. Uríule copiofiffime crefcat , & nulla alia herba. preter id, & dum Vacce, ficut ubique fit; Phthyfi pulmonali afBciuntur , ruricola miferas. has Vaccas ftatim primo vere alpino fuas phy- thifi confumptas, . & eundi incapaces ad dictam fümmam alpem curtu vchant ,. ibique trcs vel 4. feptimanas relinquant, ut merum Meum vorent, & poft has feptimsnas Vaccas fuas fanas reducant 134 SK mentiorcs , vel longiores, vel crebriores. à; a3 US t À nA n—ÀÀ MH Ó AK26EOP ( 0 ) 9398 21 64. . De Agarico Juniperi , aliis arcano Celifolio , in Aufttia plebi conftat, quod in Majo fo- lum ex fruticibus majoribus dictis crefcat , horisque matutinis colligi debeat ante folts eftum , hunc fungum colliquantem & tunc etiam ftatim vitro indi, & (ic obtectus radiorum folatium digeftioni exponi , & in liquorem fcetiditfimum liqueferi , cujus guttz 15. vel plures in quovis vehiculo pro- pinatee contra paroxyfmos epilepticos aut convulfiones a plebe Auítriaca maxime laudantur, — -. 68. De radice Valerianz hortenfis ex collo epileptici filo depenfa, epilepfiam curante af feveravit tbihi D. D. Cop. quod Boerhaven in arcanis fuerit : Omnibus autem his certior & effica cior eft circumfpectus & moderatiffimus ufus Effentie Nicotiane in parca , attamen proportionatá &gro , dofi fingulis vefperis ante fomnum , paucos dies continuata , recentiffime dete&ta : nova in» quam & recentifima hec funt, qualia Criticorum duriorum opus non continet, ' tantz utilitatis, & climati notlro proximior, sins Jafminum , Aurantis folio vulgo Caffe? & Ananas, fua pafchalia pulcherrime tingunt. « Recentitfima eft etiam mea obfervatio , quod viliffimi penfis fo- n Reverendo Do&iffimoque Patre Ma- maximo mihi ante paucos dies nar- Soc, JEf -— " "n r- T fà ; i * E Ande 22 Qog (o) EO receptus in tota fua familia , agnata & cognata , utpote quz meros haberet viros feminasque ma. xime fenes, qui dum fenio fe fra&tos fentirent , herbam fpccialem in fua vicinia crefcentem colligc- rent, coq , comederent ,tanto cum effc&u , ut inde mox fe totos refocillatos fentirent , ac fi awe cts cce inciperent ruga explicari , canities cadere, novi capilli & dentes, his etiam lapfis» crefcere , & fic rejuvenefcere homines, Pientiffimus confeffor fuper hzc inaudita & info- lita obftupefcens & deliberans , vehementiffimumque feniculi defiderium , &terna beataque vita fruendi , perpondetens refpondit, quod nulla lege ad hoc remedium obítringatur: abit itaque poc. nitens ex confe(lionali , Pater vero ftatim avet nomen herbe fcire , & forgendo ex contetlionali confitentem fequi nititur , hunc herbz nomen rogaturus , fed feniculum fruftra quzivit non fine agno cordolio, Hiftoria eft humana a. viro integerrimo omni exceptione majore fluens, cui viri honefti fidem adhibere tenentur omnes , facile autem prebebunt , qui preter hec perponderant traditionem aliorum virorum magnorum de Herba Sii: fiore iuzeo,— Sed de his forte Deus brevi m. fuppeditabit. Interim videatur de ca Mangette Bibliothece tomi 1, pag. 942. ltem Raji hift, ntarum: Welíchiana, Gafferiana, & Klotiana. Hzc obfervatio probabilior fit ab alia traditione in Sile(ia fuperiore , & Moravia inter plebem paffim recepta, quod rejuvenefcentia hzc per herbam facienda non fine vite periculo fiat, & ideo confcientie (ibi ducant, & tanquam peccatum confi teantur , qui ea ufi funt: a prima enim dofi utentes quaó inebriantur, & fere delirare dicuntur a di- Gis medicis, hoc fi fiat ab unciis 2, tantum radicis decocti fa&i vino.albo,a di&is Medicis pro do. fi prefcriptis, quantus non fiet effeQus , fi a plebe , ut amat , major quantitas a(lumatur, Secunda vero dofis exhilarare dicitur: 3tia , 4ta» & sta dofis infenfibiliter operantur $ an vero radicis folius deco&um fecundum di&os clari(fimos authores hunc effectum preítet , an vero ex relatione fupra recenfiti Seniculi decoctum herbz, aut forte decoctum ex herba cum radicibus, inquirant mecum Botanophili, Vocatur hzcherbaaGaffero W'elíchio &c. Herba Sclavonica, a natione , a qua in ufum trahitur, que in Bofnia, Silefia fuperiore, Moravia, & circacivitatem Trenfchinenfem patlimr habitat, fententiamque fupra allegati magni viti Religio, & meam de hac herbe fpecie adhuc pro- babiliorem facit: nemo autem miretur hujus herbz mirabiles effectus primos , fcilicet quod prima die caput ebrium, & delirium, forteque poftea profundi(limum fomnum cauíet , fecunda vero exe hilaret ; idem enim effe&us conftat de Cannabis fpecie comefta, & incolis Madagafcar familiari fer- culo, que prima vice manducata & vorata hominem in delirium terribile , multos dies durans , prz cipitat , fucceffive vero more Madagafcarienfium recepto ejus repetitus ufus affueüeri folet, ut uten- tes illa mire ab eo confortentur , & exhilarari dicantur ab omnibus itinerantibus Europeis. vid. Le: xicon univerfale Zedlert, "Ceterum Seniculi fupradiái relationi de decoquenda ad hunc ufum her- tudiofus experior plura, quz in Botanica furdus Íeex quam EIE per mediam vel l1 ) lenc SS (o)Xm8 23 67. Ulterius excurrere nolo, cum hec cuilibet fufficiant ; quod —— € n0 vegetabili plus au- xilii & utilitatis pro genere humano adhuc lateat , quam in ullo alio regno, & plura adhuc ee detegantur , detecta autem necdum fint omnia, plurima autem fint perdita, & hodie ignota Diofco- ridis media ex negle&a hucufque Botanica, five fcientia illa cognofcendi Plantas, primo quoad fa- ciem externam , deinde autem , & poftea non theoreticas plantarum novas clafles inftituendo, fed faccefTive interne experientia & obfervatione a plebe & arimalibus docendis, de quibus inter fcri- bendum mihi incidit , quod Fringille fpecialiter & extreme dele&entur , & inde lafciviant, canant- que, femine Lizhoffermi majori; ,ita utin locis circa Viennam, ubiin Brader & Tabor infulis fic dicis copiofe crefcit , vix herba illius inveniatur, que non illarum excrementis effet fpurcata , quod autem feminis hujus dofis ad fcrup. 1. drachm, f. vel 1. pulverilata & contra febres intermittentes pau- lo ante paroxifmum , vel in principio ejus propinata, bisque vel ter repetita , febres di&las curet , non ita pridem mihi ex fua experientia communicavit Excellentiffimus & folida praxi medica cia- rus D. D. Proski, quas vires nullibi adhuc evulgatas fcio. Sicut etiam quod viliffima Parietaria ma- jore virtute alexipharmaca gaudeat , quam omnia alia hucufque nota , precipue fpuria Pharmaco- pearum totius Germaniz Galega. | | : 68. Ex nulla autem caufa alia utiliffimam hanc fcientiam hucufque tam negle&am efTe pu- to, quam ob illius adhuc teneram, a tempore fcilicet Romanorum Imperatoris Maximilianii ll; ad nos ufque atatem , qua excoli incepit, fepiífime vero bellis, precoce morte Mecenatum &c. ite- rum interrupta ; poftea vero ab unius ejusdemque Authoris Methodici difcipulis ex eadem caufa non fatis continuata , exculta & exco&ta; vix enim unus alterve , v.g. Tournefortius & Rivinus foli, opus pium fuum & utiliffimum inceperant , furrexerunt iterum alii novitates amantes, fententias antiquas evertere conantes , ia meris tamen generalibus & folis claffificationibus femper per(ftentes , ad ípe- cies ultimas non defcend , cum ipíis fais A certo iterum breyi etiam plane perituras, - die qo, gp i pU gin tdg open Jot RUE ERENC SR pMOPER ugs HaT FE) DR 69. Sola etiam difficultas fumma ex Tournefortianis cognofcendi plantas (qui — in Botanica e(le videtur, Clarius quidem & multo accura- ... 70. Ruppius quidem unus ex primis auditoribus Rivinianis Induftriam Rivinianam in fua Flota Jenenfi fatis continuavit , & ad fpecies etiam ultimas folus defcendit, fed non omnes, pluri- - masque plantas exoticas preterivit. | p ate "um infufciens.eft, & valde dubia, Riviniana exacta, clara , & perfpicua qui fpecies necdum perdu&ta & continuata , & licet illa abfoluta effet , cum mem gravet, illamque parum juvet, meam prefentem emendatam & auctam ex Tournefortian, niana compofitam , additis fimul fupradictis compofui , tam claram , facilem & perfpicuam, ut qui bet lingua latina parum tin&us quamlibet plantam obvenientem absque memorie multo labore & baumii imo Linnei pluresque ex Plumier & Feuille con- nO Ide funt, by clare, fagplebubt Caroli Liner Go. vero 5 bd 24. etiam ex Pergameno absque Prefatione , ut levis fiat, Secundo ut has Botanophilus rus vel in hor- tum excurfurus fecum portet , & tunc fi herba florens occurrit , Florem judicet fecundum leges fu. pra dictas, an fit Perfe&tus vel Imperfetus , fimplex vel compofitus. ; Regularis vel Irregularis , quot petala habeat, & ad quamnam figuram Tournefortianam accedat , quot & quenam femina fe- quantur florem nuda, an capfula teta , quali & quotuplice vel pericarpio vel bacca , an flos hic fit fitus in íaummitate , aut ad foliorum alas. ; live latera mihi dicta, an fit ibi folitarius, ed fociatus vel confertus &c, omnibus his perípe&tis & caute judicatis, v.g. Herba Flore perfe&o fimplice Regu- lari Pentapetalo bifido Plano in fummitate fparío vcl fociato feminibus tectis capfula fimpl. recta, juerat talem titulum in tabulis, v.g. pag. five Tabula 39. & videat ibidem , quenam fü herbe ,flo- ri plante manibus rente ulterius conveniant , an calix fit quinfidus , an folium herbe fit 1mo um, vel 2do Twice fimile, vel 3tio anguftum, breve, fücculentum, una cum caule fcanden- te, vel 4to latum, longum & mucronatum , vel $to ovatum yeseiBerfculunt ; (ive ex lata bafi oblon. gum aut 6to Serpilliforme : Si primum congruat ; eft fcripta & vocabitur tua herba /five prareofir gramineo latiore felio T. cujus capfüla ibi globofa & pellucida a me obfervata annotatur nt tua confirmatione , ut ido fpeciale mereretur nomen , neque Zfl//ives fpeciebus accenferi recte poffit, Si adum congruat, tunc herba tua vocabitur Z/fize pratenfi 1; — gramineo folio T. Si 3tium,her- ba tua eft Z/fine fcanden: anptel[]imo. fucculento folio mihi , ab alio necdum defcripta. Si 4tum , tunc herba eft & vocabitur Zlfiue longifolía in nliginofis proveniens J. B. Sí stum , & folium cft glabrum, caulisque fcandens, eft Aline alzifJima nemortn C. B. Si vero folium fit hirfutum five villofam , cau- lisque non fcandens, vocabitur A/ffve montaza ise t e C. B. Si eem eflet fo- linm ,tunc eft Aline. "media C, B. &c. : 7$ Si Frutex aut Arbor effet. planta occurrens. i diase ipu didis gaudens, tunc tanophilo querendum effet inter Frutices & Arbores , & dum ibi talis dita non proftat, con RS ipfi eft , quod planta fit neo-inventa, & a nullo Botanico adhuc obfervata , neque vnee t & ideo a Botanophilo fecundum chara&eeres debitos:vocanda primo, fcilicet Alfine jfrutefcens , tive fi atbor effet, arzorefcens , & (ic etiam vice wit $ edm eflet , characteres fruticis vel arboris cu-- jusdam, nullius vero herba in Tab alie duhonis: fruti s nomine c re opens io nane 26.3 Ut " Ss ie Aq vi gone A ichs | dido 1 2d deve edid in T: v " 1 tur, & certior "fiat, quod fic i appeler, fic domi illam querat in eee € a plantarum, & io tam fuam cum integ cri uüoac iustum ew e it 'fapo ;, conferat .& fc laeta- ne "md proprio ome novifie Vndloqnamt multi imo plarimi Aedici. Stantev egedeph inventam cum —— v conferre etiam rd cundi ; we di&um bes craffum ; IDà« E Ge cuml quituMS we pw TRCRELIMURC Eb. Kw Ru Card k r t do. ORAS dA 77. Quotuplex autem capfala fit, Pru dudur Dur nodz. facile , dummodo plan- ta cer dies jam : m aut quin" flos fufpenía manu abruprus. eit, rudusque microfcopio 1 11! l1! - .,an fi gd merhodosh bas nil i novi contineat, zi ip n Rivinia ianis & T TESOUE (0) $926 25 quod prioris Tentaminis methodus etiam aliis, quam fru&ificatione , fundamentis nitatur, & ideo haterodoxam dixerunt. Sed veritatem aut non dixerunt, aut non intellexerunt: mera enim nititur fru&ticatione cum fruificationis modo, numero, tempore , loco, fitu &c. que omnia ifti preci- pites reformatores & Critici negligunt. 79. Hispremiffis, irritatus & a duro quodam Critico, nequidem de mortuis bene loquen- te, provocatus jure merito etiam de illius methodo , ut credit, nova meam fententiam ferre : eítautem minime etiam nova, parum diverfa a Linnzana ; Linnaeus enim rem adeo abfolvit & itaex- haufit , ut vir hic fuo labore facile fuperfedere potuiffet, eoque tota respublica literaria facile carere, Ante Linneum vero Camerarius & Grev, jam ante Rajü;utiin Hiftoriz plantarum ejus przfatione five potius introductione capite de ftarninibus apparet , fimillimasthefes de (taminibus five apicibus eo- rumque fpermatificatione foyerunt , poft hos Clar. Dillenius infua Flora Giffen(i non raro easdem cogitationes prodit ,precipue & clariffime in titulo de fao Dichotophyllo aquatico , poft huncetiam (im in fuo indice planrarum Horti Elthamenfis , & aurea Hiftoria Mufcorum , item paulo ante bunc Vaillant Medicus Parifienfis , item Boerhaven , quorum plumis veftitus in publicum proceflit - durus & mordax Criticus, ! 8o. Confiítit autem dicla methodus in numeratione & equatione ftaminum cum laciniis vel petalis lorum, five calicis five calice nudis floridis ftaminibus , qui ftaminum numerus, fi cum petalorum vel laciniarum numero fl. fit zqualis, plantam vocat lcofiftenen , fi duplo plures, aliter: fi 3plo plures , iterum aliter; (ic etiam deinceps; donec ftamina numerofa 6guram quamdam faciant, veluti in Malve floribus, item in floribus Granadillz &c. ubi plantas iterum alitec vocat , addit his pro ulteriore fua divi&ione fructus florem fequentes , an & quot fint (emina nuda , aut ap tecta fint capf, pericarpio , aut bacca , quali & quotuplice; his ulterius addit, faltem in illis, qui nobis funt flore im- perfecto , a fructu non remoto, aut remoto in cadem planta, aut tota planta, (exum, & fic fexus ve- getabiles five plantarum , mares fcilicet & feminas, cum antiquiifimis Botanicis ftatuit, 8r, Parum autem aut nihil ipfius refert , an flos plante habeat 4. 5. vel 6. vel plura petala pro conftituenda quadam plantarum fpecie , dummodo numerus idem-ftáminum cuilibet fpeciei congruus & naturalis congruat cum numero petalorum five laciniarum; fpecierumque facies five." Haarrus externus inter fe. | | z | 82, Stamina cum apicibus (ive & apices aut ut illis placet, anthere vices & officium idem . quod flos agit, habere , probabile eftex eo, quód plurimz plante tam graminifoliz, quam non gra- minifolie folis ftaminibus velfolis apicibus, omni flore deftitutis, floreant & fru&ilicent , rarus au- tem flos detur fertilis v.g. Bryoniz , absque ftaminibus velapicibus, & raro fru&us ullus in plan- ta ulla &at absque ftaminibus vel apicibus: fluit inde rede, quod ex horum numero & figura tam primaria , id eft, fua propria, eorumque apicum, quam cx fecundaria ,' qüam plura in eodem flore Coogmentata faciunt, Methodus fatis utilis defumi potlit , magis tamen Theorie fpeculationi ut'lis quam Botanice pra&ice , que ftri&e regulas tantum tradit , plantarum fpecies cognofcendi , & are- liquis clare & facile diftinguendi , quod Methodus iíta plane impedit , imo magis confundit, quoniam ' $83. Plante plurime ftaminum , numerum eque, (i non frequentius, ac petalorumr mntant? teftibus generibus plantarum Linnei patTi :undo Flores tam pufilli plurimi dantur , ut vix nu. . do oculo perfpici poffint, illorumautem ftamina tam exigua; & intra florum tubulos tam pufillos. tam profunde latentia , vcluti in Echioide Riv. Androface, Taraxaco &c. ut longe minus nudo ocu- lo confiderari & numerari poffint, ad ea itaque opus funt microfcopia, quz valde incommoda , in regionibus plurimis Orientalibus & Occidentalibus , fi unum , vel 2. vel 3. perdideris; i perabilia, ctiam a botanicis regulis prohibita, quia botanica figna fenfibus clara & manifeta , prompta, faci- liaque mandat. In Flofculis Locufte Riv. & Ctuciate absque refpetulaciniarum numeri Anthera- rum numerus in cadem planta eft maxime varius , non raro plane nulle Anthete in fofculis di&is adíunt, iidemque flofculi non raro etiam omni piítillo carent , & tunc nihilominus fru&hiferi fünt, — ex id eft, fru&ui gemello infident, I Ceratophy ribus necdum explicatis femina jam- Jam premature protuberant antequam apices ftatum fuum funt'adepti , pollinemque fundunt. Mer- ra x doni loridà flores irabiliffimus mihi videtur B e flos, a nemi: va; apicibus orbicularibus predita etiam eft inte- revifima l peciebu: 26 | 3280 (o) Xmoeqm | Q4. Ef etiam hec methodus Botanice pra&icz plane impoffibilis & intollerabilis , quia ípecialem plantarum cognitionem impedit; abbreviat & compendifacit quidem plurima fumma ge- nera, caque ad valde exiguum numerum reducit , ut pauciora plantarum nomina maneant Botano. philis notanda , fed fpecies deinde ita accumulat , ut vix ulla clara & diftin&ta fubdivifio & notio illarum £eri poflit , faltem nunquam tam fluxilis , facilisque & tam diftin&a, ficut in mea methodo, & 6 fiant & beri cogantur, fpecierum denominationes tam longe fient, ac Morifoniane funt , quas Rivinus tam emphatice explofit , & ad praxin Medicam inutiles jam diu probavit, Taccoconfufio. nem, que ex novis nominibus absque fynonimorum additionc fit , precipue Bauhinorum & Raji, abíque quibus omnia nomina muta & inintelligibilia funt. 8s. Eft etiam fumme periculofa tam Reipublice Chriftiane , quam ipfis hujus methodi Pa. tronis: dum enim plantarum fexus, coitus , matrimonia , adulteria, fornicationes( reliqua ob caftas aures nominare nolo) aperte & a Deo expreffe creata, & ideo naturalia five in natura fundata, fta. tuit, Botanicam caftifimam alias & innocenti(Timam , pueti , adolefcentesque bac methodo doceri nequeunt , quin non in fummam petulantiam , lafciviam , periculumque fummum fuc fanitatis & wed Reipublice przcipitentur aut faltem peffime feducantur a fancliflimis revelationibus Divinis hr 1 ianis. : : 1 : 86,.. Plura addere modeflià vetat, cenfuraque inhibet mihi , alias cenfuras duri Critici , erga vivos & mortuos amicos maxime impii , de pauciflimis bene loquentis , audacifTime perftringere & retorquere non timerem, Caufam autem contra plantarüm generationem latius deductam vide in- $87. Pofthzcquorumdam Clariffimorum virorum monitis & criteriis publicis de primo meo Tentamine publice datis, eodem , quo hec dederunt animo , pro incremento nobiliffime Botani- ce fatisfacere teneor , exquibus potiorafunt, quod | uid 1mo: Praftaret, ut Tabule menftrue.in unam Tabulam generalem contraherentur, & fubdivi- derentur omnes plantz in una continua ferie fecundum fuas debitas claffes , quoniam men ftrue ta- bule Tyronibus effent obícure & difEciles, neque climati fupra 6c. gradum elevationis poli confti- tuto, congruerent, & in eo exerceri poflent. | Yi 2do: quod florum petalorum numerus in plurimis plantis fit inconftans & variabilis, & ideo pro infallibili gno diagnoftico plante accipi nequeat. p'udisir e 3tio: quidam plane publice accufarunt, quod plantarum fpecies diftraxerim , disjunxerim, no- va genera plura ftatuerim , a nemine nifi a me acceptata, aut recepta. ^. — v" . 4t0: Alii Tabul jorem claritatem defiderarunt , priores Tabulas plane non intelligentes. technicos, eosque barbarifmi arguerunt, aut a mefi&os dixerunt. |. f hodaviil- mum à ! libus regionibus non fzripferim , eoquod ex Cl. Linnaei Flora Laponica conftet , quod dide regio- ncs plantarum fpeciebus pauperes fint: de reliquis vero climatibus ex fideli fedul ic & experientia afleverare poflum , quod Tabulz primi Tentaminis ftruee : nt in tota Germania , Bohemia , Ungaria, Thracia, Sclavonia, Servia CL! LI , & Tranfilvania , in quibus regionibus omnibus 1736, & 1737. authopta fui , laud, lachiam, quod hec Provincia omnibus plantarum fpeci t locupletifima, precipue vero pul- l is fpeciebus Croci vernalis fpontaneis abundet, in Martio precipue florentibus. - modo Botanicus iis re&e uti. nc nineritqu: cx, merce rag ium cermanicar vria 'c, ig | limati noftrarum alpium : 27 cupare locum fibi convenientem ftoria inveniri poffit, quam 92. Illes, qui Tabulas nonintelligunt , juvare non poffum, fed rogo tantum eos, ut Pre- fationem five Introdu&tionem hanc aliquoties legant & relegant, una cum Tabulis, & fi vocabula quadam technica illis obfeura occurrant , ea quarant in vocabulario & notent, fic brevi intelli- enter Tabulas ; nihil enim intelle&ui humano clarius eft, quam propofitio & demonftratio tà r15, . 93. Quiterminos technicos a me fi&os credunt, ignorantiam fuam produnt, quod multos Botanicos non legerint , ideoque illorum ftylum & verba nefciant; nullum ego termi finxi, fed ex Authoribus claificis ipfemet ficut apis collegi , & in hac editione plerumque fingulo fuum autho- jem addidi ; an barbari fint aut non barbari, mea parum refert, neque illorum eft judicare , füffi- Cit, quod rem more & jure recepto breviter explicent, & ut difcant, neceffe fit; tota lingua lati- 04 fere eft impura & gracifat, neque verba fufficienva habet fibi propria in foro civili , tefte ipfius Ciceronis oratione quadam , multo minus in aliis foris fcientiarum , Romanis antiquis ignotarum . Ceterum tacere nequeo, quod elapfo anno 1742. cum fupra fepius laudato Eruditif- idiotifmo 28 2986 ( o) X990 idiotifmo Celtico, & dicit, jam in Tacito inveniri , fignificareque regionem montofam , ideoque Ta. citus in fuo Tra&atu de Germanis & eorum moribus , jam loquatur de montibus Breininis T yrolis, montes itaque Breininos noftros Auftriacos , eorumque alpes , in quorum cacuminibus multa prata uda dari dicuntur , & probabiliter 47zica, Auftria noftra adhuc , quantum conítat , exul , creíce- ret , ficut in montibus Bohemie Mifniz vicinis, vifitare in animo noftro habebamus , fed Deus iter ad annum 1743. fuüfpendit , in quo alpes Breininas, Faginas Styrie , & harum maximas Niveas vulgo Schneeberg , vi(itavi , ibique obfervavi quidem varias herbas alpinas, quas plerumque Clu. fius jam defcripfit , quedam tamen nove funt , quas Clulius non recenfuit 5 Arzicam tamen necdum inveni , quia prata ibi non hument, ficut in monte Vulturino Bohemia , & in alpibus Wexel, ubi cre- fcere dicitur a Clufio, illas autem necdum vifitavi: Lycopodiws inveni infylvis montanis Breininis, fed fparfim crefcens: obfervavi etiam , quod pauci(fima gramina in alpibus noftris creícant , mere- que & copiofe herbz, inter quas numero ingente excellunt reliquas Napellus fl. ceruleo : Doronicum latifolium Clu(. Alcbymilla , Doria vulgaris, vulgo Confolida Sarraceuica , Cbamerbodendros alpina foliis villofis 'T. ob flores regulares cum Linnzo potius Zzalea dicerida : Folygaloides Cl, Dill. flore inteo , Geum Saxifraga folio, item folio oblongo ferrato , Caryophyllus montanus fl. majore J. B. Lycbnis mufcofa montis Baldi Pone , Lychnís flore albo caryophyllao vel repens folio viridi Cluf &c. rariores in aliud tem- pus differo, Notabile eft de his alpibus, quod Nivea fit omnium altiffima , cujus apicem nemo an- te 8, horas pedes attinget , ad. reliquarum cacumina intra 5. vel 6. horas pedes pertinget , ubique in illarum rimis toto anno copiofa nix eft , qua deliquata , per artem , pro boum hauftu in Breininis, ex defectu alius aquz utuntur, & ideo de nocle frigent valde , ut Botanicis pernodaatio jbi fiat periculofa, veftesque, tempeftate precipue pluviofa , pelleas neceffe habeant. Niveam ftu- galitate herbarnm przcipue, uda amantium , alpes Wechíel & Hofpitalenfis , ad Simering montis finiftram in confiniis Auflriz , Styrie & Ungariz füperant. | - 96. Sperabamus ctiam fore , ut ibidem Lycopodius copiofum inveniam, quod hucufque ab exteris quefitum eft, licet copiofiffime id creícat in omnibus pinetis circa civitatem Celejenfem , ubi etiam circumquaque in faxis montium Cezeracb officinarum copiofiffime crefcit : Mirum nobis etiam fuerat, quod ager Viennenfis nullam proferat Herpiarias , quam faepius in oculorum caligi- nc neceffe habueram , cujus ratio alia non eft, quam quod Herziaria folum arenofüm amet, folum autem Auftrie longe lateque circa Viennam fit pingue & valde fertile ; certum tamen eft , quod cir- ca Gr&cium in Styria copiofe crefcat : ante plures annos etiam illud memorabile obfervaveram in apro noftro, quod fere eedem herba in agro noftrocrefcant , quas Botanici Parifienfes, precipue Vaillant , in fuo agro obfervarunt , de quibus forte proxime plura & fpecialiora. . | 97. Ultimo monendus eft Botanophilus , quod methodo fupra laudata ipfi incipiendum fit, difcere & cognofcere plantas tanquam certa & iníallibili regula ,.& ideo plantam femel cognitam fi- bibene notare, memorieque imprimere, quod ut facilius & qua6 ludendo fiat , idco Tyro herba- rium vivum fibi ftatim in principio fuz difcipline incipiat & infra mox docendo modo curet , fic cum unam eandemque plantam colle&am & femel notam toties , ut infra dicetur, manibusin char. tam bibulam transferre babeat , & inter hunc laborem fepius attente confiderare , ne perdat aut deftruat, plantarum note memorie fue adeo imprimentur, ut quamlibet plantam femel fic prepa- — absque omni flore & fructu Tyro noverit, licet ex terra fepe vix medium folium plan- te fuerit exíertum. * /. 98. Celebris Laurembergius fpecialem jam diu edidit Tra&atum de modo przparandi her- ium vivum Tram nunc ad manus amplius non habeo , ideo modum recenífebo , quo toties lauda- tus D, Popovitfch pro fuis herbariis vivis ufus fuit, quem Botanophil: urembergianc ferrc , & ad lubitum fuum emendare aut augere poterit, - — es. Enditiffimus di&us Vir habebat & portabat rus excurfurus femper fecum theca dam ligneam , ex 3. tabulis conftru&iam, qua ellis lign "—- " verfis foraminalibus alligata , quibus libri charte bibule, aut hujus quaterniones fuftineri poterant: faperius aut pofterius aliud erat filum craíTius & fortius foramini uni marginali imo vel (upremo al- ligatum, 4. ulnis longius, quo circa fupra defcripta capitula (ive globulos du&o tam charta, quam berba collecte comprimi & occludi fortiter potuerant, iterumque cito & facilerelaxari & recludi, 100. Huic thece plantas carptas recentes intra 2. foliacharte ftatim ita indidit, ut omnes partes fuerint debite explanate, flores fcilicet partim lateraliter; partim parte avería (ive ca- lice , partim fuperiore five facie fua interna & ftaminibus , fiti & conípicui; idem foliis peregit quo- rum aliquot invertebat , ut dorfum illorum fuerit confpicuum , obfervato preterea accurate omnium partium plante (itu, quantum poffibile fuit, naturali: plantas fic inditas filo fupra defcripto,, (trin- gendo fcilicet fortiter thecam , compreílit & occlufit , alioque ad alias plantas perexit , idem his re- perit, domumque portavit, - 103. Magna mole charte bibule ipfi ad hunc laborem opus fuerat , quoniam ad imbiben- dum fuccum plantarum preflarum pro fuccofitate earum immbibenda & exficcanda proportionatus & fuf&iciens numerus foliorum charte (ingule plante interponendus eft ;, Charta tamen poft fingulam rbarum translationem factam, eam in aére libero fufpendendo bibliopegarum more , iterum (icca- Ii, & ad recentem ufum adhiberi poteft. 104. Induftriofifimus & Bo&i(fimus Vir plerumque integram plantam etiam cum radice fua (ic preparaverat , & quando planta pro folio charte major fuerat , ille illam in partes tres vel plu- re$ folio charte proportionatas cultro difcidit , & partes in codem fo;io juxta fc pofuit , € ex(iccavit, 10$. Ut autem radices effodere potuerit , non taro profundi(Time & inter faxa adas, ficut 'etiam , ut flores & fructus ex altioribus & procerioribus arboribus, item ex aqua facile & absque multo labore carpere potuerit, proprio marte varia & ingeniofiffima levitfima tamen excog'tavit in» frumenta, & quidem primo pro effodiendis radicibus, ex chalibe optimo praparatum habebat in- frumentum r. pede paulo longius, & in medio pollice virili paulo craílius , fuperius erat mucrona- tum, inferius habebat cochiear non totundum , fed mucronatum & cordiforme five líagonium ob. longum , parum concavo convexum, manum humanam latum forte & ad minimum in medio 1. pol- licis craffum , verfus margines vero € mucronem extenuatum, & utrinque fcindens: quo ufus eft tam loco fecuris in neceílitate , quam & precipue ad cito effodiendas radices , rimas faciendas in fa- xis, hecque frangenda: hocin(trumentum , fuam thecam ligneam, licut cochleatia vulgaria pro iti- neribus parata habebat, fibulis tamen & filis coriaceis tantum in ea firmandum , ut fupra de theca ixi, hoc inftrumentum fub toga pendulum inftar gladii penduli rus excurfurus femper fecum tulit, 106, Ult flores, ftu&us , ramosque arborum ptocerioram legere potuerit , baculum habe- bat femper botanifans fecum , qui loco globi (ive capituli jn fümmitate habebat ex cornu vel ferro — hamum, five uncum, quo ramos in arboribus humilioribus ad fe trahebat , & ex iis, que defide- rabat , carpebat ; pro altioribus autem arboribus ,aut ex aquis, aliud inftrumentum habebat ex chali- be preparatum & fürcam anguítam ifagoniam formantem , cui virga lignea fupra defcripto in(tru- mento fcindente cafa , vita , vel cochlea, vel clavulo affirmari potuit, quo ramulum arboris flori» uétiferum amplexus fuit , girandoque abripuit , & deliderata inde legit: potius furca fuit; | mobili comprimi five claudi poteft , a lenge fecundum cannam five da 107. Hzc- 30 "s 299m (o) N28 Hecque pro introductione in rem Botanicam hac vice fufficiant , plura fcitu necelfaria paffim in vocabulario fequente Botanophilus inveniet, precipue phyfica, ftru&uramque internam planta- rum foliorum , caulis & radicis, horum germinationem , vegetationem, & fructificationem , imo: etiam curiofam culturam , naturali folo & climate cuilibet plante proprio infignem hortulum &c. concernentia. is | : 108. Ad flnem properanti incidit adhuc aliud requifitum Botanophilo neceffarium , ad ma- gis intimiusque penetrandam plantarum ftructuram & naturam, fc. primo ut Botanicus botanilans nunquam (it absque microfcopio uno alterove. 2, ut etiam ftudeat anatomia partium plantarum, de qua preter Illuftre Commercium literarum Norimbergenfe , hucufque nemo clarius apértiusque fcripfit, le&orque ibi inveniet admiranda exempla Sceletorum, fic dictorum , vegetabilium, fcili« cet foliorum & pyti frudus , ubi horum vafa, tubuli meri, clare patent oculis , que ab Illuftti im- menfa doctrina & fedulitate viro D. D. Trew Archiatro Onoldino amico meo ad cineres ufque co- lendiffinio, licet fno ex amore forte absque culpa exciderim , fuerunt inferta, que quomodo pra- parentur, magis non recordor, quam quod maceratione in aqua tepida Gant, & ille, qui przpara- tionem intelligit , aut fcit librorum five Laburni Tilie &c. pro fonibus; àüt cannabis & Lini pro: filis ducendis , brevi enchceirifes. inveniet etiam plantarum partes hoc modo anatomifandi, 1n E- phem. nat. cur Dec, 2.ann. s. pag.28s' Claederus jubet , ut folia, radices &c. füb &ftivo folis eftu are- ne, libero aéri expofitzindantur, eaque obtegantur & unum alterüumve menfem relinquantur , fic fpondet fore, ut veficule, humores continentes exficcentur , tubuli vero fub fpecie corporis reti- cularis pulcherrimi remaneant : ego non dubito , quin idem arte & foco , aquaque calida cum arena breviore tempore in culina aut laboratotio fieri poffit, —— CARGO: uoc Od - 109, Pnuto& fpero etiam ex analogia, quod diverfie partes vegetabilium teneriores certis infeGis v.g. formicis, Erucis, Bombicibus, tenerrimz vero afellis aut Thrypibus imo vermibus va- riis pro pabulo porrigi poffint, qui tenerrimas partes erodunt & vorant , craffiores & pro illis du- riores, relinquunt, tanquam partes folidas majores , partem plante fpecifice integrantes. An non etiam aque fic dictz ftygie variz, aut lixivia fortia & plus minusve concentrata fimilia in quibus- dam peragant, inquirere habent, & poffunt juniores Botanophili. | COLE NUN Ceterum D. Popovitfch toties laudatus novam obíervationem communicavitquam etiam ego obfervavi, hic non prztereundam , quod fc. in alpeftri aeris regione fecunda Juniperes vulgaris noftras foliis pungentibus amplius non crefcat , neque ulla amplius alia arbor excelfa, fed harum loco Pinaítri & Pini humiles, caule & ramis mire curvate , procul dubio a pondere nivis, & gelu nimis longo &c. ficut etiam loco Juniperi vulgaris Juniperus foliis mollibus & non pungen- tibus baccas dulces ferens, gratiffimam efcam garrulisalpinis. —^ ^ ^ ^ ^ à Termini Botanico- Technici , ordine alphabetico dieefti, us dicitur herba vel flos, caule & fcapo carens, ut Carlina , AMelocaflos, Ala predicatur de angulo illo, quem caulis cum ramo, aut ramus cum ramo , aut folio facit, eo in ee ^ « iL E x X * $oem (o)5sem 2: Calcar floris dicitur illa pars, que velut cauda acuta pofterius mque in fundo floris extern producitur, veluti in Lizafia, Viola, 37. Le € t "i Boris exserne Calix cft illa pars plante, qua immediate flori fubjacet , eumque in bafi circumdat , & ante fuam ex. plicationem illum obvolvit, & contra injutias externas obtegit , in plurimis plantis figura fola a rcliquis partibus & fitu di&o differens, in nonnullis etiam colore, & is eft varie figurz , & monophyllus, 2phyllus, 3phyllus, polyphyllus, foliis in bafi nudus, vel obvallatus, fquatno- fus ; non íquamofus, planus; eilindricus » globofus, id eft capitatus , glaber , hirfutus, villofus, tomentofus , fpinofus , lappaceus , fquarrofus , vifcoíus, femper apertus, vel tantum coelo fere» no &€c. 3. 4. 14. 18. 69, 70. 72. 81. : Guritats wer mom Calx. Ps. 24. Capitulum eft figura florum , quam plures in eodem loco plante coaementati formant lerumque C aieboís vel convexa & hemifpherica , vel tine: & plus ins cilindrica, at clava vocatur , aut capitulum clavatum, ut in Dipfaco, Typba, Lagopo. 85. 108. Capreolus eft pars plantz ex caule, vel foliis , vel horum nervo medio prodiens tenuis & tortilis, qua planta proxima apprehendit & fcandit, ut in Eifo, Vite, 116. | Capfula eft vafcnlum breve, per maturitatem exfüccum , femina plantz continens varie figure, & interne nullo vel pluribus loculis diftin&tum, idque vel perpendiculariter & cum valvis paral lele, vel transverfe & decuílatim , quando tale vafculum externe nullas futuras oftendit, di- citur avalve; fi vero tales oftendit ,unam vel plures, fic dicitur ab earum numeto univalve, bi- valve , trivalve &c- fecundum numerum vero füorum loculorum five cellularum , dicitur fim- plex$ 2partitum, 3partitum , 4part. &c. Si figura ejus fit longior, vocatur filiqua, ut in £enze, Pifo , daturque filiqua poft unum florem fimplex vel bipartita , vel duplex, vel multiplex , ut in Leneoo , Apocyno , Helleboro , qua triplex vel multiplex , id eft , ex 3. 4. vel pluribus iliquis coagmen- tatis compofita filiqua , a me cum Clufio plerumque tantum capfíula vel filiqua corniculata di- — «itur, ob cornua a filiquarum apicibus extantia. 87, 83. 89. 90. 91. 92. 93. 97. 9 Campaniformis flos dicitur , qui fua figura campanulam refert, cujus differentia videatur in Prafa- ^vsvtiopb id Gparw 4.2.3. 4/29,0: 90 to (Hoo 5 3p! Carina dicitur parva navicula & barba five galea floris carinata dicitur, que fua figura longiufcula concavo convexa fat lepide carinam efligiat, ut barba in flore Helle£orizes: , aut imum petalum in flore papilionaceo , v. g. P? fig. 56. 66. Cariophyllzus flos dicitur, cujus petalorum margo extremus , vel undique crenis eft incifus, ut in Mpica, 23. 37212 *riisl Ais | Caudex eft pars lignofa , dura, & maxima , fulcrum, & origo ramorum , foliorum & c. poft radicem . plerumque ingens, quantitate & pondere in arboribus , folo ferro , & nunquam fola manus for- titudine a reliquis füis partibus feparábi!is, & ideo tales plante caudicem habentes Frutices & Arbores dicuntur, & non herba. vid, Prafatio, Caulis eft pars plante immediate ex radice producta extra terram, reliquas plante partes veluti ra- - ^mos,folia, flores & fru&us fuftinens & nutriens; non durus & lignofus, neque tam ingens ut caudex , fed mollis & tenuior, & facilis fola manu avulfu, qui fi folis veftitur, dicitur in Tabulis " . caulis, fi foliis fit nudus , ut in Tu/ipa , Taraxaco &c. fcapofüs vocatur. fig. 11. 96. (16. :20. 122, Cilium & ciliata calicis fquama dicitur, quando margines fquame villorum ferie quadam circur- dantur, veluti in Jace& quadam fpecie. fig. 162. ^ ^. e j Circumflexus tubulofus flos dicitür ; ubi floris tabulus curvatur & iterum recurvatur , iguramque fe. ^ fe format accentus greci circumflexi, utin Écbioide flore pullo Riv. fig 32. Racemus circum- / La effi, ita tamen, ut nullam adhue forment figuram, v. g, | Ep: roS NOR. (O0TID Lrmmxm. oe FIDTORT goa tU 32 $3289 (0) X99 Conus eft fru&us plante plerumque fquamofus , vel globofus ; vel ex lata bafi in accumen — &us, & fquamis femina obtegens. fig. 99. :Corimbus cft lorum plurimorum congeries globofa vel femiglobofa, ut in Opulo- bortenft , major& laxior quam in capitulo , ob longiores florum petiolos , denfior tamen quam in Mufcario & Um- bella , poffet tamen Mufcarium globofum aut femiglobofum pow fig. 112. Crenatum folium. vide Serratum. Crenatus flos eft, cujus petala five lacinie in extremitate vel etiam in toto margine. crenas habent (i- cut Serra, ut. Tunica, Ruta, fig. 23. 24. Crifpum folium eft , quod marginis planitie eft inzquale & undarum more curvum & recurvum, Cucullatus fios dicitur, cujus fuprema aut infima pars cucullum five caffidem effigiat , ut 4quilegia, eo Adrun, Napellus, fig. 43. 59. Culmus «ít caulis herbarum graminifoliarum , aut arundinum cavus, Jatnellis interne vacuus vel far- Gus , una cum medulla fpongiofa aliqua vel nulla , externe vero plerumque quibusdam nodis caule durioribus & ab eo difcoloribus, protuberantibusque notatus & articulatus in plurimis , eítque vel teres, ut in omnibus graminibus , vel triquetrus, ut in Gypero. fig. 120. 121. 122. Dentatum folium - quod in margine productiones habet longiores quam fcrre dentes ; ut in Co. «i. Frenopo &c. fig. 15 t. . Dichotomum ped ramus , caulis vel planta Rajo & Cl. Dillenio eft, quando caulis , rami vel fo- lia binatim dividuntur & fubdividuntur utin Loczfla Riv. dichotomum etiam folium dicitur, ando componitur ex folis 2. pinnis, aut 2. tantum laciniis, ut in Lez^yro, fig. 1 16. Digitatum folium dicitur, quando fere parallele ad petiolum vel medium nervum ufqueteft multi- fidum, ut in Lopino , Hellebore. Poffet etiam palmatum dici , id eft , palma manus fimile. fig. 142. Difcus floris eft figura plano convexa calice communi obvallata , quam plures flofculi tubulo(i, & ideo - flos compof(itus ex meris regularibus format , & radiis five femiflofculis in ambitu caret , ut in Tanaceto , Balfamita, vel talibus pur boiaia eft, utin So/e , Calendula. Ab aliis vocatur foris um. bilicus, fig. 78. 164. Echinatus fungus. vid, lamellatus ed Echinatum capitulum five ícmen etiam dicitur; quod aculeis eít obfitum , ut Échzopus , femen Eebinophore, — Elaftica capíula ive filiqua dicitur, que per maturitatem fponte, vel. a levi atta&u femina cum im- petu projicit , ut in Cardamize, jnpetieme Riv. harum enim capfularum valve vehementer le 5 Ípirant, &. didum actum exercent. Emarginatus flos eft idem , qui lunatus, ive cujus petala lune creícenti inftar funt exit, nin | B sc taphyllo minore. fig. T | : &abusJ Erinaceus fungus. vide jatellatuse : | Falciculus eft figura lorum ita coagmentatorum, acfi arte in fafciculum elfent colligati , utin P ins T. eii Anglie , lore omnium maximo ; indein Tabulis flos fafciculofus, ut Ípatium non eniciat,. iig. 109, MY ate flos dicitur , s petalorum. margo. in mulas lacinias et à iius, ut y lasterde pratenfis eyuiddigeaa Haidcon pL flore, floris, Blori,., | Flagellans herba Rajo & Jungio.eadem eft, que. herba flagella dimittens ex caule, ramis vel foliis, iisque novas radices agit in terra , ut Chamaciffus Filojella, fig.. jós. 4 | Folium eft pars plante plerumque plana, & compofita ex ; Partes reliquas. obveftiente, | & arteriis & venis fibi ubique fociis, & partim per imn *diatas ana(tomofes , partim vero & pre- . cipue per interpofitas ve(iculas, quasmembrane formant fibi d i is subcontinDlas füccum - plante continentibus ; funt autem tam arterie quam vene, & membra cum.ipfis veficulis : pro fingula plante fpecie aliter difpofite & conitru&z, rarius fcilicet , denfius ,1e&e; circula- riter ,plus minusve. ique &c. Item tenetiores; & cra xi: ellucide, planz vel connect, rine. vel ex una tantum pare, oris varie n ^. sgur&e, & numero pertuíe ,cum ipfa fuperficie. folii plus minusve glab no endentes , hirfate,- afpera, villofz vel ltomentofe & pc luiidaalps C "a contenus. ex ramis, caule ,& radicibus fu- um & coctum pernetas ads proximum foli TOgre« ientem & fic ipli veftitus , ibi | co&us reducitur , da Imeacs » varie 0366 (o) 1058 » poros variis exhalationibus tam aquofis , quam refinolis depuratus , novoque aére ventilatus, mille- que modis, motibusque internis & externis fuba&us & mutatus, & cum ipfis radiis folaribus plus minusve mixtus» fpecialem , imo ctiam individualem conftituit plante fuccum , plus minusve gela- tinofüm veloleofüm , qui primo in radice pro varia hujus tubulorum totiusque ftrudure complexu multo crudior fuerat, & vix parum in illa digeftus , & a terre porofe , levis gelatina aqua foluta, hec ex putrefadis vegetabilibus & animantibus ( fimatione fcilicet five artificiali, five natura- Ji:ex foliis arborum herbarumque deciduis) antea haufit, multum diveríus & mutatus fuerat: & quoniam Folium plante perennis, v. g. Asurantie vcl ii , (ecund xperi um Thümigia- num , humo porofie & levi temperateque humenti & tepenti, petiolo fuo commiflum , ficque con- tinuo fotum veficulas fuas deponit, venas vero & arteriasin ramos ; & petiolum in caulem & radi- ces porrigit ; ficque fücceffive in veram arborem exctefcit non fpinofam , neque fru&um ferentem acidum, ficut illa, que immediate ex femine producitur, ideo manifeftum eft , quod radix , caulis ramique iisdem ex partibus conftent. ex quibus folium compofitum cft, & quoniam preter hec omnia; experientia etiam docet , quod arbor qualibet in vere eruta ,inverfoque modo ramis fuis terrz im- plantata , & radicibus erecta , radicibus ramos , & folia , prioribus vero ramis radices veras agat, fru- &ificetque , ficut antea , manifeíte inde magis liquet, quod etiam radix iisdem conftet partibus, ex quibus rami & folia conftruda funt ,'& quod fücci contenti circulatio detur , ex eadem radice per caudicem ad ramos & folia, ac que fit vice verfa. Id autem notabiliifimum cít de vegetabilium fuc- corum in plantis circulatione ; quod: precipue & maxima ex parte fiat ex radicibus per corticem in ramos, folia, flores & fru&us , reliquaque pars dura & lignofa potius caudicis & ramorum os & fulcrum fit, eoquod cortex large, pr&primis circulariter & plane circa arborem aut fruticem abla- tus, aut graviter vulneratus, in caudicefive trunco arborem enecat , cortice autem integro maxi- me arbores adhuc diu vivant, .& fruGtificent ,. etiamfi tota lignofitas a putredine & carie &c. fit onfumpta, arborquetota excavata, Plura & reliqua principaliora ad vegetationem plantarum per- tinentia vide & confer in Gne huj bularii. Caeterum | La fgramineum. 12r. 116. 163. lanceolatum. 119. : Jit15l abo | orbiculare, 123, 124.[crenatum, r18. 132, — glabrum aciforme. 150. erratum. 117. pe re alperum [fplendens lingulatum. 147. [dentatum. :64. rgr.imuitifidum, 131.126]. 1| icordiforme. 168. 125.|non crenatum. 123. d ade in villos& [non fplendens ^( limucronatum. . — | nequeferratum. 125. — | tomentofugm. * |obtufum. 117. neque dentatum. 124. (0 verrücofum, 468. [elovale. 18. 143. licrifpum. — —— ! ^os *|fcindens. - BElangulofum. 127. | |planumi. ^^ - a5 on d nervofum, - P ifagittatum. 141. stis 1 mumc.ime.: THAO MPH | jauriculatum. 124. | amplexicavle, : -Memiamplexicaule, z |la&teícens fucco var, co- - loris & faporis..- | [non Jade | i-i JUST 12104 's K 201 Y redd uisu $6] - 1 (pecem iW B b. —— deapillaceis, 134... i5- * d 99) 51 pent hp ; Hu ES E - rt "t i XT | - E pu d : i£ GSDMME 1i e Fronda- : etalum five radius floris compofiti frondatus dicitur, quod in extremitate fua crenis e(t incifem; few fimilibus ; veluti radii Comyze medie C. B. Afferifci T. 78. hoc termino Rajus utitur /'àn fua hiftoria plantarum paffim, Notandum autem eft Tyroni, ficut jam in praefatione monui; - quod nullus radius , qualitercunque licet incifus, frondatus dicatur , fi laciniz non manifefte (i- "smiles fuerint crenis ferra. 76. Galeatus flos & fpecies floris bilabiati , id eft vel monopetali tubulofi in inis aliquot divifí, quarum - fuprema galeam iat, inferiorautem barbam, 49. & talis galea vel eft integra, 49. vel crena- » ta velinciía, so. velflos eft polypetalus , cujus fuprema lacinia galee vu caí(Tidis formam ha- bet, bene teít barbatus & non barbatus fimul , ut in Orcé;de. Geniculatum folium uec gp quod quafi articulos habet & i externe in^ ei fed tantum con- - tignum, vcluti in Equi féto : datur etiam-culmus geniculatus , ámiibesi seem magis vel mipus nodofos habens , ut in Equifero non ramofo, & graminibus. 1 148. 3luma cit pars plant 1 ,& lemina ot jinterne concava, externe e lees convexa, & parv conche fimilis , & eit vel mutica; id eft, absque ariíta vel ariftata: ice in aritam definens: eft autem Arifla nihil aliud: » quam. apicis glumz produdio five elongatioin longum rigidum acut nem , undique plerumque ferratum , (cindens 8c articulatonifec pixidatum ,ut in Secali & Tritico. Mirabilis elt magnus DEUS i in ordine ,numero, pondere & quantitate fuarum creaturarum? ut Paulus monet S, Apoftolus jam de. hominum ca» Pillis ; DEUS enim (ingule — graminum tam fativorum , quam filveítrium pofuit certum glumarum numerum ; ordinem; B mágnitudin m&c v.g. in Secali duas t. dac Tririco. tres &c. fc- ow zerus totam füam Aeroftophiam graminüm filveftrium. digetfit , ego vero( ut fciat Criticus mor- dax alias non intelligens ) plura addidi , & fativa eodem modo omnia d digeffi, fig. 121. 122. 167. Gremineani folium a fimilitudine dicitur, quam habet cum foliis Regia longa funt , anguíta, mucronata , interne carinata , externe gibbofa & anervia , omnes fuos tubulos five arterias & ve-- nas recte exporre&as habentia , ut in Secali, Hordeo. fig. 120. I2I 116. Granulofus flos Illuftris Heucheri cít flos i Bus i Sure y & neque ftamineus , neque apicatus , "^ calici (implici fimilis ; fupra foliorum dorfum cónfertus & geared utin Filice, fig. 6 LL M. : Visio is EUR RUM eft, femina T ferens, Hatcromallus flos eft , Scheuchzero i in fua MEN auis fitus nullum. E. LU as feriem | obfervat, fed quaquaveríum fpe&tat , ideoque eft contrarius homomallo flori : hoc au- " tem termino non amplius utor in hoc Tentamine , quia barbarifmi eum convicerunt , fic didi — vulpes fcholaftici , in Agroltographia tamen illum partim ex refpe&u. in Scheuchzerum , quo unus alteri devinctus eft, retinui, partim quo d Agialtographis corrcaionis j jm defotigatum me iguetit. Hétcanths d dicitur planta, quz flores omnes inter fe diliormesdam. vel figura; vel numero, vel in codem caule, vel in diverfo, v.g. bino caule ex eadem radice orto , ut &riwwla , Hesquet , que nunc in uno caule profert 1. vel binum florem, in altero ex eadem radice vero plures, eosque [reme figura uniformes tubulofos , fcilicet monopetalos , aft etiam inter fe non raro dif- partim feilicet pret, P partim (implices : diver( plane figure ferunt, partim fcilicet à: & fic plantz Heteranthz funt Papaja T, & Bezouia T. qu flo- res Tetrapetalos & Pentapetalos fimul fert » ficut Pbiladepbus Riv. Ejusdem cla(fis etiam ett Opulus Jiloefiris , cujus floresquidem omnes funt monopetali plani , fed externe majores internis, & ftcri- les , & tubo deftituti , interni vero in umbella minores & omnes tubo inftrui , fructuique iníi- dentes, ficut Echinopborá fl, majore Riv. Ebcankchderinino ego primus utor. utuno verboi in ta- ble E terrier dilindion cst e dare potuerim. Homauzba planta mihi cft , c : t figura petalori mque numero, & Borumipforum numerotam in €o- qu; quam in diverfo cx Tak uniformes & zquales, veluti fun M E ORE s Sek A : e*t Xeudedcis Haero c vid. Hateromalius.. ant JG 4 mE EVE $i hzer in fua Agro- ques —— iud plagam icu ; mire peor erem ftog E jus utitur hoc termino, 67. 3nd t gura À dc imperfectorum arborum vel fruticum, quamois teres; & fenfim ex latiore ba- fi attenuata, vmi vcl cruce glabra üumilis ex cujus Íquamis tempore florendi hiantibus vcl $i Mast mera - «$989 (0o) $9809 35 mera ftamina, vel merum pollen quodam, probabiliter apices , emicant , veluti in Juelasde Rup. Aocllana , Aino , Betula. fig. 82. 85. | Labiatus flos eft idem, qui galeatus, vid. galeatus, inde fluit flos bilabiatus , qui galeam & barbam fimui habet: & unilabiatus, qui folam barbam; vel galeam habet. fig. 45. 63. | Laciniatus flos cft idem, qui fimbriatus. vid. fimbriatus. Lamellatus fungus eft, qui in dorfo multas lamellas ex uno centro radiatim verfus peripheriam ex- porrectas habet, ut Zmmanita: alius etiam fungus dicitur Érizvaceus , qui in dorfo loco lamella- rum dictarum meris mollibus aculeis eft obitus: alius etiam fungus dicitur porofa: , qui loco lamellarum & aculeorum in dorío mire inter fe contiguos tubulos fert, ut porofus videatur. Liliaceus flos vel folium eft, fi flos vel folium absque refpe&u magnitudinis fuz figuram floris five folii Lilii habet albi: idem puta de petalis liliaceis. fig. 16. 22. Lobus pinna folii pinnati eft magna & larga, majorque multo , quam in Apio. Confer folium pinnat, Monanthos, vide Polyanthos. | | Mufcarium eft florum &igura, quam flores plures in eodem fere plante loco coagmentati compo- . nunt, laxior quam racemus , & fafciculus, neque in füperficie fua plana, ficut in umbella , fed elongata & muícario fere fimilis, quo mufcz fügantur, & plerumque erecta cít, & non pendula, ut racemus , ut in Gallro fiore luteo, fig, 115. 114. p.m. indicat per maturitatem. Panicula eft 6gura florum plerumque imperfe&orum in graminibus cum fuis locuftis ramofa , faciens quafi fpicam fimplicem laxam unam vel multiplicem ad mufcarium accedentem , ut in Grazi- ge tremulo, ftriie vero panicula eft , & dicitur trium vel quatuor vel plurium glumarum imbri. catio , in graminibus unam locuftam conftituens , flores ftamineos & femina fuis glumis conti. nens , & tales panicule funt quafi parve & minutz fpice. vid. Scheuchzet Agroftographia, - fg. 162. - | Pappus eft illa lanugo, qua femina vel involuta fünt intra calicem vel fru&um , ve] qua femina funt criftata, ut in Taraxaco, Pul/atilla, Cariophyllata , Soncbe : dantur etiam femina, ut in Jacee fpc- cie , quorum apices penicillus villofus brevis & valde rigidus obfidet , que tamen Claritlimo Dillenio follida & non pappofa dicuntur. fig. 75. e . Peltatum folium eft idem , quod umbilicatum , plerumque tamen fimul in prona parte quamdam concavitatem habens, vel maculam , ubi in parte fupina petiolus implantatur , habetque petio- lum fuum non ut reliqua folia in fto principio, fed in medio dorfo , ut folium Cardawisdi Riv. 14. Pennatum folium eft , quod compofitum eft ex pinnis fubtili(imis , anguftiflimis & brevibus, den- fisque , utrinque in rhachi communi, & quafi plumam format , ut folium Millefolii , Oenantbes, - Perennis planta dicitur, que femper viret, & folia in hyeme non deponit, ut Pisa, Abies, Pericarpium eft fru&us confiftentia füa medius inter baccam & capfülam, eft enim parum fucco. cofus & carnofüs, & figure fpecialis, non facilis defcriptu. vid. pyrenus. ; Perfonatus flos eft figura fua fimilis aut faltem proximus flori bilabiato, fed non apertus, faciem fi- ve larvam parve beftiz prefeferens, ut flos Lisarie , Antirrhini, 71. ; Petaloideus flos e(t monopetalus in aliquot lacinias divifüs , & his tot petala fingens , ut Malo flos, alum floris eft idem , quod folium floris, ex quorum pluribus flos componitur , & in quot flos fponte defluit, aut in que & quot füfpenfa manu intra digitos binos vel tres colle&is omnibus laciniis fimul fubtiliter & caute fenfimque carptus & tractus (ine laceratione petalorum precipue horum unguium decerpi poteft; a quorum numero flos dicitur monopetalus, bipetalus, tripe- talus, tetrapetalus, pentapetalus , hexapetalus , & polypetalus, Confer Prefationem de Fiore perfecto, | xd ! GE Pinnatum folium eft , quod componitur ex pluribus foliis partialibus plerumque geminatim adver- fis, utrinque in communi petiolo , qui Rajo Rhachis dicitur, connexis, cum, Vel fine impare in extremitate Rhachis, ut in Pifo fine impare, in Corozilla cum impare. Folia fimplicia folium hoc. compofitum componentia , Vocantur pinnae, (i parva fint , ut in Apio , Cherefólio : fi vero - fint majora & infignia , dicuntur Lobi , & tam he pinnule five pinne , quam Lobi funt vel fimplices, eaeque vel integre, ut in Saveziforba , vel plus minusve divife & laciniate , ut ia Cbarcfolio , Apio, Fenicuo, ideoque ab horum fimilitudine in Uimbelliferarum tabula dicuntur talia folia Pezrofeizi ive Apiiformia , vel Cherophylliformia , & fi magis fubtiliter & fere capillo. rum more fant laciniata, dicuntur Fe»iculiformz , five capillaria , funtque omnia hec folia pin. . Rata tam in Umbelliferis, quam Epiphyllofpermis iterum duplicis generis, vel enim compo. nuntur ex pinnis vel Lobis fimplicibus, 135. 136. veletiam pinnatis & quidem velíemel, 152, Vel bis, imo ter divifis & fubdivifis, & fic ramofis, quz ab aliis fuperdecompofita folia dicun- tür; funtque etiam folia talia pinnata ex pinnis vel uniformibus, 136. vel difformibus majori- bus & minoribus, v, g. fimul. 137. | LM ve es | Planus 36 Planus flos , five flos planipetalus eft idem , qui Tournefortio eft rofaceus , five rofie fimilis, cujus fcilicet petala vel lacinie funt fere orbicularia , ut in Rofa, 14. Polyanthos caulis, petiolus aut herba dicitur, qui plures quam unum florem füftinet, Monanthos contra , qui unicum fuftinet florem. 96. 109. - ! | Porofus fungus. vid. lamellatus. .— 7 e Pyrenus, eft idem ac granofus, Pyryni enim indicat grzce nucleum five officulum in Pyro » Malo, Mefpilo , Bacca , qug numero contentorum fuorum feminum five granorum &c, toties pyrzna di- cuntur , quot grana five nucleos continent. ; Pyxidatum folium eft idem ac articulatum. vid. Cl, Dill. Flora Giffenfis appendic, 1 11. & 88. Racemus eft florum numerofe coagmentatorum figura faftigiata , & crafTa, & pendula, fpicz fere (i milis, aft pendula & laxior & cra(Tior , ut in Szaphyllodendro , Vite. 115. Radiata umbella dicitur ,: quando bafis Umbelle foliolis radiatim five ftellatim difpofitis cingitur, que foliola in umbelliferis revera calicis vicibus defunguntur, (od Rad'atus flos eft idem, qui compofitus eft ex Regularibus tubulofis in medio, & Irregularibus femi- flofculofis in ambitu , iisque in apice füo vel crenatis vel mucronatis , ut in Calezsdula, Sob. 76. 78. 79. 80. 81. | Radix vecta eft radix compofita ex pluribus radicibus in fummitate ad caulem coharentibus , inferius vero divaricatis, ut in Z4fpbodelo, Ceterum radix eft i v - ftuberofa varie figurz. 152, 153. 154. 159. 169. ! fibrofa. 156. 157. : recta, 158. : 7 x longa. 158. l intorta. 159. "&.|brevis. 160. |viticularis. 160, ! | «S [craffa. 159: [buo of; amellata. 154, fpremorfa quafi. 170, |lactefcens(rubro(infipido &c, (tenuis. 156. [nucleata, 156, 176.lintegra. 16g. lade |albo ' | | (nonlact, lluteo(fapido. * "zz [articulata. róo, (acri. » dentata. 174. : * |dulci. | sc cfqmamofa. 172. .. | lacido &c. : | pertufa. 1742435. : | : : x ipalmata. 171. —— isi | ES ) (napis. 169 espe e [tuberculis & nucleis, ut Saxifrage Filipenduia, 176, | compofita vel multiplex verticillata. 1735. ^w : tefticulata. 153. m am (gemella. 153. 171, - .. Caterum conflat radix omnis ex iisdem omnino partibus, ex quibus rami & folia conftant, ut fupra defoliolate probavi: & in radicibus compofitis, eo in loco, ubicoherent , manifeftus indicatur locus , qui fucci nutrititii plante locus communis five cifterna appellari poteft, in quam fuccus ex omnibus radicibus attraus ex terra confluit & in caulem pergit velia folia. Partes . externe & interne radicum fimiles trunco manifefte apparent in Hedera , cujus cortex in mil- -. lenas undique radices abit , quibus arbores, muros & faxa molliora perforat & fcandit. Riàifornis flos eft , qui ri&um digitis precipue lateraliter compteffus, effigiat : ut flos Antirrhini , Scandens planta eft, que vicina quelibet apprehendit, & fcandit vel capreolís , ut Fifp, Phafcolus, vel-caule ipfo & ramis , ut Cufcuta , Hadera. | us caulis eft foliis nudus non ramofus, ut in Tw/ipa , Taraxaco , Pilofella. | iflo(culus five femitubulofus flos eft, qui in fua baíi tubulofus eft, in reliqua vero fua parte fif- s & explanatus, ut funt omnes radii florum radiatorum, qui microfcopio confiderati fimilli- i videntur floribus Ariftochie , & funt in apice füo vel crenati,, ve] non crenati. 74. 73. 79. iiperfonatus flos eft medius inter Ri&tiformem, bilabiatum , & Perfonatum , ri&um fere habens, . nifi florum lacinie effent nimis divaricate, ut in Graziola, deHah ——— , verticillus eft figura, quam plures flores coagmentati in uno internodio caulis, vel petioli, vel norum ad horum medium ufque formant , medio annulo , five mediz corolla fimilem, eít- [tochi héteroftichica. 196, | | Serratum AoEU (o) Qoem 37 pam folam e » quod e Phoen tiestiben five crenis groffioris ferre crenis fimilibus eft in. cilum , & quidem profundioribus & latioribus , quam in cr j be fübtilis fimiles funt, talia folia ferrata habet Lrzjca, 117, 1 a pri NU OM UE Siliqua. vid. capfula, esl Simplex fpica, racemus vel capfula dicitur , quando omnes flores in unam fpicam vel racemum fünt congefli: 86. 102, to. fi autem plures fpice vel racemi in eodem plante loco prodeunt, aut fpica vel racemus ramofus eft , tunc fpice vel racemi tales multiplices dicuntur, ut in Lid M - Gramine da&yl : Capíula vero fimplex dicitur , dum nuilis loculis five cellulis eít di- inda. Sinuatum folium eft, quod in marginibus fuis emarginationes, finus, & anfra&us habet, ut Tara- ocaci Querci folio. 129. 3 Sociatus flos eft , qui cum uno alterove , imo etiam tertio focio in eodem plante loco five etiam internodio heret., ut in Zzcia , Faba majore, 100, 118, Solidum femen dicitur , quod nullo pappo eft criftatum neque obvolutum , & Tyroni notandum eít, quod ubicunque in tabulis ob fpatii anguftiam femina nuda aut femina tecla leguntur ; foli- da fubintelligenda fint, quoniam pappofa ubique expreífe notantur, ^—— ; Solitarius flos dicitur ; dum unicus conftanter flos uni fcapo vel rao infidet , ut in Taraxace 11. 16. Spica Éit figura florum vel glumarum vel feminum plurimorum circa axin communem in figuram longam faltigiatam & metatam congeftorum, eaque vel teres , vel comprefía difticha, mono- ftichica, que eadem ac homoftichica, 167. vel 4gona ,ut in Lave»sdula, Eftque vel non herba- ta, Vel herbata,quando floribus folia intermixta habet, vel viridia vel comofa , & quidein diverfa magnitudinis a reliquis. planta foliis, ut in Melampyro, | Eft etiam laxe vel den'e verticillata 2 laxe, quando verticillia fe diftant , utin. BajZice, deníe , ubi verticilli fefe contingunt, ut in Be tonica, 68. 102. X Spurii radii, five fpuria petala funt fquamee calicis colorate, produ&iores flofculos tubulofos in di- Ícum cengeftos radiorum inftar éingentes , ficque radios floris coloratos non deciduos fingen- tes, ut in Sze£e, Elichryfo, 164. | ; Squamofum folium eft , quod ex fquamis eft compofitum , ut Tamaflci , Tbuje. 146. Stamina quid (int, in prefatione dixi. vid. praefatio. Stamineus flos eft filamentum officio floris fungens, & vel ex glumis emicans, vel in unica fpecie ex medio folio, quorum exempla vide in tabula Fl. tamineo non graminifoliarum & Gramie nifoliaram. 86 Stellatum folium eft, qnod circa caulem ramosque ftellatim eft pofitum , eosque vel petiolos fiel. latim cingit; ut in AMazrifylva , Afperula dicia. 144. i Sterilis fios eft, qui nulli fru&ui infidet, & nullo unquam tubo five piftillo eft preditus, Stilarus flos eft idem, qui apicatus. vid. apicatus, 26. "m ; Strobilus eft conglomeratio multorum villorum five plumarum , aut fubtiliffimarum fqnamarum varii coloris, quam Pius, Picea, Alies loco floris in extremis ramulis clavatim & racematia pro- .. ferunt , farina, aliis fpermatica dicta, lutea vel crocea plena, ex qua per ventos in alias regiones delata, f1 rubra fit, pluviz & rores Ss proveniunt , aut per pineta euntes, abt equitantes varia figna chara&teresque in fuis veftibus reportant, 84. Thyrfus eft fpica longa & magna , ut in Agrímovia. rifidüs flos eft, cujus petala in tres lacinias divifa funt, ut in Hypecoo. 27. | | Tubulofus flos cft idem, qui Tournefortio eft infundibuliformis & hippocrateriformis , maxima aue tem ditficultas eft Tyroni judicandi , an flos fit fimpliciter tubulofus, aut campaniformi- tubu- lofus, aut, ut ego appello, cilindraceus, hinc notandum , quod ille flos , cujus tubus ex angu- fta bafi definit in tubum ampliorem, ut ejus piftillus, fi liber & pendulus effet, moveri , parie- tesque tubi amplioris pulíare poffet , campaniformis tubulofus fit, absque ullo refpectu magni- tudinis fue ,ut flos ZMenianthi : fi tubus ab imo ad lacinias ufque fit rectus & parietes tubi pa- rallcli , eft flos cilindraceus, ut in Simpbyte , qui autem nimis anguftus eft tubus pro dito pi- filli motu, ut in Primsla, Auricula , tubulofus fimpliciter dicitur. 5. 8. 52. | Vaginans caulem folium , & ideo etiam vaginatus caulis eft, quando lium caulem vel ab eo i foratum , ab aliis perfoliatum dictum, vel apophyfi quadam longa theca inftar caulem obveltit ; primum £t in Perfoliaza , fecundum in Bi/forza & omnibus graminibus. 120. 121. Velofüs flos a CI. Dillenio dicitur , cujus quedam petala five lacinie quafi a vento afflata recurvan- tur, velut in 7/jola , Cauda pavonir, Senna, 64. 56. fs - " Verrucofüum. folium e(t idem, quod Rugofum, five quod in faperficie fua eít inequale P multisque. quafi eminentiis fcabrum: ut Meiiffe , Viburai. 168, r Verfus florum eft idem quod feries, five grece. ftichis, 167. : "P Viticularis radix eít, que farmentis fuis dicrime circumrepit, 160, T "s | 3268 ( o ) X96 Umbella eft figura florum pl im gment in orbem planum, nixis pluribus petiolis ex codem centro caulis vel fcapi communis ortorum & radiatim expanforum , qui petioli iterum in fimillimos minores, fimiles umbellula$ partiales fotmantes dividuntur plerumque, 1 ro, | Umbilicatus fru&us eft , qui vel fcrobiculum vel tuberculum in media fua fummitate habet, ut P" Mala, Umbilicatum folium eft idem quod peltatum, 149. Unguis petalorum dicitur bafis petalorum , qua vel placente vel calici coherent , plerumque a re. liqua parte petali difcolore. jc | | Unilabiatus flos eft idem ac barbatus vel galeatus tantum. vid. galeatus & barbatus flos. Item ]abia. ' tus. 45. vos ipod - indicat, quod planta , cui preponitur in tabulis, fit indigena Germanie aut Europz. i X, indicat , quod planta , cui preponitur , fit exotica ; & in hortis colatur. Aut etiam ambo ** (igna articulis tabule antepofita, vel poítpofita, connexionem cum fimili fequente textus indicant, H. vel Hb indicat Herbam. | Fl. indicat florem vel folium. | t. indicat rubrum. n. indicat nigrum, p.m. r. vel n. indicat per maturitatem rubrum vel nigrum. | | & V. prepofitum vel pen , indicat , quod planta crefcat in udis vel aquis, 37. indicat, quod planta in ficcis locis crefcat. 3 e P 3 VPN, TEM I. Omnibus his przmiffis pro complimento totius Botanices, evertendaq ge- neratione plantarum , harumque fexu , quibus multi celeberrimi viri fcientiz hujus fundamenta no. va fuperftruunt, addo Ideam meam ex obfervationibus , merisque experimentis fadam, de modo vi- ribusque plantarum vegetandi , fructificandi , transplantandi, multiplicandi, & harum vires indagan- di a priore, IL De Vegetatione plantafum omnes Phy(ici &z Botanici hucufque nullam claram diftináam- que adhuc ediderunt notionem , & quidquid hac de re antiqui reliquerunt , animam vegetativam fapit, cui facile Neoterici fuam plantarum generationem , fexumque florum & plantarum fuper(tru- xerunt, quo autem fundamento, ipíe Benevolus Lector judicet ex fequentibus, ex quibus clare pa- 'tebit, omnes plantas non nifi corpora mechanica, five , ut ftrictius loquar, organico - mechanica cffe, ab interno aliquo principio vivo non vitalia, id cft , motus vitales vegetabiles , & naturales , veluti corporis fui nutritionem , incrementum , copfervationem ab interitu , excretionem variorum humo- rum per certaemunaoria , precipue infenfibilem tranfpirationem , coctiones & fecretiones fpecifi- corum füccorum in variis fpecificis plantarum organis, horum ipforum fpecificorum organorum & frad&uum formationem & compofitionem in numero, pondere, figura , & ordine, imo etiam ad certum finem moralem, five caufam finalem , ab interno quodam principio vivo, five fic di&a ftri- &e, anima aliqua , non peragi in illis, fed fieri & pendere folum & tantum a difpofitione & actic- ne terre , aéris , coclique externi , calidi , frigldi , humidi , ficci &c. plantarumque ftru&ura ipfa a DEO creata, & hucufque benigniffima füa voluntate continuata ; quecunque autem pro: bac caufa dixe- ro, ex folo amore pro veritate, plantarumque hiftoria facilitanda dicam abíque invidia, omnique bile contra aliter fentientes, enixe rogans, ut alii, qui aliter mecum hoc de negotio fentiunt, etíam fuam ferant fententiam, interim tamen judicent , quare neque Rivinus , neque multi alii mecum hucufque fexus & generationem plantarum adhuc admiferint , & an non injurii fuerint erga vivos & mortuos hos hucufque duriores quidam Critici Sexualifte , & Simie Linnaei ? | I1. Negotium hoc ab ovo incipiam , id eft, femine quod, ficut ova animalium omnia, conftat ex plurimis fibris & tubulis Veficulisque in formam unius alteriusve folioli contorti , petio- loque ftipati, conftru&tis, continentibus in füa cavitate fuccum plante matris maxime depuratum € - .concentratum , modo infra dicendo, gelatinofüm , mixtum cum multo aéte , conclufis intra propor- . Gonatc fue fpeciei, fortem vel membranam , ut v. g. ova teftudinis, ferpentum , &c. vel etiam te- * iriorem, ut ova gallinacea , Struthionum, figure fere femper externe convexe , & interne e , plerumque globofe , vel elliptica , rarius femicircularis , aut renalis , aut ovato - compref- od integumentum variis poris pertufum , aut , fi tefta fuerit , valvisconftructum ,quas mem- is ftru&tura re , nunquam nifi tepente, aut faltem aere externe tepente, & nunquam fi friget valde ; fluidum vero foliolorum feminalium contentum peria diluitur , sc tis indt fuido fer- aéris interne commixti inclufique cum externo tepente neceffario equilibrio,mo- movetur & rarefit , foliolaque feminalia tumefacit , & clauftra ovi rumpit , ut duo : c principia membranofa & fibrofa conglutinat , quz ab aqua, vel quod idem eft, hu- - IPPRIRIPRREPARIRUREVINNENU tenete nt — 098 (0) $28 : ipia ime. Gidbifidsndiiditiss "Vebptiapm Li levis & poroía , multasque partes geiatinofo - fulphureas continens , & ideo fertili ja Tee debet, nunquam vero dura , gravis, tenax &c, partim rsptiwt en aut removent, partim. petíorant, ficque. caulis rudimentum in aéris regionem porrigupt , tenerr. & ubique, & vitri Hm far pellucidum , perpetuoque figura oiu il minus Aga & fere femper ec entbiliter nice, ficque diametraliter & horizontaliter ex meris circulis vitreis conftantem , Va e CAE externi motum tepidum in fuo foco, qui caulis medulla cft , concentrantibus,, ficque humores. con- tentos motu temperate calori&co &. fermentativo ratefacientibus , expandentibus , ut vaía conti- nentía in omnem dimen(jonem continuo premantur , extendantur , e ngentur, inerccant, & Du- uiantar modo infra fequente, | Veritates has confirmant experimenta » aDatomica rum Malpighii & Grewii , Rajique figura variorum foliolorum pea prios in fua i oí De ad hiftoriam plantarum ,.& qui ipfe idem experiri aver , Petrofelini femen cum arena pM. inua. vaículum miíceat , eA pd furno tepido imponat , & poít paucos horz Mid Bae ell la feminalia cxaminet, pet cum fua theca five teíta. "^ " [1V.. Fit autem di&a humorum i in foliolis feminalibus , imo omnibus reliquis plantis ri ra »i preílique magis verfus fummitates & latera plante , quam ad radicem , & intra cam, » ob te- porem. externum aéris ad. omnem vegetationcm tanquam caufa externa cfliciens necefarium , par-. tim etiam ob. di&arum in plantis fupremarum & extremarum partium fupra didam vitream pod ditatem lucem, motumque aeris externi tepidi calorificum five potius tepidum, in fe magis co tium & concentrantium 5dum econtra terra, loci & humores circa radicem frigent , & fecundi wa expeti gra s funt , magisque premunt , minusque moventur ;mobilesque funt, anta suem in plantarum extctmia Gpenlis humorum pre(fio hec fit, Botanophili in Sa. cibus difcant quarum extremi ramuli vera vitrea pelluciditate & levitate gaudent, duin in Martio Nel Aprili tien am dis adios folie (fuia illarum fuccus nutritius ad tatum & ng viícofus &e glutinofus , mezque nove vefti olim, dum in Saliceto tunc deambulaveram, pernitiofus , rarcfactus & ad extremos turiones propulfus, ob fingularem tubulorum veficularumque ftruduram & conne- xionem , facile retrogredi nequit , & ideo circa vefperas gelidiores a rigentibus iterum .& compref- fis ab aere externo. frigidiore in Martio vafis, gemmisque tenerioribus per trachaas copiofe craf- isque guttis exftillat, fequentis vero diei calore folari iterum rarefit , (tillareque ceffat, t icque füc- 'eus iterum eo pergit , ubi minor eft preifin : & refiünnig fcilicet ex radice in caudicem, ex caudi- ce in ramos, ex his in turiones, gemmas, uc germinantia , five ^, omnia Lari &á non cilindracea , faltem convexa, imo slebol In radióem. autem progreditur terre , cui planta irradicata e(t , fuccus gelatina pci radicis , iterumque is co magis velociusque , quo plura deiüde. en(im fefe exferunt tidem pellucida, tenuia, & veficulis plus minusve convexis ( confer lends in T ula: fertiflima, radios folis, motumque aeris externi tepentis , iterumque magis | nas humor hic coctus; fermentatusque in proximum reducitur ramum , ficque ufque i in vom pellitur, qui iterum totus cum ipfo calice , & plerumque etiam fructu in ive fadum fuo eft gl /bofus, & pisidan; idemque. quod folia & turiones efficiens, & tandem ovula n ne fro umalilig allies M die rius dicam, gemmas, five bulbillos feminales cogens & coquens modo infra neg) a VIL Subflntia autem fücci nutrititii plantarum nihil aliud eft, quam aqua —: AI [is ex terra folutis turgida , & per di&las iteratas circulationes & digeítiones in qualibet planta fpe- cie f iales in füccu Ífpecialem reponi goa t — á penus per fopra probatos poros & trachaas Tours entem gelatino elatinofam hanc fübfta "dona parc | is fingula hyeme d tibi s foli / omnibus vero siindiom capillis angulis, & i verareque poffum , quod gramen ie pe cat Medio ratione ltius altiusque germinet , quama ftragibus cladibusque ibi fadtis Quam Le Tm ut non bif magno mots tecum i queat, fi Yutritionem peragat tamin plantis,quam animanti c his dormientie- büs & inotüs aullos on(trictori s tofiicos , t b eft, & vis ; cuilibet Phyfico notum deri poteft ex folo -: di&o dentium hominis tartaro, sliunden non yeniente quam a falivz gelotino« fitate & dentiur a maxima d exercetur tritus, fc, 4o $360 (o) $9386 IL Nequetacendum eft , quod aeris Auftrina conftitutio vegetationi plurimüm proficiat, Septefitrionalis econtra ob(it, quare do&iores hortulani arbores fuas precoces conftanter ita plan- tant , nt m illarüm tmuro vel edificio ab aura ventisque Septentrionalibus fit munitum; 1dem mulrum feculorüm. experientia confirmant Vine Tockavienfes in Ungaria, a quibus ventos Sep. jonales per montium carpathicorum tractum benigna natura ita arcuit , ut foli vetiti meridio- nales, precipue Aufter'& fol meridionalis ad eas a ec poffint , ficut Archiater Regius Dres. denfis Edi re&e & in fda hiftoria naturali W'arfavien(i preclare monuit. [mo fertilitas totius Rez gni Ungaria a fimili fitu, coroneque montium pedet, ficüt olim jam in medicina caftrenfi expli-: Rhin Jdem fitin Rhingovia ad Rhenum vino Rhenano celeberrima : Vine& tám Tockavienfes , quam: govienfes preterea fiullas alias vites alünt, quam bacca globofa viridi ; quas in Auftria Cetvànl, gov vero Riesling vocant , utpote uvas dulci(Timas tenüiffima pelle' véftitas ferentes , ubi- ^ vicine vinez ferünit vites vel baccis albis vel flaventibus j- minus cito mature- Eum mufti tamen ; fed minus dulcis ferunt; & in Rhingovia' GroDb voeantur: qui Cervànl in vineis fuis oet ; gaudent optimo vino; ceteri copiofius aft vilius reportant; in noftra Germa- nia (tantibus fimul reliquis. Plura de his vide i in Tabula & Diflertatione de Vite fini appenfa. Nul- la planta i in hortis velocius & prius ex unanimi hortulanórum óbfervatione vepetat in primo vere, quam donec nodes , poft nives fcilicet montium colliquatas , tepereincipiunt : 'vétbo, ab auftrina anni conftitutione , id eft ; calida & humida , totius globi tetreftris fertilitas, pendet: gu: & nimiá ficcitas impeditomnem vegetationem , ; calor continuus ; absque pragreffo in pra'ceden. h yeme. futficicnte nive exficcat fontes ex montibus (catutientes ,& fluvios HerdmquE ues 3 -— 'etiam plavie medioctes deinde interpolatz non M debite penctrent," ges is eM XS i VW Ww is fdlcieit IX. Proportionavit tamen DEUS mille modis xm fuum fingule plante externum, ut ideo diverfa in fingulo climate inveniantur plante , inalio climate non vegetabiles: Plante ideo Africa- riz & Creticz externe copiofo tomento canefcunt; ficat ipfié noftri climatis plante aquatice , dum' forte ex ficcitate anni extra aquas frigidiores dimitiütas Mire habent , magis pubefcunt , ut fcili- cet fupra allegata pelluciditas attemperetur, Idemexpetimento egregio corroboravit egregiusolim: Mechanicus Regius Gertnerus Dresdeníis, quo hortus botanicus perpetuo virens inftitur, & in hoc omnes plantz Á(iz & Africe &c, vcgetantes & fru&ificant P VoB(eivii poffunt , etiam ia frigidi: | r extet us naturalis. ma hujus mundi plaga , & utin hoc fiat Gingulz end calo Xm &ilicet & escávator accurata & paulo broféndíbe; pln "ew 15. 20. dori pedes: tra terrám , cujus apéx unus Auftrum , alter Septentrionem refpicit , citca ultimum etiam in linea clliptica edificium exítruitur auram (eptentriétialenidicchS; feneftris fuis cubiculorum in hye- me calefaciendorum intra hortulum terminatum, ficque teporem tunc intromittens, quibus additur alteta' pars paulo hütmilior quam media ellipfis elliptice concav m operculum prio- ri próportionatum , ex ligno & vitreis feneítris proportionate conítrudum , in' a. vel 3. partes trans-«- hem fibi accurate contigues divifüm, & fic per partes facile vel transportatu, vel pro luftratio- ationc hortuli facile apertu, elevatave, more, quem hybernacula hortulanorum neceffe hibenr im lii intra terram excavata areole , & ícamna fiunt, five alia fpatia, pro plantandis & s plantis & quidem fecundum clima fuum naturale , quod in ellip(i intra 2/focos zonam tor- rita ante facile eft proportionatu ; in eftate hortulus manet apertus; in hyeme operculo fuo operitur, & vel feneftris vel una alterave patte fua elevata hybernacalorum more : ven- tilatur , : & Magpernnce ficque hortus (emper vi virens facile conftruitur. Confer folam & radix ia JL. LL. 51 x Tis xe Sic di&ta nimohtá five fenfibilitás. certarum plantarum , queS ic thefin de lantaru non infrin; ; bic ire Minot d r,hanc vita plantarum externa ; manus enim tangentis $, n | ed que caufat ,ut folia fefe in illis cont E illarum facile absque omni is palpantur, dum digiti ar puce bin faliva h fiunt , pl jue deor- lia palpantur: ex quo merus harum pl: nifmus a caufis is mate" SW II bi i " sillasin: " Ji dé vidi e li 3:1 TOU. CHIEN ej vi,quod compon ntur eilllees icd mee PER ita, quelibet ham pam aeris T uv officium . — AMESS (0o) x28 4t officium fupplere po(fit: quod omnes componantur fimilibus tubulis, veficulis , membranis, cellu. lis, trachais cortices & laburnum conttituentibus, per que fuccus nutritius ex terra in radices , ex his in caulem five caudicem, ex hoc in ramos, ex ramis in folia &c. propellitur, & quidem facilius velociusque 1n partes fuperiores, tanquam locos, ubi a radiis folaribus teporeque aéris externistam ipfe di&z partes plantarum extremz teneriores , quam fuccus nutritius in iis contentus rarefiunt , ideoque eo, ubi minor eft prefTio , & refiftentia, quam Ariftotelici fu&ionem olim appellarunt , quam ipfa natura ctiam fponte adeo probat, ut nemo eam negare audeat. | XIV. Ubi enim fylve Fagorum & Pinorum v.g. in Auftria lege fcientie ceconomice ita cz- duntur , ut intra fingulum fpatium 30. annorum iterum nova earum copia fuccrefcat , ad novam ligni meflem apta, ibi fingulo trigefimo paffu arbor fenior fertilis relinquitur, a cujus feminibus quo- libet anno decidüis nova fobolesarborum denfi(fime fponte feritur : denfiffima hec fylvula intra 16. yel 15. annos in arbores 15. pedibus longiores , alias vero multo breviores longe eminentes excre- fcit, quarum longiores five longiffime intra 30. annos tantum in vaftas arbores adolefcunt, humi- liores vero omnes, ad. quas radii folares ob umbram harum longiorum pertingere nequeunt , emo- riuntur & fuffocantur omnes, nifi mature pro ufu & utilitate economica a rhedariis , fimili tenui ligno indigentibus , exfícindantur, ficque majus fpatium & nutrimentum majoribus fiat, — Ex ratio- nc hac defectuque fufficientis caloris plante alpine omnes funt minores, frugesque & uvz ad vias Regias plantatz multo pulvere confperfe ob depravatam pelluciditatem fuam tardius feriusque ma- turefcunt, imo triticum Secale ibi fata, fatuas , id eft , inanes fpicas ferunt, XV. Ex quibus omnibus clariffime patet, tam fupra allegatus afcenfüs fucci nutritii ad fummi tates & extremitates plantarum , quam ipfe modus nutritionis harum, neceífitasque apricationis fo- laris proportionata , tanquam prima caufa vegerationis ; proportionatam dico cuilibet plantarum fpeciei didtam humo:um rarefadionem , quoniam plures plante , nimis fcilicet pellucida , radios- quc in fe nimium cogentes , radios folares calidiores non ferunt , fed folum aérem tepidum; inter has eminent plante Autrantiz & citrez ex femine natz , quz, dum radiis folaribus calidioribus imme- te exponuntur , aduruntur & pereunt , ficut Cocbiearia , & alie plante plures nimis pellucida. XVI. Patet fimul ex diüis , quod bullulz , veficulzve plantarum Malpighiane & Grewiane in variis plantis varie fint figure , exiguisque orificiis inter fe communicent, & in feinvicem hient, tubulosque forment nodofos , fimiles circiter. Aludel cbymicis conftrv&tis , aut vafis limpbaticis chy- liferisque humanis ab Anatomicis paífim depilis ; tales ctiam tubuli cum reliquis intertexts fibi. que lateraliter contiguis membranas five lamelias laburni & corticis , componant , per quas , ubi mi- nor eit preío & major rarefaciio , facilis fiat progreflus , difficilior vero velnullus co, ubi major e(t prelio & pondus, atque hic iterum vel modo naturali fcilicet ex radicibus furfum verius extremi- tates, vel fupradido inverío modo, dum rami terre implantantur , ex ramis in radices, tunc officio ramorum defungentes — Ideo non miramur amplius , quod plante praecipue íic dicte perennantes novem modis fcquentibus propagari po(fint. Scilicet : — A. Radicibus, quibus plante plurima intra terram foboles juniores proferunt , fponte vel le- viarte abladandas, & transportandas: bunc modum ctiam hortulani exercent radicibus AMiradiir & Afparagi, eas novis areoiis poft fat longum tempus fua cffoffionis ,implantando ficque tresmo quatuor annos cempendifaciendo ,ut turiores, flores , ru&usque majores adipifcantur : idem exer- cetur 4J/ij, & Cape radicibus, in quarum befi manifcftam fucci nutritii primi ordinis ciffernam com- munem hic obiter moneo: idem hic modus íefe per radices folas propegandi absque vllo frudu & femine , plurimis plantis etiam eft naturalis, veluti Pervice , Zpocyzo &c, raro fructificantibus nifi intra yas anguítum earum radices coérceantur. ;:;.B-.- Minus cognitus & hucufque minus confideratus eft modus, quo plurimae plantz fcfe pro- pagant , fcilicet per bulbillos, quos plante vel in fümmitate , vel in foliorum alis , vel etiam in 1ma radice ferunt , & quibus fefe non aliter ac feminibus fuis traducunt:recte & attente hi bulbilli a me examinati aliud non continent. quam fupra lll, de ovo feminali recenfita: talia ova bulbillofa u:.a cum ordinario fructu mixta ferunt in fümmitate Szellari; [u£ea Cl. Dill, omnes Cepe & Zillia ilveftria, ad foliorum alas autem hic in Viennenfi agro paffim fert Gmilia Denzaria , & Saocijraga ad foliorum alat bulbifera T, Lilium fihoeflre ad foliorum alas bulbiferum , Biflorta in agro Viennenli rara, &c. in radici- bus eadem fert Saxifraga vulgari , hic in Auftria rarior illa, ut putem folam variationem ex clima- tis diverfitate : omnes ha plantz , ut alibi etiam jam monui contra aliorum opinionem, fimul etiam florent, & alium. praterea fuum fpecificum ferunt frudum : diu poft bulbillos jam maturos & dc- ciduos , tales etiam bulbillofos cirros PESPUME etiam habent omnium plantarum laburpa & coru- | ces, 42 QOO (o) NOU ces , licet de illis Malpighius & Grevius in fuis plantarum anatomiis fileant nam Triumfetti experi. menta inferius alleganda, contra que Malpighius fcripfit ; hosque cirros bulbofos plantarum ia illo fcripto admifit , illos fatis evincunt , mirorque valde Neotericos , quod nullusillorum , horum Trium. fettianorum experimentorum mentionem fecerit , fructificationem ( extricando fcilicet hos cirros vel ad fummos ramos, vel ad foliorum alas) egregie demonftrantes , cum omnibus reliquis modis, quibus plante propagari poffunt, utpote quorum totum fundamentum in his bulbofis cirris laburni & corticis latere mihi videtur ; fed fi clarius demonftrentur ; fummum impendet plantarum fexuali generationi periculum ? C. Per Vimina , ramosque arborum juniorum, vel juniorum fruticum, hos fcilicet a feniori- bus prefcindendo, & precifos lege artisterre implantando , quo modo Salices in Germania pro fe- pibus, Rofmarinus pro deliciis, in Italia vero tefte Rajo ex Columella & Varone, Plinioque Ficus & olea plantantur & traducuntur: hoc modo curiofus quidam Grecii naturz Myfta anguftius pro plantis hortuli fui hybernaculum habens , commodiffime utitur pro fuis cubus, has fcilicet fingu. lo autumno prefcindendo ad radicem, & fic in hybernaculum projiciendo, fequente vero vere il- las iterum plantapdo , ut nihilominus fructus fuos tunc, & quidem copiofiores & meliores, quam alias, proferant; hoc modo ex natura fua utuntür fponte plurima arborum maximarum fpecies in America, dimittendo & prolongando ramos fuos ufque ad terram , hancque illis perforando, no- vasque radices & arbores fic agendo, denfiflimasque filvas efficiendo , ut merito mirari habeam re- giones in Europa ligno pauperes , cur has altiilimarum arborum fpecies fibi non accurent , & in fuo climate probent. | : D. Abla&atione a C. parum diverfa, attamen certiore multo, quam illa C. hac utuntur hor- talani patfim, dum fcilicet junior fruticis vel arboris ramulus ad medietatem ufque inciditur, terre- que lege artis inferitur , ita, ut eoin loco, inquo incifus eít , intra paucos menfes radices agat , dcin- de przfícindendus a feniore matre: hoc modo in Germania Vitis, Tunice pluresque frutices & ar- bores maxima cum multiplicatione paffim propagantur , herbeque fic dicte flagellantes ex tua natu- ra eofponte utuntur, veluti Pentaphyllum majus repens, Viola Martia &c. : E. Quintus modus eft infitio five inoculatio'a fe parum diverfa , infitio enim dicitur, quando integer ramulus junior alii atbori lege artis implantatur; inoculatio autem appellatur, dum loco ra- muli exigua gemma alteri arbori lege artis implantatur: utroque modo meliores majoresque produ- cuntur frodhis; quam arbor, cui infitio vel inoculatio facta eft, naturaliter profert , precipue dum antea filveftris fuerat , de qua inoculatione & infitione omnes Phy(ici emphatice monent, ut maxi- ma diligentia adhibeatur; üt oculi & arboris inoculandz lignum ligno, cortices corticibus , & qui- dem iis accurate lateribus quibus antea mundi plagas refpiciebant , adaptentur & conífolidentur. F, Sextus modus arbores fruticesque traducendi parum adhuc eft notus, eo tamen efficacius probans & demonfítrans , quod omnis nutritio , fru&tificatioque per folum laburnum corticemque in arbore fiat , vocaturque a meis patriotis annulatio : deglubitur fcilicet caute ex ramulo quodam extremo preciío arboris nobilioris fructus , portio annularis corticis cum laburno , una alterave gemma pregnans, hac corticis cum laburno portione alterius arboris vel fruticis ramulus decorti- catus , craffitie priori equalis induitur, legeque artis cera arborea munitur, ut omnia eveniant,qu& de infitione promittuntur & exfpectantur. Not, s | i . G. Septimus modus transplantatio nuncupatur, fitque dum 2.arborum vel fruticum fibi vici- norum rami craffitie inter fe equales ad medium ufque inciduntur, locique vulnerati colligantur, etiamque cera arborea , mufco &c. muniuntur , quo idem fit effectus , qui fupra de D. eft didus. ^— H. Octavus modus fitin femper virentibus per folium , eo modo, quem fupra ia vocábalario in F, de folio recenfui, iim Wie de üd 19q. 921i» 160557 . M Vulgariffimus modus fit , quo omnes plantz fponte utuntur, per femina in terra levi fpon- » porofa & gelatinofis maflulis pregnante fata, in plurimis fpecicbus plantarum; pauciores ve-. nes, Nymphez &c.terram aquofam, pauciffime folam aquam cui innatando vegctant, i petras , arborumque cortices &c. pro fua germinatioue neceffe habent: hzc femina anato- mia vegetabilium , effectus, & Phyficorum unanimís confenfus a bulbillis B- imo etiam , ficut infra. fequetur, a gemmis E. partibus fuis integrantibus III. non differte agnofcit ,fed folo modo &endi, fcilicet quod gemmz, & bulbilli fponte naturz, femina vero aGu generationis fiant fecundum Nco- tericos , mihi vero plane non videntur a fe differre, fed quod omnia codem modo fponte nature ceu | fiant, "I Tm legi , neque vidi. 43 fiant , folo modo bulbillorum Triumfettianorum in laburno & cortice extricatione cum vel fine fo. ribus comitibus , quod etiam Cafalpinus jam cognovi(Te fertur, cujus tamen cgregia opera nunquam .- XVIL Nam ex unanimi Phyficorum experientia, item III, certum eft, quod femina non nifi foliola conglobata & vel fecundina vel teíta tecta (int , quod his iisdem partibus gaudeant & pre. dite fint gemme E. hz autem alias partes non habeant, neque contineant, quam ramuli tenerio» res , Cortex , radix, folia , caulis A, C. F. G. & bulbilli B. I. eadem affirmat experientia , quod fe- cundum fupra probata de cortice & F. omnium plantarum nutritio & fru&ificatio fiant per folum librum ; laburnum & corticem: quod folia femina, gemma, bulbilli , cum ipfo di&o libro content ex multis tubulis, veficulis, membranis lamellatis,, tracheis, & poris, vid, vocabularium. Certif- fimum etiam eft, quod folia, gemmae , bulbilli & fru&us five femina partibus fuis conítitutivis di- &o libro five laburno fint contigua & merz tantum produüiones, ex illo tanquam ex radice ortum & totam fuam füb(tantiam , partesque conftitutivas habentia, five in ramorum plantarumque fume mitatibus, five in ramorum cauliumque lateribus: clatifima ergo fluit conclu(io, quod ipfe hic ii- ber five laburnum füis extremitatibus five fümmis five lateralibus abeat , denfetur , conglobetur , ex- — vel cogatur fupra in vocabulario de foliis, radice, caule, & III. 1V. V. &c. paífim pro- ata vegetatione vel infolium, vel in gemmam, vel in bulbillum , vel in florem tantum flerilem, vel in fru&um five femen folum a flore remotum, vel in lorem & fru&um femenque fimul, velia radices & caulem C, D, &c. iisdem omnino partibus cum ipfo laburno conftantia, imo inter fe pla- ne fimilia, foloque fitu & numero pattium fuarum conftitutivarum accidentalibus a fe diverfa. XVIII Hec autem (i fiant in plurimis absque omni fpermate vegetabili , quare in feminibus ia hoc fperma adco neceflarium putatur, a reliquis fupra probato modo plane non differenti s? "a | XIX. Fieri autem folia, germina, gemmas, bulbillos, corticem five laburnum, radices &c, abs- quc previo flore, (ive fic dicto neotericorum generationis a&u omni, qui in folo femine & ad id ab illis füpponitur, & quod fere in omni planta flos antecedat, ex fupra datis experimentis & in voca- bulario paffim probatum eít: fupra probati bulbilli, vera femina, B. fiunt in omnibus plantarum par- tibus, partim fummis, partim imis, partim mediis five lateralibus absque omni comite vel previo flore aut generationis vegetabilis actu, funt tamen partibus fuis conftitutivis internis & effentialibus fecundum probata feminibus fimillimi, & quare femina absque au tali generationis fieri nequeunt? cum idem femina & fru&us a flore tota planta remota clare oftendant, neotericique experimento phyfico pofitivo & actuali nullo revellere poffint , fed quecunque argumenta adferunt , funt conje- Guralia, comparativa, & a fimilitudine tantum probabilia , nihiominus tanti ipfis momenti , pon- derisque , ut circumfpectiores hoc in negotio v. g. Rivinium in plantarum fexus iniquiores Julto proclamare non erubefcant. . XX. Quid & quantum flores & antherz fpermatificationi contribuent pauciffimis horulis tan- tum durantes , in Tradefcantia, Ephemero, Convolvulo Hifpanico ; imo illi flores pauca minuta folum durantes, ut in plurimis graminibus fativis & filveftribus? ad haec velut in Trade'cantia, Ephemero ; Convolvulo Hifpanico tantum noctuflori flores , & ideo tantum in aere frigidiufculo, aut plane frigente humidoque rarcfadtionem humorum fupra probatam maxime neceffariam ad ve- getationem , efficientem unicam caufam omnis elafticitatis , motus progtellivi ,'fermentativi , dige- rentis &c, in omnibus plantis impediente &c.? | | — XXL Clariífime contra patet ex fupra probatis, & allegatis experimentis, quod laburnum five liber in fruticibus & arboribus, ejusque varie lamelle tam in fummis ramulorum apicibus , quam etiam ad horum latera per radios folis , aerisque externi auftrini conftitutionem , cuilibet planta interne , fcilicet fuis partibus conftitutivis , & externe proportionatam , füccum nutritium fpecitice coquant, variisque fuis lamellis , tubulis & veficulis, quibus quilibet liber conftat , in varias partim foboles, partim tefferas fue germinationis & frudificationis, flores dictas, abeant, externis fcilicet lamellis in calicem , interioribus laburni in flóris petala , reliquis interioribus forte magis tubulofis in ftamina & antheras, maxime intimis vero in varios fru&us & femina vel nuda vel tecta vaícu- lis, fimillima fupra probatis gemmis vel bulbillis, vel etiam in flores tantum, fcilicet absque lamcl. lis intimis, & ideo fteriles , nullique femini vel fru&tui infidentes &c. XIX. idque ex fpecifica plan- tarum harum in fuis laburnis texturam , lamellarumque &c., numero , ftru&ura , ordine , elafticitate, eue ib ea uccorum in illis contentorum ab aura, aqua &c. externis plus mi T | | fa XXII. E (3986 (0o) X2905 XXII Sicut enim certum eft, quod non omnià femina, ex defectu quarumdamtalium lamel- larum, fint fertilia, id eft germinantia , fed fterilia & fatua fint, fic etiam certum eft, quod pluri- mi fru&us plantarum una cum floribus fuis integerrimis ( utpote quod etiam morbus femiorum ar- borum & fruticum eft ) v.g, poma, pyra, pruna vix infantiam aut pueritiam in fuis matribus adepta, . ex mala talium lamellatum laburni tam in arbore, quam in ipfis fru&ibus catervatim , etiam diu polt florem, absque ulla caufa externa manifefta decidant , & pereant; ab hac varia difpofitione & numero ratio etiam pendet, quod ex ejusdem plante femine plante diverfo flore generentur , veluti Aquilegia vifcofa flore ftellato ex femine cjusdem vifcofa flore cucullato. XXIIL Corylus adultior & nimis fenex , tefte etiam Godfched in Flora Prutfica , non amplius fro&iücatex di&a ratione, fed folum floret : idem facit Juniperus fenio nimio confecta, & ficut Co- rylus inde arborefcenstantum fingulo anno floret, fcilicet Corylus, Juniperus vero arborefcens ne- que amplius floret, neque fru&um fert : ficuc quilibet curiofus con(iderare poteft non fine luctu He- ri , primum ia Coryleto W'eftphaliz ad confinia Friiie ad D, de Tondorff fpectante, alterum vero in Junipereto ad B. Marie fplendorem in confiniis Bohemie cum Miínia, Ex quibus experimentis abíurditas fru&ificationis generative in vegetabilibus iterum clariffime apparet, dum hoc modo per majorem ztatem plantarum fexus mutaretur, atque ex neotericorum Hermophrodito , Corylo Ícilicet mas fieret ; eaque ab(urditas tanto major grofliorque fiet, dum fexus talis mafculinus fola ar- té humana iterum in hermophroditum facile mutari potelt ; ferro fcilicet & fecuri frutices dictos ad radicem ufque exfcindendo, ut ex radicibus nova mollioraque vimina & germina crefcant , certe & brevi fru&ificantia, id eft una cum floribus etiam fru&us ferentia in Corylo, in Junipero vero vel - flores vel baccas tantum, Idem experimentum valet de omnibus arboribus Monaciis fenibus. XXIV, Nam thefis XXII. veritatem quotidiana experientia demonftrat , dum arbores fenio- 1zes ex occallefcentia lamellartum tubulorumque &c. laburni fui , primo omnes ad unam ferius in an- no fru&ificant , deinde fructus fuos fen(im abortiuntur , tandem vero plane fterilefcunt cum vel (ine flore, facile tamen iterum curabiles fola infitione vel inoculatione artificiali füpra.di&a. XXV. Lamelle etiam bulbofeque cirrofitates arborum laburni in fru&um ufque produ ma- nifefte apparent etiam in pyrorum fru&ibus , quorum ftru&uram ex meris tubulis , veficulisque con- textam & cancellatam admirare le&or in fpecimine fructus pyri anatomifato doctilfimi D. Archiatri Trew in commercio literario Norimbergenfi ; hi autem citruli quantum fcirrhefcant , & quam fa- cile in duros lapides degenerant in pyris fenio confeis , patet cuilibet pyra talia comedenti : ex- perientia autem docet , quod fi fcirrhi in fruGibus pyri fenio confedte Gant, que antea in juventu- tc Íua frudus molliffimos & füccofiffimos ferebat. ; motos fert, & quod mireris ledor , hoc accidens in una eademque ive. pre variatione annuz conftitutionis occurrit. vid. Pontedera , & ipfius Linnei Genera plantarum cujus ingeniofiifimi viri -XXVIL | Anatomice in vegetabilibus obfervationes Grewii & Malpighii de fupra allegatis - gemmis , quz duplicis generis funt, fcilicet vulgares minores, tantum eer onn & majores get : x * fi comparatio non claudicet ? ut antem fciant ormatum omnibus fuis s tencllis latentem in his gemmis, Illufttiffimum Fabium Columnam adeant qui de Ofmunda Rezali (ive Lunaria, in qua nullum adhuc pollen ipermale Neoterici detexerunt, beiicn unquam veowcor ta abo ulla "^i tc, exprefíe. notat( vid, Rajus in hiftoria plant.) quod perpetuo habeat ad radicem & fupra eam in petiolo folliculum quemdam exiguum ( mihi gemmam ) Ari fimilem flori , qui totam plantam veluti foetum in nucleo five fecundinis aut gemmis complicatam continet , cum ipfo etiam racemo fru&i- fero, poft annum explicandam & perficiendam! XXIX. Quefo! quid flores Juglandis , Coryli , Morique, fru&us tam diu antecedentes, ad ho- rum fructus contribuent ? tam fero poft flores prodeuntes? ita, ut dum horum gemme prodeunt, . flos jam diu ante 4. 1mo plures feptimanas, in Corylo vero menfes, periverit. Quod autem horum fru&tus ctiam in (upra defcriptis gemmis lateant, facile patet ex eo , quod hearbores (ive frutices fc di&a nucifere, vulgo Stn Sbft / inoculari nequeant , neque ulla ratione hucufque inoculari potuerint ;idque non.ob floriferas gemmas , quz fatis mature in his prodeunt, fed ob defedum gem- marum fructiferarum , quz non prodeunt, nif in imis ramorum lateribus & tempore feriore veris, ubi inoculationi neque locus, neque tempus amplius füpereft; quxrant ergo Sexualifte ex illorum Jun caufam phyíicam aptiorem & clariorem hujus negotii, fi illorum fexus forte meliorem ppetidet. XXX. Magna funt, que Linneus de plantarum generatione primis fuis magnis & profundis cogitationibus cogitavit, & ut veritatem fatear , tam excelfa quam profunda , fimplices autem illi funt , qui poft fecundas cogitationes meliora non fciunt, aut meliora ícire geftiunt: 6i flores Corni attentius confiderallent , item Cerafi , Pruni filveftris &c. imo plures alios , cognoviffent facile la« burni lamellatum varias imbricatasque tam in his floribus , quam eorum petiolis explicationes. XXXL Flos autem Corni a nemine defcriptus, & quidem filveftris in Auítria vulgari(fimus tam bacca rubra quan alba, ternus , quaternus , imo quinus & 6. &c. quaíi in fafciculo prodit, quorum fingulus longo petiolo plus quam unciali nititur , prodeunt autem omnes hi petioli ex me- dio alius floris, ficut in aliis floribus ftamina, hi petioli uncia femis plerumque funt longiores, quo- rum cuilibe